Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Người đứng bên kia đường
Ý Nhi
Khí lạnh bỗng chốc tràn ngập cả căn phòng đóng kín, phủ trùm lên bàn ghế, tủ giường, quần áo, sách vở…
Gió mùa, ông thì thầm, đưa tay đẩy mạnh cánh cửa sơn màu vàng nhạt, rồi tựa ngực vào bệ cửa, nhìn xuống phố. Bên kia đường, có kẻ nào đó đứng trong gió lạnh, nhìn về phía ông, vẻ như chờ đợi giây phút ông mở tung hai cánh cửa. Trong thoáng chốc, ông nghĩ mình vừa bắt gặp một ánh nhìn.Trống ngực ông đập loạn xạ. Để tự trấn an, ông cúi xuống, châm một điếu thuốc. Khi ngẩng lên, ông nhìn thấy một đốm lửa nhỏ trên môi người đối diện. Đốm lửa nhấp nháy một chút rồi chợt bùng lên, lan rộng ra, nhạt dần và lịm tắt. Trước mặt ông chỉ còn lại khoảng không đầy gió. Ông giơ tay chới với, như làm một cử chỉ chào hỏi. Hai cô cậu choai choai bá vai nhau đi qua, ngoái nhìn ông, giơ tay hươ hươ như đáp lời rồi cười phá lên, bước nghiêng ngả trên đường. Gần như tiếp ngay sau họ, một người phụ nữ cúi xuống nhấc đứa nhỏ lên và ấp nó sát vào mình để sưởi ấm. Tiếng cười của đôi trẻ và cử chỉ dịu dàng của người phụ nữ làm ông tỉnh trí. Ông nghĩ, hình ảnh người đàn ông và đám lửa chỉ do mình tưởng tượng ra. Hiệu ứng của cơn gió đầu mùa chăng, ông nghĩ và mỉm cười.
Nhưng ông không ngủ được. Nằm xuống chưa bao lâu, ông đã bật dậy, đi loanh quanh trong gian bếp nhỏ, không biết là muốn tìm kiếm vật gì, cuối cùng, mở vòi nước, rót một ly đầy và uống cạn như kẻ bị khát đã nhiều ngày. Khi nằm lại, ông kéo chăn đến tận cằm, nhắm mắt, nhâm nhẩm đếm,1,2,3…nhưng chỉ đến vài chục số ông lại trở dậy, mở tủ sách, tìm cuốn sách viết về cuộc di dân của thế kỷ 20, lật xem mục lục, lấy sợi chỉ màu đỏ làm dấu ở trang nào đó, đặt lên chồng sách đang đọc dở và lại về giường, duỗi thẳng người, cố níu lấy giấc ngủ. Rồi lại cảm thấy vướng víu vì chiếc chăn mỏng, ông lật tấm chăn ra, dùng chân dồn đống nó về cuối giường, nhổm người lên, nhìn chằm chằm bức tường màu trắng đã đục mờ trong ánh sáng của ngọn đèn đêm, làm như nó là nguyên cớ của cơn mất ngủ. Chỉ đến khi rời giường thêm một lần nữa, mở máy và gõ liên tục cụm từ Stand by me, ông mới à lên, chợt hiểu. Ông loay hoay cả buổi tối chỉ cốt để cưỡng lại cái điều thôi thúc thực sự, là lại gần ô cửa, mở tung ra và nhìn xuống đường.
Ông không thể giải thích mối liên hệ giữa con người đứng bên kia đường trong gió lạnh với cụm từ Stand by me bất chợt hiện lên trên màn hình vi tính.
