Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Biến cố trong rừng tràm
Truyện Khánh Trường
Chuyện vượt biên đã xảy ra quá lâu, và đã có quá nhiều người viết. Ngày nay, nhất là lớp trẻ, cả trong lẫn ngoài nước, hầu như không biết, hoặc biết nhưng cũng mù mờ, hư thực. Tác giả đăng lại truyện này không nhằm khơi lại một trong hàng nghìn thảm kịch của một giai đoạn lịch sử Việt nam cận đại đầy vinh quang nhưng cũng không ít đau thương. Đăng lại, để mai sau những thế hệ tương lai, sẽ có thêm tư liệu, hầu nhìn lại dĩ vãng bằng con mắt khách quan, không thiên kiến, hận thù. Văn Việt |
Bữa tiệc đang ở giai đoạn sôi nổi khi tôi đến. Mọi người đã ngà ngà say. Gia chủ đứng dậy, rời chỗ ngồi ra cửa đón tôi.
“Trễ vậy?”.
“Bận quá, phải giải quyết cho xong một số công việc. Xin lỗi”.
Tôi đưa chai rượu cho Huân, hắn cầm lấy nói cảm ơn và chỉ tôi ngồi xuống chiếc ghế đầu dãy bàn dài, bên cạnh một trung niên có mái tóc dài lốm đốm bạc. Trung niên quay qua nhìn tôi, cười.
“Nhớ không?”.
“Hình như tôi có gặp anh...”.
“Hình như gì, hôm đám cưới con gái anh D., quên rồi à?”.
“Ồ... Ồ... Anh Hưng, phải không?”.
Trung niên giữ nguyên nụ cười trên môi, đưa tay vỗ vai tôi,
“Tốt, uống nhé”.
Ông ta đẩy chiếc ly không về phía tôi, với tay cầm chai rượu, rót.
Màu rượu nâu óng phản chiếu ánh đèn sáng lóng lánh. Trung niên cầm hai chiếc ly, một của ông ta, một đưa cho tôi,
“Nào, cụng cái coi”.
Tôi nhấp một ngụm, đặt chiếc ly xuống bàn. Mùi rượu nồng cay chạy qua cổ họng. Tôi hơi rùng mình. Bao giờ cũng vậy, ly rượu đầu luôn luôn khiến tôi rùng mình. Trung niên nói,
“Làm đi.”
Và chỉ những đĩa thức ăn bề bộn trên bàn.
Tôi nói cảm ơn và cầm đũa. Tự nhủ phải dằn bụng cẩn thận mới mong theo kịp mấy tay này. Xem chừng người nào cũng thuộc hàng cao thủ. Tửu lượng tôi tuy không tệ lắm nhưng so với người đàn ông ngồi cạnh chắc không thấm vào đâu. Tôi đã từng chứng kiến khả năng hũ chìm của ông ta bữa đám cưới con gái anh D., suốt bốn tiếng đồng hồ uống không ngừng, hai chai rượu mạnh hình như chỉ một mình ông tiêu thụ, vậy mà tan tiệc còn năng nổ mời chúng tôỉ ra quán làm tiếp.
Khi đã cảm thấy no, tôi buông đũa ngả người dựa lưng vào thành ghế, lướt mắt quan sát một vòng thực khách. Ngoài ông Hưng, tôi chỉ quen mặt vài người nữa, đa số dân business quẩn quanh trong vùng. Tất cả đều có vẻ tròn trịa, đỏm dáng nhưng nhờn nhợt, vô vị, không gây nổi một ấn tượng nào. Duy thiếu phụ đối diện, xeo xéo phía tay trái của tôi, ngay từ lúc mới ngồi xuống ghế, tôi đã có ngay cảm tưởng từng quen, hay ít nhất cũng từng gặp mặt ở một nơi nào đó.
Nơi nào?
Tại Mỹ? Chắc chắn không. Trại tị nạn? Để xem. Cũng không nốt. Vậy chỉ có thể ở Việt Nam. Tôi sống trên đất nước này đã ngót chín năm. Chín năm, thời gian đủ dài để xóa nhòa mọi hệ lụy cũ. Họ hàng, bè bạn, những kẻ thân sơ... mỗi ngày mỗi trở nên mờ nhạt. Thậm chí đôi người tôi còn quên cả tên tuổi, nhân diện. Giả dụ tình cờ gặp lại với hình ảnh cũ, chưa chắc tôi đã nhận ra, huống hồ tháng năm đã chất chồng trên mỗi phận số – từ thể xác đến tâm hồn – những đổi thay không ngờ.
Thiếu phụ tình cờ quay mặt về hướng tôi, tia nhìn hơi sững lại vài ba giây rồi vội vàng lảng ra phía khác. Thế này thì nhất định chúng tôi đã từng gặp nhau, vẻ lúng túng của thiếu phụ dứt khoát không phải phản ứng của bản năng nữ tính khi bắt gặp một đôi mắt đàn ông soi mói. Mà là phản ứng của một người đang cố thu nhỏ lại, để chìm lẫn vào đám đông, mong đừng ai nhìn thấy. Nhưng tại sao phải thế? Nếu quả thật chúng tôi từng biết nhau, và thiếu phụ đã nhận ra tôi, thì thái độ của cô ta nếu không vồn vã, chí ít cũng bình thường chứ. Thiếu phụ là ai? Gặp nhau trong trường hợp nào, ở đâu? Những câu hỏi rơi chìm vào vùng tối tăm của ký ức, không âm vang hồi đáp.
Khi tôi uống đến ly thứ ba, một thực khách bỗng xô ghế đứng dậy, đưa tay vuốt tóc, hắng giọng. Anh ta có vẻ đã thấm rượu, giọng nói nhão nhoẹt dính bết tiếng nọ vào tiếng kia,
“Hừm... Hừm... Ai cũng đã no say cả... Mà gia chủ vẫn chưa chịu tiết lộ lý do buổi quần hùng hôm nay... Yêu cầu anh Huân cho chúng tôi xin vài lời... vàng ngọc...”.
Mọi người lao nhao hưởng ứng.
Huân đứng lên. Hắn đảo mắt nhìn khắp lượt thực khách, mỉm cười nhỏ nhẹ,
“Lâu lắm mới được một buổi họp mặt đông đủ thế này... Vì sinh kế, anh em đã không có cơ hội gặp nhau thường xuyên, buổi tiệc chỉ là cái cớ để chúng ta tụ lại. Giản dị vậy thôi. Tuy nhiên nếu các bạn muốn có lý do, thì cứ xem như hôm nay tôi mời các bạn cùng với gia đình tôi tống tiễn một năm cũ sắp qua, vì như các bạn đã biết, chẳng còn bao lâu nữa năm mới sẽ đến”.
Huân nâng ly rượu của mình lên, tiếp,
“Nào, mời các bạn cạn cho”.
Tiếng vỗ tay. Tiếng ly tách chạm đụng lanh canh. Tiếng cười nói ồn ào...
Khi Huân ngồi xuống, bất cẩn để cùi chỏ đụng vào chai rượu. Người đàn ông ngồi cạnh vội vàng chụp lấy. Nhưng lại thêm một vụng về khác, bàn tay người đàn ông quơ ngang, vướng vào sợi dây của chiếc lò điện. Chiếc lò đổ nghiêng suýt rơi vào lòng thiếu phụ, miếng sắt đặt trên lò văng ra. Vòng “tungsteng” đỏ lừ bén ngay vào tờ “napkin”, bùng cháy... Căn phòng đã mù mịt khói thuốc, cộng thêm đám khói từ miếng giấy lau miệng tỏa ra, khiến chiếc hộp báo động trên trần nhà ré lên từng chuỗi âm thanh dồn dập chói tai.
