Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- An Nguyễn
- Anatoly Gavrilov
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Siemens
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Han Dang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Poniewozik
- James Stavridis
- Janos Kornai
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Palmer
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter Hansen
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Taras Shevchenko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Tiếng vọng từ Chernobyl (kỳ 6)
Svetlana Alexievich
T. Vấn dịch
Độc Thoại
_____________________________
về một bài hát không có lời
Tôi sẽ quỳ xuống để van bà, xin hãy tìm Anna Sushko giùm tôi. Trước đây chúng tôi là người cùng làng. Tên bà ấy là Anna Sushko. Tôi sẽ tả hình dạng để bà ghi lại. Anna gù lưng, bị bệnh câm bẩm sinh. Bà ấy sống một mình. Khoảng 60 tuổi. Trong lúc di tản, người ta đưa bà lên một chiếc xe cứu thương rồi chở đi đâu không biết. Bà ấy không biết chữ, nên chẳng bao giờ chúng tôi có thư từ gì của bà. Những người cô lẻ, những người đau bệnh được đưa đến nơi riêng biệt. Họ bị giấu biệt xa cách mọi người, nên chẳng ai biết đâu mà lần. Xin hãy ghi xuống…
Mọi người trong làng ai cũng thương Anna. Chúng tôi chăm sóc cho bà, như thể chăm sóc một cô gái nhỏ. Người thì chẻ củi, kẻ khác đem sữa đến. Có người đến ngồi chơi với bà cả buổi và hâm nóng bếp. Hai năm qua chúng tôi ai cũng sống ở những nơi khác nhau, bây giờ mới trở lại làng. Xin nói với Anna rằng nhà của bà ấy vẫn còn đây. Mái nhà vẫn còn nguyên, kể cả cửa sổ. Những thứ bị lấy cắp hoặc bị gãy gọng, chúng tôi đã sửa sang bù đắp lại rồi. Nếu như bà cho chúng tôi biết địa chỉ hiện nay của Anna, nơi bà ấy sống và chịu khổ sở, chúng tôi sẽ đến đem bà ấy về lại đây. Để bà ấy không phải chết vì khổ sầu. Tôi van xin bà. Một linh hồn vô tội đang đau khổ giữa những người xa lạ…
Tôi quên không kể một điều rất riêng về Anna. Mỗi khi sầu khổ, bà ấy thường hay hát một bài hát. Bài hát không có lời nào cả. Chỉ là âm thanh cái giọng của bà. Vì bà bị câm. Khi có điều gì làm bà đau đớn, Anna hát: a-a-a. Âm thanh ấy thật là buồn bã.
Mariya Volchok, người hàng xóm
Ba mẩu độc thoại
_____________________________
về một miền quê hương
Những người kể : Gia đình K., gồm bà mẹ và cô con gái; thêm người đàn ông không hề nói một lời (chồng của cô con gái).
Cô con gái :
Hồi đầu tôi khóc suốt, cả đêm lẫn ngày. Lúc nào cũng chỉ muốn khóc, kể lể. Chúng tôi đến từ Tajikistan, vùng Dushanbe. Ở đó hiện đang chiến tranh.
Tôi đang có thai. Đúng ra tôi không nên nói điều này làm gì. Thôi thì tôi cứ nói vậy. Một hôm họ leo lên xe bus chúng tôi đang đi để kiểm tra giấy tờ tùy thân. Những người này trông bình thường, chỉ khác là họ đeo súng máy tự động. Liếc mắt qua đống giấy tờ, họ lùa đám đàn ông xuống xe. Và rồi ngay đó, ngay dưới cửa xe, họ bắn chết đám người vừa bị lùa xuống đó. Thậm chí họ chẳng buồn dẫn đi chỗ khác cho khuất mắt chúng tôi.Thật chẳng bao giờ tôi tin được điều vừa xẩy ra trước mắt mình. Nhưng mà chính tôi nhìn thấy hai thanh niên bị lôi ra khỏi hàng. Một người trông thật trẻ, đẹp trai, anh ta lớn giọng nói gì đó với những người có súng. Anh ta nói bằng tiếng Tajik, tiếng Nga. Anh bảo họ rằng vợ mình vừa sinh con và anh còn 3 đứa con nhỏ nữa ở nhà. Nhưng đám người có súng này chỉ cười rộ. Trông họ cũng còn trẻ, rất trẻ là đằng khác. Cũng bình thường như bao thanh niên trạc tuổi, chỉ khác là họ có súng tự động. Anh thanh niên đẹp trai quỳ xuống. Anh hôn giầy những người có súng. Trên xe bus ai cũng nín lặng. Khi xe chạy đi, chúng tôi vẫn còn kịp nghe tiếng súng : ta-ta-ta. Tôi sợ quá không dám quay lại nhìn .{Bắt đầu khóc}.
