Giáo sư Nguyễn Huệ Chi là nhà nghiên cứu văn hóa, văn học Việt Nam Cổ, Trung đại nổi tiếng, là một trong những người sáng lập trang Bauxite Việt Nam, một trang báo điện tử phản biện của giới trí thức Việt Nam. Ngày 18 tháng 5 năm 2015, Giáo sư Nguyễn Huệ Chi đang làm thủ tục xuất cảnh tại sân bay Tân Sơn Nhất để đi Hoa Kỳ thăm gia đình, thì bị nhân viên an ninh thu hộ chiếu và thông báo không được xuất cảnh theo đề nghị của Công an thành phố Hà Nội.

Theo Nghị định 136/2007/NĐ-CP, thì GS Nguyễn Huệ Chi chỉ có thể bị cấm xuất cảnh nếu thuộc vào một trong ba trường hợp sau đây:

1. Đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc có liên quan đến công tác điều tra tội phạm.

2. Đang có nghĩa vụ chấp hành bản án hình sự.

3. Đang có nghĩa vụ chấp hành bản án dân sự, kinh tế; đang chờ để giải quyết tranh chấp về dân sự, kinh tế.

Cũng theo tinh thần Nghị định trên, khi quyết định cấm xuất cảnh, Công an Hà Nội có trách nhiệm thông báo bằng văn bản cho GS Nguyễn Huệ Chi biết, trừ trường hợp vì lý do đảm bảo bí mật cho công tác điều tra tội phạm và lý do an ninh (và trong trường hợp này người có thẩm quyền quyết định là Bộ trưởng Bộ Công an (điểm b, khoản 1 điều 22 của Nghị định) chứ không phải Công an Hà Nội).

Như thế, phải chăng khi bị cấm xuất cảnh mà không được cơ quan hữu trách thông báo trước, có nghĩa GS Nguyễn Huệ Chi bị bí mật điều tra hay vì lý do an ninh?

Bất kể lý do nào, điều luật nào cơ quan công an hữu trách sẽ nại ra để biện minh cho việc cấm GS Nguyễn Huệ Chi xuất cảnh cũng không thể che giấu động cơ thực của việc làm tồi tệ này: đó là nhằm sách nhiễu, trả đũa, trấn áp, răn đe những trí thức trung thực, dũng cảm lên tiếng phản biện những chính sách sai lầm của chính quyền.

Trong bối cảnh Thủ tướng Chính phủ vừa mới ban hành Quyết định số 501/QĐ-TTg khuyến khích tham gia phản biện và giám định xã hội và Việt Nam đang nỗ lực tham gia vào TPP, việc ngăn cản xuất cảnh đối với GS Nguyễn Huệ Chi – một người phản biện hàng đầu của đất nước – cùng với hàng loạt vụ khác như mạo danh hoặc dung túng côn đồ hành hung những người yêu nước, đóng tài khoản ngân hàng của trí thức phản biện, … vừa giáng một đòn vào chính sách của Chính phủ, vừa giáng một đòn khác vào những nỗ lực của Việt Nam để hội nhập quốc tế sâu hơn. Tất cả hành vi đáng xấu hổ đó cung cấp cho nhân dân trong nước và thế giới thêm bằng chứng về sự bóp nghẹt những tiếng nói trái chiều đối với quan điểm chính thống và về tình trạng chà đạp nhân quyền đang diễn ra nghiêm trọng tại Việt Nam.

Chúng tôi đòi:

(1) Chính quyền Việt Nam phải chính thức giải trình về trường hợp GS Nguyễn Huệ Chi;

(2) Người quyết định cấm GS Nguyễn Huệ Chi xuất cảnh phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về quyết định sai trái của mình;

(3) Nhà nước phải bồi hoàn những tổn thất do vụ cấm xuất cảnh gây ra cho GS Nguyễn Huệ Chi;

(4) Cục Quản lý xuất nhập cảnh Bộ Công an phải trả lại hộ chiếu cho GS Nguyễn Huệ Chi vô điều kiện;

(5) Chính quyền Việt Nam phải chấm dứt việc ngăn cản xuất cảnh đối với những người phản biện, tranh đấu ôn hòa.

Ngày 21 tháng 5 năm 2015