Thiếu phụ hoảng hốt đứng bật dậy, cô ta vừa hét lớn vừa lui nhanh về phía cuối căn phòng. Hai bàn tay chắp lại trước ngực vái lia lịa, khuôn mặt trắng nhợt, đôi mắt trợn trừng khiếp đảm. Phản ứng của thiếu phụ rõ ràng bất thường. Chiếc lò chỉ suýt rơi vào lòng, ngọn lửa nhỏ hoàn toàn không phương hại đến cô ta. Tiếng còi báo động tuy có làm nhiều người giật mình, nhưng chưa đến nỗi biến thành sự khiếp hãi thế kia.
Gia chủ vội vàng đứng dậy tiến về phía thiếu phụ,
“Chị có sao không?”.
Thiếu phụ vẫn tiếp tục hét, hai bàn tay chắp trước ngực vái nhanh hơn. Bỗng cô ta quỳ xuống, mặt mọp sát mặt thảm, từ đôi môi đỏ son thoát ra tiếng rên lẩy bẩy,
“Trời ơi... Trời ơi... Cái đầu... Cái đầu...”.
Mọi người càng kinh ngạc. Huân đứng sững lúng lúng không biết phải hành xử thế nào.
Riêng tôi, tôi hiểu.
Phản ứng của thiếu phụ như một lực đẩy bất ngờ, mở tung cánh cửa ký ức. Cô ta thay đổi nhiều quá, tôi không nhận ra ngay cũng phải. Mười năm trước thiếu phụ chỉ là một cô gái vừa bước vào tuổi dậy thì, nhút nhát và hơi quê mùa, nhưng bây giờ, từ cách trang điểm, quần áo đến phong thái đều toát ra một vẻ sang cả quý phái rất mệnh phụ. Hai hình ảnh, hai ấn tượng, dù tôi có một trí nhớ xuất chúng cũng không thể nào tìm ra sợi dây liên hệ. Mười năm, câu chuyện tưởng đã chìm hẳn vào lãng quên... Điều không ngờ nhất là sự hiện diện của thiếu phụ ngày hôm nay, tại đây. Tôi vẫn nghĩ, kể từ biến cố kinh hoàng kia, sẽ chẳng bao giờ nữa, tôi còn nhìn thấy cô ta. Vậy mà... Cuộc sống quả thật có quá nhiều điều không thể lượng đoán. Và cái câu quả đất tròn tuy đã cũ, đã mòn, đã trở thành khuôn sáo, kỳ diệu thay lại thường vẫn đúng...
***
Rừng rậm, những thân tràm chi chít đan vào nhau, lá sà thấp sát mặt nước. Chiếc “taxi” trôi chậm giữa lòng kinh đục ngầu phù sa. Đang buổi trưa nhưng ánh nắng không xuyên nổi qua những tầng lá ken dày. Mọi người trên xuồng có cảm tưởng như trời sắp chạng vạng. Tôi hỏi người chèo xuồng,
“Còn bao lâu nữa ra đến bãi, chú Tư?”.
“Mấy giờ rồi?”. Người đàn ông hỏi lại.
“Hai giờ”. Tôi trả lời.
“Khoảng tám giờ tới”.
“Xa vậy à?”.
“Cặp mé sông thì mau hơn, nhưng nguy hiểm, tụi tuần giang phát hiện liền. Mà tới sớm làm gì, cũng phải núp trong rừng chờ trời tối mới dám ra bãi. Thà vòng vo trong này, chắc ăn. Vừa khỏi mất công chờ đợi, vừa đỡ lo”.
Thiếu nữ ngồi cạnh tôi từ lúc bước xuống “taxi”, chưa mở miệng nói một câu. Cô ta ngồi, hai tay bám chặt hai bên thành xuồng, mắt nhìn chăm chú phía trước, vẻ lo âu làm thần sắc cô xanh tái. Trên xuồng, ngoài chú Tư, tôi, thiếu nữ, còn có thêm ba người nữa, toàn đàn ông. Một người tuổi khoảng bốn mươi, anh ta tự giới thiệu là sĩ quan chế độ cũ, vừa được tha về ba tháng trước. Đây là chuyến vượt biên đầu tiên của anh. “Nói thiệt với mấy bạn, nếu không thoát chắc tôi tự tử. Loại... phản động như tôi mà bị bắt lại thì có mà mút chỉ... Không kham nổi nữa đâu”. Anh ta than thở. Hai người kế là anh em ruột, tuổi tác tuy chênh lệch nhưng từ nhân dạng đến giọng nói rất giống nhau. Hai tay này hình như dân chợ trời, ngôn ngữ rặt giọng giang hồ. Nhất là cậu em, nói nhiều, đã đành, còn tỏ ra rất hào hứng, làm như đây là một cuộc picnic. Hắn ngồi vắt vẻo ở đầu xuồng, mắt đảo quanh ngang dọc, luôn miệng hát hò, có lúc cao hứng vói tay níu nhánh tràm oằn ngang trên đầu, giật mạnh, làm lũ chim bị động vỗ cánh bay lên rào rào. Cả một góc rừng đang thiêm thiếp bỗng choàng tỉnh huyên náo. Mọi người hốt hoảng xanh mặt. Anh chàng sĩ quan trừng mắt,
“No cơm ấm cật vừa vừa chứ, bộ muốn chết à?”.
Người hùng trẻ tuổi đốp chát lại ngay,
“Làm gì dữ vậy cha?”.
“Dữ cái gì. Cậu đi trốn hay đi chơi, hả?”.
“Chỗ xó xỉnh này bọn tuần giang còn khuya mới dám mò vô.”
Và để chứng minh nhận xét của mình là đúng, hắn quay mặt về phía người chèo xuồng, tiếp,
“Phải không chú Tư?”.
“Kể mấy chả không dám thiệt, nhưng cẩn tắc vô áy náy, cậu Hai. Nói như anh đây đúng đó, mình đi trốn chứ đâu có đi chơi”.
Người hùng trẻ tuổi lướt mắt qua từng khuôn mặt hiện diện. Xem chừng không có ai đồng minh! Hắn cụt hứng lầu bầu văng tục rồi lại dáo dác nhìn chung quanh, vẻ bứt rứt không yên. Tôi thông cảm với người hùng. Hắn xấp xỉ tuổi tôi, còn trẻ, sinh lực dồi dào, nhưng hắn khác tôi ở chỗ đã lăn lộn trong cuộc đời, quá quen với những tình huống gay cấn, giờ bắt hắn ngậm hột thị triền miên bảy tám tiếng đồng hồ thế kia, miệng mồm tay chân ngứa ngáy chịu sao nổi!
Chiếc xuồng lướt êm, quanh co trong khu rừng mênh mông bạt ngàn. Tôi thầm phục người dẫn đường. Không hiểu bằng cách nào ông ta nhận ra phương hướng. Trước mặt, sau lưng, bên trái, bên phải... rừng tiếp rừng, chỗ nào cũng giống chỗ nào, trùng điệp một màu xanh thăm thẳm.
Trời dần dần sụp tối. Chúng tôi không còn nhìn thấy gì ngoài những ánh lân tinh phát ra từ mái chèo của chú Tư khuấy động mặt nước. Thời gian trôi qua chậm chạp. Người hùng trẻ tuổi hình như đã thấm mệt, không còn léo nhéo hát hò. Thiếu nữ vẫn giữ nguyên thế ngồi, như từ lúc mới bước xuống. Gã sĩ quan cũng im lặng. Người đàn ông “chợ trời” có lẽ đang ngon giấc, hắn dựa ngửa vào thành xuồng, đầu ngoẹo qua một bên, tiếng thở từ miệng hắn phát ra khò khè và đều nhịp. Tôi vươn vai ngồi thẳng lưng định hỏi chú Tư đã sắp đến chưa thì cũng vừa lúc ông ta lên tiếng,
“Tới rồi đó. Mình neo xuồng trong này, chừng nào ngoài kia chớp đèn báo hiệu, tui đưa bà con ra”.
Ngoài kia, theo hướng tay chỉ của chú Tư, tôi không nhìn thấy gì ngoài bóng tối đen đặc. Nhưng cũng đoán biết, cách chúng tôi không xa là sông cái, vì gió từ hướng đó thổi vào mát lạnh, và sóng nhỏ vỗ vào mạn xuồng lép bép.
Tôi đưa tay xem đồng hồ. Hai cây kim dạ quang chỉ bảy giờ mười phút. Nếu theo đúng phương án, chúng tôi phải đợi thêm hai tiếng đồng hồ nữa mới được bốc lên “cá mẹ”.
Chín giờ, rồi chín rưỡi, mười giờ... Người hùng trẻ tuổi và ông anh “chợ trời” không ngớt lầu bầu văng tục. Gã sĩ quan nhấp nhổm không yên, hắn luôn miệng hỏi chú Tư những câu tôi nghĩ ông ta không đủ thẩm quyền trả lời, tựu trung những câu hỏi xoay quanh tình trạng thực hư tốt xấu của “con cá mẹ” đã hoặc sẽ neo đâu đó ngoài khúc sông kia. Thiếu nữ vẫn ngậm miệng, trời tối, tôi không thể nhìn thấy mặt cô ta, tuy nhiên tôi biết chắc, thiếu nữ đang hết sức lo âu.
Cuối cùng, điều mọi người chờ đợi rồi cũng đến.
Rất xa, trong màn đêm dày đặc, một ánh đèn pin nháy lên ba lần. Hai lần đầu nhanh, nghỉ một quãng ngắn, lại nháy. Tín hiệu đúng như giao ước. Chú Tư vừa khởi động tay chèo vừa cảnh giác,
“Bà con cẩn thận khi leo lên thuyền, đừng gây tiếng động lớn, nghe không?”.
Chiếc xuồng rời chỗ núp, lướt chậm về phía “cá mẹ”. Chỉ vài mươi thước chúng tôi đã ra đến chỗ nối với dòng sông. Tuy đêm tối nhưng nhờ ánh sao, tôi cũng lờ mờ nhìn thấy, chung quanh, nhấp nhô nhiều “taxi” của các đồng hành chui ra từ những con lạch nhỏ. Đã có vài chiếc cập được vào thành “cá mẹ”.
Khi xuồng chúng tôi sắp đến mục tiêu thì như có một hiệu lệnh nào đó, dọc bờ sông những ngọn đèn pha bỗng đồng loạt bật sáng, chiếu thẳng vào con tàu nhỏ ngụy trang dưới dạng tàu đánh cá đang neo giữa dòng, cùng lúc với tiếng súng nổ dồn. Một nỗi sợ hãi chạy nhanh qua đầu, luồn xuống từng mạch máu. Tôi kêu thầm, Thua... Thua rồi!... Chiếc “taxi” chòng chành. Chú Tư hét,
“Tất cả bình tĩnh, lật xuồng bây giờ. Để yên tôi đưa vào bờ, đàng nào cũng thua. Thà ở tù hơn chết chìm”.
Viên sĩ quan chồm lên, không biết từ bao giờ, hắn đang cầm trong tay quả lựu đạn đã mở kíp,
“Chú Tư. Quay lại đi. Tôi thà chết chứ không để bọn chúng bắt đâu”.
Chú Tư hoảng hốt,
“Trời đất, đừng giỡn chớ. Thoát làm sao được, anh không thấy công an dày đặc thế kia à?”.
“Theo lệnh tôi. Chú cãi, tôi cho nổ lựu đạn chết hết”.
“Ê, đừng liều mạng cha nội”. Người hùng trẻ tuổi hét lớn.
“Câm mồm. Đụ mẹ, lạng quạng bỏ mẹ mày nghe chưa?”.
Thấy gã sĩ quan hung hăng quá, người hùng trẻ tuổi im thin thít. Thiếu nữ bật khóc, miệng không ngớt kêu trời. Tôi cũng chết điếng trong sợ hãi. Tôi xuống giọng năn nỉ gã sĩ quan,
“Anh nghĩ kỹ đi, thà bị tù còn có ngày về, họ bao vây thế kia, làm thế nào thoát được...”.
“Không. Chú Tư, chèo đi”. Gã sĩ quan cương quyết.
Trên bờ, tiếng súng vẫn giòn giã. Tôi biết họ chỉ bắn thị uy chứ không nhắm vào mục tiêu nào. Cách an toàn nhất bây giờ là đầu hàng. Đúng, chú Tư nói chí phải, ở tù còn có ngày về, chống cự lại mười phần chết chín là cái chắc.
Từ bờ bên phải, hai chiếc “ca nô” rẽ nước phóng ra. Tiếng loa phóng thanh oang oang lan tỏa khắp mặt sông,
“Tất cả cắm sào tại chỗ. Ai di chuyển sẽ bị bắn hạ tức khắc”.
“Cắm con cặc vào mồm chúng mầy... Chú Tư, chèo đi...”.
Gã sĩ quan gào lên điên cuồng. Hắn đưa cao tay, dứ dứ trái lựu đạn về phía hai chiếc “ca nô”. Tôi kêu thầm, thằng cha sợ quá hóa liều, chết theo hắn thế này thật hết sức oan uổng. Tôi muốn lên tiếng tiếp tục năn nỉ nhưng biết sẽ vô ích. Đành nhắm mắt phó thác cho số mệnh.
Chiếc xuồng bỗng chao nghiêng dữ dội. Tôi giật mình. Chú Tư thừa cơ gã sĩ quan lơ đễnh, đã nhanh như sóc nhảy tỏm xuống nước. Ông ta mất tăm giữa dòng nước lấp lánh ánh bạc phản chiếu từ những ngọn đèn pha đang quét ngang dọc. Gã sĩ quan văng tục, nhìn khắp lượt chúng tôi,
“Có ai biết chèo không?”.
Tất cả đều lắc đầu. Gã lại văng tục, đứng dậy bước vội ra sau mũi xuồng. Một tay vẫn cầm quả lựu đạn, một tay nạy mái chèo. Người đàn ông “chợ trời” la hoảng,
“Không được đâu anh ơi, chết cả lũ bây giờ”.
“Mặc mẹ các anh. Muốn sống bơi vào đi”.
Gã “chợ trời” nhìn dòng sông rộng, quay qua cậu em,
“Mày nhắm bơi nổi tới bờ không?”.
Người hùng gật đầu. Cả hai lưỡng lự vài giây rồi cùng phóng xuống nước.
Trên xuồng chỉ còn lại ba người. Tôi không biết bơi, thiếu nữ có lẽ cũng vậy. Chiếc xuồng quay mũi, trở ngược đầu cố thoát xa vùng bố ráp. Tiếng loa phóng thanh gào lên,
“Dừng lại, bắn bỏ bây giờ... Dừng lại...”.
Gã sĩ quan cố nhanh tay chèo. Tiếng súng quay hướng về phía chúng tôi. Đạn rít trên đầu, đạn rơi lõm bõm chung quanh. Tôi nằm mọp, úp mặt xuống sàn xuồng, tôi sợ đến không còn cử động nổi chân tay. Thiếu nữ có lẽ cũng thế, tôi không nghe thấy tiếng khóc của nàng. Hay cô ta trúng đạn rồi? Hai chiếc “ca nô” đuổi theo, mỗi lúc một gần, tiếng động cơ phành phạch, tiếng loa phóng thanh tiếp tục gào to đầy đe dọa. Tôi ngóc đâu nhìn. Gã sĩ quan ngoái cổ lại, quai hàm bạnh ra, gã nghiến răng,
“Đụ mẹ, tao thí mạng cùi...”.
Anh ta vung tay, quả lựu đạn vọt lên không. Một cột nước bùng cao cùng với tiếng nổ đinh tai. Quả lựu đạn tuy không trúng hai chiếc “ca nô” nhưng cũng khiến chúng sợ. Tôi lại ngóc đầu nhìn. Chúng rẽ ngang, chậm lại, giữ một khoảng cách khá xa với xuồng của chúng tôi.
Tôi vẫn không tin ở phép lạ, tuy nhiên sự việc tiếp theo phải giải thích cách nào đây nếu không dùng đến hai chữ “phép lạ”? Hai chiếc “ca nô” đuổi cầm chừng một đoạn ngắn rồi bỗng quay đầu trở lui. Gã sĩ quan bây giờ rảnh cả hai tay, hắn nổ lực chèo, cố thật nhanh. Chiếc xuồng lao băng băng trên dòng sông. Khi cách chỗ “cá mẹ” khá xa, ngoài tầm sáng của những ngọn đèn pha, gã sĩ quan cho xuồng rẽ vào bờ. Hắn vớ vội chiếc túi xách nhảy xuống bãi sình, nói với chúng tôi, trước khi mất hút vào bóng đêm,
“Lên đi. Không nên tụ lại thành nhóm chúng dễ phát hiện. Tôi tách, hai người ráng lo cho nhau”.
Tôi bò đến gần thiếu nữ, hỏi,
“Cô bị thương?”.
Cô ta lắc đầu nhưng không trả lời. Trong bóng tối mù mờ, tôi như nhìn rõ sự hoảng loạn trên khuôn mặt cô. Dù cơn sợ vẫn còn nguyên cường độ, tôi cũng cố trấn an thiếu nữ,
“Thoát rồi. Chúng ta lên bờ tìm đường về...”.
Phải một lúc khá lâu thiếu nữ mới hồi tỉnh, cô ta lập cập theo tôi bước ra khỏi xuồng. Nước sình lạnh cóng ngập đến bắp vế. Chúng tôi mò mẫm trong đêm, giữa trùng điệp cây rừng, cứ trước mặt bước tới, cố cho thật xa, thật sâu vào bên trong, không kịp suy nghĩ, cũng không biết xác định phương hướng. Cho đến khi khuất hẳn tiếng súng, tôi hiểu chúng tôi đã thoát khỏi vòng vây. Lòng cảm thấy nhẹ hẳn. Nhưng dần dần một nỗi sợ khác tràn đến, nỗi sợ này cũng lớn không kém nỗi sợ bị bắt, đó là làm thế nào để trở lại thị trấn? Vừa rồi phải mất hơn tám tiếng đồng hồ mới đến được đây. Bây giờ, muốn quay lui, trước tiên phải biết phương hướng và có xuồng. Mà dẫu có chăng nữa cũng làm sao sử dụng? Từ nhỏ sống ở thành phố, bơi tôi còn chưa biết nói gì đến chuyện chèo chống! Thiếu nữ níu cánh tay tôi, bước thấp bước cao khó nhọc. Nàng tiếp tục khóc nghẹn từng cơn, và luôn miệng hỏi tôi phải làm cách nào để ra khỏi chỗ này. Tôi nói,
“Mình kiếm chỗ nào khô ráo nghỉ tạm, đợi trời sáng men ra bãi. Tôi nghĩ cứ đi dọc theo bờ sông thế nào cũng đến chỗ có người ở”.
Bóng đêm bao phủ quánh đặc, chúng tôi không nhìn thấy gì ngoài những ánh lân tinh phát ra từ lá mục. Tiếng côn trùng ếch nhái râm ran. Nước sình lõng bõng trơn trợt. Thiếu nữ bám chặt vào vai tôi, bước chân lết bết, nghiêng ngả. Phải mất gần nửa tiếng mò mẫm trong bóng tối tôi mới tìm ra một gò đất tương đối khô ráo. Tôi nói với thiếu nữ,
“Mình ngồi đây nghỉ, đợi trời sáng mới tính được”.
Và dìu thiếu nữ ngồi xuống. Nàng úp mặt vào hai bàn tay, tiếp tục khóc. Tiếng khóc nghèn nghẹn dai dẳng của cô ta làm ruột gan tôi cồn cào. Tôi cảm thấy vừa tội nghiệp vừa bực mình,
“Này, thôi đi chứ, khóc mãi cũng chẳng giải quyết được gì…”.
Khuya. Hơi lạnh của rừng bắt đầu thấm. Thiếu nữ run bần bật. Tôi cũng vậy, hai hàm răng lập cập, đầu những ngón tay, ngón chân tê cóng. Trong hoàn cảnh này cả hai chẳng còn đầu óc đâu để nghĩ đến chuyện giữ gìn, chúng tôi cuốn chặt vào nhau, người nọ cố tìm ở người kia chút hơi ấm. Đêm trôi qua chậm chạp. Thiếu nữ có lẽ vừa sợ, vừa kiệt sức, đã dần thiếp đi. Tôi cũng chợp mắt được một lát.
Khi chúng tôi choàng tỉnh thì mặt đất đã mờ mờ, và không lâu, trời dần sáng. Tiếng chim bốn bề ríu rít. Nắng xuyên qua kẽ lá, rơi lốm đốm trên lớp bùn đen mun. Tôi nhìn chung quanh, màu tràm xanh thẫm trùng điệp. Tôi hoảng. Thế này thì làm thế nào tìm ra đường về? Ngay cả hướng ra bờ sông tôi cũng không định được, những dấu vết để lại dọc lối đi tối hôm qua đã bị nước dâng xóa sạch.
Bỗng từ góc rừng có tiếng bước chân bì bõm. Tôi giật mình kéo thiếu nữ lẩn vào một bụi tràm. Tiếng bước chân đến gần. Chúng tôi nhận ra một toán năm người, ba đàn ông và một thiếu phụ cùng với đứa con gái độ ba bốn tuổi đang được bà ta “đai” sau lưng. Đầu đứa bé áp trên vai mẹ, lắc lư.
Thiếu nữ vọt miệng,
“Ô, người đàn bà kia tôi biết, cùng chuyến với mình đây. Té ta họ cũng thoát”.
Tôi thở phào nhẹ nhõm. Chúng tôi đã có đồng hành. Hy vọng những người kia biết hướng ra bờ sông. Phải ra đến bờ sông mới mong tìm thấy sinh lộ. Tôi nghĩ đến mấy chiếc khâu vàng mang theo. Gặp được dân chài, thuê họ chở về thị trấn là cách an toàn nhất.
Đám người đã đến cạnh. Chúng tôi nhận diện nhau.
Qua tin tức trao đổi cùng họ, tôi dần hiểu ra: Hành động liều lĩnh của gã sĩ quan lại là dịp may giúp cho nhiều người có cơ hội trốn thoát. Khi thấy hai chiếc “ca nô” đuổi theo chúng tôi, số nạn nhân còn lại lập tức tìm đường chuồn. Chính đó là lý do họ bỗng bỏ chúng tôi quay trở lại, có lẽ quả lựu dạn ném bừa đã khiến họ nghĩ rằng chúng tôi có vũ khí, đuổi theo sẽ nguy hiểm hơn những chiếc xuồng khác.
Người đàn ông nhỏ choắt, có vẻ nhanh nhẹn nhất trong đám người mới đến, nói,
“Tôi nghĩ, ngoài bọn này, ít ra cũng còn ba chiếc “taxi” nữa thoát được”.
Gã bỗng văng tục,
“Đụ mẹ thằng “tài xế”! Mới nghe súng nổ đã bỏ xuồng nhảy lên bờ trốn biệt”.
Tôi hỏi,
“Bây giờ mình tính thế nào? Các anh nắm được hướng ra bờ sông chứ?”.
“Ra bờ sông? Bộ muốn chết à? Giờ này ở ngoải bọn nó rải người dày đặc, một con muỗi cũng không thoát. Tui kinh nghiệm quá mà”.
Để chứng minh kinh nghiệm của ông ta là có thật. Người đàn ông kể tiếp, ông ta đã hai lần vượt biên, hai lần thất bại. Lần này chọn bãi đổ quân chỗ rừng sâu hẻo lánh, tưởng an toàn, nào ngờ cũng bể. Ông ta lại chửi thề,
“Đụ mẹ, tui nghi bọn tổ chức ăn chia với tụi công an. Nếu không, làm thế nào chúng phát hiện được”.
Nghi vấn người đàn ông vừa nêu ra nghe cũng hữu lý lắm. Nhưng vấn đề bây giờ không phải lúc truy tìm nguyên nhân thất bại. Tôi lặp lại câu hỏi,
“Vậy theo anh, mình tính sao đây?”.
“Chỗ này chưa xa bờ sông lắm, có thể bọn chúng sẽ lùng sục. Tốt nhất, cứ vào sâu bên trong. Đợi vài ba ngày, êm, mình trở ra, tính tiếp”.
Người đàn bà kêu lên,
“Trời ở trong này vài ba ngày! Rồi lấy cái gì ăn? Tôi... Tôi có con nhỏ...”.
Người đàn ông nhún vai,
“Tùy chị. Muốn bị bắt cứ việc ra ngoải gặp họ. Dễ mà!”.
Người đàn bà có vẻ hốt hoảng. Đứa bé cựa mình, cằn nhằn. Tôi nhìn thấy mắt bà ta rơm rớm.
“Hơn lúc nào hết”, tôi nói, “Mọi người phải bình tĩnh và sáng suốt. Chỉ còn hai con đường để chọn. Nếu chấp nhận tù tội thì ra ngoài kia. Ngược lại, phải nghe theo lời anh đây”.
Cuối cùng, mọi người đều đồng lòng chọn giải pháp thứ hai.
Chúng tôi phó mặc sinh mạng cho người đàn ông. Hắn dẫn cả bọn đi sâu vào bên trong. Sự thật, cũng không thể biết chúng tôi đang đi về hướng nào. Từ lúc gặp nhau đến xế chiều, người đàn ông có vẻ như rất rành rẽ khu rừng này, nhưng dần dần tôi có cảm tưởng hắn cũng mù mờ không kém chúng tôi. Mặt trời sắp lặn. Hai nguời đàn bà và đứa bé đã kiệt quệ. Nước trong rừng là thứ nước lợ, khá mặn, càng uống càng khát, càng uống ruột gan càng cồn cào. Đói. Đứa bé ban dầu khóc ngằn ngặt, luôn miệng kêu mẹ ơi mẹ hỡi, nhưng dần dần cũng không còn đủ sức cất tiếng, nó lả đi trên lưng người đàn bà.
Hai gã đàn ông còn lại, một người khoảng hai mươi bảy, một người đã trung niên. Trông dáng dấp bên ngoài, tôi đoán có lẽ cũng dân buôn bán mánh mung. Tuy ăn nói không giang hồ như hai anh em gã “chợ trời” nhưng mặt mày chắc chẳng phải lương thiện. Gã trẻ tuổi nói với người đàn ông,
“Này anh, mình tìm chỗ nghỉ cho rồi. Đi thêm lạc mẹ nó đường ra, chết đói cả lũ”.
Trung niên phụ họa,
“Phải đó”.
Và hất hàm hỏi người đàn ông,
“Anh rành đường thật chứ? Đụ mẹ, đừng dẫn bọn này vào cửa tử nghe cha”.
Người đàn ông không trả lời, hắn ngồi tựa một gốc tràm, nhìn dáo dác chung quanh. Tôi đoán chắc không sai, trông mặt mày ngơ ngác thế kia, hắn ta mù mịt đường đi nước bước là cái chắc. Bỗng nhiên tôi cảm thấy hối hận. Thà ban sáng liều trở ra, dẫu bị bắt còn có ngày về, chứ cứ bì bõm trong này, không khéo lại trở thành ma đói. Thiếu nữ vẫn bám theo tôi. Nàng xanh tái, bèo nhèo như một tàu chuối rách ướt mưa, không còn đủ sức để cất tiếng hỏi. Tôi dìu thiếu nữ ngồi xuống, choàng tay qua vai nàng, như muốn chuyền thêm cho nàng chút nghị lực. Dù thật sự, ngay chính bản thân, tôi cũng đã rã rời quá lắm.
Bóng tối bắt đầu chiếm ngự. Mỗi người một góc, không ai nói với ai lời nào. Nỗi sợ hãi như chiếc bánh phồng tôm trong chảo mỡ, cứ trương lớn, trương lớn... Đến độ tôi có cảm tưởng không khí quánh đặc, hô hấp thật khó khăn. Thiếu nữ rên nho nhỏ bên tai tôi,
“Anh ơi, làm sao đây anh...?”.
Làm sao? Câu hỏi tôi đang tự hỏi, không phải mới bây giờ, mà đã bao nhiêu lần suốt từ tối hôm qua. Làm sao? Tôi nghĩ đến gã sĩ quan. Hắn ta đã sống nhiều năm trong quân đội, tù tội cũng đã trải, hẳn quá quen với những tình huống ngặt nghèo. Nếu có hắn trong nhóm, nhiều phần chúng tôi có hy vọng thoát. Tôi thở dài,
“Tôi cũng không biết phải làm sao...”.
Bình minh lại đến. Đói, lạnh, muỗi rừng đã quần cả bọn suốt đêm, không ai chợp mắt nổi, nên sáng ra tất cả đều như những xác chõng chết trôi. Sự tuyệt vọng càng lớn hơn khi chúng tôi thực sự biết được là gã đàn ông đã lạc mất phương hướng. Chúng tôi không dám cất bước. Đi đâu? Bên trái, bên phải, sau lưng, trước mắt? Sẽ đưa chúng tôi đến nơi nào? Ngoài tôi, thiếu nữ và mẹ con thiếu phụ, cả ba người đàn ông còn lại đều tỏ ra dày dạn. Tuy nhiên tôi đủ thông minh để hiểu, đó là sự dày dạn của bọn con buôn thành phố, do thời cuộc, do va chạm sinh kế, cộng với bản chất bất hảo bẩm sinh, đã biến họ thành những kẻ giảo hoạt, khôn lanh, quen mánh mung chụp giựt. Họ có sự xảo quyệt và tàn nhẫn của những con cáo già, nhưng lại thiếu cái dũng mãnh và kinh nghiệm mưu sinh thoát hiểm của hạng người từng vào sinh ra tử. Cho nên trong hoàn cảnh này, tất cả đều hoàn toàn không biết phải hành động thế nào. Thay vì đồng tâm hiệp lực để cùng tìm sinh lộ, họ quay ra gấu ó nhau, đổ lỗi lên đầu nhau. Hai gã “mánh mung” cho rằng tại người đàn ông “làm tài khôn” nên mới ra nông nỗi. Người đàn ông thì bảo quyết định là quyết định chung, tất cả mọi người đều phải nhận một phần trách nhiệm. Họ cãi nhau, ban đầu còn chừng mực, đến một lúc suýt trở thành ẩu đả. Nhiều năm sau, nghĩ lại, tôi thấy rằng lúc bấy giờ chỉ cần một người trong chúng tôi, có được chút hiểu biết tối thiểu của bất cứ người dân miền sông lạch nào, thì có lẽ đã không xảy ra thảm kịch. Trong khu rừng mênh mông kia, thiếu gì sinh vật, thực vật ăn được. Nhất là cá tôm, ếch nhái, lươn trạch, chim chóc... Có thực phẩm để sống, thế nào rồi cũng sẽ tìm được hướng ra sông. Vậy mà chúng tôi, chẳng một kẻ nào biết cách đánh bắt.
Dở sống dở chết như thế thêm mười ngày nữa...
Chúng tôi quay quắt một cách tuyệt vọng vẫn không tìm thấy lối ra, càng đi rừng càng ẩm thấp, kín dày. Thiếu nữ kéo lê tấm thân trên từng bước hụt hẫng như trong cõi mộng du. Người đàn bà chẳng khá gì hơn, nhất là đứa bé, như một xác chết, hơi thở đã thoi thóp. Tôi nghĩ chỉ gượng lắm đến sáng ngày hôm sau, thể nào đứa bé cũng chết.
Xế trưa ngày thứ mười một kể từ lúc bị “bể kế hoạch”, gã trung niên bỗng kéo chúng tôi, bọn đàn ông, ra góc rừng. Sau một lúc ngập ngừng, hắn nói,
“Đứa bé đàng nào cũng chết. Chúng ta thì cần phải sống để tìm đường về. Tôi đề nghị dùng đứa bé làm... lương thực!”.
Tất cả đều kinh ngạc, bàng hoàng trước gợi ý của trung niên. Tôi chưa dám tin ở tai mình. Ăn thịt người! Tôi từng đọc thấy chuyện này trong sách vở. Bên Trung Hoa những năm đói kém, người ta đã phải đổi con cho nhau để... xẻ thịt! Việt Nam tháng ba Ất Dậu cũng không thiếu người sống sót nhờ... xác chết đồng loại, và trong truyện Tàu, nhan nhản những tửu điếm treo đầu dê bán... thịt con nít. Nhưng sách vở mà. Hơi đâu tin! Bọn viết văn bao giờ lại chẳng đẩy trí tưởng tượng đi quá xa với sự thật. Nhưng bây giờ, cái điều chỉ đọc thấy trên sách vở đó đang được nêu ra trắng trợn. Và chúng tôi, bốn gã đàn ông, sẽ là những thành viên quyết định nên hay không thực hiện đề nghị kia. Tôi im thin thít, chẳng dám hé răng nói nửa lời. Ba người còn lại sau một hồi bàn bạc, cuối cùng đồng ý “ngả thịt” đứa bé. Trung niên quay tôi,
“Anh thì sao?”.
“Tôi... Tôi... Tùy các anh...”.
Có nghĩa là tôi hèn. Đúng vậy. Sự thật, cũng như tất cả mọi người, tôi đói, kiệt sức. Nhưng chưa bao giờ dám nghĩ đến chuyện ăn thịt đồng loại. Hành động kia kinh khiếp quá, nó vượt ra ngoài khả năng tưởng tượng. Thâm tâm tôi không đồng ý với quyết định của ba gã đàn ông, tuy nhiên tôi sợ. Cả ba bây giờ đã là một khối hợp nhất, nếu tôi phản đối, có nghĩa tôi tự cô lập, không chừng sau đứa bé, sẽ đến phiên tôi cũng nên!
Ba gã đàn ông tiếp lục bàn bạc.
Ngoài con dao bấm và cái hộp quẹt ga của gã trẻ tuổi, chẳng có nồi niêu soong chảo để đun nấu. Trung niên đề nghị,
“Nướng, chỉ nướng là giải pháp tốt nhất!”
Tôi rùng mình lạnh gáy khi thấy cả ba đều tỏ ra hoan hỉ sau đề nghị của trung niên. Sau đó họ phân công mỗi người một việc. Trung niên có lẽ thấy thái độ bạc nhược của tôi, nhắm chừng không giúp được gì cho họ. Gã cười,
“Riêng chú được miễn công tác, nhưng phải kín miệng đấy nhé. Hai người kia biết được thì không ổn đâu!”.
Tôi hiểu, trong câu dặn dò đã ngầm ý đe dọa.
Chúng tôi trở lại chỗ tập trung.
Người đàn ông đến bên thiếu phụ. Hắn ngồi xuống đưa bàn tay áp lên ngực đứa bé, tỏ vẻ săn sóc,
“Chị phải cho cháu uống nước thường xuyên. Tôi coi, cháu yếu lắm rồi”.
Thiếu phụ cố ngóc đầu dậy nhưng lại ngã vật ra, bà ta thều thào,
“Anh... Giúp... giùm...”.
“Vâng, chị giao cháu cho tôi, cứ yên tâm nằm nghỉ. Hai người kia đang làm bẫy bắt con chồn. Tối qua chúng tôi thấy nó thấp thoáng chỗ góc rừng kia. Hy vọng có được chút thịt tươi, khỏe ra, mình đi tiếp được”.
Gã cúi bồng đứa bé lên, bình thản bước về phía con lạch nhỏ khuất phía sau một bụi tràm.
Tôi ngồi bên cạnh thiếu nữ. Niềm kinh khiếp khiến máu trong người đông cứng thành đá. Tôi run run cầm bàn tay thiếu nữ. Bàn tay lạnh giá như của một xác chết. Tôi rùng mình hình dung cảnh tượng đang diễn ra chỗ con lạch nhỏ. Đứa bé bị trấn nước cho đến chết, quần áo được cởi ra, rồi kỳ cọ rửa ráy, rồi gác ngang trên hai thanh cây, bên dưới, lửa đỏ ngọn phừng phừng... Và mùi thịt cháy, mỡ nhỏ giọt trên những hòn than, lèo xèo... Bỗng nhiên đầu óc tôi quay cuồng. Cơn đói trộn lẫn với hình ảnh vừa tưởng tượng khiến tôi như sắp rơi vào cơn mê. Tôi sợ. Chưa bao giờ cảm giác khiếp sợ lên cao đến như thế, trong tôi.
Tôi thiếp đi, không biết bao lâu, cho đến khi mùi thịt nướng thơm lừng lan tỏa khắp một góc rừng mới giật mình choàng tỉnh. Tôi hiểu, bọn người kia đã thực hiện xong ý định. Thiếu nữ bỗng cựa mình, hai cánh mũi như nở rộng ra, nàng thì thào,
“Mùi thịt nướng phải không anh?”.
Tôi nói không biết. Thiếu nữ quả quyết,
“Tôi không lầm đâu... Thịt nướng... Thịt nướng...”.
Nàng ngóc dậy, tựa lưng vào một gốc tràm đôi mắt dáo dác nhìn quanh. Trái khế chỗ yết hầu chạy lên chạy xuống liên tục. Nước bọt đang trào ra và thiếu nữ nuốt lấy nuốt để. Tôi ứa nước mắt. Tôi cũng không hơn gì. Dù biết mùi thơm kia là mùi thịt của đứa bé, dù sự việc tôi hình dung ra đã khiến sống lưng lạnh toát, nhưng bản năng sinh tồn, sự đòi hỏi điên rồ của nhu cầu thân xác đã kích thích tuyến nước bọt của tôi hoạt động dữ dội. Lần đầu tiên trong đời tôi trực diện với cái đói, cũng lần đầu tiên trong đời tôi hiểu được sức chịu đựng giới hạn của con người trước quyến rũ ma quỷ của miếng ăn! Cách đây không lâu một người bạn đi tù về có kể cho tôi nghe về những hành vi tồi tệ của bạn tù đối với bạn tù. Chỉ vì một thỏi đường, một lát thịt mỡ, thậm chí một hạt muối..., người ta có thể thản nhiên vu oan giá họa cho nhau, điềm chỉ, tố cáo nhau, hoặc tàn bạo hơn, đẩy nhau đến chỗ chết. Tôi đã nghe, đã tỏ ra kinh tởm những nhân cách vô loài đó. Nhưng bây giờ, tôi, chính tôi đã trở thành như thế. Chẳng phải như thế, còn súc vật hơn gấp nhiều lần!
Một lúc khá lâu, từ phía sau bụi tràm, ba gã đàn ông xuất hiện. Trung niên nói lớn,
“Lại đây quý vị. Chúng ta cùng mở tiệc. Thịt chồn, hết sẩy”.
Như được thúc đẩy bởi một động lực vô hình, người đàn bà và thiếu nữ bật nhanh dậy, họ nhào tới gần ba gã đàn ông. Và không cần hỏi han lôi thôi, họ vồ lấy hai tảng thịt vàng au, tươm mỡ, xé, gặm, nhai, nuốt... ngấu nghiên. Người đàn ông nhìn tôi, nháy mắt,
“Ăn đi chứ!”.
Tôi run run gật đầu,
“Còn các anh?”.
“A, bọn này ăn trước rồi, ăn đi, tự nhiên”.
Tôi lại rùng mình. Nhưng cái đói đã làm đầu óc tôi mù lòa. Tôi cũng chồm tới, vớ một tảng thịt, đưa lên miệng.
Tôi cố không suy nghĩ gì hết. Tôi cố tìm lý do bào chữa cho hành động của mình: Phải, đứa bé đàng nào cũng chết, và xét cho cùng, thịt gì cũng là thịt... Không ăn, làm sao sống? Nếu tôi kiệt lực, họ có thể hành xử tôi như đã hành xử đứa bé. Chỉ một ý nghĩ đó cũng đủ khiến tôi run lên, cũng đủ biến thành động lực mạnh mẽ giúp tôi vượt qua sự nhờm tởm.
Khi những tảng thịt đã được thanh toán, trung niên nói,
“Còn kia, nhưng để dành, vả, đang đói, ăn nhiều nguy hiểm. Phải để cho bao tử quen làm việc trở lại”.
Người đàn bà đưa ống tay áo chùi miệng. Bây giờ bà ta mới nhớ ra đứa nhỏ. Người đàn bà quay về phía gã đàn ông,
“Cháu đâu rồi, các anh cho cháu ăn...”.
“À... à... Cháu đang ngủ chỗ kia...” Gã đàn ông lấm lét chỉ tay về phía bụi tràm.
“Anh giao cháu lại cho tôi.” Người đàn bà nói.
“Cháu ngủ. Chị để cháu ngủ...”.
“Cảm ơn anh, tôi khoe khỏe rồi, để tôi lo cho cháu”.
Người đàn bà đứng dậy bước về phía bụi tràm. Gã đàn ông chạy theo,
“Cháu ngủ mà...”.
Chợt có tiếng hét thất thanh của người đàn bà,
“Con tôi... Con tôi đâu rồi... Ai cởi hết quần áo của nó vất đây? Con tôi...”.
“Bình tĩnh, chị bình tĩnh... Đàng nào cháu cũng chết... Thú thật với chị...”.
Gã đàn ông lắp bắp giải thích... Nhưng người đàn bà như một người điên, bà ta hét chói lói,
“Con tôi đâu... Con tôi đâu?...”.
Và cuống cuồng chạy hết chỗ này qua chỗ kia. Bà ta lắc mạnh vai gã đàn ông, đứng sững trước trung niên, trợn trừng nhìn tôi, đấm thùm thụp lên ngực tên trẻ tuổi...
Cuối cùng thì bà ta hiểu!
Người đàn bà đưa hai tay lên trời, há miệng hớp hớp không khí, rồi ngã vật ra, bất tỉnh.
Thiếu nữ cũng hiểu. Nàng gập người nôn thốc tháo.
Bụng tôi chợt cồn cào, tảng thịt vừa tống vào vội vàng giờ muốn trào trở ra.
Ba gã đàn ông chụm lại một góc, tôi nghe họ bàn bạc sẽ bỏ chúng tôi lại, tách riêng. Tôi hoảng hốt lao tới bên họ. Tôi năn nỉ,
“Các anh cho tôi theo...”.
Trung niên nhìn tôi, hỏi,
“Còn cô kia?”.
“Mặc cô ấy. Ai có thân người đó lo. Cô ấy đâu có họ hàng thân thích gì với tôi...”.
Dứt câu tôi liếc nhìn thiếu nữ. Nàng lả người nằm sóng soài trên nền đất ẩm, mặt hướng về phía chúng tôi. Trong hai hố mắt thâm quần, tôi như thấy rõ sự tuyệt vọng lẫn kinh khiếp. Tôỉ xoay đi, tránh tia nhìn của thiếu nữ. Trong tôi, cảm giác buồn nôn lại chực trào. Tôi còn đủ sáng suốt để nhận ra sự đớn hèn của mình. Tuy không trực tiếp tham dự vào việc hành hình đứa bé, nhưng tôi đã ngậm câm đồng lõa. Tệ hại hơn, tôi sợ chết đến độ, nếu bây giờ cả ba người kia lạỉ quyết định hành xử thiếu nữ hoặc người đàn bà đang bất tỉnh kia, tôi, tôi cũng sẽ không phản đối. Hiện tại, chỉ có một điều duy nhất tôi quan tâm: Đó là sự sống còn của bản thân. Tất cả đều là vô nghĩa, tất cả đều cỏ rác.
Chúng tôi thu xếp vội số “lương thực” còn lại rồi lội qua con lạch, lên đường. Từ phía sau, tiếng kêu yếu ớt đuổi theo tôi,
“Anh... anh...”.
Bỗng một tiếng hét kinh hoàng làm tôi giật nẩy mình quay ngoắt lại, vừa kịp thấy thiếu nữ lảo đảo bên cạnh đống lửa. Nàng lùi dần lùi dần rồi quỳ sụp xuống, hai mắt trợn trừng nhìn vào đống than cháy rực, như bị thôi miên. Tôi biết thiếu nữ đã thấy gì, vì lúc nãy, ngang qua, tôi cũng đã phát giác: Giữa đống than là chiếc đầu của đứa bé đang tươm mỡ lèo xèo. Tôi vội vã bước nhanh, đồng thời hình dung phía sau, bên cạnh ngọn lửa oan nghiệt, là đôi mắt của thiếu nữ, đôi mắt như hai ngọn đèn pha, chiếu rọi chói chang vào lương tri tối ám nhầy nhụa của tôi. Đôi mắt chắc chắn sẽ ám ảnh tôi suốt đời.
Nhờ số “lương thực” dự trữ, chúng tôi đủ sức đi tiếp, cuối cùng cũng tìm ra được bờ sông sau bốn ngày mò mẫm hú họa.
Như dự tính, chúng tôi đón được ghe chài, thuê bao với một giá cắt cổ - ba chỉ vàng - để nhờ họ đưa về thị trấn.
Một năm sau tôi lại ra đi. Lần này thành công.
***
Tôi đến cạnh Huân, nói với hắn,
“Anh để tôi lo cho cô ta. Tôi biết lý do tại sao cô ấy lại thế”.
Và cúi xuống, nhìn xoáy vào mắt thiếu phụ, nhỏ nhẹ,
“Thu... Bình tĩnh lại. Thu... Còn nhớ tôi không?”.
Thiếu phụ ngước lên. Khuôn một cô ta vẫn đang phủ đầy nét kinh hoàng. Tôi tiếp tục dỗ,
“Thu... Bình tĩnh... Bình tĩnh. Đây là đất Mỹ... Không phải rừng tràm...”.
Thiếu phụ chợt trợn mắt nhìn tôi. Một giây... hai giây... mười giây... Chợt cô ta úp mặt vào hai bàn tay gục đầu khóc nức nở. Một lúc, nàng ngẩng lên, tia mắt vừa căm hờn, vừa khinh bỉ,
“Xê ra, cút đi, tôi không muốn nhìn thấy anh... Đồ súc vật...”.
Tôi đứng dậy. Không cảm thấy xấu hổ vì lời nguyền rủa của thiếu phụ, mà trong tôi, một nỗi chán chường buồn bã tràn ứ. Mười năm trời đã trôi qua. Thiên đường ước mơ tôi đã đạt chân đến. Cái thiên đường hàng triệu người, cũng như tôi, đã tới, đã sống. Cái thiên đường còn bao nhiêu triệu người nữa đang thiết tha muốn đến. Họ cũng sẽ sẵn sàng hy sinh tất cả, chà đạp lên tất cả. Họ cũng sẽ sẵn sàng biến thành những kẻ lừa đảo, gian trá, tàn bạo, thậm chí giết nhau, ghê khiếp hơn, ăn thịt nhau, để thực hiện bằng được ước mơ. Cái giá phải trả cho khát vọng đó đắt hay rẻ? Xứng đáng hay phí phạm? Tôi không biết. Nhìn bề ngoài, điển hình như thiếu phụ, từ một cô gái quê mùa, nhan sắc khiêm nhường, giờ đây đã biến thành một mệnh phụ đẹp sắc sang cả! Và như tôi, từ một anh học trò vừa qua khỏi trung học, ngày nay đã là một kỹ sư nhà cao cửa rộng, vợ đẹp con khôn, thì cái giá đã trả xem ra xứng đáng đấy chứ! Nhưng phía sau bề mặt có vẻ bình thường hợp lẽ đó, tôi vẫn thấy có một điều gì không được trôi chảy, thuận dòng. Một điều gì... đêm đêm vẫn khiến tôi giật mình hoảng hốt. Một điều gì... hình như tất cả chúng ta đều cảm thấy mà không thể lý giải cụ thể.
