Thứ Sáu, 24 tháng 4, 2015
Đồng bằng sông Cửu Long – 40 năm nhìn lại
Lê Phú Khải
(kỳ 1: Ngăn sông cấm chợ)
Bauxite Việt Nam trân trọng trích đăng cuốn Đồng bằng sông Cửu Long – 40 năm nhìn
lại vừa được xuất bản, để
nhớ lại những biến động dữ dội ở nông thôn miền Nam từ sau năm 1975. Tác giả là
nhà báo Lê Phú Khải, phóng viên thường trú nhiều năm của Đài Tiếng nói Việt Nam
tại Đồng bằng sông Cửu Long và cuốn sách là ghi chép những điều tai nghe mắt
thấy của ông về nông nghiệp của vùng đất trù phú này.
Bauxite Việt Nam
Cùng với việc tập thể
hóa nông nghiệp, chính sách quản lý thị trường, ngăn sông cấm chợ đầu những năm
80 thế kỷ trước, những lộng hành của hệ thống các trạm trại quản lý thị trường,
thâu thuế, đăng kiểm tàu bè ở cái xứ sông rạch chằng chịt này đã gây nên bao
bất bình, căm phẫn cho người nông dân vốn rất hiền lành ở Đồng bằng sông Cửu
Long.
Đầu những năm 80,
người viết cuốn sách nhỏ này có mặt ở Đồng bằng sông Cửu Long với tư cách là
phóng viên thường trú của Đài Tiếng nói Việt Nam tại đồng bằng, có dịp rong
ruổi trên sông nước Cửu Long đã chứng kiến tận mắt những cảnh rất đau lòng do
bộ máy quan liêu, hống hách, tiêu cực gây ra với đồng bào.
Những năm 80 là những
năm diễn ra cảnh “ngăn sông cấm chợ” khủng khiếp nhất ở nước ta. Ở Đồng bằng
sông Cửu Long, nơi có nhiều hàng hóa nông sản nhất nước, cảnh ngăn sông cấm chợ
càng tệ hại. Trạm thuế Tân Hương, vị trí giáp ranh của tỉnh Tiền Giang với Long
An là địa danh khét tiếng một thời. Xe cộ từ các tỉnh miền Tây lên đến đây bị
ùn tắc vì phải đỗ lại để quản lý thị trường khám xét. Khách hàng phải xuống xe
hết để nhân viên quản lý thị trường lên xe xăm soi từng cái gầm ghế. Một cân
gạo, một trái dừa khô, một ký đường… cũng bị tra hỏi. Có anh bộ đội về phép đem
10 kg gạo, khi bị quản lý thị trường giữ, anh ta nói có giấy phép của ông Đỗ
Mười, quản lý thị trường quát: “Dù là ai cũng tịch thu!”. Sự việc trên ra đời ở
cái vùng nhiều lúa gạo nhất ở nước này là Đồng bằng sông Cửu Long.
Tôi đã có lần đi qua
trạm Tân Hương, lấy máy ảnh chụp đoàn xe nối đuôi nhau cả cây số để chờ khám
xét, đã bị quản lý thị trường trạm Tân Hương bắt, nhốt vào một cái phòng tối om
cả nửa ngày, mặc dù trước đó, đã trình thẻ nhà báo, nhưng vẫn bị tịch thu cuộn
phim trong máy ảnh. Khi về cơ quan thường trú ở TP.HCM, báo cáo việc này, giám
đốc Nguyễn Thành đã bảo tôi viết một bài ghi nhanh ở Tân Hương, nhưng khi thu
băng rồi, gửi ra Hà Nội, đài Tiếng nói Việt Nam cũng không dám phát, vì lúc đó
việc quản lý thị trường là “một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước!”.