Ngồi thừ người nhìn những con chữ rồi ông chậm rãi di chuột xóa từng cụm từ Stand by me. Khi chỉ còn lại cụm từ sau cùng, ông lưỡng lự không nhấp chuột và bất chợt nhớ đến lời của ca khúc tuyệt vời ấy. Bất kể bạn là ai/ bất kể bạn đi đến đâu trong cuộc đời mình/ vào một thời điểm nào đó/ bạn sẽ cần một người bên cạnh…/ và khi màn đêm buông xuống/ khi mặt đất trở thành tối tăm/ chỉ còn ánh trăng soi trên đường/không, tôi sẽ không sợ hãi/ khi mọi người đến bên tôi/ ôi yêu dấu em, hãy đứng bên tôi, hãy đứng bên tôi/ và cho dù bầu trời trên cao kia sụp xuống/ và núi kia bị cuốn trôi ra biển/ thì em ơi/ tôi sẽ không khóc, không rơi lệ/ khi có em, có em mãi mãi đứng bên tôi/ đứng bên tôi…
Chiều đó, một buổi chiều gió lạnh, sau ngày vợ qua đời ít lâu, ông cùng đứa con trai út, đi qua các con phố, các công viên, các nhà ga như hai kẻ lang thang vô định. Ông chợt nghe vang lên giọng hát trầm ấm, thiết tha, ôi yêu dấu em, hãy đứng bên tôi, hãy đứng bên tôi, hãy đứng bên tôi…tại một góc phố, hình như là góc phố Santa Monica, phải, góc phố yên vắng ấy. Hai cha con ông nhập vào đám đông đang lặng đi trong giọng hát của người ca sĩ da đen. Khi bài hát kết thúc, ông nhìn thấy nước mắt ràn rụa trên khuôn mặt non dại của đứa con. Cách nào đó, đứa trẻ đã biết đến nỗi cô đơn, đến niềm mong mỏi có ai đó đứng bên mình. Ông lặng im siết chặt tay con.
Sau này, ông biết người hát là ca sĩ Roger Ridley, một ca sĩ nổi tiếng. Với Stand by me, Roger đã đem lại thành công cho chương trình Playing for Change/ chơi nhạc để đem lại sự đổi thay do Mark Johnson sáng lập. Bài Stand by me đã được nhiều ca sĩ khác trình diễn tại nhiều nơi trên thế giới. Nhưng với ông, tiếng hát của Roger trong buổi chiều ấy, nơi góc phố ấy là duy nhất, không ai khác có thể thay thế. Roger đã mất. Không lâu sau đó.
Khi ông save cụm từ Stand by me sau cùng và tắt máy, ngày đã rạng. Chuông nhà thờ bạt đi trong gió.
***
Bước qua bên kia đường, ông đứng vào đúng nơi ông nghĩ người kia đã đứng trong đêm. Kỳ lạ thay, ông nghe thấy hơi ấm dưới lòng bàn chân mình, như thể ta ngồi vào chỗ của một người nào đó vừa rời đi vậy. Ông thử dịch sang phải, dịch sang trái, lùi về phía sau, bước lên phía trước. Không nơi nào có cái hơi ấm lạ lùng đó. Ông khẽ đặt bước vào nơi ấy thêm một lần nữa, lại nhận ra hơi ấm từ ai đó, từ nơi nào đó.
Hoang mang, ông tạt vào quán cà-phê nhỏ bên đường, nơi những người già thường ngồi nhâm nhi một ly cà-phê cho các buổi sáng dài dặc của mình. Tránh những gặp gỡ có thể xảy ra, ông bước nhanh vào góc phòng, nơi có khung cửa thấp nhìn ra một gốc dẻ xum xuê, đã lác đác lá vàng trền nền đá lát đường.