Lẽ ra tôi không nên nói chuyện đó. Tôi đang mang bầu mà. Thôi thì tôi cứ nói vậy! Chỉ xin bà một điều : đừng ghi lại họ của tôi. Tôi tên là Svetlana. Bà con thân nhân của tôi còn sinh sống ở đó. Đám người ấy sẽ giết họ mất thôi. Trước đây tôi không hề nghĩ chiến tranh lại sẽ nổ ra nữa. Tôi nghĩ đất nước của mình rộng lớn thế, đất nước thân yêu của tôi ấy. Mảnh đất lớn nhất thế giới. Thời kỳ Xô Viết người ta bảo chúng tôi rằng dân mình sống hèn mọn nghèo khổ là vì chiến tranh, nay mình có một quân đội to lớn hùng mạnh rồi thì sẽ không có ai dám đụng đến mình. Mình sẽ không bị ai chinh phục nữa. Thế rồi bây giờ mình lại bắn giết lẫn nhau. Không giống chút nào hết với cuộc chiến mà ông tôi đã tham dự và còn nhớ rằng ông đã tiến thẳng một mạch từ đây đến nước Đức. Giờ thì láng giềng bắn láng giềng, lũ con trai trước đây đi học chung trường nay giết lẫn nhau và hãm hiếp cả những đứa con gái ngồi cạnh mình trong lớp ngày xưa. Ai cũng hóa điên hết cả rồi.
Những ông chồng của chúng tôi lầm lũi chịu đựng. Nguyên cánh đàn ông ở đây không ai hó hé nửa lời. Tất cả họ đều im lặng. Lúc họ bỏ ra đi, có người dè bỉu rằng các ông chạy trốn giống như một lũ đàn bà. Rằng họ là những tên vô lại, phản bội quê hương. Nhưng liệu có phải là điều xấu xa khi người ta không thể giơ súng lên bắn người khác? Chồng tôi là người Tajik. Lẽ ra anh ấy phải cầm súng đi bắn giết. Nhưng anh nói : “Thôi mình bỏ đi thôi. Anh không muốn tham dự vào chiến tranh. Anh không cần phải có súng tự động”. Mảnh đất ấy là của chồng tôi, nhưng anh ấy quyết định bỏ nó ra đi, chỉ bởi vì anh không muốn giết đồng hương, những người Tajik như anh. Nhưng ở đây chồng tôi là người cô độc, những anh em của anh ấy vẫn còn ở lại đó chiến đấu. Đã có một người bị giết. Mẹ chồng tôi vẫn sống ở đó với mấy người con gái. Chúng tôi đáp chuyến xe lửa Dushanbe đến đây. Cửa sổ toa bị vỡ mà trời bên ngoài thì lạnh, bên trong không có sưởi. Trên đường đi không có tiếng súng, xe lửa bị ném đá nên các cửa sổ toa vỡ toang. Người ta vừa ném đá vừa la hét : “Bọn Nga kia, hãy cút đi! Lũ xâm lược, không được bóc lột chúng tao nữa!”. Nhưng chồng tôi là người Tajik, vậy mà anh ấy phải nghe những lời chửi rủa này. Cả mấy đứa con của chúng tôi cũng đã nghe. Con gái tôi học lớp một, nó thích thằng con trai cùng lớp, một thằng bé người Tajik. Một hôm, từ trường về nhà nó hỏi : “Mẹ, con là người gì, Tajik hay Nga?” Làm sao mình giải thích cho nó hiểu đây?
Đúng ra tôi không nên nói điều này làm gì. Nhưng tôi cứ nói nhé!