Nhưng nói đến nạn ngăn
sông cấm chợ thì những năm đầu thập niên 80 (thế kỷ 20) ở Đồng bằng sông Cửu
Long phải nói đến tình trạng vận chuyển đường sông mới là đáng nói. Vì đa số
hàng hóa ở đồng bằng đều do đường sông đảm nhiệm. Sông Tiền và sông Hậu rộng
mênh mông nối với mạng lưới kinh rạch chằng chịt ở đồng bằng, có những nơi hẻo
lánh và đặc điểm của vận tải sông là ghe thuyền chạy suốt đêm ngày, vì động cơ
của nó luôn có cấu tạo để luôn có nước sông làm mát, không như ô tô chạy trên
bộ. Các trạm thuế vụ, trạm quản lý thị trường đều được trang bị súng… nên họ
lộng hành và dân vận tải sông rên xiết dưới sự “kiểm soát” của họ. Một cái ghe
chở hàng mấy chục tấn, đang chạy giữa sông Tiền, sông Hậu rộng mênh mông, chỉ
cần nghe một phát súng trường nổ trên bờ là phải quay vào để thuế vụ, quản lý
thị trường kiểm tra giấy tờ, khám xét hàng hóa. Nếu đủ giấy tờ và không chở
“hàng lậu” thì cũng phải nộp tiền chi phí phát đạn vừa nổ để báo hiệu tàu
thuyền phải quay vào bờ… Giá tiền một phát đạn như thế muốn tính bao nhiêu cũng
phải chịu. Tôi đã đi theo một đoàn ghe 5 chiếc, mỗi chiếc có tổng trọng tải 25
tấn của Hợp tác xã vận tải đường sông Rạch Gầm tỉnh Tiền Giang chở thuê cho nhà
nước từ các kho ở tỉnh Kiên Giang lên kho của Tổng công ty lương thực Miền Nam
ở TP.HCM, cả đi lẫn về 11 ngày liền nên đã được chứng kiến tận mắt cảnh các
trạm kiểm soát dọc đường sông ở Đồng bằng sông Cửu Long đã hành hạ các chủ ghe
và thủy thủ của họ như thế nào. Có chủ ghe nói thẳng với tôi, sẽ tu sửa ghe
thật tốt rồi sẽ đưa cả vợ con đi vượt biên, không thể sống với các ông được!
Sau chuyến đi đó, tôi đã viết bài điều tra mang tên “Đi theo những con thuyền
mang tên Rạch Gầm”, báo Sài Gòn Giải Phóng đầu tháng 12-1986 đã đăng bài phóng
sự đó. Chính đại tá Hoàng Cuông, Trưởng ty công an Hải Hưng năm xưa, người được
nhắc đến như một điển hình tốt của Bộ Công An đã đọc được bài báo đó khi ông
nhận chức Cục phó một cục của Bộ có cơ quan phía Nam. Đại tá Hoàng Cuông đã đi
xe com-măng-ca, nhưng đỗ ở đầu đường, đi bộ đến nơi tôi đang ở tại TP.HCM “để
giữ bí mật” theo tác phong của ông, để gặp tôi và hỏi chuyện sau khi đọc bài
phóng sự trên báo. Tôi đã nói thẳng với vị đại tá công an này, là người ta sẽ
bỏ nước đi hết nếu Đảng không thay đổi đường lối lãnh đạo, vẫn ngăn sông cấm
chợ kiểu này!
