Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Albert Camus
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Cazaubon
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Bill Hayton
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Kha Tiệm Ly
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Hạnh
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Mai Phong
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyễn Bính
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Ngân Vi
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Hồng
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thụy Anh
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn An
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Âm
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Dao
- Quỳnh Hợp
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rachel Adams
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefan Dege
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Văn học miền Nam 54-75 (482): Lệ Hằng (kỳ 4)
Bản tango cuối cùng (truyện dài)
hai
Tôi bị nhốt trong một biệt thự kín đáo từ hôm qua. Một tuần lễ sôi động nhất, tôi không ngừng theo dõi chàng, những cuộc gặp mặt thân mật cũng bị theo dõi. Chàng vụt biến mất, không tăm tích, tôi như điên, cuồng đến chùa tìm cũng vô vọng. Thầy cũng biến mất cùng với nhóm bạn trẻ của chàng.
Tôi chới với, tôi đớn đau, tôi đến chùa mỗi chiều cảnh u mặt làm nát lòng người. Gạt ra ngoài mọi khuynh hướng chính trị, tôi chạy đôn chạy đáo chỉ vì tôi yêu chàng.
Sự vắng bóng của chàng làm tôi điêu đứng, bỏ ăn bỏ ngủ. Tôi cố che giấu, nhưng lòng tôi tan tác đớn đau. Những buổi chiều tôi lén lút đến chùa để dò tìm tin tức chàng. Tình yêu trong đau thương là tình yêu đằm thắm nhất. Những người bạn của chàng tranh đấu ôn hoà bằng cách xuống đường, biểu tình để đòi quyền làm người cho mọi người Việt Nam. Để mọi người anh em thân yêu được sống trong thanh bình. Mạng sống chúng tôi đâu có thể rẽ hơn một món hàng mãn được. Xót xa hơn mọi xót xa anh ơi.
Một chiều, từ chùa trở về nhà tôi bị bắt, bị đưa về ngôi nhà kín cổng cao tường, có người ôm súng gác hai bên, cánh cổng sắt suốt ngày đóng im lìm.
Tôi đi ra đi vào như một nữ tù của tình yêu. Vì yêu anh tôi vào tù. Họ nhốt tôi trên lầu ba của một ngôi nhà cổ kính và sang trọng. Tôi không bị xiềng chân nhưng cửa đóng kín cô lập tôi trên lầu cao. Tôi đi ra đi vào, phòng khách, phòng tắm, rồi phòng ngủ. Mỗi bữa ăn, người đàn bà nghễnh ngãng nói như hét vào tai không nghe, đem cơm cho tôi, rồi lại lặng lẽ khoá kín cánh cửa nối liền với cầu thang.
Hai hôm đầu, tôi cảm thấy thú vị, chưa bao giờ tôi được ở một căn phòng sang trọng như thế này. Phòng tắm có bồn nước nóng lạnh, tráng men xanh ngát. Phòng ngủ có đèn hồng, có chăn êm. Lại có người cơm bưng nước rót nữa. Tôi đọc sách, cả một tủ sách cho tôi đọc.
Chào, đi tù mà sướng thế này sao? Nhưng cảm giác đó chỉ được hai ngày. Đêm nay tôi buồn bực quá, chân cẳng như phát cuồng, nhất là sự cô độc và nỗi nhớ mong dằn vặt tôi không ngừng. Tôi chợt hiểu ý nghĩa sâu xa nhất của hai chữ tự do. Giường êm, phòng đẹp, thức ăn ngon nhưng không thể sung sướng nếu ta mất tự do, nhưng không thể vui được nếu ta không được nhìn thấy khuôn mặt người ta yêu dấu.
Tôi đứng lặng người trên balcon nhìn mông ra xa. Con đường thưa thớt bóng người, hai người đàn ông im lìm ôm súng canh dưới đó. Người đi đường chắc không ai ngờ ngôi biệt thự này là một nhà tù. Tôi bàng hoàng run sợ nghĩ đến chàng và đến sự chết. Người ta có thể bắt chàng và có thể giết chàng nếu người ta muốn. Còn tôi? Họ sẽ làm gì tội, hai tay tôi yếu đuối không một tấc sắt, họ muốn gì chả được? Nước mắt tôi chảy ra, tôi gọi thầm tên chàng, văng vẳng giọng nói vang cao khi gầm gừ, khi tha thiết rền rĩ của chàng trước đám đông.
Chàng và đôi mắt sâu đen, mắt một mí bí ẩn như đời chàng. Và nụ cười bình thản nhưng ngạo nghễ nhưng đắng cay. Quanh năm chàng mặc áo sơ mi trắng tay dài, xắn lại hờ hững để cho tôi thấy rõ một khoảng tay dài, xắn lại hờ hững để cho tôi thấy rõ một khoảng tay trần rắn chắc như tia nhìn cuả chàng. Chàng cười, nụ cười cũng giới hạn, nhưng mắt nhìn thì xoáy tròn vào người đối diện như con nước của một lòng chảo dưới đáy biển. Tôi cũng bị mắt chàng cuốn hút như một kẻ vô tình lạc vào vùng xoáy nước để đời yêu mê, đời đời thương nhớ chồng của người.
Trước đám đông chàng như một thần tượng. Giọng nói của chàng chạy lan trên đầu đám đông, xôn xao vang cao trên chín vạn từng mây. Người ta gào lên theo chàng và chàng mất hút trong rừng người trùng trùng lớp lớp đó.
Về nhà chàng là một triết gia hiền. Cười hiền, nói hiền. Tôi chưa bao giờ bắt gặp chàng nổi giận, hình như với chàng không còn gì đáng nói, không còn gì đáng giận. Chàng tử tế với mọi người, nên cuối cùng ai ai cũng thành người lạ mặt với chàng. Trừ người đàn bà đó, tình nhân của chàng.
Tôi yêu chàng, tình một chiều nên thầm kín nên thiết tha. Bị bắt đưa về đây, êm thấm như một chuyến xa nhà cũng vì chàng. Ngôi nhà im lặng, cái im lặng chứa đầy một sự đe doạ. Ngày lặng lẽ và đêm mênh mông. Tôi đứng tựa cửa sổ ngó mông ra xa, trăng sao lấp láy trên nền trời đen thăm thẳm. Xuống không được lên cao càng không nổi, tôi chỉ có một khoảng không gian đủ để sống đủ để thở. Tự do trở thành món quà trong thần thoại. Người đàn ông đi kèm sát người tôi từ Luật Khoa về đã cười thật lạnh, khi tôi ngơ ngác sợ sệt theo ông ta:
- Cô tạm nghỉ ngơi vài ngày, như một thượng khách của chúng tôi.
- Ông nói sao? Tôi có làm gì để phải nghỉ ngơi?
- Cô cần nghỉ, cô lên xe theo tôi.
Tôi lo sợ:
- Tôi làm gì mà ông bắt tôi?
Ông ta cười xoà:
- Ai bắt cô, chúng tôi mời cô đi nghỉ mát thì đúng hơn, chúng tôi muốn bảo vệ cô, người yêu của Hoàng Phong?
- Để làm gì?
- Để hắn ngồi im trong năm ngày.
- Năm ngày?
- Vâng, năm ngày.
- Sau đó, ông thả tôi ra chứ?
- Dĩ nhiên.
Tôi là thượng khách thật. Bởi không có sợi dây xích nào cột hai chân, cột trái tim cho cạn khô máu để thôi đừng mơ ước tình yêu. Chàng chính là một gông cùm, tình yêu là một nhà tù êm đềm nhất. Thành phố yên lặng một cách bí mật. Tôi mong từng ngày để được trở về nhà, được đi lại theo ý thích dưới những tàn cây rậm trong khuôn viên Quốc Học.
Người đàn bà già điếc nặng nên như người câm. Hét vào tai những câu hỏi cho bớt cô đơn, vẫn lắc lắc cái đầu lấm tấm những sợi tóc bạc buồn phiền cam chịu.
Đọc sách đến nhức cả mắt, chán đời quá đành tìm khuây với những thiên tình võ hiệp của Kim Dung.
Đúng ngày hẹn, thiên hạ đúng hẹn thật. Người đàn ông chờ tôi dưới phòng khách:
- Sao cô bé, khỏe không?
Tôi lạnh lùng:
- Cám ơn.
- Tôi cám ơn cô thì đúng hơn.
Tôi nhìn ông ta cười nhẹ, tôi gằn giọng, dù cố ngọt ngào, âm thanh từng chữ vẫn lạnh lùng vẫn cứng:
- Tôi về được chưa?
- Mời cô theo tôi.
Tôi ra khỏi nhà như tôi khi đến, còn một quãng đường nữa, tôi muốn đi bộ để trở về nhà đợi chàng.
- Các ông có làm gì anh ấy không?
Người đàn ông lắc đầu, tôi nói:
- Cho tôi xuống đây.
Tôi không muốn nhìn cái xe tráng lệ đó một lần nào. Tôi nép vào lề cỏ để buồn và lo. Bởi kẻ thù và người tình thân lẫn trong nhau, nên cuộc tranh đấu không bao giờ ngừng. Bởi vừa thù hằn vừa thương yêu, nên không thể khai trừ nhau dễ dàng như mọi tranh chấp khác.
Nhà im vắng như mọi ngày, năm ngày với tôi dài, nhưng với những người bình yên ngắn như năm phút.
Con Thẻo chạy ra:
- Ủa, cô vô trong đó mới ra hỉ? Thấy cô để nguyên áo quần em biết ngay cô sẽ ra mà.
Tôi không muốn cải chính, hỏi con nhỏ:
- Anh Phong đâu?
- Cũng mới về như cô. Ủa, chứ không phải thầy cũng vô Đà Nẵng với cô à?
Tôi chạy lên thang:
- Còn ở nhà hở Thẻo?
Con Thẻo nói vọng theo:
- Cô ni kỳ thiệt đi mô như đi chơi, ra vô như đi chợ.
Chàng đang ngồi trong phòng đọc sách, bàn thờ Phật nghi ngút khói hương. Trán chàng nhăn lại, tóc rũ xuống che một phần trán rộng mênh mông. Tôi lặng người bám chặt hai tay vào thành cửa ngó sững chàng. Tôi muốn lao vào người chàng, úp mặt vào vùng ngực mênh mông, hay nép người vào phiến lưng đó, với tôi là một thiên đường tuyệt vời say đắm. Tại sao chàng không thấy tôi? Tại sao? Chàng nghĩ đến ai và nghĩ chuyện gì?
Tôi nghẹn ngào:
- Anh!
Chàng đứng phắt lên:
- Trang, trời ơi Trang!
Tôi ào về phía chàng. Hai tay tôi dang ra, hai môi tôi mấp máy, nhưng tấm ảnh bà ta, đôi mắt đa tình, đôi môi đam mê, bắt tôi khựng lại. Mắt khép lại mắt ơi, chàng của người ta, mình chỉ là em gái. Mặt tôi sượng ngắt, giọng tôi lạc lõng như thể ai đang nói qua môi tôi, qua đầu lưỡi mềm hờn tủi của tôi:
- Anh vào Đà Nẵng không nói với em được nửa câu, để em… để em…
Chàng thở dài:
- Anh kẹt mong em hiểu cho anh, anh phải lánh mặt vì…
Tôi chán nản ngồi xuống bên chàng:
- Vậy mà em tưởng anh bị… em đi tìm và bị giữ lại làm thượng khách. Trong khi em tù, cứ nói là bị tù cho oai, thì anh vào đó với bà ta. Anh sướng thật và tàn ác thật. Đời em chưa gặp ai ác như anh.
Chàng dịu dàng:
- Anh biết! Anh đến tận nhà xem thử em có về không. Anh biết em bị nên chiều nay anh ngồi nhà chờ em. Chờ em từ lúc sáng đến năm giờ chiều.
Tôi tránh đôi mắt chàng, bởi tôi sợ tôi sẽ chết đuối mãi hoài trong đôi mắt vừa đa tình vừa xót xa đó.
- Trang!
- Gì anh?
- Đừng buồn anh nghe Trang.
- Em có quyền gì mà buồn anh, hoạ may chị mới buồn anh được chứ. Điều em thấy mình vô duyên.
- Không, Trang đừng nói thế, chính anh mới là kẻ vô duyên. Bạn bè chúng vẫn nói anh vô duyên với tình yêu mà em.
Tôi cười buồn:
- Giờ đời thêm một người vô duyên nữa là em, anh nhỉ?
Chàng đứng lên:
- Thôi đừng nói giọng toàn ớt toàn muối đó nữa. Thấy em về còn tươi ri là mừng rồi, mừng hết lớn. Đi với anh, dám không?
- Không dám cũng phải dám, bị tù vì anh còn được nữa là đi chơi.
Chàng cười:
- Nghĩ cũng buồn cười, chẳng đâu vào đâu cả, hết ẩn mặt lại ra mặt, như thể mình đang dự một cuộc chơi cút bắt với nhau.
Tôi nheo mắt:
- Thấy em mập ra không?
Chàng cười:
- Đẫy đà lắm, má tròn căng như thể người…
Tôi đỏ mặt:
- Anh nói bậy rồi nhé.
- Người ta chưa nói đã biết, con gái đời nay ghê thật.
Tôi lên xe với chàng, cái xe Lambretta cả năm không lau chùi. Chàng phủi sơ sơ cho tôi ngồi sau lưng chàng. Tôi muốn vòng tay ôm ngang lưng chàng. Tôi muốn dựa vào lưng chàng, để gần thêm một chút nữa, để mê đắm hơn bây giờ, một thứ mùi thơm riêng từ yêu dấu nào. Vùng gáy gờn gợn, phiến lưng gợi thèm. Nhưng tôi không dám, chẳng bao giờ em dám, dù em yêu anh. Tôi bấm tay xuống mép cái nệm cao su để khép nép ngồi xa chàng.
Những con đường thầm lặng ngủ yên dưới bóng cây. Nhà hai bên cũng cửa đóng then cài, Huế kín đáo quá, một sự kín đáo giả vờ thật dễ thương, như đôi mắt ai đó cười sau vành nón, như mái tóc xao động giấu một luyến lưu thì thầm.
Chàng dừng xe trước cổng chùa.
- Em vào trước đi, anh cất xe đã.
Tôi ghé tai chàng:
- Thầy về hở anh?
Chàng gật đầu.
- Vào đi.
Tôi theo dãy hành lang tối tìm đến nhà trai. Nắng chiều còn một ít ngủ chập chờn trên cây, nên bóng tối tràn đầy. Tôi quay lại cuống hành lang, chàng đứng đó dáng đen đi vì bóng tối. Chàng vẫy tay ra dấu cho tôi đứng chờ, rồi đứng lại mồi một điếu thuốc, vắt chéo chân, dựa cột, trầm ngâm hút thuốc khói bay lên bâng khuâng cho anh thương nhớ ai? Nhất định không phải để nhớ tôi, bởi vì anh chỉ cần tiến lên vài bước để cùng vào thăm Thầy với tôi, để cùng mơ ước với tôi. Anh không muốn đi chung với tôi, anh sợ mọi người hiểu lầm anh là của tôi. Buồn thật!
Chàng đứng đó dáng buồn tênh, tôi cúi đầu bước vào trụ sở của bạn bè chàng. Mọi người ngửng lên cười để chào tôi:
- Mạc Trang, Phong đâu?
Tôi ngồi xuống đất sau khi cúi đầu chào Thầy. Đôi mắt sáng quắc, đôi mắt nhiều lửa ấm, đôi mắt như được gom lại bằng triệu triệu vì sao. Đôi mắt như được vụt lên từ ngàn đuốc lửa, nên tôi run khi nhìn Thầy. Mỗi lần nhìn thầy tôi run khắp người. Tôi khiếp sợ không đùa giỡn như thói quen.
Thầy thích ngồi bệt xuống nền nhà đá men vàng, vàng như màu đất, để tiếp chuyện những người thân. Đá hoa lau thật bóng, bạn bè chàng ngồi vây tròn quanh Thầy, tâm sự và mơ ước say mê. Thỉnh thoảng những khi mệt, Thầy thích nằm võng đay, màu sợi đay lâu ngày lên nước đen bóng như màu huyền. Nhịp đưa nào gợi nhớ điệu ca dao ngọt ngào của quê hương thanh bình ngày xưa.
Tôi ngồi xuống bên Thu Hải hỏi khẽ:
- Đến lâu chưa Hải?
- Vừa đến xong, tình hình căng thẳng rồi và mình tạm thua, bởi mình còn yếu quá.
- Có gì lạ không?
- Không, điều sinh viên thích gặp Thầy để lên tinh thần.
Tôi cười:
- Bộ xuống rồi?
Hải lắc đầu:
- Hỏi anh Phong í.
Tôi nói nhỏ:
- Tướng còn đứng ngoài kia, chả hiểu làm gì nữa.
Hải im lặng nhìn Thầy, nó chiêm ngưỡng Thầy như một thần linh. Đôi mắt sáng bằng vạn lần ánh sao. Giọng nói đầy nghị lực khi vang cao, khi trầm ấm, đều làm người nghe xúc động. Màu da sậm đôi lông mày hơi xếch và đậm nét như nét vẽ thẳng ương ngạnh, ngự trị trên đôi mắt sâu thăm thẳm, trĩu nặng suy tư như đựng những lời nguyền của cây rừng gục ngã. Tôi nghĩ đến một dòng sông, một khu rừng, một ngọn núi, khi nhìn Thầy. Thầy cương nghị quá nhưng ánh mắt vẫn chan chứa tình thương, vẫn đầy nỗi ngậm ngùi khi ngồi bên những người bạn trẻ. Thu Hải thì thào:
- Tao là đệ tử của Thầy, nhìn Thầy tao vẫn run như bị sốt Trang ạ.
Tôi gật đầu:
- Tướng văn gặp thầy còn run nữa là tụi mình. Mà cũng lạ mi nhỉ. Thầy có dữ dằn gì đâu.
Thầy ít nói, giọng hơi lạnh lùng, nghiêm khắc, những lời nhắn nhủ và những niềm mong ước cho tương lai.
Phong bước vào. Chàng im lặng mất một giây trước khi đến gần Thầy. Chàng là người Thầy tin cẩn nhất. Dáng đi chắc từng bước một, đôi mắt không ngừng ánh lên những lời thật vui.
- Còn ngồi chung với nhau ở đây là tuyệt rồi thầy nhỉ.
Thầy cười nhè nhẹ. Chàng nhìn Thầy Thiện.
- Con đề nghị hai Thầy đánh cờ cho sinh viên thưởng thức, bàn bạc mãi nhức đầu kinh khủng. Thầy nghĩ sao Thầy?
Thầy đưa mắt nhìn Thầy Thiện rồi gật đầu:
- Được, Phong mang bàn cờ ra đây đi, chơi cờ cũng là một cuộc tranh đấu gay go nhất.
Thầy Thiện cười:
- Nên nhớ lần trước Thầy thua tôi một keo rồi đấy nhé, liệu lần này phục thù được không đây?
Thầy vẫn cười:
- Đôi khi thí quân như Thầy cũng thành công chứ, nhưng mà…
Thầy cười bỏ lửng câu nói nhiều nghĩa ấy. Sinh viên háo hức vây quanh hai Thầy. Bàn cờ nằm đó như một cục diện đã sẵn sàng chờ đợi vị tướng tài ganh đua trước thế sự. Tôi mon men đến gần chàng, mọi người mải vây quanh bàn cờ cho tôi tự do đến bên chàng.
- Anh bày đặt ghê.
- Cho vui em ạ, đời làm mình nhức đầu.
Thầy Thiện vào cuộc bằng một nước cờ thật bạo. Tấn công bằng một lối đánh thật liều. Và áp đảo Thầy bằng cách thí quân thật nhanh.
Chàng sáng mắt lên theo dõi, rồi nói nhỏ:
- Em thấy chưa? Chơi cờ là một cách bày tỏ trung thực nhất tính nết của một người. Thầy bình thản ngay trong nước cờ, em thấy không?
Tôi nhìn đám đông vây quanh hai Thầy. Mồ hôi rỏ từng giọt trên trán Thầy Thiện rồi, những nếp nhăn như sâu thêm rõ thêm. Chàng của tôi cũng lao vào cuộc chơi, dù chỉ bằng mắt bằng bàn tay vô tình xiết lấy tay tôi mỗi nước cờ cao.
Sinh viên ồ lên một tiếng kinh ngạc, không ai ngờ Thầy Thiện dám đi nước cờ gai góc đó. Chàng lẩm bẩm:
- Liều thật.
Tôi cười, mong cuộc chơi gay cấn hoài để chàng xiết mãi bàn tay tôi. Đàn ông, họ có những đam mê lạ lùng và khác đàn bà quá. Họ mê chơi cờ, mê thể thao, mê sách hay mê nhạc và mê đàn bà? Còn đàn bà nhất là con gái như tôi, hình như tình yêu là tất cả, đàn bà chỉ có mỗi đam mê đó nồng nàn say đắm thôi. Những đam mê khác, sắm áo quần, son phấn, ăn vặt hình như chỉ là một ẩn giấu của đam mê tình yêu. Chàng quên tôi để theo dõi cuộc chơi giữa hai kiện tướng nên bóp đau tay tôi. Hay chàng tưởng tôi là Lan Chi?
Tôi dặc tay chàng:
- Anh đưa chị Lan Chi đến đây bao giờ chưa?
Chàng lắc đầu:
- Gì em?
Tôi giận dỗi:
- Em hỏi anh đưa chị Lan Chi tới đây bao giờ chưa?
Chàng lắc đầu:
- Hỏi lẩm cẩm quá.
- Thì cứ trả lời đi.
- Chị Lan Chi để anh dẫn đi phố, mua sắm áo đẹp, kim cương và… Đến đây làm gì hử, con bé lẩm cẩm?
- Còn em?
Chàng nhún vai:
- Anh chịu, xin tha anh câu này, vì chính anh, anh cũng không hiểu rõ lòng mình. Kìa, xem Thầy đến thua mất, Thầy chơi như không chơi, lừng khừng quá.
Thầy vẫn cười thật tươi, giọng nói vẫn bình thản.
- Thầy chơi sát ván quá, Thầy chơi cờ cũng giống như khi Thầy tranh đấu. Thầy thí người quá. Thầy thí sinh viên của Thầy cho mục đích Thầy. Hay, hay lắm đó cũng là một yếu tố để thành công chứ. Tôi chịu, tôi không thể thí quân như vậy được, tôi quý từng quân cờ một.
Chàng nói khẽ vào tai tôi, hai má đã nóng bừng, chưa bao giờ tôi được gần gũi với hơi thở đàn ông của chàng như hôm nay. Mùi thuốc lá hăng hăng mùi đàn ông nồng nàn… thứ hương thơm riêng ủ kín một góc tình yêu nào đó, từ mái tóc bồng bềnh toả ra nhè nhẹ:
- Trang, anh phục Thầy giữ gìn từng quân chốt như vậy không phải dễ đâu nhé.
Tôi cười chím chím. Tôi không hiểu gì mấy những lối đánh cờ tướng. Chỉ thấy sinh viên có vẻ hoan hô Thầy, ủng hộ lối đánh dè dặt giữ quân của Thầy khi chơi cờ. Thầy Thiện đỏ mặt và có vẻ nóng nảy khi di chuyển những quân cờ.
Thầy giữ quân hoài, nâng niu gìn giữ từng quân chốt. Trong khi đó thầy Thiện hăng say sử dụng hết quân này đến quân khác. Sinh viên lo Thầy sẽ thua. Lừng khừng dè dặt đôi khi cũng thấy bại trước một đối thủ quá hung hãn.
Chàng thở dài, nói với tôi:
- Chắc Thầy thua như đã thua nhiều lần em ạ. Thời giờ quý người hơn của chưa chắc đã là người khôn.
Tôi mỉm cười:
- Em không biết đánh cờ, nên chả hiểu gì hết, nhưng em thấy Thầy của anh quá trầm tĩnh. Em sợ những người trầm tĩnh hơn.
Sinh viên vỗ tay rồi, Phong rướn người nhìn vào bàn cờ, chàng hân hoan:
- Với một quân chốt Thầy thắng một tay cờ bí hiểm, tài thật.
Thầy mỉm cười:
- Lần này Thầy thua tôi rồi nhé.
Thầy Thiện cũng mỉm cười:
- Tôi rối trí vì sinh viên ủng hộ Thầy.
Hai Thầy đứng lên, rồi hai chiếc võng nào đó quen thuộc để hai người bàn bạc, tôi đưa mắt nhìn Phong. Phong hỏi khẽ:
- Mình về nghe Trang.
Tôi gật đầu:
- Em đói bụng quá anh ơi.
Chàng nhăn mũi:
- Biết mà, chứ người ta gọi là bé lại giận cho coi, đi đâu cũng nhớ ăn hết trơn.
Tôi phụng phịu:
- Bộ anh nhịn đói.
- Sao không, anh có thể tuyệt thực một tuần lễ, cô quên rồi à?
Tôi trề môi:
- Em chả dại tranh đấu kiểu đó tổn thọ thí mồ.
Chàng lắc đầu:
- Chiều đàn bà con gái tổn thọ hơn nhiều. Đi ăn cô ăn như mèo rồi cứ than đói cả ngày.
Đêm về rồi, sao khuya lành lạnh. Gió từ dòng sông lồng lộng đưa lên. Tôi ngước mắt tìm một vì sao sáng nhất, để vờ lạnh lùng với chàng, như chàng đã lạnh lùng với tôi. Gương mặt chàng thoắt bỗng xa xôi, tóc rũ xuống trán, mắt mờ dưới sao. Chàng không yêu tôi, chàng không nói gì hết, chàng chung thủy với Lan Chi cơ, chàng là người đàn ông chặt lòng chặt dạ chỉ biết có một người đàn bà. Đêm dễ thương thế này, đêm chìm với dòng sông. Tóc tôi bay gần chàng biết mấy, những sợi tóc như muốn quấn quít lấy môi chàng, nhưng chàng thì vẫn xa xôi nhớ về người khác.
Tôi nóng bừng hai má. Tôi giận tôi vô cùng, đã bảo người ta khi mình, người ta coi mình như trẻ con, tại sao mình cứ yêu người tạ Tôi đi dang ra không muốn gần chàng nữa. Tôi lùi lại phía sau. Chàng ngạc nhiên:
- Sao thế em mỏi chân hử? Đứng chờ anh lấy xe nghe.
Tôi lắc đầu, môi hờn mắt giận, nhưng chàng quay lưng rồi, có hờn giận cũng thế thôi. Tôi không nhìn theo chàng nữa, chàng nổ máy xe, tôi thờ ơ quay đi.
- Trang, lên xe đi lẹ lên.
Tôi đứng im lặng không nhúc nhích. Chàng cười:
- Hờn hở. Đói bụng rồi tính ăn vạ ở đây hở cô bé tham ăn. Lên xe đi, rồi anh đền một chầu cơm hến tuyệt lắm cưng ơi.
Mặc, tôi vẫn quay đi nhìn mông ra bờ sông. Chàng đành tắt máy xe dựng cạnh rồi bước đến gần đặt tay trên vai tôi:
- Trang, anh xin lỗi mà.
Tôi rưng rưng nước mắt, giọng mềm xuống:
- Anh biết em buồn gì không mà xin lỗi.
Chàng lắc đầu:
- Chịu, em giận anh phải không?
Tôi gắt nhẹ:
- Đã bảo em không có quyền gì hết. Em lấy quyền gì mà giận anh chứ? Người ta chỉ giận nhau khi nào người ta yêu nhau. Còn em…
Chàng thở dài:
- Tụi bạn anh nó thấy cười chết, đi đã em.
- Cười, anh sợ tụi nó cưòi thì đừng rủ em đi nữa. Đi với em rồi sợ cười thì đi làm gì.
Chàng xuống nước:
- Thôi, anh xin, giận gì thì nói đi. Đừng làm anh buồn, em đâu có muốn anh buồn phải không Trang?
Tôi giận hờn ngồi sau lưng chàng. Vén nhẹ tà áo, nâng nhẹ đôi chân. Chàng nói trong gió nên văng vẳng như vờn trong tóc:
- Đưa tay cho anh đi, anh sợ em buông tay ngã xuống đường quá.
Tôi hất bàn tay chàng đi nũng nịu:
- Anh làm như thương em lắm í.
- Anh thương thật chứ làm như gì nữa. Trang không hiểu anh thì đời còn mong ai hiểu cho mình nữa đây.
Tôi không bám vào người chàng. Tôi không đủ can đảm, dù tôi thương vô vàn phiến lưng chàng. Chàng cười khẽ:
- Con gái Bắc khó bỏ xừ đi.
- Sao không nói thêm là đanh đá nữa đi.
- Anh thích cái nết chua chua đó.
- Trời ơi, dám nói con người ta chua bao giờ không?
- Thì ngọt, ngọt như dao sắc.
Tôi hết giận chàng rồi. Mỗi lần hết giận lại thấy thương và yêu tha thiết hơn trước. Tôi vờn tay sau gáy chàng, tôi muốn đặt lên đó một nụ hôn, nhưng rồi tất cả vẫn là mơ ước. Tóc tôi bay bay, tóc dài ơi ta thương mi ghê, mi quấn chàng suốt đời cho ta đi, đừng buông ra nữa nghe tóc ơi. Những sợi tóc mỏng như tơ trời vờn lên má chàng, tôi không đủ can đảm giữ chúng.
Chàng nói khẽ:
- Trang ơi, em dùng dầu thơm gì dễ thương rứa?
Tôi xúc động:
- Đố anh đó.
- Chịu, mà dễ thương quá.
- Đừng tán một thứ dầu thơm như thế.
- Mùi thơm của em chứ, chả lẽ của cây đa à.
- Cám ơn ông trời cho một đêm gió.
- Ghét…
- Thật không?
- Thật.
- A, anh biết rồi, mùi tương tư đúng không?
Tôi bối rối, chàng nhận ra mùi thơm Mal d'Amour. Tôi mua nó chai dầu thơm đắt tiền này, từ một chiều chớm yêu chàng. Trời ơi, anh biết mất rồi. Không em không muốn anh biết, em muốn tình yêu mong manh mãi thế này. Chàng dừng xe:
- Em ghê lắm nghe Trang.
Tôi e lệ:
- Ghê gì hở anh?
- Thiếu điều anh lao xuống sông vì em.
Chàng nhìn sâu vào mắt tôi:
- Em đẹp lắm, em biết không?
Tôi ngập ngừng:
- Đừng nhìn em như thế, em sợ.
- Vào ăn đi, anh nghĩ lại rồi buổi tối không nên ăn cơm hến, sợ nặng bụng không tốt, em ăn súp cho nhẹ rồi mai anh đền một chầu khác.
Ngồi trước mặt nhau. Có lẽ đi ăn với bà ta chàng sẽ kéo ghế ngồi sát bên cạnh. Tất cả những gì chàng cho tôi chỉ là thứ thừa. Từ đôi mắt thật tình từ lời trìu mến, cử chỉ săn sóc chiều chuộng. Đến những giọt xì dầu chan đỏ cho súp, những hạt tiêu cay rắc lên thịt. Tình yêu đậm mà cay nồng như tiêu anh cho em, nhưng mà được bao nhiêu? Khi nào có người ta anh sẽ bỏ em một xó nhà. Tình yêu cũng như bánh sơ cua. Tình yêu như một món ăn đỡ lòng khi anh xa họ.
Mắt cay cay, tôi nhăn mặt:
- Khói thuốc làm em muốn khóc.
- Anh dụi thuốc lá đi nhé.
- Ồ! Không, em thích khóc, khóc nhiều cho mắt thêm trong thêm xanh. Những người con gái mắt trong là những người mau nước mắt.
Chàng kêu lên:
- Ủa, khóc thật à?
Tôi nghẹn ngào:
- Khi nào anh chiều chuộng em nhất, em thích khóc.
Chàng đưa khăn cho tôi:
- Vớ vẩn thật. Lau nước mắt đi, người ta chửi anh không biết chiều đàn bà.
Tôi chậm khăn tay chàng lên mi mắt, lên hai má cười gượng:
- Khóc, xấu đi phải không anh?
- Anh thấy em dễ thương hơn.
Tôi giữ khăn chàng lâu trên hai cánh mũi. Cảm giác lâng lâng như tình yêu mọc cánh bay lên. tội nghiệp cho tôi, cầm được khăn tay người yêu mà run khắp hồn. Không biết khi người ta hôn được người yêu, người ta xúc động đến thế nào? Người ta có khóc không? Tôi len lén nhìn môi chàng, vòng môi hơn ngạo nghễ, hơi cay đắng ấy đã hôn chưa? Lẩm cẩm nữa rồi, bà ta vứt đi đâu mà không hôn. Đôi môi tham lam ấy không hôn cũng không được.
- Nghĩ gì thừ người ra thế cô?
Tôi đứng lên:
- Về đi anh, em thích đi một vòng đường phố đêm âm thầm.
Chàng ra sau đạp xe cho nổ rồi dịu giọng:
- Em có mệt không?
Tôi lắc đầu:
- Không, em thức với anh cả đêm cũng được nữa.
Chàng chớp mắt có vẻ cảm động:
- Trang, anh thật vô duyên với tình yêu, anh kẹt em có biết anh kẹt không?
Tôi lại được ngồi sau lưng chàng. Một che chở êm đềm, gió lạnh chàng cũng che, nhưng tình buồn thì ai nâng niu? Tôi thường nhìn theo những cặp tình nhân chở nhau trên xe ngày còn bé. Lớn lên một người yêu và một phiến lưng cho mình kề má trở thành ước mơ thầm kín. Tôi lại quên Lan Chi:
- Em thích đời mãi như thế này.
Chàng trầm ngâm:
- Anh khác, anh không bằng lòng hiện tại.
- Anh có bao giờ bằng lòng. Này, tại sao anh không chọn một con đường bình thường. Để làm gì đây, khi anh lao vào cuộc tranh chấp mơ hồ này. Một tổng thống chết vì những lý do chẳng ra gì. Thú thật, em không vui, anh thích đổi mới chứ gì, nhưng anh xem có đổi mới được gì đâu, hay chỉ rối ren thêm, nát nhàu thêm.
Chàng thở dài:
- Đàn bà luôn luôn thích đàn ông an phận.
- Anh tính kỹ đi, anh sẽ chẳng được gì, mình hành động phải tính lợi hại chứ. Lịch sử sẽ chẳng biết anh là ai. Các mạng không phải là chánh trị. Khi nào cách mạng thành công, những kẻ làm cách mạng sẽ phải ra đi nhường chỗ cho những người làm chánh trị. Rồi người ta sẽ bỏ quên anh. Ba em đã có một dĩ vãng hào hùng của một đời kháng chiến. Để làm gì? Không ai biết đến ba em, chỉ có mẹ con em thiệt thòi và khổ sở. Em sợ cho anh….
Chàng dìu tôi dọc theo bờ sông, dòng sông lặng lẽ như mái tóc người thiếu nữ trải dài trên gối:
- Em nói đúng, cách mạng là đổi mới và cách mạng không phải là chính trị. Lịch sử đâu có nói lên đủ ý nghĩa một hy sinh. Anh yêu quê hương này và anh không thể bó gối ngồi nhìn quê hương rạn nứt. Anh cũng không cần lợi lộc, anh hành động vì anh thấy đó là một điều cần thiết. Như vậy, ra đi hay ở lại sau thành công là chuyện phụ thuộc.
Tôi nói khe khẽ:
- Em sợ anh sẽ có nhiều kẻ thù.
Chàng ném mẩu thuốc gần tàn vào lùm cỏ ấm, giọng thật xa xôi:
- Anh hy sinh cả đời anh cũng được nữa, anh quên chính cái tôi của anh. Anh chỉ mong đất nước mình thôi đừng gian nan. Không thể làm nô lệ, dù chỉ một năm, dù chỉ một ngày.
Tôi chán nản:
- Em thèm một cuộc đời bình dị.
- Sẽ không có được nếu vận nước vẫn còn điêu linh.
Tôi nhìn thẳng mắt chàng:
- Hình như người Huế anh, mỗi người tự tin mình là một ông Tổng thống. Không phục ai, và không tin ai hơn mình. Em thấy rõ, ẩn sau bộ mặt lặng lẽ của thành phố, những còn người thầm lặng sống hai bên sông Hương, là cả một triều đại huy hoàng một ông quan chưa chịu nằm yên trong dĩ vãng.
Chàng gật gù:
- Mà thôi, mình nói chuyện khác đi em. Chuyện tình chẳng hạn.
Tôi cười buồn:
- Anh quên giữa anh và em có hình bóng một người.
- Đừng nhắc nhở người vắng mặt.
- Anh sợ?
Chàng cười khẽ:
- Em sợ thì có.
- Nếu sợ em đã không đi chơi với anh.
Chàng nhìn đồng hồ:
- Khuya rồi, mình về em nhé. Em thức khuya nhiều sẽ xấu đi.
- Em xấu từ lâu rồi.
- Bậy nào, ai nói em xấu anh đánh bỏ xừ.
Tôi cười, chàng nói tiếng Bắc khó nhịn được cười. Lên xe hai phút thôi về đến nhà rồi. Mong đường dài thêm đường vẫn ngắn. Tôi bỏ vào phòng, chàng chợt cười sau lưng:
- Em chơi xấu anh nhé.
- Cái gì anh nói em xấu hoài nhé.
Chàng cầm quyển sách tôi che mặt bà ta trong khung ảnh hai người lên:
- Thỉnh thoảng em lại quên cho chị thở, em che kín thế này anh cô đơn suốt đời thì sao? Ai vào đây thương anh.
Tôi gắt cho đỡ ngượng:
- Đẹp lắm đó, khoe hoài. Thôi chào ông cù lần tôi đi ngủ.
Chàng huýt sáo. Tôi phụng phịu:
- Ghét cái mặt.
Anh chung thủy. Tôi thích người đàn ông chung thủy với vợ, nhưng trường hợp này thì tức không thở được. Tôi rón rén vào phòng tắm trút hết mọi mảnh vải, mọi sợi dây, vặn nước thật mạnh khắp người, cho tình nguội bớt đi, cho nguôi quên những cơn rạo rực, những cơn thèm khát. Nhắm mắt lại đi, đừng tự nhìn mình kẻo lại đỏ mặt vì những tưởng tượng vu vơ. Chàng không thèm ngó đến mi, chàng có một hoả diệm sơn hừng hực nằm chờ trong đó. Hoả diệm sơn bao giờ cũng nung nấu hơn một ngọn đồi thoai thoải hiền lành.
Cỏ xanh êm không thể sánh với rừng già. Buồn cho mình là kẻ đến sau, lại không có những đường cong hấp dẫn mạnh như người. Tôi khoác vội áo ngủ, rồi chui vào mùng, thao thức nhớ anh. Trong giấc mơ huyền hoặc bắt gặp anh đi lang thang trong rừng hoa vàng. Tôi gọi anh mãi mà anh không nghe. Nụ cười anh bay lên cao rạn rỡ và gương mặt ấy tan biến như một đám mây xa.
Tôi lặng lẽ nhìn lên bàn giáo sư. Buổi học đầu tiên sau những ngày bãi khoá với một giáo sư từ Sài Gòn bay ra. Cái nôn nao giấu kín trong mọi tia mắt, người ta không còn là những cô bé, những cậu bé dưới trung học nữa rồi. bắt đầu một nghề mới, nghề làm người. Không nhắm mắt vâng theo thầy cô như lúc nhỏ. Tự chọn cho mình một chỗ ngồi. Tôi mỉm cười. Thầy đang nhìn tôi. Rõ ràng thầy đang nhìn tôi, Tôi bối rối cúi mặt xuống, khi ngước mắt đưa lên vẫn thấy nụ cười và đôi mắt ấy.
Thầy Thịnh dạy Triết, hình như chưa có vợ. Các cô sinh viên bàn tán một cách sung sướng chuyện thầy muộn vợ. Đôi mắt hơi mơ mộng dưới gọng kính trắng. Dáng dấp có vẻ nhàn hạ. Thầy ngồi trước cái bàn rộng bằng gỗ quí trang trọng. Và những quyển sách dày cộm như tự điển. Giảng bài, nhìn học trò, cười nhè nhẹ, đẩy gọng kính lên, đặt kính xuống bàn, rồi lại đeo kính lên. Những cử chỉ nhìn không chán mắt con gái chưa chồng. Tất cả những mái tóc ngồi đây, tóc ngắn, tóc dài, tóc mềm, tóc quăn, đều chưa có chồng, nên đều nhìn thầy như ngóng trông, như mời gọi.
Một ông giáo sư đại học chưa vợ, báu vật cho thành phố Huế này rồi, buổi học đầu tiên mà học với ông ni chắc cuối năm đám cưới rinh hết các cô xa giảng đường mất thôi.
Tôi nhớ chàng, nên cười thật buồn. Nhỏ Hải ngồi bên cạnh che môi thì thầm:
- Bô ác mi hỉ?
- Dám khen thầy bô cơ à?
- Sự thật vẫn là sự thật. Ông bô thì phải khen bô chứ.
- Trang thấy ông có vẻ trí thức quá.
- Chuyện, giáo sư không trí thức thì ai trí thức vào đây nữa.
- Ông ấy là giáo sư thật thụ hở mi?
- Ừ thật thụ, tao hỏi kỹ rồi. Phong của mi mới là phụ khảo thôi.
Tôi cười:
- Biết rồi, nói mãi.
Hải nheo mắt:
- Người ta nhắc đến cái tên mắt sáng lên còn làm bộ.
- Sời ơi, ba cái chuyện lẩm cẩm. Thôi ông nhìn tụi mình kìa.
Hải trề môi:
- Tại mi đẹp nhất trường, nên ông nhìn mi đó.
- Thôi tôi xin bà, bà đừng có nói móc họng người ta như thế nữa.
Những lời giảng ấm và tròn, những ý tưởng thâm trầm sâu sắc vang trong lớp học. Sinh viên chăm chú nghe như đang chăm chú nhìn. Ghi bài, một cực hình êm đềm của sinh viên những cây bút nguyên tử nhiều khi chạy không kịp môi thầy. Nhăn nhó bỏ trống một khoảng giấy rồi dịu xuống khi nhìn thầy chìm trong dòng tư tưởng.
Hai giờ học, có nghĩa là hai giờ ghi bài. Ngón tay giữa bị méo đi vì thầy, thầy biết không? Văn sĩ lệch đầu ngón tay giữa, cao vọng còn có lý do hãnh diện, tụi em còn đi học, méo mó bàn tay coi thảm quá.
Hải đang vẫy tay dưới gầm ghế thì thầy đứng lên. Hết một giờ rồi. Sinh viên lục đục xô ghế đi theo thầy ra ngoài hành lang. Học thầy bốn giờ kia. Tha hồ cho các cô chiêm ngưỡng.
Tôi đứng xa để nhìn sinh viên vây quanh thầy. Vuốt nhẹ tóc mềm, giữ lại vạt áo và chớp khẽ hai mi, thầy nhìn tôi. Lạ thật thôi, hay là quen nhau từ kiếp trước?
Thầy tiến về phía tôi cười mím chi:
- Chị có hiểu bài không?
Tôi lúng túng:
- Dạ thưa thầy hiểu ạ. Có điều thầy nói mau quá, em ghi không kịp.
Thầy lại cười:
- Nếu hiểu bài thì không cần ghi hết nữa. Ghi những ý chính thôi chứ.
Tôi đỏ mặt:
- Dạ hiểu sơ sơ thôi thầy.
- Chết. Phải hiểu rõ vấn đề chứ, lần sau có chỗ nào hiểu sơ sơ nói tôi giảng lại nghe.
Tôi cảm động:
- Dạ cám ơn thầy.
- Sao lại cám ơn? À chị tên gì nhỉ?
- Dạ Trang. Mạc Tố Trang.
Thầy gật gù:
- Tên cũng lạ như người, Trang giống Anna Frank thật, cũng đôi mắt nửa buồn bã nửa ngây thơ, cũng dáng dấp mong manh.
Tôi ngạc nhiên, Thầy có thể lãng mạn văn hoá thế này sao? Tôi tránh mắt thầy, ngó lên những hàng cây.
Một vài người đi tới, thầy cười cười quay lưng đi vào lớp. Tôi ngơ ngác nhìn theo, lòng xôn xao nên đôi má ấm hồng nên hai tay run run.
Đứng trên bục cao, giọng thầy vang lên:
- Để các anh, các chị có dịp thảo luận những vấn đề của các anh chị, như một vài người vừa đề nghị, tôi muốn chúng ta kéo nhau ra bãi cỏ.
Họ ngạc nhiên lẫn thích thú hoan hô vang lên. Thầy trò lục đục kéo nhau ra khỏi giảng đường. Bãi cỏ non êm, gốc cây râm mát đầy xác lá vàng. Những chị mặc đầm có vẻ lúng túng khi phải ngồi xuống cỏ. Họ tìm cách nhờ các chị áo dài chịu trận giùm hai cặp đùi dễ thương của họ. Tôi ngồi trong vòng tròn ngay trước mặt thầy. Câu chuyện đưa về vấn đề tranh đấu của sinh viên từ lúc nào. Vạt áo dài của tôi bị kéo lệch để che hai chân trần của Ái Lệ.
- Khỉ, ai biểu diện đầm cho lắm vào.
- Ai biết ông ni gàn ri, nếu biết tao mặc cha cái quần pát cho rồi.
- Xí đi học mà diện pát người ta chửi cho mục mả.
Ái Lệ nhún vai. Con nhỏ nổi tiếng kiêu kỳ, ngồi đâu ngực cứ ưỡn ra như tài tử. Tôi nhớ Lan Chi, bộ ngực trắng như thạch cao, mát như bột sau lớp mỏng khiêu gợi. Bộ ngực như hai ngọn núi hừng hực sắp phun lửa tình. Tôi nhìn ngực mình. Đồi cỏ này chẳng đồ sộ tí nào. Ưỡn ra cách mấy cũng thế thôi. Buồn năm phút và kiêu ngạo năm phút.
Chàng đã làm gì trên hai đỉnh núi lửa ngùn ngùn đó của Lan Chi. Ôi, lại nghĩ nhảm rồi, chia trí điệu này hoài dám cuối năm đậu cây chuối mất thôi. Tôi lắc đầu như xưa đuổi hình bóng chàng, đôi mắt tình tứ mê đắm nhìn về trên núi mê man.
Thầy chậm rãi trả lời cho một sinh viên, mải nhớ chàng tôi không nghe được câu hỏi:
- Học trò bãi khoá tôi nghỉ dạy. Học trò đi học, tôi xách cặp tới trường. Dạy, hay nghỉ bây giờ tùy thuộc học trò của mình. Thú thật tôi hơi buồn. Tôi công nhận các anh có lý của các anh. Các anh thẳng thắn nói lên tiếng nói của các anh. Điều mà người lớn chúng tôi không làm được. Nhưng thử hỏi trong hoàn cảnh đất nước bây giờ, tranh đấu có lợi gì không? Đã quá rối ren, chúng ta đòi cách mạng, nghĩa là đòi đổi mới, nhưng thử hỏi cách mạng là gì? Nếu không phải là một cuộc thay đổi những người cai trị. Không có lợi gì hết, tranh đấu chỉ làm tình hình rối ren thêm. Theo tôi, chúng ta nên học hành đều đặn để chờ đợi. Tôi không nói tranh đấu là một thái độ xấu, nhưng tôi thấy chưa có lợi cho các anh và cho đất nước.
Một sinh viên giơ tay lên, thầy gật đầu ra dấu cho anh ta nói:
- Thưa thầy, em hiểu nỗi buồn của thầy, nỗi buồn của các giáo sư trong tình thế này. Không ông thầy nào muốn học trò mình bỏ học rồi vào tù cả. Nhưng chúng em không thể ngồi khoanh tay nhìn một con thuyền phăng phăng trôi xuống vực thẳm. Chúng em không thể tự bịt mắt mình. Bảo rằng tình trạng xã hội đã băng hoại rồi ngồi yên nhìn. Em thấy không thể ngồi yên nhìn một đống rác.
Thầy cầm một ngọn cỏ, mắt nhìn xa xôi:
- Tuổi trẻ bao giờ cũng hăng hái tin tưởng. Nhiệt thành có thừa nhưng các anh đã nhìn thấy con đường trước mặt chưa? Con đường đó sẽ đưa các anh về đâu? Đưa đất nước này về đâu. Tranh đấu? Tranh đấu khi sức mạnh thật sự không có.
Thầy thở dài, gương mặt buồn u uất ngước nhìn lên cao. Tôi rụt rè giơ tay tôi nhớ chàng, người yêu của tôi, và tôi phải nói. Thầy trìu mến nhìn tôi, đôi mắt thầy làm tôi run cả hai môi:
- Những suy tư của thầy em thấy rất đúng. Mình yếu đuối quá. Cuộc chiến đã làm mình liệt người. Ước chi đừng có chiến tranh, chắc chắn mình tiến bộ hơn mọi dân tộc khác. Thầy nói chúng em phải chờ đợi, phải dè dặt tính toán thiệt hơn. Nhưng thưa thầy, em là con gái em thấy rõ chuyện này. Chị dâu của em có năm đứa con. Lấy chồng sáu năm sinh năm đứa con. Em thấy rõ khi nào nó khóc chị em mới cho nó bú. Chúng em cũng vậy, chúng em phải gào lên chứ. Tự do không bao giờ cho không, thầy quên rồi sao? Không gào không khóc lên, ai biết mình sắp chết đói mà cho ăn hở thầy? Đáng nhẽ thầy phải giúp bọn em. Đất nước mình đã điêu linh, chúng em không thể ngồi nhìn, càng không thể nhắm chặt hai mắt.
Chữ điêu linh của chàng làm tôi nghẹn ngào khi nhắc lại. Phong ơi em yêu anh. Em quay cuồng và miệt mài trong tình yêu đến nỗi em không biết thế nào là tình yêu nữa? Tại sao yêu một người đã có đủ tất cả như anh.
Tôi ngồi xuống cỏ, thầy nhìn tôi, những lời thầy nói đi thẳng vào tim tôi, nào là người lớn đang buông xuôi, nào là thời thế quá ngặt nghèo. Nhưng tôi vẫn hiểu thầy muốn sinh viên đi học bình thường. Sinh viên có vẻ buồn, nên không ai mạnh bạo giơ tay nữa. Thầy trò lục đục đứng lên để vào lớp ghi bài. Học đại học có nghĩa là ghi bài thật lẹ. Tôi vẫn mơ ước một đại học khác hơn, kiểu thầy trò Socrate lang thang khắp phố phường.
Người ta tụ lại thành từng nhóm dọc theo hành lang, tôi đứng một mình, tôi thích đứng một mình để tự do nghĩ đến chàng. Sao mơ một đêm với chàng bên sông Hương.
Thịnh bước đến gần tôi. Vẫn gọng kính trắng trễ trên sóng mũi. Vẫn nụ cười nửa bao dung, nửa mỉa mai. Tôi gật đầu chào thầy. Thầy mỉm cười:
- Tố Trang có vẻ suy tư quá. Hay là làm thơ đó?
Tôi lí nhí:
- Dạ không em đứng chờ giờ học ghi bài đây ạ.
Thầy xa xôi:
- Trang có hoạt động gì với anh em không?
Tôi lắc đầu:
- Dạ không hoạt động hẳn, nhưng em thán phục thái độ dấn thân của bạn bè em.
Thầy lảng chuyện ngay:
- Tôi có vài quyển sách Triết rất hay, trưa nay Trang đến lấy về đọc nghe. Tôi…
Tôi ngạc nhiên rồi thích thú nói:
- Thật không thầy? Em mê sách lắm thầy ơi. Hễ có tiền là em mua sách. Chắc sách của thầy ở đây không có?
Thầy gật đầu:
- Tôi mang từ Pháp về, những đoạn văn chính thức của Platon. Những sử liệu quí giá về triết học Hy Lạp.
Tôi nao nức:
- Dạ thế nào em cũng tới.
- Trang biết cư xá đại học chưa?
- Dạ chắc Thu Hải biết.
Tôi nghĩ đến Thu Hải, tôi sẽ rủ nó đi chung, đến nhà Thầy một mình kỳ lắm.
Thầy Thịnh có những cái nhìn thật tình, tôi bối rối nhìn xuống chân.
- Trang đi học có vui không Trang?
- Dạ vui Thầy.
- Tôi thấy Trang có vẻ buồn buồn, Trang buồn tôi phải không?
Tôi lúng túng thật sự, tôi không dám nhìn thầy nữa:
- Dạ đâu có…
- Tôi biết Trang không vui vì thái độ chịu đựng của tôi trước tình thế. Đúng không cô bé?
Tôi chớp mắt nhìn thầy, đôi mắt sau gọng kính vẫn đằm thắm nhìn tôi:
- Thưa thầy em kính mến thầy, và em biết thầy có những lý do của thầy.
Thầy Thịnh cười nhẹ:
- Trang ngoan lắm, Trang ở Huế lâu chưa?
- Dạ mới vài tháng nay thôi, gia đình em ở Đà Nẵng, em trọ học ngoài này.
Thầy kể chuyện Sài Gòn. Nhưng tôi không nghe được nữa, dù tôi vẫn đứng gần thầy. Chàng nện mạnh gót giày da dọc theo hành lang dài. Đôi mắt chàng quắc lên nhìn tôi như ngọn lửa toát ra đốt cháy lòng tôi. Tôi đứng lặng người, môi mấp máy như muốn gọi chàng mà không dám. Thầy Thịnh vẫn vô tình cười cười nói nói. Chàng lạnh lùng nhìn tôi từ xa, nhưng đến gần tôi, chàng không thèm nhìn tôi nữa, chàng đi sát vào tôi và lạnh lùng như tiền. Gót giày gằn từng tiếng, gót giầy hậm hực, gót giày như nghiền nát lòng tôi.
Tôi thẫn thờ nhìn theo chàng. Thịnh vẫn vô tình ngu ngơ kể chuyện. Nhưng người đại trí thức vẫn có cái tật ngây thơ bên cạnh những khôn ngoan sâu sắc. Lòng tôi tê điếng theo từng bước đi nện mạnh của chàng.
Thầy Thịnh hỏi:
- Trang thích không?
Tôi ngơ ngác:
- Dạ thích cái gì cơ ạ?
Thầy Thịnh nhíu mày:
- Ủa nãy giờ Trang không nghe tôi nói gì hết à. Tôi nói về đêm Sài Gòn.
- Dạ… dạ em nghe chứ.
Tôi nói cho thầy vui, sự thật tôi còn lòng dạ nào để nghe đâu. Chàng giận tôi rồi, có nghĩa là chàng ghen khi tôi đứng bên cạnh một người đàn ông khác. Người ta chỉ ghen khi người ta yêu. Tôi sẽ thử lòng chàng, tôi sẽ làm chàng điêu đứng để chàng phải yêu tôi.