Tựa đầu vào thành ghế, khoanh tay trước ngực, mắt khép lại, ông buông mình, cố thoát ra khỏi mớ bòng bong của những nghi hoặc, đoán định, nhớ tiếc. Nhưng chút hơi ấm còn vương lại dưới lòng chân khiến ông bối rối, bất an. Không cưỡng lại được ý muốn thử đặt chân trần trên đất, ông nhìn quanh rồi cúi xuống, nhẹ nhàng cởi giầy, bỏ luôn đôi vớ vào đó, đẩy giày vào gầm bàn, khe khẽ đặt chân trên nền gạch lát màu nâu. Thoạt tiên, ông cảm thấy lạnh nhưng chỉ vài giây sau, hơi ấm đã trở lại. Ông vừa mang lại giày vớ vừa nghĩ, dù sao thì ta cũng vừa xác tín một sự thật. Nhưng hai từ sự thật vừa bật ra trong óc lại khiến ông giật mình. Sự thật nào. Có người nào đó hay không, người đó là ai, đứng đó để làm gì. Tại sao mình bị ám ảnh bởi người ấy, có mối liên hệ nào giữa người ấy với Roger và bài Stand by me…Và cái hơi ấm còn lưu giữ trên nền đất, trong bàn chân… Mọi thứ có cái gì đó lệch lạc, chông chênh, mơ hồ, không điểm tựa. Có lẽ đó chỉ là ảo giác, là kết quả của trí tưởng tượng đã rã rượi của ông già ngoài thất thập. Hay là dấu hiệu của một đổi thay…Mặc kệ, dù gì thì tối nay ta cũng sẽ bất thần mở tung cửa sổ…Mệt mỏi, ông thiếp đi bên tách cà-phê đã nguội. Khi choàng dậy, ông thấy người bồi bàn cúi xuống bên mình, dạ thưa, tôi có thể giúp gì cho ông. Nhìn sự lễ độ quá mức cần thiết của anh ta, ông đoán, có lẽ anh ta cho rằng mình là kẻ có vấn đề về tinh thần. Ông ngồi thẳng người lên, đưa tay xốc lại áo vest, mỉm cười rồi nói to, tôi xin lỗi, xin lỗi rất nhiều. Tôi hoàn toàn ổn, chỉ vì âm nhạc nơi đây êm đềm như dỗ người ta vào giấc ngủ vậy. Nhưng có vẻ như ông không thuyết phục được anh ta. Ông đọc thấy điều đó trong ánh nhìn ái ngại khi ông rời quán.
Vậy mà đã xế chiều. Ông ghé vào cửa hàng, đi loanh quanh khá lâu chỉ để mua vài thứ lặt vặt, bánh mì, trứng, sữa rồi về nhà. Dù sao cũng đã “ thanh toán” được hai phần ba số thời gian chờ đợi.
Giữa lúc ông xuống bếp, sửa soạn cho bữa ăn thì chuông điện thoại reo. Người em rể báo tin sẽ ghé nhà ông chiều nay. Anh ta đến dự tang lễ mẹ một người bạn. Tang lễ cử hành sớm nên phải ngủ qua đêm ở nhà ông. Rất xin lỗi vì sự đường đột.
Em rể của ông là một người chân thật, giàu tình cảm, đặc biệt yêu quý ông- người từng ủng hộ nồng nhiệt cho cuộc hôn nhân giữa hắn và em gái mình. Trên chuyến vượt biển, hắn lạc mất vợ con tại một hòn đảo, trong đêm tối hãi hùng, náo loạn. Đến Mỹ một mình, ngơ ngác, vơ vẩn, hắn chẳng làm được việc gì ra hồn. Em gái ông thấy vậy, thương xót mà gắn bó. Họ có một đứa con gái. Khi con bé đầy năm thì hắn được tin vợ con đang ở Stockholm. Người vợ đã kết hôn với một người bản xứ, có thêm cậu con trai, cũng vừa lên một. Đứa con chung của họ đã là một trang thiếu niên tuấn tú, yêu thích hội họa. Trong cặp của cậu có hàng chục bức tranh vẽ những con tàu lớn, cờ hoa rực rỡ, đèn đuốc sáng choang như những tòa lâu đài trong chuyện cổ tích. Một trong những bức tranh đó được người mẹ lồng khung treo nơi phòng khách. Đó là bức vẽ con tàu bên mạn sườn có khắc dòng chữ Harry Martinson và trên cột buồm, phất phới lá cờ màu lam với hình chữ thập màu vàng của quốc gia này. Bên hông con tàu treo một chiếc thuyền cứu hộ. Không hiểu bằng cách nào, ký ức của một đứa trẻ lại có thể lưu giữ sự cứu giúp kỳ lạ ngày hôm ấy. Mãi rất lâu sau họ mới biết Harry Martinson là một nhà thơ lớn của đất nước mà họ cư ngụ…Hắn cầm chặt bức thư trong tay, ngoảnh nhìn ông, mắt đỏ hoe, sưng mọng, anh ơi, có chết em cũng không sao hiểu nổi cái cuộc đời khốn khổ nàỳ.