Thiếu phụ đứng lên, nàng nhìn khắp lượt thực khách, giọng nhỏ,
“Xin lỗi quý anh chị... Mong quý anh chị tha thứ. Tôi... Tôi... thật không phải...”.
Quay qua Huân, nàng hơi nghiêng đầu,
“Nhất là xin lỗi gia chủ. Tôi làm cho buổi tiệc mất vui... Giờ cũng đã khuya, tôi xin phép...”.
Huân đưa thiếu phụ ra cửa. Khi hắn trở vào, tôi cũng vội vã cáo từ rồi đuổi theo cô ta. Tôi bắt kịp nàng chỗ lề đường. Tôi gọi,
“Thu...”.
Thiếu phụ quay lại nhìn tôi. Tia nhìn không còn kinh hoàng, không còn khinh bỉ. Tia nhìn, như hai đốm lửa leo lét sau màn sương mỏng. Nàng mệt mỏi thở dài,
“Xin lỗi đã nặng lời với anh...”.
Tôi lắc đầu,
“Nặng thế chứ hơn nữa cũng chưa xứng. Tôi hèn, mười năm nay, mặc cảm về sự hèn đớn của mình vẫn thường xuyên hành hạ tôi ngày đêm”.
“Xét cho cùng tôi cũng chẳng hơn gì anh đâu. Ai lại không ham sống sợ chết. Mười năm rồi... Tôi đã có nhiều dịp chiêm nghiệm bản thân, đã thấy rõ căn cốt mọi điều. Cách tốt nhất, quên đi. Chính bởi lý do đó, ngay đầu bữa tiệc tôi đã tảng lờ dù nhận ra anh. Tôi sợ. Anh biết, cho đến bây giờ, bất cứ cái gì gợi lại biến cố xưa, đều khiến tôi hoảng loạn. Thêm vào đó, ngọn lửa... Khi các anh đi rồi, tôi vẫn còn chết trân trước cái đầu cháy lèo xèo của đứa bé. Ấn tượng khủng khiếp kia theo tôi suốt mười năm nay, đến nỗi tôi không dám cả nấu ăn”.
Thiếu phụ đưa tay cho tôi bắt. Trước khi mở cửa bước vào xe, nàng buồn bã,
“Chúng ta đã phải trả cho cuộc sống yên ổn của ngày hôm nay một cái giá quá đắt...”.
Nàng ngừng lại một chút, tiếp,
“Nhưng thật sự có yên ổn không? Hình như tất cả chúng ta đều thả mồi để bắt bóng... Rốt cuộc nào có ra chi...”.
Một điều gì... Chẳng được trôi chảy, thuận dòng... Chiếc xe đã rẽ khuất ở cuối đường, nhưng cảm tưởng đó, do Thu để lại thì vẫn còn đọng mãi trong lòng, nhiều ngày sau. Tôi quyết định phải gặp lại nàng. Huân đưa tôi số điện thoại của Thu. Một buổi tối tôi gọi cho nàng. Tôi nghĩ mình đã khá may mắn, nếu gọi trễ chỉ vài ngày tôi sẽ không bao giờ gặp lại Thu, nàng đang thu xếp hành trang để theo chồng đến tiểu bang khác.
Qua trao đổi với nàng và qua những tin tức nhặt nhạnh mỗi nơi một ít, tôi đã biết thêm nhiều chi tiết. Những chi tiết một phần nào giúp tôi thấy được cái dòng chảy bất an của đời sống nàng, sau biến cố trong rừng tràm.
Khi bọn chúng tôi bỏ đi, Thu và người đàn bà đã được một nhóm săn chim phát hiện. Họ đưa hai người về thị trấn. Ba năm sau Thu theo gia đình ra nước ngoài theo diện đoàn tụ. Kể từ biến cố, Thu sống nửa tỉnh nửa mê, nàng sợ tất cả mọi người, nhất là đàn ông. Nhờ hai năm điều trị trong một bệnh viện tâm thần, Thu dần dà tìm lại được quân bình tâm hồn. Để đoạn tuyệt hẳn với quá khứ, Thu nhận lời lấy một người chồng bản xứ. Cuộc hôn nhân dị chủng không kéo dài được lâu. Họ ly dị sau một năm sống chung. Lại lấy chồng. Lại ly dị. Rồi lại lấy chồng. Tôi ngạc nhiên, một người đàn bà như Thu, chắc chắn không phải là người lãng mạn, thích thay đổi. Vậy nguyên nhân nào đã khiến cho phần số nàng lao đao đến thế? Phải một thời gian sau tôi mới hiểu được căn nguyên nhờ quen với vị bác sĩ đã từng điều trị cho Thu. Thì ra biến cố trong rừng tràm đã biến Thu thành một người lãnh cảm. Thu sợ đàn ông, sợ chăn gối. Nỗi sợ ám ảnh nàng không rời, ngay cả khi nằm trong tay chồng. Nỗi sợ đôi khi biến thành phản ứng điên khùng như hôm ở nhà Huân. Đàn ông, dù yêu nàng đến bao nhiêu chăng nữa, cũng không làm thế nào chịu đựng nổi một người vợ như thế! Lẽ ra nàng nên sống một mình. Khổ thay, song song với niềm hãi sợ gối chăn, nàng còn sợ không kém sự cô đơn. Nàng là một con bệnh, bao giờ cũng cần có người bên cạnh. Tôi băn khoăn tự hỏi, Thu sẽ sống được với người chồng mới bao nhiêu năm?
Hình như tất cả mọi điều không trôi chảy, thuận dòng đó đã biến Thu thành một người đàn bà tiêu cực nhưng chín chắn. Có lần, qua điện thoại, Thu nói với tôi, với cái cơ may đã đưa nàng thoát khỏi tử địa,
“Mười năm nay, tôi cứ suy nghĩ mãi về cái lẽ hỗ tương mâu thuẫn giữa thiện và ác, giữa khổ đau và sung sướng. Anh biết không, nếu các anh không... làm thịt đứa bé, nếu không nhờ đám khói và mùi thơm... thì đám săn chim đâu có phái hiện ra chúng tôi? Có lúc tôi căm thù, ghê tởm các anh, nhưng cũng có lúc tôi thầm cảm ơn các anh. Vậy đó, đời sống như một cõi sương mù mịt mà chúng ta thì cứ mãi quờ quạng bước đi, chẳng thể hiểu nổi đường nào sai, lối nào đúng...”.
Tôi cười,
“Thu bây giờ... triết lý hơi nhiều đấy nhé, chẳng bù với lúc xưa...”.
Một quãng im lặng bên kia đầu dây, cuối cùng giọng Thu nhỏ nhẹ,
“Mười năm rồi mà anh... Vả lại, sau biến cố ghê gớm kia, không ai trong chúng ta còn đủ ung dung để nhìn cuộc đời một cách ngây thơ nữa, phải không?”.
Tôi hỏi Thu về số phận của người đàn bà, nàng cho biết bà ta bị đưa vào dưỡng trí viện vì đã mất trí. Ngày cuối cùng trước khi theo gia đình ra đi, Thu có vào thăm bà ta, nhưng người đàn bà đã không nhận ra nàng. Thu thở dài, kết luận,
“Mười năm… Tôi nghĩ bà ta đã chết!”.