Người Tajik thuộc nhánh Pamir đang có chiến tranh với người Tajik thuộc nhánh Kulyab. Cũng là người Tajik với nhau, đọc cùng một kinh thánh Coran, có cùng một đức tin tôn giáo, vậy mà người Kulyab giết người Pamir, người Pamir giết người Kulyab. Thoạt đầu, người ta kéo nhau ra khu quãng trường thành phố, la hét um sùm rồi sau đó cầu nguyện. Tôi muốn biết chuyện gì đang xẩy ra nên cũng ra đó theo họ. Tôi hỏi một trong những ông già : “Bác phản đối cái gì vậy?”. Ông nói : “Chống đối Quốc hội. Người ta bảo cái bọn Quốc hội này xấu xa lắm”. Rồi quãng trường trở nên vắng tanh. Súng bắt đầu nổ vang. Chỉ trong khoảnh khắc, tôi không còn nhận ra được đó là thành phố của mình nữa. Nó đã trở thành một mảnh đất xa lạ. Phương Đông! Trước đó, chúng tôi tưởng rằng mình đang sống trên mảnh đất của riêng mình. Hiến pháp Xô Viết đã xác nhận như thế. Mộ người Nga ở đó chỗ nào cũng có, nhưng bị bỏ hoang không có ai nhang khói. Người ta thậm chí thả cho súc vật ăn cỏ trong các nghĩa trang người Nga. Thả cả dê nữa. Còn mấy ông già người Nga thì đi lang thang, bươi rác để sống . . .
Tôi là y tá làm việc trong phòng hộ sinh. Đêm hôm tôi trực, có một bà sinh con hơi khó, kêu khóc ầm ĩ. Bỗng nhiên, một chị lao công chạy xộc vào, không bao tay, không áo choàng. Chuyện gì vậy? Dám vào phòng hộ sinh với trang phục như thế? “Này các chị ơi! Ngoài kia có mấy người đeo mặt nạ, lại đeo súng nữa.”. Tôi thấy họ bước vào, ra lệnh cho chúng tôi : “Đem hết thuốc men ra đây, cả rượu cồn nữa!”. “Chúng tôi không có thuốc, cũng không có rượu cồn!”. Họ nắm áo viên bác sĩ, đẩy ông ta vào sát tường, nạt nộ - Đem ra đây ngay! Đúng lúc ấy bà đang sinh con reo lên một tiếng khoan khoái, nhẹ nhõm. Tiếng trẻ sơ sinh khóc oa oa. Nó vừa được sinh ra đời. Tôi cố nghiêng người nhìn nó. Tôi không thể nhớ đó là đứa bé gái hoặc trai. Và tất nhiên, nó chưa được đặt tên hoặc được chăm sóc như lẽ ra nó phải được chăm sóc. Đám cướp ngày hỏi : Giống dân gì? Kulyab hay Pamir? Họ không hỏi trai hay gái, mà hỏi Kulyab hay Pamir. Chúng tôi không ai hé môi nửa lời. Bọn chúng quát lên: “Giống dân gì ?”. Vẫn không ai trả lời. Thế là chúng nắm lấy đứa bé, vừa mới có mặt ở trần gian chỉ trong 5 hay 10 phút gì đó, ném ra ngoài cửa sổ. Là y tá, chưa bao giờ tôi thấy một trẻ sơ sinh chết thảm khốc như thế. Vậy mà đây này – Lẽ ra tôi không nên nhớ chuyện này mới phải .{Bắt đầu khóc}. Làm sao mà tôi có thể sống sau khi chứng kiến những chuyện như vậy? làm sao mà sau này tôi có thể sinh con được nữa? {Khóc}.
