Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Giấc Say
Truyện
Tru Sa
Nàng ngủ, còn tôi thức.
Giấc ngủ đến với nàng thật nhanh. Từ lúc nào, nàng chỉ ngủ thế này. Một hai câu chuyện, vài nụ hôn rồi thì nàng buồn ngủ. Vòng ôm chưa đủ chặt để tôi thấy mình quá thô bạo và làm nàng đau. Còn nụ hôn thì thật ngắn. Chưa có sự bỏng rát như bị đốt cháy. Chỉ là hai cặp môi chạm lấy nhau, rồi tuột mất. Nhiều buổi tối qua đi vào những cơn buồn ngủ. Tôi chỉ có thể ngắm nhìn nàng, ve vuốt mặt và tóc nàng. Dĩ nhiên, cũng thật khẽ, để tránh làm nàng thức giấc.
Mỗi sáng, nàng dậy sớm hơn cả tôi. Bữa sáng được chuẩn bị khi tôi vẫn li bì trên giường. Thường thì, nàng mua gì đấy về để nấu. Mỳ gói, phở ăn liền. Hoặc những món có thể ăn ngay, như bánh mỳ, xôi, ngô luộc… Hiếm có dịp tôi cùng nàng ra ngoài ăn. Nàng còn phải đi làm. Tôi, tất nhiên, cũng phải đến cơ quan. Bữa sáng rất nhanh. Không hơn nửa tiếng. Dù tôi có dậy thật sớm, để có thể trò chuyện với nàng lâu hơn, thì, nàng vẫn chỉ kết thúc bữa sáng trong đúng nửa tiếng.
“Anh ngon giấc chứ” – Nàng nói khi thấy tôi vào buổi sáng, hoặc lúc nàng vừa ngủ dậy, và thấy tôi.
“Anh chưa thể ngủ”.
“Em đã ngủ được một giấc. Giờ em lại thấy buồn ngủ rồi”.
“Em ngủ đã nhiều rồi. Rửa mặt, rồi ăn cái gì đấy. Anh sẽ pha cà phê”.
“Em phải ra hiệu thuốc” – Nàng trả lời ngay. Dường như câu trả lời đã ở sẵn đầu nàng. Và, tôi vừa dứt câu hỏi, thì nàng đáp lại – “Em sẽ mua thêm thuốc ngủ. Anh cũng nên uống, nếu thấy khó ngủ”.
Tôi làm kinh doanh, còn nàng chỉ là một văn thư quèn. Trước đây, tôi cũng như nàng, là một nhân viên mạt hạng. Tiền lương ba cọc ba đồng khiến tôi không dám nghĩ về một chuyến du lịch nước ngoài. Tôi thường xuyên phải vay mượn chỗ này chỗ kia để đủ tiền thuê nhà. Nàng có thể ngủ bất cứ lúc nào, còn tôi thì ngay đến việc thiếp đi quá nửa tiếng đã là lãng phí. Mỗi ngày tôi chỉ ngủ sáu tiếng. Thời gian còn lại tôi kiếm ăn, bằng mọi cách có thể. Tôi thức trắng nhiều đêm mà vẫn tỉnh táo. Sức khỏe tôi có sa sút. Nhìn vào tấm ảnh nhóm chụp nhiều năm trước, tôi phải bật cười. Thật gầy gò, vì nước da tôi vốn đen nhẻm, khi lên hình lại trắng bợt bạt như bị trát vôi. Có thể máy ảnh để chế độ flash quá lớn. Trong ảnh, tôi mặc cái áo khoác rộng thùng thình. Vì tôi lùn, dáng người bé, nên nhìn như tên tiểu quỷ trong thế giới khổng lồ. Còn nhiều tấm ảnh thế này nữa. Tôi từng cho nàng xem, nhưng nàng chẳng cười gì. Tôi đưa bức nào, nàng xem bức ấy.
“Chẳng giống anh bây giờ chút nào” – Nàng nói thế.
“Kể ra, nhìn cũng ngồ ngộ” – Tôi nói.
“Nhìn anh bây giờ xem, thật bảnh bao” – Nàng nói.
“Già đi”– Tôi nói – “Lại có vẻ tươm tất quá. Ngày đấy, anh chỉ có hai cái quần vải để mặc luân phiên. Tất cọc cạch, quần còn thủng đít nữa”.
“Ngủ một giấc đi anh” – Nàng nói.
“Buổi sáng mới bắt đầu thôi em”.
“Hôm nay là Chủ Nhật, em muốn ngủ”.
“Em không định tận hưởng một ngày nghỉ sao?”.
“Giờ em buồn ngủ quá rồi. Anh có định đi đâu không?”.
Giấc ngủ đến sớm trong khi tôi còn muốn nói với nàng nhiều hơn. Những lọ thuốc ngủ trong tủ kính đều được uống đều đặn. Tôi chưa từng động đến một viên. Nàng thì uống thường xuyên. Một, hai viên vào mỗi tối. Có lúc nào uống vào trưa, hoặc chiều.
Một tuần trước, tôi gặp lại J.
J. Đấy là đồng nghiệp cũ của tôi. Bọn tôi cùng làm trong một cửa hàng đồ điện tử. J làm quản lý, tôi là nhân viên gác cửa. Nhờ J, tôi có được nhiều mối làm ăn bên ngoài. Tôi không thiết lắm cái cửa hàng ọp ẹp, không lắp nổi một cái điều hòa này. J cũng vậy. Tôi bỏ việc sớm hơn J. Trước khi đường ai nấy đi, tôi có uống với J một bữa. Một quán rượu nhỏ. Rượu dốc cạn từng chai, thuốc lá đốt rụi từng bao. Vì say quá, tôi và J đã ngủ gục. Không ai ở quán gọi bọn tôi dậy. Lúc tôi tỉnh dậy thì J đi rồi. J trả tiền rượu. Giờ thì J quay lại, và tương ngộ với tôi đúng ở cái quán rượu nhỏ ngày xưa.