Vừa bước đến cửa, hắn đã nói liên hồi, em xin lỗi. Mọi việc đột ngột quá. Nếu mai đi từ chỗ em thì không làm sao kịp giờ. Vợ em gửi áo len và khăn quàng cho anh đây. Cô ấy cạy cục đan mất cả tháng đấy. Màu xám. Cô ấy bảo anh thích màu xám. Con bé cứ cười mẹ nó, hàng đầy ra đấy, sao lại phải hì hụi làm một việc vô nghĩa như vậy. Trẻ con bây giờ vô cảm, chúng chẳng biết gì ngoài chúng anh ạ. Mà em đói quá, chưa kịp ăn gì. Ông ấn hắn ngồi xuống ghế, chỉ mươi phút là có cái ăn thôi, rồi quày quả xuống bếp. Ông liếc nhìn đồng hồ, đã 6 giờ tối.
Bữa ăn của hai người đàn ông chỉ một loáng đã xong. Người em thở dài, anh đảm thật. Vợ em lúc nào cũng lo, sợ anh một mình ăn uống qua quýt. Ông cười, thì chẳng qua quýt là gì. Nhưng đến tuổi này, người ta chỉ ăn lấy lệ mà thôi. Ông lại liếc nhìn đồng hồ, cậu vào trong mà nghỉ, có đầy đủ chăn gối tinh tươm đấy. Người em dẫy lên, không, không cần đâu ạ. Em xem TV một chút rồi ngủ trên salon luôn, em là hạ khách mà. Anh cứ tự nhiên, coi như không có em.
Coi như không có em. Ông vừa bước vào phòng trong vừa lẩm bẩm. Không có cậu thì tôi đã có thể mở cái cửa sổ kia mà nhìn xuống đường. Không có cậu thì có khi tôi còn qua đường để biết người đó là ai. Không có cậu thì…Ông bước tới bước lui trong phòng, nói đi nói lại những lời vừa hiện ra trong đầu, quên mất người em rể đang còn ngồi ở bàn ăn. Hắn nhổm người lên, anh có hẹn với ai hả. Hay em chạy ra phố rồi khuya khuya hãy về. Vừa nói vừa lấy áo khoác, xỏ chân vào giày, hắn toan mở cửa. Ông túm lấy cánh tay người em rể, cậu ở lại, cậu cứ nghĩ linh tinh cái gì thế. Cậu nhiễm bệnh của em gái tôi rồi, lúc nào cũng lo lo lắng lắng những việc không đâu. Người em bật cười, thì em ở nhà. Em có thói quen xem TV cho đến lúc mắt díp lại. Thì cậu xem đi, ông nói rồi bước vào phòng. Đành bỏ qua đêm nay.
Không ngủ được, ông mở mạng đọc tin trong ngày. Giá dầu, khủng bố, biểu tình, thất ngiệp, đại nhạc hội, giải Nobel, nạn đói, dịch bệnh, tàu sân bay, vũ khí sinh học, sao Hỏa, biển Đông…Đúng lúc đọc bản tin về về việc một chiếc máy bay vừa khởi hành đã lao mình xuống biển, mang theo gần hai trăm hành khách thì ông nghe thấy vang lên giọng hát của Roger ở phòng ngoài, Just as long as the people come and stand by me…stand by me, Ooo stand by me…Ông lao ra, giọng thất thanh, ai thế, cái gì thế, cái gì thế. Người em rể hốt hoảng, chìa chiếc remote về phía ông, em bật một kênh hú họa thôi mà, vừa bật lên thì thấy ông ấy đang hát, có việc gì sao anh. Trên màn hình, Roger cầm ghi ta, đứng hát trước một đám đông, vẻ mặt chân thành, cởi mở, chỉ có điều, phảng phất chút chi đó như nỗi ưu sầu trong ánh nhìn. Nỗi ưu sầu này không có trên gương mặt Roger ngày trước. Đã bình tĩnh lại, ông vừa thở vừa nói, không, không có chuyện gì. Cậu nghe tiếp đi. Tôi sẽ kể với cậu sau.
Nhưng rồi ông chỉ nói, cậu lo mà ngủ sớm để sáng mai kịp giờ. Ông biết, nếu nghe chuyện, thế nào hắn cũng càm ràm, anh cứ làm cho mọi việc rối lên. Em nghĩ người kia tình cờ đi qua, thấy anh mở cửa thì nhìn lên, thế thôi.Thảo nào sinh thời, mẹ bảo anh bị ám, từ tấm bé đã lơ lơ lửng lửng sao đó.