Đó là chuyện tôi viết
báo công khai, tôi còn làm một “báo cáo mật” cho Chủ tịch Tiền Giang Nguyễn
Công Bình về việc các trạm thuế trên các đường sông. Đó là một lần tôi đang đi
lang thang bên rạch Bảo Định ở Mỹ Tho. Tôi nghe thấy một bà chủ ghe dưới rạch
lớn tiếng than: “Kỳ này đi về tôi sẽ đốt ghe, không đi buôn nữa!”. Tôi vội lao
xuống xem sự tình như thế nào. Thấy chiếc ghe khá lớn mang biển số KG, tôi biết
là ghe của tỉnh Kiên Giang. Bà chủ ghe cho tôi hay, ghe của bà có trọng tải 21
tấn, bà chở đủ 21 tấn khoai mỳ (sắn) lên Thành phố Hồ Chí Minh bán, nhưng đi
qua các tỉnh, các trạm thuế đều bắt đóng thuế “bổ sung” lấy lý do bà chở quá
trọng tải 21 tấn quy định. Nếu không đóng thuế “bổ sung” thì phải dỡ khoai mỳ
lên cân lại! Bà than: “Bốc đủ 21 tấn khoai mỳ lên cân lại thì bằng thắt cổ tôi
cho xong!”. Đó là cách bắt chẹt, bóp cổ dân của các trạm thuế. Ghe của bà trọng
tải 21 tấn nhưng khi lên đến trạm thuế Kinh Nước Mặn tỉnh Long An – một trạm
thuế “kinh hoàng” trên đường sông như trạm Tân Hương trên đường bộ ở Đồng bằng
sông Cửu Long thời đó, thì số hóa đơn thu thuế “bổ sung” đã lên đến 20 tấn, xấp
xỉ trọng tải chiếc ghe 21 tấn của bà. Đến Kinh Nước Mặn, chồng bà phải tháo
chiếc đồng hồ Seiko đeo tay để trạm thuế “cầm”, như người ta “cầm đồ”, đợi khi
nào lên TP.HCM, bán được khoai mỳ, lúc trở về sẽ chuộc (!). Khi lên đến TP.HCM,
trạm thuế thành phố miễn thuế cho bà vì lúc đó TP.HCM có chính sách miễn thuế
cho các ghe chở lương thực như khoai mỳ lên cứu đói cho thành phố. Thành phố muốn
có khoai mỳ để cán bộ công nhân viên và nhân dân thành phố ăn sáng! Chính sách
của TP.HCM như thế lúc đó, mà sau này người ta gọi là chính sách “xé rào” của
thành phố. Tôi hỏi bà chủ ghe mang biển số KG: “Những trạm thuế nào ở Tiền
Giang thu thuế bổ sung của bà?”. Bà cho biết tất cả các huyện của Tiền Giang mà
ghe bà chạy qua đều bắt nộp thuế bổ sung như: Cái Bè, Cai Lậy, Châu Thành… Tôi
xin bà các hóa đơn thu thuế bổ sung, bà cho ngay, trong đó còn có cả cái giấy
biên nhận giữ đồng hồ của chồng bà ở trạm thuế Kinh Nước Mặn, khi ghe bà quay
về, chuộc lại mà trạm Kênh Nước Mặn quên không đòi lại. Với chứng cứ ấy trong
tay, suốt đêm hôm ấy tôi viết bản “báo cáo mật” về vụ đánh thuế chiếc ghe biển
số KG…, kèm theo các hóa đơn thu thuế bổ sung. Sáng hôm sau tôi đem báo cáo chủ
tịch tỉnh Nguyễn Công Bình. Xem xong “báo cáo mật” của tôi, ông chủ tịch đập
tay xuống bàn rất mạnh và không nói câu nào cả. Đến kỳ họp giao ban hàng tuần,
có đầy đủ các ty ban ngành trong sở, chủ tịch Sáu Bình đã phê phán gay gắt ngành
tài chính và các trạm thuế. Ông đập tay xuống bàn, rồi giơ tập hóa đơn thuế bổ
sung lên nói to trước hội nghị: “Thế này thì chúng ta thành kẻ cướp rồi, đâu
phải chính quyền Cách mạng!”.
Một ông trưởng ty ngồi
cạnh tôi, ghé vào tai tôi nói nhỏ: “Đây là bọn công an kinh tế tỉnh nó “chơi”
bọn tài chính thuế vụ đấy!” (không ai biết là tôi đã “báo cáo mật” bằng văn bản
cho chủ tịch Sáu Bình). Đến buổi chiều, ông chủ tịch gọi tôi đến, bảo tôi viết
thay ông một lá thư xin lỗi bà chủ ghe ở Kiên Giang. Ông cho tôi hay: “Sẽ theo
địa chỉ ghi trên bảng hiệu của ghe và tên bà chủ ghe để cử cán bộ xuống Kiên
Giang xin lỗi bà, bồi hoàn số tiền mà tỉnh Tiền Giang đã đánh thuế oan với bà”.
Chủ tịch tỉnh Tiền
Giang là một người như thế, ông nổi tiếng là sáng suốt, cương trực và liêm
chính. Nhiệm kỳ chủ tịch của ông, tỉnh Tiền Giang đứng đầu Đồng bằng sông Cửu
Long về nhiều mặt.
L.
P. K.
Nguồn:
http://www.boxitvn.net/bai/33934