Sau đó, da tay tôi bắt đầu bị bong ra. Gân tay tôi sưng tấy lên. Nhưng tôi cảm thấy thờ ơ với hết thảy mọi sự. Thậm chí không muốn ra khỏi giường. {Khóc}. Tôi đến trước cửa bệnh viện, rồi lại quay về. Lúc ấy, tôi đã mang thai. Không thể sinh nở ở đó được, nên chúng tôi đến đây. Đến Belarus. Đến Narovlya. Một thành phố nhỏ, yên tĩnh. Xin đừng hỏi tôi thêm điều gì nữa. Tôi đã nói hết rồi. {Khóc}. Khoan đã. Tôi muốn bà biết tôi không sợ Chúa, mà tôi sợ người. Hồi đầu đến đây chúng tôi hỏi người ta : “Phóng xạ ở đâu vậy?”“ Có thấy chỗ chị đang đứng không? Phóng xạ ở đấy đấy!”. Vậy là chỗ nào cũng có phóng xạ.{Khóc}. Chỗ nào cũng thấy nhà cửa bị bỏ hoang. Người ta đi hết rồi. Vì sợ ấy mà!
Nhưng ở đây tôi lại không thấy sợ hãi như khi ở đó. Chúng tôi không còn quê hương nữa. Chúng tôi chẳng còn là ai nữa hết. Người Đức thì đã về lại nước Đức của họ, người Tatars thì về vùng Crimea khi họ được phép, nhưng không ai muốn chứa người Nga. Chúng tôi nên hy vọng điều gì? Chúng tôi đang chờ đợi điều gì? nước Nga không thể bảo bọc được người dân của mình, vì nước Nga lớn quá, mênh mông quá. Thành thực mà nói, tôi không cảm thấy nước Nga là quê hương của mình. Chúng tôi được nuôi dưỡng dưới chế độ Xô Viết, xem Liên Bang Xô Viết như là quê hương của mình. Giờ đây chúng tôi không biết làm cách nào để có thể tự cứu lấy mình. Nhưng ít nhất ở nơi này không có ai đùa với súng đạn, và đó là điều đáng mừng. Họ còn cấp cho chúng tôi nhà ở. Chồng tôi được nhận việc làm. Chúng tôi viết thư báo tin cho bạn bè ở quê nhà, ngày hôm qua họ cũng đã đến đây. Và họ sẽ ở luôn đây. Đêm hôm trước họ từ xe lửa bước xuống ga, sợ không dám đi ra ngoài, suốt đêm họ ngồi trên đống va li hòm xiểng cùng với con cái. Sáng ra, nhìn ngoài đường, họ thấy người ta đi qua đi lại, cười nói, hút thuốc. Rồi họ được dẫn đến ngay trước cửa nhà chúng tôi. Họ không tin được những gì họ nhìn thấy ở đây, vì ở quê nhà họ không được sống một cuộc sống bình thường. Ở đây, sáng thức dậy đi vào chợ, họ thấy bơ, thấy kem. Họ kể lại rằng, ngay ở trong chợ, họ mua 5 hộp kem và ăn ngay tại đó. Người ta nhìn họ như những kẻ điên. Đã hai năm nay họ không được nhìn thấy bơ thấy sữa. Không có cả bánh mì để mua ở Tajikistan. Ở đó đang chiến tranh. Làm sao mà giải thích cho người chưa từng trải qua những hoàn cảnh như vậy hiểu được nó như thế nào.
Linh hồn tôi đã chết ở nơi đó. Tôi đã có thể sinh ra một người không có linh hồn. Ở đây thì không có nhiều người sinh sống và nhà cửa bị bỏ hoang. Chúng tôi sống ở bên cạnh rừng. Tôi không thích chung quanh có nhiều người. Giống như ở ga xe lửa. Hoặc như ở trong chiến tranh. {Bật khóc thành tiếng và không nói tiếp được nữa}.
Bà Mẹ:
Chiến tranh – đó là thứ duy nhất tôi có thể nói đến. Tại sao chúng tôi đến đây? Đến Chernobyl? Bởi vì sẽ không có ai đuổi chúng tôi ra khỏi nơi đây. Không có ai đá chúng tôi bật ra khỏi mảnh đất này. Nó đã trở thành mảnh đất bỏ hoang, không của ai hết. Người ta bỏ đi. Và Chúa đã lấy lại.
Ở Dushanbe tôi là phó trưởng trạm xe lửa. Có một viên phó trưởng trạm khác người Tajik. Lũ con chúng tôi lớn lên cùng với nhau, đi học cùng với nhau. Vào những ngày lễ : Năm Mới, Lễ Lao Động, chúng tôi tụ họp nhau lại cùng uống bia, ăn thịt nướng. Anh ấy gọi tôi là “chị, chị của tôi, người chị Nga của tôi”. Thế rồi một hôm anh ta bước vào văn phòng, ngừng lại trước bàn giấy của tôi, to tiếng :
“Khi nào thì chị về lại nước Nga? Ở đây là đất của chúng tôi .”.