“Một quý ông lịch lãm” – J nói, rồi vuốt mặt tôi. Rồi J sờ tai, vuốt xuống mũi tôi. Khi ngón tay J đi xuống miệng thì tôi gạt tay J.
J không búi tóc phía sau nữa. Mái tóc J ngắn đến vai. Nhắp chút vang đỏ, thì giờ tôi đã đủ tỉnh táo để bắt chuyện với J. Những gì về tôi J còn nhớ, và luôn kể ra. “Kết hôn rồi” – Tôi nói. J cười rồi nhắp rượu.
“Đúng quán này nhỉ. Anh, và em đã uống thật đã đời”.
“Chuyện xưa lắm rồi, giờ thì tôi có vợ rồi”.
“Một quý ông lịch lãm” – J cười – “Phải không nhỉ”.
“Cô ấy rất thích ngủ” – Tôi nói – “Nếu không có lẽ tôi sẽ đưa cô ấy đến đây”.
“Lâu rồi, em chưa có một giấc ngủ lành. Trằn trọc, luôn là trằn trọc”.
J uống sang ly thứ ba. Bẵng nhiều năm, J vẫn uống nhiều thế. Tửu lượng tôi kém đi rồi. Nhưng sao nhỉ, lúc này đây, ngồi cùng J, tôi lại nghĩ đến nàng. Số thuốc ngủ trong tủ thuốc. Một số mới mua, còn nguyên nhãn bọc, số khác đựng trong các lọ thuốc khác nhau. Một, hai vỉ bóc uống dở. Tôi chẳng chắc chắn tất cả đều là thuốc ngủ. Trừ các lọ thuốc có dán nhãn, hoặc hình dáng giống với thuốc ngủ, còn thì không gắn mác. Hoặc mác bị trầy, bị mờ. Hình dáng và màu sắc mỗi viên thuốc cũng khác nhau. Viên xanh, viên đỏ, viên con nhộng. Tôi nghĩ, nàng có khẩu vị về thuốc ngủ.
Phía bên kia, khách khứa nói chuyện rất ồn. Bọn tôi ngồi góc trong cùng, chỗ kín đáo nhất nhưng vẫn có vài con mắt bắt gặp. Một tên để ria mép tiến đến, mời J rượu.
“Dô một cái, rồi anh có thể xin cô em số điện thoại chứ”.
Cái gã này, chẳng ngại khi thấy tôi ngồi đấy. Tôi nhìn hắn, lừ mắt. Hắn ngoảnh ra sau, búng tay cái tách. Hai tên ngồi bàn ngoài quay ra. Hai cái đầu trọc lốc, trông hầm hố. Rồi bốn tia mắt nhìn sang. Chỉ cần một cái búng tay, hai gã ôn vật sẽ lao vào tôi như hổ đói. Tên ria mép nhìn J. J không nhìn hắn, J nhìn tôi, rồi cười, sau đấy mới quay sang đáp trả ánh nhìn hắn bằng cái nhếch miệng. “Thật chẳng ra dáng đàn ông” – J nói và yêu cầu gã kia cùng J uống rượu bằng chai, và chỉ một hơi, duy nhất một hơi. Hai người, hai chai Chivas. Chẳng đợi tiếng bắt đầu, J đã ngửa cổ chai, và tu rượu. Sau vài giây, gã kia đã bỏ cuộc, và quỵ xuống mà nôn. J vẫn đứng đấy. Những cái tu ừng ực. Mắt J đã trợn ngược.
“J ơi! Đủ rồi…”.
***
Buồng ngủ không bao giờ sáng đèn. Từng có một cái đèn ngủ đóng phía góc tường. Cái đèn chỉ được bật một lần. Rồi tắt vĩnh viễn. Vấn đề chỉ là cái đèn ngủ. Những loại đèn khác tôi vẫn có thể bật. Trong khi nàng lịm sâu vào giấc ngủ thì tôi nằm bên cạnh, rồi ngắm nàng. Tôi hoàn toàn có thể hôn nàng, hít hương tóc, hoặc nghịch ngợm những ngón tay nàng bằng răng và lưỡi. Mùi cơ thể nàng nhiều lần khiến tôi phát điên. Nàng thở chậm và khẽ, hệt như vây con cá vàng. Nếu đèn ngủ được thắp, màu vàng nhẹ của đèn sẽ làm nàng đẹp hơn. Như mọi ngày, và đã thành niên biểu, tôi chỉ có thể nhìn nàng bằng ánh trăng hắt vào từ cửa sổ. Cây đèn bàn nhỏ phía bàn. Thứ màu lành lạnh, trắng đục như tường nhà đá. Tôi ghét phải đốt loại đèn này trong buồng ngủ. Nhưng thà thế còn hơn để bóng tối giương oai, thổi nơi này vào hũ mực. Từng một lần, mùi cơ thể nàng lan tỏa và khiến tôi mê mẩn. Nụ hôn của tôi có mạnh bạo hơn. Tôi ghì nàng. Lần đấy, miệng tôi ngấu nghiến lên mặt nàng như loài gặm nhấm. Rồi, nàng thức tỉnh. Nàng chẳng xô tôi, cũng không hồi đáp cơn điên cuồng của tôi bằng một nụ hôn hay cái xiết ôm. Nàng chỉ nằm đấy, phó mặc thân mình cho tôi.
Tôi không thể nhìn vào cặp mắt nàng thêm một giây nào. Nếu mắt nàng vằn lên những tia giận dữ, hay nhíu lên như quở trách thì tôi đã biết mình mắc tội. Mắt nàng hoàn toàn thờ ơ. Hệt như chưa có gì xảy ra. Hệt như nàng đang bị bóng đè. Cũng hệt như chưa hề thấy tôi.
“Đã muộn rồi, sao anh không ngủ” – Nàng nói.
“Có phải…”.
Tôi ngắt giọng mình lại. Nàng nói rằng tôi cần phải đi ngủ. Sau đấy nàng không ngủ lại.
“Anh muốn ăn gì không”.
“Anh sẽ ở đây. Bên cạnh em”.
“Em nhớ là tủ lạnh và chạn không còn gì ngoài mỳ ăn liền và đồ hộp. Phố mình không có quán ăn đêm”.
“Chúng ta là một đôi phải không?”.
Nàng gật và nói rằng tôi và nàng đã kết hôn.
“Đều vì tình yêu!”.
“Vâng, tình yêu…”.
“Nếu anh khó ngủ, em sẽ đi lấy thuốc ngủ”.
“Đâu cần đến thuốc ngủ. Một lát là anh ngủ thôi” – Tôi tắt đèn bàn. Ngọn sáng cuối cùng trong phòng bị thổi vào đêm. Nàng có lẽ đã ngủ lại. Còn tôi cũng ra khỏi buồng. Bây giờ, tôi lại thấy đói.
Sau giấc ngủ dài, nàng tỉnh dậy.
Tôi ngủ rất ít. Và thường khó ngủ. Tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc dùng đến thuốc ngủ. Ngay đến những loại an thần nhẹ tôi cũng không động đến. Những bài Yoga không giúp tôi dễ ngủ. Tôi từng đếm đến hàng nghìn con cừu. Giấc ngủ chưa chấp thuận tôi. Rượu, rồi nhạc nhẹ. Tôi vẫn trằn trọc. Sau một cái cựa mình, thì tôi choàng tỉnh, và biết mình đã ngủ một giấc.
Tôi tránh hỏi nàng về mấy giấc ngủ. Nàng sẽ đưa tôi mấy viên thuốc ngủ chết tiệt.
Tôi nhận được một cuộc gọi từ nhà mình. Số 043… Điện thoại bàn. Dì tôi cầm máy. Tôi chào dì, và dì hỏi thăm tôi. Một câu “Khỏe” và kết thúc màn chào hỏi. Dì nói rằng cần tiền. Bệnh của mẹ tôi. Tiền học mấy đứa em. Chuyện nợ nần của dì. “Con sẽ lo” – Tôi nói. Rồi dì khóc. Tôi gác máy trước khi dì kịp òa lên, và mếu máo.
“Làm việc đi thôi” – Tôi nói – “Hãy là một Business siêng năng.”
***
… Con người mất bao nhiêu lâu cho một giấc ngủ. Một ngày, tám tiếng. Nhiều hơn chút, thêm vào vài chục phút khi ngồi xe bus. Một ngày ngắn, và những giấc ngủ cụt ngủn. Có thể thành giấc không khi mỗi người còn âu lo về ngày hôm sau. Những người lao động luôn có một giấc ngủ nhanh. Giống như cái đồng hồ được cài sẵn. Họ nhắm mắt, rồi chui tọt vào giấc ngủ. Chỉ một tiếng động vừa phải, là họ thức ngay. Nghĩa là họ còn chưa ngủ. Họ còn nghe ngóng. Về sự an toàn của gánh hàng, về những vị khách sẽ giúp họ bán hết hàng. Họ ngủ nhanh, và thức cũng mau. Hàng ngày tôi gặp biết bao người ngủ vội vã như vậy. Nhiều cấp dưới của tôi đã kết thúc nhanh bữa trưa, để tìm một góc ngả lưng. Ngủ gật trong giờ làm, hoặc xin cáo về sớm, chỉ để ngủ. Tôi luôn tự hỏi, họ mơ thấy gì. Hay cũng như tôi, họ chẳng mơ được gì. Họ li bì khi giấc ngủ gọi họ vào. Bởi họ đổ quá nhiều mồ hôi cho một ngày, nên họ chỉ muốn gục vào gối. Rồi lịm đi như đang chết lâm sàng. Tôi từng nghe, một anh chàng đang ôm hôn người yêu thì thấy cô nàng đã ngủ khò. Tôi không cần đến thuốc ngủ. Nàng thì uống nhiều. Mỗi ngày bốn viên. Có khi hơn. Nàng không nói về giấc mơ của mình. Và tôi, chẳng nghĩ rằng nàng mộng thấy Công Chúa hay Hoàng Tử. Chỉ một giấc mộng về xứ Alice thôi, có lẽ tôi sẽ thấy nụ cười của nàng vào mỗi sáng, khi nàng ngủ dậy…
Tôi có anh trai, vào mười năm trước. Giờ, tôi chỉ nhìn thấy anh mình vào ngày giỗ. Hai nhăm. Đấy là tuổi chết anh tôi. Giờ, tôi ở đúng cái tuổi đấy. Hai mươi nhăm. Một chiếc xe tải phanh không kịp, cái trượt chân từ tầng thượng, cú đốt chí tử của rết hay bò cạp, trở thành bã thịt trong cuộc đồ sát nhầm của xã hội đen… Những thứ đấy chẳng cướp anh tôi đi. Một trăm viên thuốc ngủ. Và gia đình tôi phải đeo khăn trắng. Người ta tìm thấy xác anh trong buồng xí của ký túc xá. Mọi phòng xí trong nhà vệ sinh của ký túc xá đều được đánh tên. Phòng xí đóng liệm anh tôi mang số 36. Tôi nhớ mãi con số đấy. Hai mắt đóng hẳn, tứ chi duỗi theo thế nằm, gương mặt thật thư thái, thật bình an. Đấy là anh tôi. Một giấc ngủ sâu. Như tôi được nghe lại. Quá sâu. Và không tỉnh nữa...
Hôm nay, J gọi cho tôi. Một ngày thứ năm. Tôi chật vật với các dự án và mẫu thiết kế. Hàng chục cuộc điện thoại. Cấp trên, đồng nghiệp, bạn làm ăn, đối tác…Ngày hôm đấy tôi đã uống ba cốc cà phê. Cuộc hẹn với J tôi không bỏ.
J nói rằng muốn gặp nàng. Tôi đã gọi cho nàng. Sáu cuộc điện thoại. Sáu mối quan tâm bất thành. Vì không nghe thấy tiếng nàng, tôi đã lái xe về. Nàng còn đấy. Còn trong giấc ngủ. Tôi còn hớp được hơi thở của nàng khi áp miệng lên mũi nàng. Sau nụ hôn nhẹ vào môi, nàng trở mình. Tôi đến chỗ J.
Quán rượu nhỏ không biển. Vẫn là nó. Quán đông, và đâu đâu cũng thấy những khuôn mặt khả ố. Lúc tôi đến, J đã ở đó. Tôi không biết sẽ có một tên ria mép nào đến chỗ J không. Chỗ ngồi của J chưa có thứ gì. Nhưng tôi ngửi được mùi thuốc lá và rượu mạnh.
“Chàng trai lịch lãm đến rồi” – J nói và kéo tôi ngồi bên cạnh. Sau đấy, J dựa đầu vào vai tôi, nhưng rồi J ngồi thẳng lại.
“Ái chà! Cô nàng của anh sẽ điên lên mất. Em chẳng mong bị nện guốc vào đầu đâu”.
Tôi nói nàng không đến. Ngồi một lúc. J hỏi về nàng. Một cô gái đẹp, và mê ngủ. Tôi đã dừng lại khi nhớ rằng những điều này tôi đã kể với J trước đấy. Ngồi cạnh tôi, nhìn tôi, và uống cốc nước của tôi, dường như J chẳng bỏ sót lời nào của tôi.
“Chucky không dọa nổi cô ấy, vì cô ấy ngủ rồi”.
“Trong lúc nằm thử giường ở trung tâm mua sắm, nàng ta đã ngủ luôn phải không?”.
Tôi gật, rồi J cười. Tôi thôi nói về nàng. Luôn là những giấc ngủ. Nàng đã mê mệt việc ngủ rồi.
“Anh đọc Kawabata bao giờ chưa? Ông ta có một cuốn tiểu thuyết viết về những cô gái ngủ li bì”.
“Rồi họ tỉnh lại chứ”.
“Một trong số họ đã chết”.
Sau đấy, tôi không nói thêm câu nào. Tôi chỉ ngồi. Và tôi đã ôm lấy J. Rất chặt. Dường như J đã hôn tôi. Miệng tôi ấm hơn khi môi J kề vào. Hơi thở của J thấm vào tôi. Những ngón tay của tôi và J đan vào nhau, và bện chặt lại.
“Tối nay, em sẽ ngủ say” – J nói, rồi vuốt lên mặt tôi. J vuốt rất từ từ, dù thế tôi vẫn thấy rát vì những móng tay quá dài, cứng và sắc. Môi J đã gần kề. Tôi tránh nụ hôn đấy.
“Một cô gái nóng bỏng, và một chàng lùn phong lưu. Cuộc đời thật đẹp” – Lão già ở quầy pha chế rượu nói. Mấy người khách quanh đấy đến, gọi rượu, rồi về bàn. Một tên bồi bàn làm đổ rượu vào người một người. Một quả đấm, rồi thì tên bồi bàn đo đất. Người trong quán đã dìu hắn đi.
“Ông nên về ngủ đi” – J nói với lão bồi bàn.
“Một giấc ngủ sẽ quật ngã tôi ngay. Phải thức mà hưởng thụ chứ” – Lão pha chế rượu nói.
“Ông hưởng thụ được gì rồi” – J nói, và mở bao thuốc, rút một điếu. Một cái rút tay thật nhanh, lão pha chế đã có bật lửa và mồi lửa cho J.
“Phục vụ cho các cô gái” – Lão nói, và cười. – “Nhìn những đôi tình nhân âu yếm, uống một chút rượu. Cô nghĩ thú không?”.
Tôi giơ nắm đấm trước mặt lão pha chế. Lão nói “Một quả đấm, răng rụng, và tao sẽ đau. Tao sẽ đánh trả. Tao sẽ thua hoặc mày thua. Đời vậy mới thú” – Lão cười. Khách trong quán cũng cười theo.
Tôi kéo J ra khỏi quán. Trời tối, tôi phải về.
***
Một cốc sữa nóng vào sáng sớm sẽ giúp nàng tỉnh táo hơn. Tôi pha liền hai cốc. Nàng dậy sớm hơn tôi những mười lăm phút. Mười lăm phút sau, tôi vẫn thấy không nàng. Nàng không đáp lại tiếng gọi của tôi. Hôm qua nàng nói chóng mặt. Rồi nàng nôn. Sau đấy nàng vào nhà tắm. Lúc ra nàng vẫn chưa thấy khá hơn. Tôi bảo nàng nên đi khám. Nàng lắc, nói rằng muốn ngủ. Nàng nằm, rồi lại dậy. Nàng dùng thuốc ngủ. Một hai viên gì đấy. Nàng ngủ được. Bây giờ, nàng lại đang tìm chúng. Thuốc ngủ của nàng. Hộp y tế nàng lục tung ra. Bông, Oxy già, Panadol, rồi mấy lọ B1 đều bị tháo nắp. “Đâu mất rồi!” – Nàng nói, rồi mở hết ngăn kéo. Giọng nàng hoảng hơn. Lúc tôi lấy đi hai lọ thuốc thì vẫn còn một lọ nữa. Trong mớ hỗn độn dưới đất, tôi thấy lọ thuốc ngủ đó. Tôi đưa nó cho nàng. Và nàng đã gạt đi. Cú vung tay của nàng rất mạnh, và, lọ thuốc bay mất.
“Thuốc của em đâu!” – Nàng la lên, rồi chợt hụt hơi, và ngã xuống sàn.
Tôi đỡ nàng vào ghế. Sắc mặt nàng rất xấu. Mắt nàng lờ đờ. Mặt nàng xanh, gò má hốc hác như thiếu máu. Những viên thuốc ngủ. Nàng vẫn tìm chúng. Hôm qua nàng đã ngủ cả ngày rồi. “Ngủ thế thôi” – Tôi nói, thật từ từ – “Em đã quá lạm dụng thuốc rồi”.
“Không đâu. Em cần phải ngủ. Thuốc của em đâu?”.
“Em vừa ném chúng đi”.
“Không giống thuốc của em” – Nàng nói – “Chúng đâu rồi”.
“Ngủ thế chưa đủ sao. Nào, sáng rồi đấy, ăn sáng rồi anh sẽ dẫn em đi đâu đấy”.
Tôi ôm nàng. Hơi thở nàng yếu đi. Khi tôi ôm chặt hơn thì nàng giẫy mạnh, và thoát khỏi vòng tay tôi. Nàng đã ăn sáng, uống sữa theo đúng ý tôi. Và sau đó, nàng lên phòng và nói cần ngủ.
“Nếu em không đi cùng anh thì hãy đến chỗ làm”.
“Em đã bị sa thải”.
Tôi không hỏi thêm, dù nàng đang cố giải thích lý do mình mất công việc. Một lúc lâu, tôi không nghe thấy tiếng nàng. Chỉ còn lại tôi dưới này. Đã trễ giờ làm. Cốc sữa của tôi còn đấy. Nó đã nguội hẳn.
Rồi thì, hàng chục cú điện thoại gọi đến tôi. Nhiều cuộc hẹn của khách hàng, đối tác. Dì tôi một lần nữa gọi và kể với tôi về mấy tên du côn đòi nợ thuê. Nhà cửa bị phá, đồ đạc bị khuân trừ nợ, thương tích này nọ… Lúc này đây, tôi chỉ muốn ngủ một giấc.
Lúc sau, nàng xuống nhà. Nàng đã nghiêm chỉnh áo xống. Không trang điểm, chẳng đeo nữ trang. Nàng mang theo ví, nói sẽ ra ngoài. Nàng sẽ mua thêm thuốc ngủ. Như nàng nói, nàng chưa ngủ lại được. Tôi gọi nàng vài câu. Nàng cười đáp, rồi nói “Em sẽ về sớm. Em sẽ dọn nhà, giặt quần áo của anh và nấu cơm tối”. Thế rồi nàng đi. Nàng đến hiệu thuốc. Tôi chẳng gọi thêm tiếng nào dù chỉ để nàng quay lại nhìn tôi. Nàng vẫn rạng rỡ. Dù mặt nàng có xuất hiện những sẹo lồi, hay tàn nhang thì nàng vẫn là thần vệ nữ của tôi. Chỉ là da mặt nàng thô rám quá, hai mắt trũng sâu, khi nói luôn khó thở. Nụ cười của nàng như đóa hoa bị rút hết mật, bị tống vào tủ kính đen.
Điện thoại reo. Ôi, giờ tôi muốn đập béng nó đi.
***
… Mười một. Tôi nhẩm không sai. Mười một. Số mười một. Mười một công việc. Và mười một lần sa thải. Nàng chưa ổn định vào một nơi nào cả. Nhân viên bán hàng, phó nháy, trực điện thoại, lễ tân… Chẳng bao giờ nàng trụ quá một, hai tháng. Tôi từng giới thiệu vào nàng làm cùng cơ quan tôi. Một công ty về quảng cáo thương mại. Nhân viên in ấn, photo tài liệu, đánh máy hoặc trực thang máy. Một vài tuần, và chính tôi phải gật gù với quyết định sa thải nàng. Nàng đã ngủ trong giờ làm việc. Giấy tờ cháy khét vì kẹp dưới máy photo quá lâu. Bê trễ việc gõ lại văn bản bằng một giấc ngủ chừng mười lăm phút. Mười lăm phút, chỉ thế, và, công việc hỏng hết. Tôi không biết nàng có mang theo thuốc ngủ khi đi làm không. Có thể có hoặc không. Nàng không kể, và tôi cũng chẳng gặng hỏi. Một lần, tôi đã phải bồi thường cho cửa hàng bánh Nhật Bản, nơi nàng làm hàng chục triệu. Một giấc ngủ gật giữa giờ làm. Và chính nó đã kéo sương phủ lên nàng. Rồi, cũng chính nó chỉ lối để kẻ lạ hành ác. Tên đấy cuỗm đi hết tiền bạc ở quầy thu ngân. Điện thoại, cái iPad của nàng, rồi nhiều ổ bánh đắt tiền cũng bị lấy đi. Một nhân viên khác đã gọi nàng dậy- Tôi còn nhớ- Nàng chẳng hoảng gì. Những tiếng thút thít, tiếng gào rống, rồi hô hoán không làm nàng tỉnh ngủ. Tôi cược, nếu không một ai cuống cuồng như vậy, nàng sẽ lại ngủ. Mọi việc suôn sẻ khi tôi bồi thường mọi thiệt hại. Nàng bị sa thải. Tôi nghe người trong cửa hàng dặn phải trông chừng nàng tốt. Một nàng công chúa mơ màng. Ôi, nếu nàng say sưa vào một giấc ngủ kéo dài nhiều năm thì sẽ tốt hơn. Không con rồng nào canh chừng. Nhưng tôi sẽ đến, và đánh thức nàng bằng một cái hôn...
J chưa gặp nàng. Tôi cũng chẳng mong có cuộc gặp mặt giữa hai người. Ở quán rượu, hoặc ở bất cứ đâu không cấm uống rượu, thì tôi và J đều uống. Những khi nàng từ chối, hoặc làm tôi điên đầu bằng cách nằm câm lặng trên ra giường như một cái xác, tôi tìm đến J. Thật tồi nếu nghĩ J là sự giải khát tạm thời. “Anh có thể đến chỗ em, lúc nào cũng được…”- J nói với tôi. Còn tôi, đến chỗ J không phải vì câu nói đó. Chúng tôi đã có những cuộc say sưa cùng nhau. Không hẳn là sự thèm muốn nhục thể. Hai chúng tôi chỉ đang điên loạn trong cơn đói đã kéo dài nhiều thập kỷ. Đón nhận cơ thể nhau bằng những cái cắn xé, những cái hôn quá cuồng bạo đến bật máu, những cú đè nghiến, ghìm chặt. Sau đấy, J ôm lấy tôi mà ngủ. Còn tôi thức.
“Giờ này cô ấy có ngủ không?” – Tôi nói.
“Cho đến lúc này, trong đầu anh vẫn còn cô ấy” – J đáp. Mặt J vẫn áp vào ngực tôi. Miệng J mân mê đầu ti tôi như đứa trẻ khát sữa.
“Cô ấy chưa bao giờ gục vào ngực tôi cả. Đêm tân hôn. À, J có muốn nghe nữa không” – Một phút trôi đi. Tôi nói tiếp “Cô ấy rất đẹp. Khách khứa đều chúc phúc cho bọn tôi. Một đám cưới tuyệt nhất với người con gái tôi yêu. Đêm đấy, tôi đã có được cô ấy. Nhưng J này, liệu cô ấy có đón được cơn si mê của tôi không. Trong khi ngủ ấy”.
“Vậy là, cô ấy đã uống sẵn thuốc ngủ, rồi để mặc mọi thứ cho anh?” – J lên tiếng.
Tôi chỉ gật đầu. Không rõ J có dõi theo cái gật đầu của tôi không. Một phút nữa lại trôi mất. J ngồi dậy, rồi cứ trần truồng thế ngồi ở bàn. Chai vang đỏ được rót ra cốc. J hớp ngụm nhỏ.
“Em chưa bao giờ ngủ nhiều như cô vợ anh” – J nói.
“Tôi cũng chẳng ngủ được nhiều”.
“Ở bên anh thì em ngủ được. Một chốc, rồi em sẽ dậy. Anh còn nhớ bữa uống chia tay ở quán rượu nọ không. Anh đã say mà gục, còn em thì tỉnh lắm”.
“Tôi nhớ J đã gục trước mà”.
“Anh đã nôn phải không. Rồi còn khóc rất to”.
“J đã ngủ trước, và tôi không khóc, không nói gì cả!”.
“Được rồi, anh không khóc. Em đã ngủ, và dậy trước anh”.
J uống tiếp. Tôi nói thêm về nàng. Chẳng biết J nghe không, nhưng tôi vẫn nói. Tôi kể về mấy kỷ niệm giữa tôi và nàng. Ngày tôi mua tặng nàng sợi dây chuyền đính hồng ngọc. Một lâu đài cát thật lớn do tôi và nàng cùng đắp, nhưng thật không may, thủy triều đã táp sập nó. Chuyến du lịch Tuần Châu, tôi và nàng thuê riêng một du thuyền. Sóng lớn. Gió cũng lớn. Tôi cùng nàng đứng ở mũi thuyền. Một chốc, tôi tự dừng câu chuyện của mình lại. J vẫn ở đó. Vừa rót rượu uống, vừa nhìn tôi. Mắt J trầm ngâm, nhưng cũng mang vẻ mê đắm. Nếu nhìn vào mắt J, tôi sẽ chỉ thấy hình mình. Và sao vậy nhỉ, tôi chẳng muốn tiếp tục chuyện về nàng nữa. J vẫn im lặng. Rồi J uống rượu. Nếu còn thuốc lá, chắc J cũng châm một điếu. Tôi ôm đầu. Nghĩ ngợi một hồi, tôi lẩm bẩm cái gì đấy. Hết lẩm bẩm, tôi lại nghĩ về điều mình vừa lầm bầm ở miệng. J ho. Dường như là bị sặc rượu vì uống ngụm lớn, hoặc do trời trở lạnh trong khi J vẫn lõa lồ. Xuống giường, tôi mang theo tấm chăn mỏng và khoác cho J. Thấy như chưa đủ, tôi ôm J. Từ đằng sau, và bằng cả hai tay.
“Vòng ôm này ấm thật. Phải nó dành cho em không?”– J nói, và đôi tay tôi nới lỏng như sẵn sàng rụng khỏi vai.
Điện thoại đổ chuông. Tiếng réo từ túi cái quần ka ki treo đầu giường. Nhạc vang ngắn, rồi tắt. Một tin nhắn, một cuộc gọi vội, hay đơn giản chỉ là nháy máy. “Anh phải đi!” – Tôi nói, rồi mặc lại quần áo. J nhìn tôi, rồi lại ho. Tôi nhận ra J đang giả vờ. Lúc ra cửa, tôi thấy J rời khỏi bàn. J đến cái tủ nhỏ trong phòng. Mở một ngăn kéo.
Chưa lúc nào tôi thấy nhà mình bừa bộn thế. Các tủ bàn bị đổ sập, đè lên nhau. Sách báo bừa bộn dưới sàn. Đèn phòng khách vẫn bật. Bát đĩa, rồi hai cốc sữa trên bàn phòng khách còn đấy. Hiện trạng như một ngày trước, lúc tôi ở nhà. Bây giờ khác hơn, vì có bụi bẩn, đáy cốc có kiến, và có mùi lên men. Tôi gọi nàng từ tầng dưới. Nàng không đáp. Tiếng gọi thứ hai vừa dồn lên cổ thì tụt đâu mất. Đã chiều muộn nhưng ngoài trời vẫn sáng. Nắng còn rọi. Mặt trời đã nguội lửa. Khi khí nóng kiệt quệ, mặt trời sẽ rụng xuống biển Tây. Tôi bật sẵn đèn. Chỉ đèn cầu thang. Rồi tôi lên phòng ngủ. Trước đấy, tôi thấy những lọ thuốc nằm lăn lóc dưới sàn. Thuốc cảm, hoặc thuốc hạ sốt. Đi mấy bước, tôi lại trở xuống. Tôi đến chỗ J.
***
“J đang làm gì!” – Mỗi lần gặp J tôi lại hỏi thế. Tôi không nhớ J trả lời thế nào. Cũng có thể J chẳng nói gì, còn nếu có, thì tôi quên rồi. J không có nhà riêng. Chỗ J ở chỉ là một nhà thuê, giá bèo bọt dù nội thất cũng tiện nghi và ở mặt đường. Mấy bộ quần áo J mặc khá bắt mắt. Có váy, có áo xẻ, có bộ cánh kiểu Pháp. Chỉ là hàng chợ, vì chất vải quá thô và xuềnh xoàng. Chắc J mua nó ở chợ đen hoặc một cửa hàng thanh lý. Chẳng thấy J nhắc về công việc hiện giờ. Tôi đoán J đang thất nghiệp.
Tôi từng nghe J kể về nhiều mối tình. Năm hoặc sáu gì đấy. Thời tôi làm cùng, J đã có một chàng trai bên mình. Mối tình đấy chẳng kéo dài lâu. Tôi vẫn luôn hỏi J rằng “Thấy sao sau mỗi lần kết thúc một mối tình” – “Uống rượu cả chai! Chẳng đau đớn gì đâu, chỉ là một bữa rượu tống tiễn”. Tôi vẫn nghĩ J đùa, nhưng không. J không đùa nhưng cũng chẳng nói thật.
Quán rượu này tôi chẳng muốn quay lại. Thế nhưng J đã có yêu cầu. Rằng phải đúng quán này. Đúng chỗ sát tường, nơi nhìn được ra quầy rượu. Ngày hôm nay quán không đông lắm. Cái lão pha chế rượu luôn cố bắt chuyện với J. Nụ cười trồi hết răng làm tôi thấy ớn. Miệng gã luôn bô bô những điều khiếm nhã. Nhưng rồi gã chẳng làm gì hại đến J. “Rượu nào cũng được” – Tôi nói.
J chọn một chai rượu không mác. Lúc uống tôi mới biết chỉ là Uýt ki pha tạp.
“Uống say sẽ dễ ngủ hơn đấy” – J nói.
“Mong là như thế” – Thực ra tôi chẳng mong thế dù lúc này cơ thể tôi đã bải hoải vì thiếu ngủ.
J định nói gì đấy. Tôi không định hỏi. Chúng tôi im lặng. Chỉ chai rượu là vơi đi. Lúc trước tôi có nhận được mấy tin nhắn từ chỗ làm. Một cộng sự đã quở trách việc tôi bỏ làm. Hôm đấy, tôi được phân đi gặp một đối tác người Nhật. Dù đã có người thay tôi nhưng vì không rành việc, nên đã không kí được hợp đồng. Tôi cần phải kiểm điểm. Trong danh bạ, tôi lục thấy những cuộc gọi của dì. Nàng không gọi, nhưng đã nhắn tin. Tôi không nhớ tin nhắn đến lúc nào, chỉ biết nó có trong máy. “Em đã mua được thuốc…” – Tôi chỉ nhớ đến thế. Đúng hơn, tôi chỉ đọc đến đấy. Một cái dốc chén. Rượu chui cả vào họng. Vì uống gấp, tôi gần như sặc, nhưng rồi cũng nuốt hết vào bụng. J nhìn tôi. Tia mắt này, tôi không lý giải nổi. Chẳng buồn, chẳng vui, không trầm tư, không hờn dỗi, cũng chẳng giống đang phân tâm vào một ngoại cảnh trong đầu. Tôi muốn hỏi J quá. Nhưng thôi. Lúc này bọn tôi đang uống rượu kia mà. Xung quanh nhiều cặp mắt có ngó vào, hoặc không. Tên ria mép có đến không, và có thấy J không? Rồi lão pha chế rượu nữa? Nếu một cái ôm chặt, có thể làm ấm hơn thì tôi và J sẽ tìm đến nhau. Lúc J ngáp, tôi la lớn. J hỏi, và tôi lắc. Rượu rót tiếp.