Khi rời nhà vào sáng sớm, hắn để lại một mảnh giấy nhỏ, gắn vào cánh cửa tủ lạnh:” Một lần nữa, em xin lỗi vì cuộc đột kích bất ngờ, ít nhiều gây xáo trộn cho cuộc sống của anh. Dù anh không nói, em biết có việc đó. Anh nhớ giữ sức khỏe, nhớ mặc áo len vợ em đan cho cô ấy vui. Nguyễn. P/S: Sao anh vấn vương với ông ca sĩ da đen đó quá vậy. Anh làm em hết cả hồn. Nhớ kể cho em vào lần gặp tới nhé.”
***
Nhờ mảnh giấy đó mà ông nhìn thấy tờ note book màu vàng ghi ngày sinh nhật của đứa cháu gái. Lúc ghim các tờ giấy vào, nghĩ là nó sẽ nhắc mình việc này việc khác nhưng rồi, mỗi ngày mở tủ lạnh mấy lần mà không mấy khi ông nhìn vào những mảnh ghi nhớ ấy, làm như chúng chẳng liên quan gì đến mình.
Ăn sáng qua loa, ông ra phố tìm mua quà cho cháu. Đi tới đi lui một hồi, nhìn ngắm đủ thứ mà vẫn không biết nên mua thứ gì. Nhất thiết phải là thứ nó thích. Vô duyên nhất là những món quà tặng không đem lại niềm vui hay sự hữu ích cho người nhận, ông nghĩ khi ngang qua một cửa hàng bán đồ lưu niệm nhỏ, vừa khi đám trẻ ùa ra, cười nói vui vẻ, tay cầm những cuốn sổ màu sắc sặc sỡ. Chúng nhắc ông nhớ đến cái thú sưu tầm tem của cháu nội. Ông mua cho nó 1 bộ tem danh nhân và 1 bộ tem các loài chim, rồi ra bến xe điện gần nhà.
Tàu vắng. Đối diện với ông là một người đàn ông da đen trung niên. Ông ta ngẩng lên nhìn người khách mới rồi quay đi.Thoáng chốc, ông nhận thấy ông ta có nét gì đó hao hao Roger. Nhưng nét gì thì rất khó nói. Những người da đen có cái gì đó giống nhau. Những người da vàng, những người da trắng cũng vậy. Mấy người Mỹ không sao phân biệt được người Việt, người Nhật, người Hàn…Họ bảo, chúng mày giống nhau như anh em một nhà vậy. Suốt chuyến tàu, người đàn ông xoay mình, chăm chăm nhìn ra bên ngoài. Có thể vì trên toa tàu chỉ có 2 người, khi đứng dậy xuống ga, bước đến cửa, ông ta ngoảnh lại nhìn ông mỉm cười, thay cho câu chào. Ông cũng đáp lại bằng một nụ cười, nhận ra vẻ ưu sầu trong ánh mắt của ông ta, giống như ánh nhìn của Roger trong đêm trước.
Bọn trẻ, bạn của cháu ông đang tụ tập ngoài vườn, bàn luận sôi nổi về một đề tài nào đó, nghe loáng thoáng như là về đồng Bitcoin. Cháu gái ông, cô bé có mái tóc buộc cao, đôi mắt sáng, kêu lên, tại sao không. Mọi mối quan hệ của con người đều có thể thực hiện trên mạng, tại sao không thể dùng Bitcoin trong giao dịch mua bán chứ. Người ta phải tìm ra một cơ chế khác để quản lý nó thay cho hệ thống ngân hàng hiện nay …” . Ông nhìn thấy ánh mắt của cậu con trai ngồi đối diện với cháu mình. Thằng bé đã bị mũi tên ái tình chạm khẽ vào tim rồi. Chưa ăn thua đâu cháu ơi. Rồi ra, trái tim ta sẽ chịu đựng không biết bao nhiêu mũi tên nữa, cho đến hồi nó nát tan, vô phương cứu chữa…
Trong lúc ông mải nghĩ thì bọn trẻ đã chuyển đề tài. Vẫn lại cháu gái ông, nước biển đang bị acid hóa ư. Chẳng sao hết. Các loài cá cũng sẽ tăng cường một loại acid khác trong cơ thể. Đứa bạn ngồi cạnh nó phản bác, nhưng rõ ràng việc này khiến khả nặng nhận mùi cũng như phản xạ của chúng suy giảm đáng kể. Chúng sẽ đần độn hơn. Cậu bạn ngồi đối diện lên tiếng, ra chiều bênh vực cô bạn, thì đã sao, chúng ta phải tìm cách giảm acid trong nước biển hoặc tìm cách giúp cá thông minh hơn…Cả bọn ré lên cười, vỗ tay rầm trời. Ông cũng vỗ tay nhè nhẹ, báo hiệu sự hiện diện của mình.