Tôi tưởng mình có thể nổi điên được. Tôi chồm lên, giận dữ :
“Thế cái áo khoác của anh từ đâu mà có?”
“Leningrad”. Anh ta trả lời với vẻ ngạc nhiên.
“Cởi ngay cái áo khoác ấy ra, đồ chó đẻ!” Tôi giựt phắt chiếc áo ra khỏi người hắn. “Cái mũ anh đang đội từ đâu mà có? Anh khoe với tôi là người ta gửi cho từ Siberia! Đừng nói dốc nữa, anh bạn! Còn cái áo sơ mi? cái quần! Những thứ đó đều làm ở Moscow cả! Chúng là sản phẩm của Nga !”.
Tôi lột sạch quần áo anh ta cho đến khi trên người anh ta chỉ còn đồ lót. Anh ta rất cao to, tôi đứng chỉ tới vai anh ta, nhưng tôi lột được hết. Mọi người xúm xít bu quanh để xem. Anh ta la lên : “Tránh xa tôi ra, đồ điên khùng!”.
“Anh phải trả lại cho tôi tất cả những gì của tôi, của nước Nga! Tôi sẽ lấy lại hết!”
Tôi gần như phát điên rồi.
“Trả lại cho tôi vớ anh đang mặc, giầy anh đang đi !”
Ở đây, chúng tôi làm việc cả đêm lẫn ngày. Chuyến xe lửa nào cũng đầy người. Người ta đang bỏ chạy. Nhiều người Nga – hàng ngàn người Nga bỏ chạy. Chỉ nước Nga là không bỏ chạy. Chuyến xe lửa đi Moscow khởi hành lúc 2 giờ sáng, nhưng vẫn còn những đứa trẻ trong khu đợi. Chúng đến từ thành phố Kurgan-Tyube, không kịp đón chuyến tàu vừa lăn bánh. Tôi phải tìm cách che đỡ cho chúng. Có hai người đeo súng đến gần tôi.
“ Ô kìa các cậu, làm gì ở đây vậy?”. Tôi nói mà tim đập thình thịch.
“Bà làm ăn thế nào mà để cho cửa nẻo mở toang hoác thế kia?”
“Tôi mới vừa cho xe lửa khởi hành. Chưa kịp có thì giờ đi đóng chúng lại.”
“Mấy đứa nhỏ kia là ai vậy?”
“Ồ, lũ trẻ nhà chúng tôi, ở Dushanbe .”
“Hay là chúng đến từ Kurgan? Bọn Kulyab phải không?”
“Ồ, không phải đâu. Các con của tôi đấy!”
Chúng bỏ đi. Nếu chúng mở cửa phòng đợi? Chắc là . . . tôi có thể phải hứng một viên đạn vào đầu. Ở đây chỉ có một chính quyền. Nó thuộc về người nào có súng. Buổi sáng hôm sau, tôi cho mấy đứa bé lên chuyến tàu đi Astrakhan. Tôi dặn người soát vé hãy xem việc chuyển vận chúng như là chuyển vận hàng hóa, vì thế đừng có mở cửa ra. {Im lặng. Rồi khóc một lúc thật lâu.} Liệu có điều gì đáng sợ hơn con người không? {lại im lặng}.
