Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Cazaubon
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Bill Hayton
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Kha Tiệm Ly
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Hạnh
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Ngân Vi
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Hồng
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thụy Anh
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Âm
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefan Dege
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Người đẹp và thú nhỏ
trích tiểu thuyết chưa in “Life Navigator 25: Người tình của cả thế gian”
Cái tứ nguyên khởi cho “Life Navigator 25: Người tình của cả thế gian” đến với tôi trong một giấc mơ, và không phải ngay từ đầu tôi đã nhận ra nó. