Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatoly Gavrilov
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Siemens
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Han Dang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Poniewozik
- James Stavridis
- Janos Kornai
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Palmer
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter Hansen
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Taras Shevchenko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Rừng già
Truyện Trung Trung Đỉnh
Nhà văn Trung Trung Đỉnh vừa gởi cho Văn Việt truyện ngắn Rừng già của anh. Trung Trung Đỉnh tên thật là Phạm Trung Đỉnh, sinh năm 1949 tại Hải Phòng. Anh từng là bộ đội tại chiến trường Tây nguyên trước 1975. Sau 1975, anh về Trại Sáng tác Quân Khu V rồi đi học Trường Viết văn Nguyễn Du - Khóa I. Anh đang sống tại Hà Nội, từng là Giám đốc- Tổng biên tập Nhà Xuất bản Hội Nhà văn. Tác phẩm: Thung lũng Đá Hoa (truyện ngắn) Người trong cuộc (truyện ngắn) Đêm nguyệt thực (truyện ngắn) Những người không chịu thiệt thòi (truyện ngắn) Ngược chiều cái chết (tiểu thuyết) Tiễn biệt những ngày buồn (tiểu thuyết) Chuyện tình ngõ lỗ thủng (tiểu thuyết) Bậc cao thủ (truyện ngắn) Lạc rừng (tiểu thuyết) Sống khó hơn là chết (tiểu thuyết) Văn Việt xin trân trọng giới thiệu. |
Tôi phải thú thực với các bạn, chính tôi cũng không hiểu điều tôi sắp kể ra đây nó là cái gì, mặc dù đã nhiều đêm thao thức về nó, sau cái ngày trở lại làng Plei Tul ấy. Tôi đã cố tự giải thích cho mình rằng, đó không phải sự thực. Sự thực không thể như thế! Đó chẳng qua chỉ là một hiện tượng bí ẩn của thiên nhiên. Mà thiên nhiên thì đầy rẫy những bí ẩn, trong khi đó, con người chúng ta lại cố công khai thác sự bí ẩn ấy, truy lùng nó đến tận cùng. Rốt cục, sự thực rành rành ngay trước mắt ta lại thành ra bí ẩn. Và con người không thể muốn thế nào cũng được!
Giờ đây đã có một khoảng thời gian đáng kể, kể từ khi sự kiện ấy diễn ra, một lần nữa tôi lại có dịp trở về làng, ở lại hẳn một tuần với bà con, và sau đó lội bộ hai ngày hai đêm ròng rã trong rừng già, tìm được nhà H'Riêul, và tôi đã ở lại nhà cô mấy ngày nữa. H’Riêul chính là "con ma" tạo nên dư luận, gây chấn động không phải chỉ trong phạm vi tỉnh nhà, mà đã lan truyền ra toàn quốc. Hơn thế, báo chí nhiều nước đã nhắc tới cô như là một hiện tượng lạ cùng những lời bình, thực ra họ cũng chẳng hiểu họ đang bình cái gì! Tuy nhiên, họ cũng đưa ra những bằng chứng với những tấm ảnh khi cô còn là cô gái, là đàn bà, và sau đó những tấm ảnh khác, khi cô đã biến thành đàn ông. Tất cả đều đúng với sự thực. Cái sự thực được thoát ra từ những lời đồn ở trường Trung học Y tế tỉnh, nơi H'Riêul học. Tiếp đó là bài ghi chép gây náo động giới báo chí, và rồi chốt lại ở bài phóng sự nhiều kỳ, phải nói là bài phóng sự rất công phu, với một bút pháp linh hoạt và chân thực của anh bạn tôi, một nhà phóng sự lừng danh, cũng in ở báo tỉnh. Lập tức sau đó, mấy tờ báo lớn ở trung ương và các thành phố trong khu vực in lại nguyên xi, có thêm những lời bình khá hấp dẫn cùng bài phỏng vấn của họ với tác giả. Tác giả thêm một lần nữa khẳng định sự thực là "một trăm phần trăm". Rằng chính anh đã có cơ hội áp sát H'Riêul, khi cô đã trở thành đàn ông, bắt tận tay cái vật để phân biệt giới tính ấy.
Vậy mà chỉ riêng H'Riêul là im lặng, giống như cô đã im lặng dẫn người tình của mình là cô H'Lơ trốn trường về làng. Làng đánh chiêng đuổi "con ma" và vì thế, cô phải dẫn H'Lơ vào rừng sinh đẻ. Sự việc là như vậy. Sau khi mẹ tròn con vuông, cô H'Lơ đã bỏ lại đứa con gái của mình cho H'Riêul, trốn về làng cô mãi tận núi Kon Từng. Đã năm năm rồi, H'Riêul ở vậy nuôi con. Cũng may mà thằng Ksor Tik, con trai cô, đứa con với người chồng cũ thời trong rừng đánh Mỹ, bây giờ đã lớn. Nó không chịu nổi áp lực của dư luận, cũng như không chịu nổi sự thực quá bi đát đến vô lý ấy của mẹ mình, và nó đã bỏ trốn trường nội trú đi tìm mẹ, để sinh sống, để cũng trở thành "con ma". Nó chính là cái gạch nối giữa cô với cuộc sống bên ngoài...
***
Tôi ở nhà H'Riêul tới ngày thứ ba, cô mới chịu đem ghè rượu ủ trong xó tối ra mời, nhân thằng Ksor Tik bẫy được con chồn. Mấy năm nay ba mẹ con H'Riêul sống thui thủi với nhau. Đứa con gái gọi cô là "cha" không lúc nào rời khố anh nó. Nó gầy đét và ngớ ngẩn. Nhìn kỹ, nó có nhiều nét giống cô, vừa có vẻ lạnh lùng bí hiểm, vừa ẩn chứa một nỗi buồn đến hoang vắng. Nhất là đôi mắt to, đôi mắt to thỉnh thoảng bất chợt ta gặp, chứ còn chẳng bao giờ nó ngước nhìn lên, lúc nào nó cũng có vẻ thảng thốt.
Tôi cố tránh nhìn cháu khi nó chơi một mình, kể từ khi tôi bị nó phát hiện ra sự quan sát lén của tôi đối với nó, hôm mới đến. Hôm ấy cháu đang ngồi chơi với lũ kiến và tôi tò mò theo dõi. Con bé bất chợt nhận ra sự chú ý của tôi và nó hốt hoảng bỏ chạy. "Ơ Yăt, không phải chú Bình gọi cha con mình là con ma đâu mà sợ hãi", H'Riêul thấy thế gọi con. Nó núp sau vách liếp nhìn tôi. "Chú Bình là bạn của cha đó", cô nói tiếng Bahnar với nó, và sau đó, quay sang tôi: "Mẹ nó, cô H'Lơ ấy, là người Bahnar". Tôi lấy gói kẹo bạc hà chìa cho cháu. Nó thụt vào trong nhà. Thằng Ksor Tik nắm tay em kéo lại trước tôi, cầm gói kẹo đưa cho em. "Cám ơn chú", nó nói tiếng Kinh rất sõi rồi bế em, lặng lẽ biến vào rừng. Tôi nhìn theo hai cháu, cảm thấy mình mắc nợ với chúng.
Cái dáng loắt choắt, đen đúa của thằng Ksor Tik gợi tôi nhớ đến anh Bơn, cha nó. Nó có vẻ già dặn, từng trải hơn, còn anh Bơn, cũng là một nhân vật lạ. Anh ta chậm cả đôi chân lẫn chậm cái đầu. Chỉ lúc cầm súng vào rừng săn thú, anh mới thực sự là một anh Bơn khác. Cái anh Bơn ủ dột, yếm thế lúc nào cũng gườm gườm không còn nữa, mà rõ là anh Bơn của núi của rừng.
Cả đơn vị ai cũng né anh, nhưng lại rất quý trọng anh, bởi chính anh, chứ không phải ai khác, là cái "kho" thịt thú rừng. Thực lòng mà nói, nếu không phải chỗ bạn bè cũ, hẳn tôi chẳng bỏ công sức ra về đây làm gì. Và nếu không phải chỗ tình cũ nghĩa xưa, hẳn H'Riêul cũng chẳng chịu tiếp tôi. "Mày không sợ mình là con ma à?", H'Riêul vít cần rượu cho tôi, hỏi. Tôi nói ngay cái ý vừa thoáng trong đầu. Cô cười, cái cười như mếu: "Mày nói đúng một nửa". "Còn nửa kia?", tôi vui vẻ hỏi lại. "Nửa kia còn ở trong ghè rượu đây này", cô nói và chúng tôi bắt đầu hút rượu.
Tôi làm mặt tự nhiên, tựa như chẳng có gì đặc biệt, tựa như cả tuần nay, tối nào tôi cũng uống rượu, chuyện trò với bà con dân làng, với những người bạn cũ, lần về quá khứ, ôn lại với nhau những năm tháng gian nan nhưng đẹp đẽ nhất của thời trai trẻ. H'Riêul bốc thịt cho tôi, tôi ăn nhồm nhoàm tạo không khí, gây cảm giác ngon lành. Cô bảo "Mày ở xa về, hơn mình ở gần. Mấy năm rồi chẳng gặp ai, chẳng ai gặp mình". Tôi đọc được sự nuối tiếc đến nao lòng của bạn. Bạn tôi đâu phải là sắt đá, càng đâu phải là "con ma". Cô nhìn tôi với ánh nhìn buồn rười rượi. Tôi lảng chuyện: "Bọn thằng Hiêng, thằng Bliet, thằng Ksor Hạo bây giờ làm ăn khá, uống bia, bỏ rượu cần, chán lắm!". "Chán gì?", cô nhấn cần rượu sâu thêm, nhấn sâu thêm cả không khí buồn: "Uống bia có tốt hung mà", cô nói. Tôi nói lảng: "H'Riêul có thấy mình già đi nhiều không?"- "Làm sao không già?", cô nói . “Mình hai thứ tóc cả rồi”. Tôi muốn nói với H'Riêul điều gì quá, nhưng sao tôi cứ ấp úng hoài. Cô nhắc: "Uống đi. Một là vui, hai là buồn, đừng chê mình nghèo". Cô tiếp tục đổ nước từ những quả bầu khô vào ghè. Căn nhà nhỏ giữa chốn rừng già khuya khoắt của mẹ con cô giờ đây thật ấm cúng.
Trước khi tới đây, tôi hình dung khác. Tôi cứ ngỡ mẹ con cô sống bệ rạc, hoang sơ và đói khổ, không phải cái đói khổ thông thường. Bếp bên, anh em thằng Ksor Tik đã ngủ. Thằng Tik ghếch đầu lên một hòn đá làm gối, miệng há ra ngáy. Còn bé Yăt thì nằm cuộn khoanh trong tấm dồ cũ, ôm con chó ngủ chung. Lửa từ hai bếp hắt lên vách nứa nhập nhoà. Tôi cời bếp cho các cháu rồi quay về với cần rượu của mình. Tôi nghe rõ tiếng rượu chuyển roong roóc trong ghè, vị ngọt dâng lên đậm dần, và vị đắng sâu thăm thẳm se sẽ len vào, tan nhè nhẹ, lịm đần dần, thôi thúc tôi hút tiếp. "Rượu mình làm, không ngon bằng rượu của làng đâu", cô nói với cái vẻ tự mãn khiến tôi chợt thấy hào hứng. Tôi nhắc lại hồi tôi là cán bộ tuyển quân, dẫn cánh H'Riêul từ ấp làng Kồ ra rừng, đưa các cô leo núi quẩn quanh suốt năm ngày trên đỉnh Chư Thoi, sang cả Chư Nghé, vòng về thác IALy mới cho nghỉ.
Bàn chân H'Riêul và mấy cô gái đều bị đá cứa, gai cào sưng tấy. Các cô vừa đi vừa khóc. Mặc, tôi cứ thúc các cô phải đi. Tôi sợ trong số tân binh có người không chịu nổi gian khổ, bỏ trốn về làng thì rất phiền. Đó là nhiệm vụ của tôi. Mãi sau này các cô mới hiểu. "Ngày ấy mình đâu có biết mày là người Kinh", cô vui hẳn lên. "Mày hát tiếng Gia Rai, tiếng Bahnar giỏi hung. Còn nhớ không?". "Nhớ chớ, sao không?", tôi nói và buông cần, vung tay hát những bài hát ngày ấy chúng tôi thường hát. Tôi cảm thấy như mình đang được sống lại thời trai trẻ hồn nhiên và lãng mạn đến ngây ngất.
Huyện đội giao cho tôi nhiệm vụ, mỗi tháng phải tuyển được từ năm đến mười tân binh trong ấp chiến lược dẫn ra rừng. Tôi đã tuyển tân binh bằng các bài hát tiếng Gia Rai và tiếng Bahnar do tôi đặt lời tựa theo các làn điệu dân ca. Ấy thế mà các bài hát cũng được cơ sở ta lan truyền khắp vùng. Bà con phá ấp chiến lược, tôi có bài "Phá ấp giành dân". Bà con đi dân công tải đạn cho chủ lực, tôi có bài "Ơ anh bộ đội giải phóng". Tân binh được đưa về hậu cứ huấn luyện, tôi có bài "Huấn luyện mừng vui". Bao nhiêu năm qua tưởng đã quên rồi, giờ đây gợi lại, chợt nhớ tràn trề. Hai đứa trẻ ngóc đầu dậy nghe tôi và H'Riêul hát. Tôi bốc lên vừa hát, vừa múa tới bên thằng Ksor Tik, kéo tay nó tới bên ghè rượu, bắt nó cùng uống. Nó phải uống với tôi vì nó đâu còn là con nít? Nó bằng tuổi tôi và cha nó ngày ấy rồi đó!
KsorTik ngoan ngoãn vít cần. Cái cách ngồi chụm chân, cái cách hai tay bụm cần rượu của nó thật giống cha nó quá. Bên kia ghè, H'Riêul ngồi im. Hình như cô lấy Đinh Yơng ra thổi. Âm thanh Đinh Yơng cứ như tự chốn nào. thuở nào vọng về chứ không phải bây giờ, ngay trong tầm tay của tôi. Nó cứ chập chờn, chao đảo, lúc đầu như tiếng gió lùa, lúc sau lại như tiếng thở dài ai oán. Hình như tôi say rồi. Đã biết mình say như thế, có lẽ chưa say. Tôi luôn tự nhắc tôi rằng, uống thì cứ uống, nhưng không được say.
Say thế nào được! Có tiếng sấm rền và cả tiếng chinh chiêng âm u, rồi tiếng mưa rơi, lúc đầu có vẻ huyên náo, sau thưa thớt, rã rời. Cái bóng thằng Ksor Tik đổ xuống sàn nhà và tôi chợt nhận ra nó đang nghiêng cổ hút thuốc. Không phải nó mà đích thị anh Bơn. Anh vừa hút điếu thuốc quấn bằng lá chuối vừa hút rượu cần. Anh ngồi xo ro mặt lầm lì hướng ra sàn cửa. Nơi ấy có cô vợ của anh đang uốn mình bổ củi dưới mưa với những động tác uốn mình như múa. Áo váy cô ướt sũng, dính bết vào người, lộ ra những đường nét đầy sức lực và quyến rũ. Anh đứng lên ngồi xuống không yên, mắt vằn đỏ: "Mày ưng cho ướt làm gì? Có phải để cho anh em thấy lưng mày mềm, thấy ngực mày căng không, H'Riêul?". Anh nói tiếng Gia Rai, giọng cố dằn xuống ngực.
H'Riêul "xí" hắt ra một cái rồi lại uốn mình bổ những nhát rìu xuống thanh củi tươi, thứ củi anh ánh, sáng loà trong mưa. Tiếng áo váy cô sột soạt, nhịp nhàng. Có mấy người lính chạy mưa ào tới rầm rộ, họ cười nói ồn ã, chỉ trỏ bàn tán về vóc dáng của cô chị nuôi, át cả tiếng mưa, làm như không có anh ở đó. Anh giận dữ xách súng vào rừng... Lúc nào anh cũng nghĩ vợ mình sắp theo ai đó. H'Riêul thức khuya hầm bắp, anh ngồi bên cạnh lau súng. H'Riêul dậy sớm nấu củ mì, anh len lén mò dậy coi thử cô có hẹn hò với ai và anh chỉ yên tâm đi nằm khi biết chắc dưới bếp chỉ có mình H'Riêul cùng thằng con địu sau lưng và thêm nữa là cái bóng của cô.
Cuộc sống gia đình anh thợ săn và cô chị nuôi của đơn vị chúng tôi không lúc nào yên tĩnh. Ai cũng biết, nhưng không ai nói ra, phần vì sợ anh tự ái không đi săn nữa. Anh đã đôi lần tự ái treo súng và chúng tôi treo mõm chịu thua, thèm chất đạm rừng. Tôi cũng là tay súng săn có hạng, nhưng không thể gan lì, không thể thính nhạy bằng anh. Anh là thầy tôi trong lĩnh vực này. Nhiều lần bám theo khố anh vào rừng tìm thú, tôi mới nhận ra, phàm đã là người thợ săn, cũng cần phải có biệt tài, cái biệt tài ấy có từ trong máu, không vì cái gì và chẳng cái gì ngăn được. Khi cơn say bốc lên, máu nghiện bốc lên, tựa như cơn hứng khởi bất chợt có trong tim người nghệ sĩ. Hình như anh sinh ra chỉ để làm cái việc ấy. Cái lực cản chỉ có tác động kích thích anh ham mê hơn, cuồng say hơn. Nhưng hễ cứ về tới nhà, chui vào bếp là thế nào anh cũng gây sự với H'Riêul. Cô cắn răng chịu đựng không biết bao nhiêu lần rồi. Thực ra không phải cô gắng công chịu đựng, mà chính cô cũng cảm thấy mình quá lạnh lùng, mặc dù vẫn thương anh. Chính vì thế càng khiến anh cáu bẳn.
Rồi sự thể cũng đến hồi kết thúc. Nó kết thúc chẳng tốt đẹp gì, khi anh Bơn nửa đêm bắn nát nồi thịt hầm, chỉ vì anh bảo H'Riêul đi ngủ nhưng cô ương bướng không nghe. Đã không nghe lại còn nói tức, bảo anh là đàn bà, bảo anh nên mua váy mặc, rằng ai yêu cầu anh đi săn bắn đem về nhiều thịt quá, không hầm, không nấu, để thối à! “Thối thì thối chớ!”, anh quát và nghiến răng xiết cò, hết một băng AK, khiến cả đơn vị náo loạn và không thể tha thứ cho anh. Cả H'Riêul nữa, cô cũng quyết đòi thôi nhau. Thế là anh Bơn bị kỷ luật, không được đi săn, hơn thế nữa, đơn vị thu súng, còn H'Riêul thì không thể nhìn mặt anh. Anh bỏ về làng làm du kích từ đấy...
-Uống nữa đi chớ, chợt H'Riêul nhắc tôi. Đòi rượu rồi cứ ngồi như gốc cây khô thế à?
Tôi bừng tỉnh, bẽn lẽn vít cần. Thằng Ksor Tik chẳng hiểu gì cũng nhoẻn miệng cười rồi bỏ về chỗ nằm. Tôi kéo nó lại, bắt nó uống tiếp, nhưng nó quyết thôi vì mai phải ra chợ sắm đồ.
-Rượu mình không ngon bằng bia thằng Hiêng, thằng Hạo, thằng Bliet à?
H'Riêul nói với vẻ không hài lòng. Tôi nắm tay cô, vít cần cho cô và chúng tôi cùng lặng im hút rượu. Hình như cái điều tôi muốn nói giờ đây mới có dịp bục ra: "Mình ưng làm được cái gì đó giúp mẹ con mày quá", tôi nói tiếng Gia Rai. "Mày muốn làm gì", cô hỏi và tôi nhận được sự lạnh lùng của cô đối với sự quan tâm của tôi. Lẽ ra tôi phải thấy được vai trò của mình sớm hơn. Nhưng liệu đã muộn quá chưa? Chẳng lẽ tôi chỉ đến đây để "coi thử" xem mẹ con cô sống thế nào? Chẳng lẽ tôi cũng chỉ là những kẻ tò mò muốn truy lùng cho ra sự thực, giống như anh bạn tôi đã từng "bắt tận tay" cái mà anh gọi là sự thực ấy? Hình như hiểu rõ tâm trạng tôi, H'Riêul muốn lảng và cô đặt vào tay tôi miếng thịt chồn nóng hổi. Tôi không thể từ chối, cũng như không thể không nghe cô nói: "Không phải "làm con ma" dễ dàng đâu. Mày tưởng tui ưng làm người ma à?". "Tầm bậy, chẳng có ma nào hết", tôi nói và thấy cô cười chua chát. "Mình không hiểu", tôi tiếp. Tôi đã mạnh dạn bày tỏ nỗi băn khoăn của mình. Nhưng H’Riêul vẫn cứ lặng lẽ ngồi im hút rượu. Sự lặng lẽ kéo dài khiến tôi cảm thấy chính nó đang bục ra một khoảng tối đặc sánh. "H'Riêul, mày cần phải nghĩ đến tương lai của hai cháu", tôi nhấn thêm. Không ngờ tôi bị H'Riêul đập cái "bộp" vào vai. Một cái đập mạnh đến nỗi tôi không dám nghĩ đó là của cô. Cô cười: "Mày sợ à?". Tôi không thể nói là tôi sợ. Nhưng quả tình sự thực không như tôi muốn. Có lẽ tôi nên nhớ rằng, vai trò của tôi không còn như tôi nghĩ nữa... "Phải có bây giờ mới có ngày mai chớ", cô tiếp và tôi ngậm cần rượu, im re. Đúng là tôi không nên tiếp tục cái lối vào đề cũ mèm ấy nữa!
Thế đấy. Giờ đây mọi sự đã đi vào quá khứ. Một quá khứ mù mờ. Nó luôn hứng đợi một tia sáng, dù nhỏ nhoi để tự nhen lên ánh ngày của sự thực. Nhưng sự thực là tôi đã chếnh choáng say, cũng như H'Riêul đã bắt đầu ngấm rượu. Tôi bảo H'Riêul đổ thêm nước vào ghè. Cô vui vẻ làm theo. "Một là vui, hai là buồn", cô triết lý. "Buồn vui lẫn lộn. Mày chẳng thay đổi gì cả!", cô đột ngột nhận xét. Té ra cô cũng quan sát tôi và điều ấy khiến tôi thích thú. Chứng tôi xa nhau có tới hơn hai chục năm rồi, ấy vậy mà mọi điều sống lại cứ ngỡ như vừa mới hôm qua. Tôi khao khát được ôn lại quá khứ nên mới lần mò về đây tìm bạn. Vậy mà bạn tôi lại nên nông nỗi này! "Mày có tin mình đã thành đàn ông rồi không?", cô nắm cứng cánh tay tôi, hỏi. "Tin", tôi nói và cảm thấy người run lên: - "Vậy sao mày không gọi mình là con ma?", HRiêul cười sặc sụa, không giống bản tính của cô bấy nay. Cô khoác vai, ấn cần rượu vào miệng tôi, bảo. Cứ uống cho say đi. Đã đến đây rồi thì còn gì nữa mà né tránh, mà lo ngại.
Tôi tựa vào H'Riêul, tự nhấn mình chìm sâu vào cõi u mê của rừng già, tự đẩy mình xuống sâu hơn cái vực sâu của sự thực mà tôi muốn lôi ra ánh sáng. Rõ là tôi đang uống với cô đây, và rõ là cô đang khoác vai tôi hát những bài chúng tôi vẫn hát, kể những chuyện chúng tôi vẫn kể. Rằng cô đã có con với H'Lơ. một cô gái BahNar đẹp nhất núi rừng. Đó là những ngày hạnh phúc tuyệt vời của đời cô. Hai chị em sống với nhau trong căn phòng nhỏ, giống như các chị em khác sống với nhau, hết ngày này sang tháng khác. Sức học của H'Riêul trội hơn hẳn nhiều người, không phải vì cô giỏi giang gì, mà vì cô đã có nhiều năm làm y tá, thêm nữa, cô lại rất yêu ngành y của mình. Đêm đêm cô chong đèn học, khéo léo che rèm cho H'Lơ ngủ. Và đêm đêm, sau khi đã học xong bài, cô ngồi thẫn thờ nhìn ra ngoài chẳng hiểu vì sao cô khao khát được đi lang thang trong vườn trường, đâu có phải để suy nghĩ gì, mà chỉ là sự khao khát thuần tuý bản năng. Có cái gì đấy cứ trồi lên, cựa quậy trong trí tưởng của cô mỗi lần trở về phòng, nhìn thấy H'Lơ ngủ, dưới ánh trăng chếch qua cửa sổ. Khuôn ngực đầy ứ, căng cứng của H'Lơ lộ ra đầy quyến rũ. Nhiều đêm cô ngồi sát bên H'Lơ, hít mùi thơm nồng của H'Lơ phả ra, chợt run sợ bỏ đi, rồi lại xấn xổ quay vào, ôm ghì lấy H'Lơ. H'Lơ choàng tỉnh, nhưng ngủ lại rất nhanh. Cô len lén nhấc đầu H'Lơ đặt lên cánh tay của mình. Rồi cô cũng chìm vào giấc ngủ đầy mộng mị. Cô cũng không biết cô đã ôm ấp với H'Lơ bao nhiêu lần, và cũng không rõ vì sao H'Lơ không hề phản đối, thậm chí đôi lần H'Lơ còn khuyến khích cô. Mới đầu cho là sự đùa giỡn của những người cùng giới tính. Sau quen dần, cô đã quên mất mình là đàn bà. H'Lơ cũng không biết rằng, những ngày sau đó, từ trong đáy sâu của lòng khao khát tưởng chừng vô hại ấy, đã tạo nên mầm mống của tình yêu. Một thứ tình yêu đầy mê hoặc. Chính tình yêu đã dẫn họ chuyển sang cuộc sống mới từ lúc nào không hay. Họ chăm sóc nhau, giận dỗi, lẫy hờn nhau chẳng khác nào một cặp vợ chổng trẻ. Họ âm thầm quấn quýt nhau mãi rồi cũng không tránh khỏi những con mắt tò mò, những lời qua, tiếng lại.
Mặc!
Hai người ngang nhiên đưa nhau vào làng mua rượu uống, rồi cùng nhau ngất ngưởng về, không còn ý tứ gì nữa. Cho đến một ngày, họ phát hiện ra sự thực là H’Lơ đã mang bầu và anh Rót, người yêu bấy nay của H’Lơ từ đơn vị về. Anh ta là một sĩ quan trẻ, sau mấy năm học mãi trên Đà Lạt, nay được điều về lại tỉnh nhà. Họ đã trao vòng hẹn nhau. Chuyến về này của anh sẽ làm lễ cưới. Cứ tưởng cuộc hội ngộ sẽ giúp H’Rieul và nhất là H’Lơ buông được bạn tình. Nào ngờ ngược lại. Ngay sau ngày đầu gặp nhau, anh Rót đã nhận ra mình bị phản bội và anh vội vã quất ba-lô lên vai, lầm lũi trở về trạm khách, rồi biến mất.
Sự ra đi lạnh lùng của anh Rót tạo nên không khí ngột ngạt của dãy nhà tập thể toàn các chị em gái, bởi suốt hai ngày sau đó H’Lơ và H’Riêul đóng cửa, chẳng phải vì sợ, mà vì họ chưa chuẩn bị cho những tình huống bất ngờ, mặc dù H’Lơ vẫn hằng nơm nớp chờ đợi nó. Thế rồi bầu không khí ngột ngạt của ngày thứ ba ấy cũng được tháo nút, cùng với cánh cửa căn phòng hai người mở ra, người ta thấy xuất hiện một “anh” H’Riêul mặc quần bò, áo phông, ngang nhiên dẫn cô H’Lơ bụng đã lùm lùm, được che khuất bằng bộ áo váy rộng, lên phòng giáo vụ. “Chúng mình ưng nhau”, sau này mấy vị giáo vụ kể lại cuộc tiếp xúc ấy. Cô H’Lơ khóc. Không phải cô ta khóc vì sợ hãi, hay vì lý do gì đại loại như vậy. Mà chính vì hạnh phúc. Cô ta ôm “anh” H’Riêul của cô trước mặt họ, nhận làm vợ anh ta một cách quá đơn giản, quá bất ngờ, khiến các vị không ai kịp phản ứng. Đến khi phản ứng được thì hai người đã dẫn nhau trốn về làng...
Tôi ngơ ngác nhìn H’Riêul, tưởng như mình vừa trong cơn mộng mị thoát ra, nhưng chưa giũ được những gì còn ám ảnh từ giấc mơ quá khủng khiếp ấy. H’Riêul ngồi im phăng phắc, đầu rũ xuông, không phải kiểu rũ xuống của người say, mà là cô đang tự cho phép mình buông thả, sau những giây phút căng thẳng cô vừa trải qua. Tôi cảm thấy bức bối đến nôn nao, chỉ muốn thoát khỏi chính mình. Và tôi len lén mở liếp, lách ra ngoài sàn cửa.
Rừng già vây bủa những đốm lân tinh lập loè cùng tiếng côn trùng ri rỉ và tiếng sương rơi, thi thoảng có luồng gió mang hơi ẩm mốc lùa lên, Đâu đó xa lắm có tiếng suối chảy, tiếng chinh chiêng tựa hồ không phải thứ âm thanh ấy của con người, mà nó được sinh ra cùng với rừng già. Ôi, rừng già! Tự dưng tôi muốn gào lên để được hoà mình vào với cái thâm sâu huyền bí của đại ngàn, để đại ngàn biết rằng, chính vì có nó mà sinh lắm chuyện! Lại chính vì có nó mà tôi đau đáu trở về.
Tôi cảm thấy hưng phấn, muốn nhảy tung lên, mặc dù chẳng nhìn thấy gì, chỉ biết rằng, quanh tôi đây là thiên nhiên hoang sơ, có từ muôn thuở, và quanh tôi đây, có thể lắm, chỉ trong khoảnh khắc chính tôi biến thành lá mục, chính tôi bỗng dưng tan ra biến thành sương đêm, hoá thành tiếng kêu khản đặc của con mang già, hoá thành tiếng rúc não nề của con cú.
Vậy là tôi đã trở về với cội nguồn, trở về cõi thực của xứ sở đam mê, xứ sở của cái mà bấy lâu ta vẫn gọi là hư vô rồ dại. Bao nhiêu năm lặn lội với rừng già, bao nhiêu năm xa nó, giờ đây đứng giữa thiên nhiên, không hiểu sao bỗng dưng tôi muốn trút bỏ hết áo quần, trút bỏ hết tất cả những gì đè trĩu lên tâm tưởng tôi bấy nay, để được dâng hiến, để được tan ra cùng hương rừng tinh khiết, cùng bóng đêm hun hút, mang theo tiếng đinh-yơng chập chờn đâu đó của H’Riêul. Không phải H’Riêul đang thổi đinh - yơng, mà chính cô cũng đang hoá thân vào chốn thâm nghiêm đầy mộng mị của rừng già.
Tôi se sẽ ngả mình xuống sàn nhà, se sẽ dang chân, dang tay nhìn vòm lá đung đưa cùng những đốm sáng li ti trên tít cao vời cũng đang đung đưa, nhấp nháy với cái vẻ tự mãn hào phóng vô độ đầy quyến rũ của tạo hoá. Và tôi đã lịm đi, hình như lâu lắm, cho đến khi chợt tỉnh, tôi bàng hoàng nhận ra trăng sáng rờ rỡ, toàn thân tôi ướt sũng sương đêm, nằm sát bên tôi đây là một người đàn ông cường tráng. Anh cũng không mặc áo quần, chỉ quấn hờ quanh lưng một giây khố. “Thôi, vào nhà uống tiếp”, anh nói và đỡ tôi dậy. Tôi run rẩy theo anh. Run rẩy nhận ra đích thị H’Riêul. “Đừng sợ”, anh nói và chỉ tay ra phía cửa sau, nơi ấy là cánh đồng lúa nước.
Một đụn sương đặc quánh ấp lên một mỏm đồi trọc. Trời đã bắt đầu hửng sáng và tôi cuống cuồng nhảy ra khỏi nhà. Nhưng tôi không thoát khỏi cánh tay rắn chắc của H’Riêul. Tôi cầu cứu rừng già của tôi, nhưng sự thực thì rừng già đâu còn để tôi chạy trốn.