Một lần, khi đã ở đây rồi, đang bước đi trên đường tôi bỗng ngoảnh mặt nhìn sau lưng. Tôi có cảm tưởng mình đang bị ai đó theo sau. Ở đó, không một ngày nào qua đi mà tôi không nghĩ đến cái chết. Tôi luôn luôn ra khỏi nhà trong bộ quần áo sạch sẽ, áo khoác ngoài, váy sống, đồ lót, tất cả đều mới giặt. Để phòng xa nếu tôi bị ai đó giết chết. Bây giờ ở đây, tôi đi rừng một mình mà không cảm thấy sợ hãi bất cứ ai. Trong rừng thì vắng vẻ, chẳng có lấy một bóng người. Thỉnh thoảng tôi gặp vài người thợ săn : họ có súng, có chó, có máy đo. Tuy rằng cũng có súng nhưng họ khác với mấy người ở vùng quê tôi vừa bỏ đi. Họ không săn người. Khi nghe tiếng súng, tôi biết họ đang bắn chim hoặc đuổi theo một con thỏ. {Im lặng}. Vì thế ở đây tôi không có cảm giác sợ hãi. Tôi không bao giờ sợ đất, không bao giờ sợ nước, nhưng tôi sợ con người. Vì hắn ta có thể vào chợ và bỏ ra hàng trăm đô la để mua một khẩu súng máy tự động.
Tôi nhớ đến một gã, anh ta người Tajik. Gã Tajik này đang đuổi theo một người khác. Nhìn cái cách anh ta chạy, cách anh ta thở, tôi có thể nói anh ta thực sự muốn giết chết người chạy đằng trước. Nhưng người bị đuổi đã chạy thoát. Có thể anh ta vẫn trốn đâu đó. Còn gã người Tajik thì quay trở lại, ngang qua tôi gã hỏi : “Bà ơi, chung quanh đây có chỗ nào có nước không bà?” Anh ta hỏi với vẻ rất tự nhiên, làm như chẳng có gì vừa xẩy ra cả. Tôi có một xô nước để ở nhà ga và đưa cho anh ta sử dụng. Rồi tôi nhìn thẳng vào mắt gã, hỏi : “Tại sao các anh cứ đuổi giết lẫn nhau vậy?”. Trông gã Tajik có vẻ xấu hổ. “Được rồi, xin bà đừng có gào lên như thế!”. Trông vậy chứ, nếu mà họ có mấy người với nhau thì tình hình lại khác đi. Chỉ cần 3 hoặc thậm chí chỉ 2 người đi chung, là họ sẽ không tha cho tôi. Khi mà người ta từng người một đối mặt với nhau, người ta sẽ xử sự với nhau như một con người.
Từ Dushanbe chúng tôi tới Tashkent, và sẽ phải đi xa hơn nữa để tới Minsk. Không còn một vé xe lửa nào cả. Người ta sắp xếp mọi thứ thật khéo léo để cho bà phải xì tiền ra hối lộ, nếu không bà chẳng bao giờ leo lên được toa xe : nào là đồ đạc nặng quá, nào là quá số lượng cho phép, nào là không được mang cái này, phải vất đi cái kia . . . Tôi bị yêu cầu bỏ đồ đạc lên cân hai lần, cho đến khi tôi hiểu ra và dúi cho họ ít tiền. “Làm thế ngay từ đầu thì đỡ phải mất thì giờ cãi cọ không nào!”. Mọi thứ rất đơn giản. Hành lý của chúng tôi cân nặng 2 tấn, họ bắt chúng tôi phải dỡ xuống. “Bà đến từ khu vực đang chiến tranh nên trong đó chắc phải có vũ khí? Hay cần sa?”. Họ giữ chúng tôi lại hai đêm. Tôi tìm cách gặp viên trưởng trạm nhưng khi ngồi trong phòng chờ tôi tiếp chuyện với một người đàn bà tốt bụng. Bà ấy giải thích : “Chị sẽ chẳng trông mong được gì ở đây đâu! Chị đến đây đòi hỏi sự công bằng, trong khi đó, ở ngoài kia người ta quẳng hành lý của chị xuống đất, lục tung lên và lấy cắp đồ của chị!”. Vậy chúng tôi sẽ phải làm sao? Phải mất hai đêm nhặt nhạnh sắp xếp lại các thứ : quần áo, mùng mền, một cái tủ lạnh cũ kỹ và hai túi sách. "Bà mang theo cả sách nữa à?”. Chúng tôi nhìn : Chúng ta nên làm gì của Chernyshevsky(1) này, Đất vỡ hoang của Sholokhov(2) này. Chúng tôi phải bật cười. “Bà có mấy cái tủ lạnh ?” “Chỉ có một. Mà nó cũng bị hỏng rồi!” “Tại sao bà không có bản khai báo?” “ Làm sao mà chúng tôi biết được phải có bản khai báo. Đây là lần đầu tiên chúng tôi chạy trốn chiến tranh mà!”. Chúng tôi mất cả hai quê hương cùng một lúc – Tajikistan và Liên bang Xô Viết.
Tôi đi trong rừng và chìm vào suy nghĩ. Mọi người ai cũng xem truyền hình – Chuyện gì đang xẩy ra? Mọi người sống thế nào? Nhưng mà tôi cũng chẳng muốn biết đến làm gì.
Chúng tôi đã có một đời sống . . . một đời sống rất khác. Tôi đã từng được xem là một người quan trọng. Tôi ở trong quân đội, cấp bậc Trung tá thuộc một đơn vị huấn luyện. Tại đây thì tôi bị thất nghiệp cho đến khi tìm được công việc lao công dọn dẹp ở toà nhà hội đồng thành phố. Đời tôi đã thực sự qua rồi, và tôi không còn sức để có thể bắt đầu một cuộc đời khác. Một số người ở đây cảm thấy tội nghiệp cho chúng tôi. Một số khác thì không được vui vẻ gì về sự có mặt của chúng tôi. “Bọn tị nạn đào trộm khoai vào ban đêm”. Mẹ tôi bảo trong thời chiến tranh người ta biết thương nhau nhiều hơn. Mới đây người ta tìm thấy một con ngựa nằm chết trong khu rừng hoang. Ở chỗ khác thì có một con thỏ cũng đã chết. Không ai giết chúng cả, nhưng chúng đã bị chết. Sự kiện này khiến người ta lo lắng. Nhưng khi người ta phát hiện ra một kẻ không nhà nằm chết đâu đó, thì không ai tỏ vẻ gì lo lắng cả. Vì lý do nào đó, người ta đã quen với cảnh người chết rồi.
Lena M. – từ Kyrgyzstan. Chị ngồi ngay trên bực thang bước vào nhà như thể chọn một tư thế chụp hình. Năm đứa con của chị vây chung quanh, cùng với Metelitsa, con mèo đã di tản với họ.
Chúng tôi ra đi như những kẻ cố thoát ra khỏi vùng chiến tranh. Đem theo tất cả những gì chúng tôi có thể mang theo được, kể cả con mèo nó lẽo đẽo theo ra đến tận nhà ga xe lửa. Chúng tôi ngồi trên xe lửa 12 ngày. Hai ngày cuối cùng chúng tôi chỉ còn có bắp cải đóng hộp để ăn cùng với nước lã. Chúng tôi chặn cửa toa lại – bằng một thanh sắt, cây rìu bửa củi và cái búa. Tôi nói bà nghe này, một đêm bọn cướp cạn tấn công chúng tôi. Suýt nữa chúng tôi bị chúng giết. Thời buổi này chúng sẵn sàng giết bà chỉ vì cái máy truyền hình hay cái tủ lạnh. Thế đấy, chúng tôi ra đi như những kẻ cố thoát ra khỏi vùng chiến tranh mặc dù ở Kyrgyzstan chưa xẩy ra chuyện bắn giết nhau. Cũng có những cuộc thảm sát dưới thời Gorbachev, ở Osh, ở Kyrgyz, ở Uzbeks – nhưng giờ thì ở những nơi ấy ổn rồi. Nhưng chúng tôi là người Nga, mặc dù người Kyrgyz cũng sợ người Nga như chúng tôi sợ họ. Hãy tưởng tượng bà là người Nga, đứng xếp hàng chờ đến lượt mua bánh mì, bỗng nhiên có người la lên : “Này bọn Nga kia, cút về xứ sở của chúng mày đi! Kyrgyzstan là của người Kyrgyz!”. Thế rồi họ đẩy bà ra khỏi hàng, miệng lẩm bẩm bằng tiếng Kyrgyz, đại khái rằng ở đây còn không có đủ bánh mì cho chúng tao ăn, lấy đâu ra mà bán cho chúng mày? Tôi thực sự không rành ngôn ngữ của họ lắm, chỉ cố học vài câu thông thường để có thể giao dịch mỗi khi đi ra chợ mua sắm.
Chúng tôi có một tổ quốc chứ, giờ thì mất rồi. Tôi là người gì ấy à? mẹ tôi người Ukraine, bố tôi người Nga. Tôi sinh ra và lớn lên ở Kyrgyzstan, kết hôn với một người Tatar. Vậy các con của tôi chúng là người gì? chúng mang quốc tịch nào? Gia đình tôi toàn là pha trộn, không thuần một giòng máu nào hết. Giấy thông hành của tôi và các con tôi ghi là : “Chủng tộc Nga”, nhưng chúng tôi không phải là người Nga. Chúng tôi là người Xô Viết! Nhưng đất nước Xô Viết – nơi tôi sinh ra – đã không còn tồn tại nữa. Cái không gian mà chúng tôi gọi là quê hương đã biến mất, kể cả thời gian –cũng là quê hương của chúng tôi – đã biến mất. Giờ đây, chúng tôi sống như loài dơi. Tôi có 5 đứa con. Đứa lớn nhất học lớp 8, đứa nhỏ nhất mới vào trường mầm non. Tôi mang theo tất cả các con tôi đến đây. Quê hương của chúng tôi không còn hiện hữu nhưng chúng tôi vẫn còn sống sót.
Tôi sinh ra ở đó. Tôi lớn lên ở đó. Tôi góp sức dựng nên một xí nghiệp, rồi làm việc trong xí nghiệp ấy. Vậy mà họ bảo : “Hãy trở về xứ sở của mày đi! Ở đây tất cả những thứ này là của chúng tao!”. Họ không cho chúng tôi lấy đi bất cứ thứ gì ngoài các con tôi. “Tất cả những thứ này là của chúng tao!”. Còn những thứ của tôi thì ở đâu? Người ta đang bỏ đi. Tất cả người Nga đều bỏ đi. Những người Xô Viết ấy mà! Không ai cần họ ở đây nữa. Không ai mở cửa đón họ nữa.
Tôi đã từng sống hạnh phúc. Tất cả các con tôi đều được sinh ra với tình thương yêu. Ba đứa lớn là con trai, rồi kế tiếp là hai đứa gái. Thôi tôi không muốn nói gì thêm nữa. Tôi sẽ khóc đây. {Nhưng chị ta lại nói thêm vài câu nữa}. Chúng tôi hiện ở Chernobyl đây. Nó đã trở thành quê hương của chúng tôi. {Bất ngờ chị ta mỉm cười}. Chim chóc ở đây thì cũng giống như ở những nơi khác thôi. Còn có cả bức tượng ông Lenin nữa.
{Khi chúng tôi ra tới cổng, chuẩn bị chia tay, chị ta lại nói thêm}. Một buổi sáng sớm, trong lúc người láng giềng chúng tôi đang hì hục tháo mấy tấm gỗ che cửa sổ nhà họ, thì tôi thấy một chị đàn bà. Tôi nói: “Chị từ đâu đến đây thế?” “Từ Chechnya.”. Chỉ trả lời ngắn gọn thế, rồi chị ta khóc . . .
Người ta hỏi tôi, vì ngạc nhiên, vì không hiểu hoàn cảnh của tôi : “Tại sao chị lại nỡ giết các con của chị?”. Ôi trời ơi, tôi có thể tìm đâu ra sức mạnh để đối phó với những gì sẽ xẩy ra đây? làm sao mà tôi có thể giết các con tôi được, tôi đang cứu chúng đấy chứ. Tôi năm nay mới 40 tuổi mà trông già cỗi như thế này. Họ ngạc nhiên, vì họ không hiểu. Họ bảo : “Chị có nghĩ là chị sẽ đem con cái mình đến sống ở một nơi có bệnh tả lị hay bệnh dịch hạch không?”. Nhưng cái thứ tả lị, dịch hạch ấy mà người ta sợ hãi ở Chernobyl này thì tôi không biết chút gì về nó cả. Nó đã hoàn toàn ra khỏi trí nhớ của tôi rồi.
Chú Thích:
- Tác phẩm “What shall we do “ viết năm 1863 của Nikolai Chernyshevsky – Nhà văn Nga.
- Tác phẩm “Virgin soil upturned” của Mikhail Sholokhov, nhà văn Nga đoạt giải Nobel về văn chương năm 1965.