Con bé lao tới, ôm lấy ông, xoay người ông về phía bạn bè, ông nội tớ. Nó mở gói quà, hét toáng lên, ông ơi, ông tuyệt vời nhất trên đời. Sao lúc nào ông cũng cho cháu đúng thứ mà cháu muốn có vậy. Cháu dành hẳn một ngăn tủ để cất quà của ông đấy. Ông ở đây với cháu cả ngày hôm nay nhé. Nó dừng lại như chờ phản ứng của ông, rồi vội vã nói tiếp, mai bố cháu sẽ đưa ông về. Chiều nay mình đi chơi hồ, ăn trên đó luôn, tối thì bọn cháu chơi trò Cosplay. Đố ông biết cháu sẽ hóa trang giống ai. Giống Alice của xứ sở thần tiên. Nó cười, ông nội đúng một nửa rồi. Một nửa, ông nhướn mày nhìn nó. Vâng, đó là ý nghĩ ban đầu của cháu nhưng rồi cháu thấy cô bé đó có vẻ nhỏ quá, thế là cháu nghĩ đến Scarlett, nó đáp. Ông cười, có khi lại già quá. Nó quả quyết, cháu thích cô này, vừa xinh đẹp, vừa quả cảm. Cháu đã thiết kế cho mình một chiếc váy xòe rộng màu xanh lá cây rồi ông ạ, chỉ còn thiếu cái khung lồng nữa thôi. Nó chắp hai tay vào nhau, trời ơi, nghĩ đến lúc mặc chiếc váy lòe xòe ấy cháu thích quá ông ạ. Ông sẽ là chánh chủ khảo nhé. Ông phẩy tay, thế thì làm sao mà công bằng được. Nó lắc lắc mái đầu xinh xắn, mũi chun lại, làm gì có sự công bằng tuyệt đối hả ông. Con người mà, thế nào cũng có một chút thiên vị chứ ạ, cháu cam đoan, chẳng có vị trọng tài nào hoàn toàn vô tư, chẳng có vị giám khảo nào không có chút ưu ái với riêng một thí sinh nào đó.
Nó là đứa con gái duy nhất của người con trai út, cái đứa trẻ đã khóc khi nghe Roger hát ấy. Ông yêu người con trai này. Anh có gương mặt giống mẹ nhưng lại có tâm tính của người cha. Ông cũng yêu đứa cháu gái này hơn những đứa khác trong đám cháu của mình. Nó có gương mặt và tính cách của bà nội. Sôi nổi, quyết đoán và có trách nhiệm. Nó sẽ là một nội tướng hoàn hảo, giống như bà nội. Ông thường nhìn nó và nghĩ vậy.
***
Chuyến đi chơi hồ thật vui nhưng con bé bị cảm lạnh. Nó thu mình trong tấm áo len dày và ho sù sụ như một bà già. Nửa đêm thì nó sốt cao và mê thiếp đi.