“Lúc anh gọi, em còn chưa ngủ đâu” – J nói. Tôi định nói gì đấy, nhưng lại thôi. J nói tiếp phần của tôi. Điều J nói làm tôi chú tâm ngay. “Anh sợ đúng không? Khi gọi đến ba tiếng mà em chưa dậy. Em chẳng ngủ. Dù lúc dựa vào anh, em muốn ngủ thật”.
“Sợ gì chứ. Chỉ là…”.
“Chỉ là anh sợ thôi”.
Một lúc, J nói “Em sẽ chẳng giống cô vợ ngủ của anh đâu. Em đâu có nghiền Benzo”.
“Gì cơ?” – Tôi hỏi. J nói “Lọ thuốc ngủ mà anh đưa em. Anh lấy của vợ phải không? Thuốc trong đấy là Benzo”. J chợt dừng, rồi chợt tiếp tục. “Anh yêu vợ mình phải không. Dù anh không gọi tên, nhưng em biết anh đang gọi cô ta. Em nhớ mãi vẻ mừng rỡ của anh khi em tỉnh dậy. À không, khi vợ anh tỉnh dậy. Chỉ là…” – Tôi chỉ nghe đến thế. J gục xuống. Đầu J gối lên khuỷu tay. Tóc J xõa xuống. Lúc này, cũng như nhiều năm trước. J ngủ, còn tôi thức.
Tôi không định đánh thức J. Chai rượu hết rồi. Tôi không gọi thêm. Lúc bồi bàn nhìn tôi, tôi lắc ra hiệu đã uống đủ. Những người phía bên kia đang gọi rượu. Một số tay bợm lăn lóc dưới sàn, dựa vào tường mà ngáy. Tôi dựa tường, rồi lại nhỏm dậy. “Cũng chỉ là cô ấy thôi” – Tôi nói – “J ơi!” – Tôi gọi, và tôi khóc. Chẳng biết mắt tôi có tuôn lệ không nhưng tôi đang khóc. “Nàng ngủ suốt, kể từ hôm đấy” – Tôi lại nói – “J ơi! Tôi tìm ra nàng trong căn phòng đủ loại đèn. Một cái phòng lộn xộn, cứ như nhà kho. Đèn nhiều quá, J ơi. Mấy mảnh áo, khuy áo. Chúng nhàu nhĩ, tứ tung khắp nơi. Cái thắt lưng, rồi quần. Tôi thấy máu nữa. J biết không? Tôi hoảng lắm. Rồi tôi thấy nàng ở trong xó. Nàng nằm đấy. Không thấy nàng thở, một nhịp run cũng không. Mắt nàng mở trừng như cá chết. Người nàng lạnh lắm. Rồi nàng nói với tôi là vuốt mắt cho nàng. Tôi làm theo, nhưng mắt nàng vẫn bật mở như lò xo. Tôi đã che mắt nàng lại. Vẫn Thấy, nàng nói thế J ạ. Ôi, từ đấy nàng thành con tằm ngủ…”.
Dường như tôi đã ngủ gục. Tôi nói quá nhiều hoặc khóc quá nhiều. Có thể lắm, nếu tôi đã gọi thêm một chai và nốc một mình.
***
Khi tỉnh giấc, tôi biết mình đã ngủ. Vẫn quán rượu, vẫn chỗ này, vẫn cái bàn còn vỏ chai, và cốc. Không thấy J đâu. Tôi nhìn quanh, vẫn không thấy J. Tôi cố nhớ nhưng không được. Lúc ra quầy thì người ta bảo J đã thanh toán rồi. Thế nghĩa là J đã đi rồi.
“Cô ấy thương mày lắm đấy” – Lão pha chế vỗ vai, rồi bấu ngón tay, hồ như muốn tôi đứng lại.
“Sao biết!” – Tôi nói.
“Lúc mày ngủ, mày rên rỉ ghê lắm. Cô ấy ôm mày, xoa đầu, lưng, hôn trán rồi hát ru. Cứ như mẹ hiền”.
“Thế sao”.
“Cô ấy bảo là cô ấy tỉnh ngủ rồi. Còn nhắn lại với tao bảo mày dậy đi”.
“Mày này! Tao tưởng tao thức, hóa ra tao lại ngủ. Thế theo mày tao thức chưa, hay còn ngủ?” – Tôi không đáp lời lão. Vì tôi đi rồi. Còn lão, vẫn lèm bèm đằng sau. Đúng thật lão ta già quá rồi.
***
J thức, còn tôi ngủ?
***
Một hiệu thuốc còn mở. Tôi vào và hỏi về Benzo. Bà dược sỹ nheo nheo mắt rồi hỏi về đơn thuốc. Tôi nói không có. Rồi bà ta cũng bảo không có. “Thế còn Benzo?” – Tôi hỏi lại. “Không có đơn kê tôi không bán. Mà cai, rồi bỏ luôn đi. Chẳng tốt lành đâu”.
Tôi đi vài bước, nhìn quanh và cố nhớ đường về nhà.