Tôi hứa hẹn:
- Trưa nay thầy chờ em nhé, em sẽ đến đòi kẹo thầy đó.
Thầy Thịnh mỉm cười:
- Sẽ có tất cả những gì Trang muốn. Hôm nay Trang học tôi bốn giờ phải không?
Tôi vuốt tóc làm duyên:
- Dạ bốn giờ chứ tám giờ em cũng chịu nữa, thầy giảng bài hay muốn chết.
- Trời đất, hay muốn chết cơ à?
- Dạ hay muốn chết.
- Trang có chết không?
Tôi thẹn thùng cúi mặt, giấu hai gò má hồng. Thịnh cười quay vào:
- Vào học được chưa cô bé.
Tôi gật đầu. Thịnh chậm rãi bước vào giảng đường. Thu Hải chờ tôi cùng vào, nó nghiêm trọng:
- Con khỉ, tụi nó xầm xì mi với thầy đấy. Mi làm gì mà cứ đứng lì với ông ấy hở?
Tôi nhún vai:
- Tao đâu có muốn thế. Mà có sao không?
- Không sao hết, nhưng mà kỳ lắm.
- Kỳ cái gì?
- Biết à. Tụi nó cứ chỉ chỏ mi hoài, tao sốt cả ruột.
- Kệ tụi nó.
- Tụi nó chửi mi dữ lắm đó.
Tôi bực bội:
- Chửi sao?
- Chửi mi nôn chồng, vừa mới gặp ổng mi đeo như sam liền.
Tôi mỉa mai:
- Rồi tụi nó sợ xanh mặt à?
Thu Hải lắc đầu, mái tóc đen như màu đêm xao động thật dễ thương.
- Mi coi chừng, xứ ni mà mang tiếng rồi khó lấy chồng lắm nghe không?
Tôi le lưỡi:
- Ghê, tao có làm gì đâu mà kêu mang tiếng. Ổng hỏi chuyện chả lẽ tao che mặt chạy.
- Tại răng ổng mới nói chuyện với mi chứ bộ.
- Tại răng thì mi bảo tụi nó hỏi ổng ấy, tao đâu có biết.
Hải khôn ngoan dặn dò:
- Thôi vô học, mi đừng có nổi điên nghe không, thế nào tụi nó cũng gây mi cho coi.
Tôi kiêu hãnh:
- Tụi con nít tao khỏi có ngán đi.
Thịnh ngồi trên bục cao. Tôi kiếm chỗ gần Thịnh nhất để ghi bài cho dễ. Tiếng xì xào nho nhỏ:
- Hứ ngứa chi mà ngứa dữ rứa không biết. Trường học của người ta chứ bộ bạ búng gì răng mà cua đàn ông như rứa hỉ?
Tôi cười gằn trong cổ, tôi ưỡn ngực ra trêu tụi nó. Lũ con gái dồn hết lên bàn trên mong lọt mắt xanh của Thịnh.
- Còn khuya, thứ đó để người ta chơi qua ngày, chứ ai thèm cưới mà mi lo.
Tôi đỏ mặt rồi. Đó là câu chửi cay cú nhất. Tụi nó bảo tôi chỉ đáng cho Thịnh chơi qua ngày, còn cưới xin thì phải là tụi nó mới xứng kia.
Thịnh nhìn về phía tôi, đôi mắt Thịnh đằm thắm gởi một hẹn hò. Tôi mỉm cười, vì tôi biết tụi nó đang tức điên lên được. Thu Hải nhăn nhó:
- Thôi cho tao xin, mi đừng có trêu tụi con gái lắm mồm đó, nguy hiểm lắm.
Tôi che môi:
- Trưa nay tao ghé thầy mượn sách, mi đi với ta nghe không?
Thu Hải trợn mắt:
- Mi điên hả? Tao không đi mô.
- Không thì tao đi một mình.
Thu Hải lắc đầu:
- Thôi được, tao đi với mi, để mi đến phòng ông một mình có mà chết.
Tôi nheo mắt:
- Sao lại chết? Bộ ổng thịt tao?
Thu Hải gắt:
- Không phải tao sợ ổng thịt mi, dù sao ổng cũng đường đường là giáo sư, tao ngại mi mang tiếng.
Tôi nói khẽ:
- Tao thương Huế của mi vì thế đấy. Cái gì cũng sợ, ăn một cái kẹo giữa đường cũng sợ.
Hải xua tay:
- Thôi im đi cho tao ghi bài con khỉ.
Tôi cũng miệt mài ghi, ghi như máy. Giáo sư bao giờ cũng có sách vở thật dày trên bàn. Tôi có cảm tưởng nếu không có những quyển sách đó thầy dạy không được. Cũng như đàn ông bây giờ ra đường không có giấy hợp lệ tình trạng quân dịch không muốn làm đàn ông nữa.
Giờ chơi sau đó, Thu Hải kèm sát tôi để những người đẹp Văn Khoa tỉ tê tâm sự với thầy. Thịnh đưa mắt tìm tôi, nghĩ tức mụ Hải này quá thôi. Tôi đành thở dài vậy.
- Để tụi nó nói chuyện với ổng một chút, mi giành hết mi chết với tụi nó.
- Trời ơi, mi làm như đàn ông là một món hàng không bằng?
- Thế là cái gì?
- Họ là một người họ yêu ai mặc họ, giành giật kỳ thấy mồ.
- Bộ ổng yêu mi?
Tôi hơi ngượng:
- Biết à.
Hải dí trán tôi:
- Tao mách Phong cho coi.
- Hay chưa, người ta vợ con đùm đề xơ múi gì đến tao nhỉ?
- Vợ con người mà ăn thua chi.
Tôi bâng khuâng thở dài. Chàng đến Văn khoa lúc nào mà tôi không hay, để nhơn nhơn nói cười với Thịnh. Bây giờ chắc chàng giận tôi, chàng khinh tôi lắm. Định chọc cho chàng ghen, nhưng sao tôi vẫn sợ. Tôi sợ mất luôn tình yêu của chàng.
Giờ học cuối cùng uể oải trôi mau. Thịnh vẫn thỉnh thoảng kín đáo nhìn tôi. Hết giờ Thịnh lên xe về nhà, tôi năn nỉ Hải:
- Đi với tao chút đi mi, tao lỡ hẹn với ổng để rồi người ta chờ kỳ lắm.
Thu hải càu nhàu:
- Ai biểu mi hẹn ẩu, một lần thôi nghe chưa? Thật tao cũng sợ mi luôn, mi liều không chê được.
Hải và tôi thập thò đứng trước nhà chàng. Một villa song lập. Mấy lần định bấm chuông, nhưng sợ một giáo sư khác ra thì ê mặt. Hải quả quyết với tôi, thường thường giáo sư Sài Gòn ra họ hay ở chung với nhau lắm.
Thịnh hiện ra như đang chờ đợi. Chàng cười cười đi ra:
- Đến lâu chưa Trang? Bạn của Trang hả?
Tôi kéo tay Hải:
- Thu Hải bạn thân của em đó thầy.
- Vào chơi hai cô, tôi để dành sách cho Trang rồi đó.
Hải ngạc nhiên ghé sát tai tôi:
- Ủa, mi quen ổng lâu rồi hở? Vậy mà giấu tao nhé.
Tôi ỡm ờ không nói một lời, đưa mắt nhìn quanh phòng Thịnh. Một cái giường nhỏ, góc trong cùng cánh cửa vào một phòng khác nhỏ hơn. Tôi thấy sách trên bàn, sách đầu giường, và sách trên tay Thịnh. Tôi kín đáo nhìn mắt Thịnh dưới lớp kính trắng. Đọc sách liên miên thế này hèn gì Thịnh không đeo kiếng cận.
Tôi cũng là một con mọt, bạn bè vẫn thân mật trêu tôi như thế. Nhưng tôi thua xa mấy ông giáo sư đại học này rồi. Tôi mê sách hơn như tôi đã mê nhạc. Sách càng ngày càng đắt nên chỉ đi học nhờ. Đọc nhờ, cảm giác thân quen với quyển sách không có. Thịnh có những quyển sách mà vừa nhìn qua tôi biết cả đời mình không chắc mua được. Tôi nghe mến Thịnh. Có lẽ vì chàng đồng bệnh với tôi? Tôi trầm trồ:
- Trời ơi, thầy nhiều sách quá. Nếu em có một căn phòng đầy sách như thế này thì em sẽ ở lì trong nhà mất.
Thịnh cười, tiếng cười nhẹ như hơi thở:
- Tôi nhường phòng này cho Trang nhé.
Thu Hải ngơ ngác nhìn tôi, tôi bối rối cầm những quyển sách chàng để sẵn cho tôi nên không dám ngước nhìn. Thịnh mở hộp kẹo màu:
- Mời Trang, mời chị.
Chàng không gọi tôi bằng chị như Thu Hải. Chàng thản nhiên phân biệt, tôi vừa cảm động vừa lo lo, khẽ nhón lấy viên kẹo hồng. Thịnh nói nhỏ:
- Mời bạn giùm anh đi.
Tôi chớp mắt. Thịnh khôn khéo quá. Thịnh tiến chậm mà mau. Chàng xưng anh với tôi thật dễ dàng và ngọt ngào. Thu Hải khôn lanh vậy mà cũng lầm tôi với chàng chắc quen nhau mấy chục năm trước.