Ông ngồi bên cháu, nhìn gương mặt mệt mỏi của nó, có lúc ông như muốn òa khóc. Vài lần, nó he hé mắt nhìn ông, đôi môi khô khốc hơi mỉm cười, rồi lại thiếp ngủ. Sau sự ra đi gần như đột ngột của người vợ, ông thường rơi vào nỗi sợ hãi khi có người thân lâm bệnh. Vợ ông cũng chỉ bắt đầu bằng những cơn sốt nhẹ, thế rồi mọi việc ngày một trầm trọng hơn, bà phải ở khu cách ly và ra đi một mình, không kịp dặn dò chồng con lời nào. Rất lâu sau họ mới cho biết bà bị nhiễm một loại virus nào đó, còn tại sao bị nhiễm thì họ vẫn còn nghiên cứu. Những ngày sau tang lễ của vợ, ông đổ sụp xuống như một cái cây bị đốn. Nếu không có người em gái chăm nom bọn nhỏ, không biết rồi mọi sự sẽ ra sao. Vì 3 đứa cháu vị thành niên ương bướng, thất thường và thiếu thốn tình cảm mà cô lập gia đình rất muộn…Ông nhớ, đứa con trai út, mỗi chiều đi học về lại vào phòng cha, đứng bên cạnh giường, khe khẽ gọi, ba, ba ơi…Nhờ tiếng gọi của nó mà ông dần tỉnh lại. Buổi chiều nghe Roger ở góc phố Monica chính là buổi đi dạo đầu tiên sau cơn quỵ ngã…
Ơn trời, đến sáng ngày thứ 3 thì con bé khỏe lại. Nó nhoẻn cười, cầm lấy bàn tay gầy guộc của ông, ông nội, ông nội ơi, con đây này. Nó làm như ông không nhận ra nó vậy. Thấy ông khóc, nó nhỏm dậy, lấy mu bàn tay lau nước mắt cho ông, ông ơi, sao ông lại khóc. Ông cười, vậy đó, con chưa hiểu hết mọi nỗi đâu.Có ai đó đã viết rất hay về tuổi nhỏ hồn nhiên của mình, cái tuổi chưa biết đến niềm vui làm ta rơi nước mắt/ chưa có nụ cười nào xa xót nở trên môi…Mãi rất lâu sau, khi đã lớn, khi đã trải qua mọi nỗi, người ta mới có thể hiểu những giọt nước mắt, những nụ cười cháu ạ.
Con bé hồi phục rất nhanh. Chỉ hai hôm sau nó đã vui tươi, khỏe khoắn như chưa hề có trận ốm. Nó nằn nì, ông về làm gì. Ông ở luôn với cháu đi. Về đó, ông cứ đi ra đi vào một mình, buồn chết. Ông chống chế, ở đây, ba mẹ cháu đi làm, cháu đi học, thì cũng vậy thôi. Nhưng buổi sáng dậy có nhau, buổi tối cũng có nhau, vẫn vui hơn chứ ạ, nó cố thuyết phục. Ông đành phải nói thật, từ hồi bà mất, ông quen một mình rồi. Con bé phụng phịu một chút rồi lại cười cười nói nói, thế nhưng nhất định cháu vẫn tổ chức một buổi Cosplay. Ông vẫn là chánh chủ khảo đấy. Ông cười, đưa tay cho nó, đồng ý. Đột nhiên, tay ông tuột khỏi bàn tay của đứa cháu, nghe như vừa bước hẫng một nhịp.
***
Ông đổ bệnh. Những hồi ức đau buồn từ mấy chục năm trước, cuộc sống đơn độc kéo dài, nỗi lo lắng cho đứa cháu như đã rút hết chút sức lực còn lại của ông. Điều lạ là, cơn bệnh chỉ biểu lộ ở những thay đổi tâm tính. Sau bữa cơm chiều, khi cả nhà còn ngồi lại bên bàn, ông hỏi con, giọng có phần gay gắt, tại sao không mời cô. Nhận thấy có điều chi khác thường, anh trả lời nhỏ nhẹ, dạ, chúng con có mời nhưng cô đang bận. Cô chỉ gửi quà thôi. Cái áo len màu đỏ cháu mặc hôm đi chơi hồ là quà của cô đấy ạ. Tưởng mọi việc êm xuôi nhưng khi anh đến chào ông để đi ngủ, ông lại càu nhàu, nên nhớ, không có cô là không có chúng mày. Cô đã hy sinh cả tuổi trẻ của cô vì chúng mày. Ngoài 30 tuổi mới lấy chồng, may mà có được mụn con. Anh lúng túng, con hiểu ạ. Con đang dự tính cả nhà sẽ đi thăm cô vào mùa hè. Con mời ba đi cùng. Chắc cô sẽ vui lắm. Ông đáp, giọng đã hiền hòa, ừ, được vậy thì tốt.
Sáng hôm sau, gặp mọi người trong bữa ăn sáng, trước khi rời nhà con trai, ông vừa húng hắng ho vừa càu nhàu, cô út là người mẹ thứ 2 của các con. Cô lo âu, chăm bẳm các con chẳng khác chi một người mẹ, vậy mà chẳng ai nhớ đến cô, chẳng ai hỏi han, thăm hỏi cô. Người con dâu đỡ lời, chúng con hiểu mà ba. Ông nhìn cô, giọng lại gay gắt, làm sao chị hiểu được.
Biết sẽ có một cuộc giằng co dữ dội nếu ngỏ lời giữ ông ở lại, hai vợ chồng phải nhờ con gái. Nó đến bên, choàng cánh tay bé nhỏ qua vai ông, ông nội ơi, ngày kia là thứ 7 rồi. Chúng cháu sẽ tổ chức cuộc thi hóa trang ở nhà mình. Ông nội là chánh chủ khảo mà, vắng mặt ông sao được. Mà không có ông nội, khéo con thua cuộc mất. Ông nội ở thêm vài bữa nhé. Con sẽ theo ba đưa ông nội về nhà, sẽ ở chơi với ông nội nguyên ngày chủ nhật luôn. Dưới ánh nhìn lo lắng của hai vợ chồng, ông cười to, đời thưở nào, thí sinh lại tự mình đi chọn giám khảo. Nhưng ông bỗng quay ngoắt lại, sao anh chị không sinh thêm con. Các anh chị bây giờ ích kỷ quá, con bé lớn lên lấy ai bầu bạn…
Đêm, vừa thấy con trai, ông vẫy anh lại gần, giọng khẩn khoản, con mở cửa sổ ra. Người con nắm lấy tay cha, đang gió mùa mà ba. Ở trong nhà yên ắng thế này chứ ngoài kia gió ghê gớm lắm, nó như có thể xô mình ngã ấy. Mà lại lạnh nữa, lạnh lắm ấy. Anh vừa nói vừa xuýt xoa, như nói với một đứa trẻ. Ông nằm yên, mắt nhắm lại như ngủ. Nhưng anh vừa đứng dậy, ông đã mở bừng mắt, sao chúng ta lại nỡ để mẹ ra đi một mình. Mẹ suốt đời yêu thương, chăm chút cho ba, cho các con, vậy mà mẹ phải ra đi một mình. Ba vô tích sự, cả đời chẳng làm nên trò trống gì, cả gia đình nhờ hết vào sự lo toan của mẹ, vậy mà ba buông tay, để mẹ phải ra đi một mình…tội nghiệp mẹ. Ông nức lên, một giọt nước mắt lăn trên gò má, thấm vào chiếc gối trắng.
Hốt hoảng, anh gọi cho mọi người trong gia đình.
Vợ chồng người anh cùng đứa con trai vừa tốt nghiệp đại học, vợ chồng người chị cùng con gái, con rể và hai vợ chồng người cô tề tựu trong căn nhà nhỏ, rì rầm trò chuyện. Anh cả bảo, ba luôn tỏ ra mình mạnh khỏe, mình vui, mình đủ sức chống chọi với mọi thứ nhưng đã đến lúc ba không thể chứng tỏ được nữa rồi. Ba kiệt sức rồi. Cô út sùi sụt, cả nhà phải ở đây, ngay bên ba các cháu. Cô không nói ra nhưng ai cũng hiểu, cô đang nghĩ đến sự ra đi đơn độc của người mẹ. Chị Hai, vốn là một phụ nữ mạnh mẽ, quả quyết, các vị sao vậy. Ba có bệnh gì đâu, một cơn sốt nhẹ cũng không. Chỉ là một sang chấn tâm lý thôi. Ba sẽ hồi phục.
Thế nhưng gần sáng hôm sau ông ra đi, khi chỉ một mình cô út ngồi bên cạnh. Ông đang nằm thiêm thiếp bỗng trở người, xoay về phía cô, thì thầm đứt quãng, có người… đứng bên kia đường… nhìn lên cửa sổ… nhà ta. Dứt lời, ông sửa mình, nằm lại ngay ngắn, hai bàn tay trắng xanh đan nhau hờ hững đặt trên ngực chợt buông xuôi, nhẹ nhàng nằm lại trên tấm drag màu nâu nhạt.
SG 2/ 2015.