Hải ít nói, ít cười. Con gái Huế vẫn có cái tật dễ thương này. Chút nữa bước ra khỏi phòng Thịnh hắn nói tía lia cho coi. Hải chỉ biết cười, cười vu vơ thôi.
Thịnh dịu dàng hỏi Hải:
- Ra đây học Trang có hay đi bát phố không chị?
Tôi vừa ngạc nhiên vừa thú vị. Hải vô tình:
- Dạ thưa thầy không. Trang lười đi chơi lắm, lâu lâu đi với…
Tôi nháy mắt Hải ngồi im, vân ve chéo khăn thêu bối rối mười ngón tay gầy gầy.
- Đi với Hải một vòng hàng quà thôi thầy ạ. Dạ bị cái tật tham ăn.
Thịnh nói như reo:
- Hôm nào cho anh thưởng thức mấy món ăn đặc biệt của Huế nghe Trang.
Tôi thua chàng rồi. Tôi không thể xa lạ với người đàn ông này mãi được.
- Dạ Trang có biết gì đâu thầy.
Thịnh dò dẫm:
- Trưa nay Trang có tính ăn thi với anh không Trang?
Tôi lúng túng:
- Dạ để lần khác, em chưa nói nhà.
Hải cũng vội vàng:
- Dạ cũng trưa rồi xin phép thầy.
Hải kéo tôi đứng lên. Thịnh đưa sách cho tôi.
- Trang đọc mấy quyển sách này đi nhé, hay lắm đấy. Lần sau anh sẽ mang thêm ra cho Trang.
Tôi lí nhí:
- Dạ cám ơn thầy.
Hải cúi đầu:
- Thưa thầy, tụi em về.
Chàng đứng lại cười trước hiên nhà đầy nắng. Vườn cây xao động, tôi theo Hải ra đường, Hải dài giọng:
- Con khỉ, vậy mà kéo người ta đi, làm như xa lạ nhau lắm í.
Tôi càu nhàu:
- Bộ tao đi một mình?
- Tao tưởng mi mới quen đằng này anh anh em em ngọt xớt mà. Biết vậy còn lâu tao mới đi.
Tôi không thể thú thật với Hải tôi mới quen chàng. Hải nheo mắt:
- Sướng nhé.
Tôi đỏ mặt:
- Sướng cái gì?
- Tình muốn chết còn làm bộ hỉ.
Tôi gắt:
- Mi kỳ thì có, nhưng người ta làm cũng đủ chết rồi. Đợi mi làm nữa chắc tao độn thổ hỉ?
Tôi giậm chân:
- Người ta làm cái gì mà mi chọc tao hoài vậy?
Hải nguýt dài:
- Làm cái gì thì hai người hiểu với nhau chứ, làm sao tao hiểu được. Kể ra mi cũng tốt số đó Trang. Đẹp trai nè, học giỏi nè. Giáo sư đại học chớ giỡn sao? Tụi nó biết chắc tức điên đầu. Lâu lâu mới có một giáo sư học giỏi mà chưa vợ, mi nhanh chân thật.
Tôi than thở:
- Mi làm như… chán mi quá.
Hải cười mím chi:
- Làm như gì, trăm phần trăm ông ấy yêu mi rồi. Ông ấy nhìn mi dứt không ra, ông lại giàu sang nữa mi có điên có khùng mới trốn nổi ông ấy.
Tôi lơ đãng:
- Biết đâu không vợ con đùm đề như Phong rồi.
Hải trề môi:
- Yên trí đi, bảo đảm chưa vợ mà mi, giáo sư chứ bộ lính tráng răng mà giấu nổi, tụi sinh viên thính hơn mật vụ nữa mi ơi. Ông mô răng răng tụi nó biết hết.
Tôi lắc đầu:
- Cũng không ăn thua gì đến tao hết.
Thu Hải nheo mắt:
- Ăn mạnh đi chứ răng lại ăn thua. Chàng của mi ngon lành thí mồ. Mi coi chừng tụi nó giành mất lại thất tình ngàn năm cho coi.
Tôi thất tình rồi còn đâu. Tôi yêu Phong, nhưng chàng hững hờ coi như em gái. Chàng chỉ biết cười khi tôi bàn chuyện tình yêu. Tôi rối lòng không biết trưa nay chàng đi đâu? Thấy tôi nói chuyện với Thịnh chàng có giận tôi rồi bỏ luôn tôi không? Nghĩ mình cũng vô duyên thật. Người ta có bao giờ nói yêu mình đâu mà sợ người ta bỏ. Tôi bâng khuâng đi với Hải dưới những hàng cây cao nghiêng che bóng mát. Gần một giờ trưa, đường phố vắng tanh, cái im lặng chất đầy xao xuyến tôi nghe được tiếng thở của con đường mang tên Áo Trắng, tôi nghe tiếng thở của dòng sông êm đềm dưới kia.
Hải rẽ đường khác để về nhà. Tôi một mình bước chậm bên sông, những quyển sách nặng trên tay ôm ngang trước ngực. Đôi mắt sâu đen của Phong và ánh mắt đằm thắm của Thịnh quay đều trong óc tôi. Tôi yêu Phong. Tôi biết rõ tôi đang yêu Phong. Bởi tôi sợ sệt mỗi bước về nhà.
Tôi đẩy nhẹ cánh cửa. Lách mình vào. Chàng ngửng đầu lên rồi lại cúi xuống những trang sách mở sẳn. Im lặng! Tôi khựng người sau lưng chàng. Chàng vẫn lạnh lùng với trang sách. Tôi ngậm ngùi lên lầu, những bậc thang như dốc hơn mọi ngày. Phong giận tôi rồi, tôi thích chàng hét lên hay hạch hỏi. Sự im lặng của chàng làm tôi khổ sở. Tôi thích nhìn rõ cái ghen của chàng hơn là chịu đựng một sự câm nín. Nếu tôi là người yêu của chàng, tôi sẽ đặt tay mình trong tay chàng, sẽ bắt chàng nhìn thẳng vào mắt tôi. Để chàng hiểu rằng tôi không yêu ai ngoài chàng. Tôi không có quyền làm một người yêu với chàng. Tôi đành lên lầu mở tung cánh cửa để lòng xót xa, để buồn rươm rướm nước mắt. Thẻo chạy lên:
- Cô ơi, thầy nói mời cô xuống ăn cơm.
Tôi ngạc nhiên:
- Bộ nhà chưa dùng cơm?
- Dạ rồi, chỉ còn thầy đợi cô.
Tôi long lanh hai mắt hỏi thật khẽ:
- Có thật anh Phong chưa ăn cơm không Thẻo?
Con Thẻo ngơ ngác:
- Dạ thật chứ.
Tôi xúc động:
- Thôi được Thẻo xuống đi, tôi thay áo đã.
Chàng đợi tôi. Chàng để bụng đói vì tôi đúng một giờ. Tôi ngập ngừng bám tay trên thang gỗ nâu bóng. Từng bậc, từng bậc gót chân thì mềm như lòng chập chùng đam mê. Chàng ngồi chống tay trước bàn ăn. Tôi ngồi xuống trước mặt chàng:
- Anh chưa ăn cơm à?
Chàng quay đi:
- Tôi no rồi.
- Ủa, sao Thẻo nói anh chưa ăn.
- Chưa ăn nhưng no, no tức bụng.
Tôi chớp mắt:
- Giờ ăn với em đi anh.
- Tôi ngồi nhìn cô ăn.
Tôi chống hai tay lên má phụng phịu:
- Nếu vậy em cũng không ăn nữa.
Chàng quắc mắt:
- Cô còn làm nũng tôi nữa cơ à?
Tôi hờn dỗi:
- Bộ anh… bộ anh…
Chàng thở dài:
- Cô làm gì giờ này mới về?
Thấy tôi im lặng, chàng cười mỉm:
- Tiếc rằng đây không phải là Sài Gòn, để cô nói kẹt xe phải không?
Tôi giận dỗi đứng lên:
- Em không thèm nói dối, em đi chơi với người ta, anh làm gì em không?
Chàng trầm ngâm nhìn khói thuốc bay:
- Không làm gì cả, nhưng buồn.
Tôi cười thầm. Tôi biết chàng yêu tôi rồi. Tôi bắt đầu thắng thế, người ta chỉ ghen khi nào người ta yêu nhau. Tôi lặng lẽ và cơm, những hạt cơm trắng dẻo thơm thơm đầu lưỡi. Tôi vờ quên chàng để mặc chàng hút thuốc suy tư. Chàng nói thật khẽ:
- Sướng thật, người ăn người nhìn.
Tôi tinh quái trả lời:
- Em có quyền gì để vòi vĩnh anh đâu. Nếu em có quyền, em chuốc rượu cho anh liền.
Chàng lừng khừng:
- Hôm nay tôi cũng muốn say.
Nói xong chàng ngồi im như pho tượng. Tôi bỏ lên lầu vừa đi vừa hát khe khẽ một đoạn tình ca. Tôi cười vui rồi nhảy từng bậc như sáo con. Không quên liếc mắt nhìn chàng.
Bạn đọc có thể đọc tiếp truyện tại địa chỉ: http://vietmessenger.com/books/?title=ban%20tango%20cuoi%20cung&page=3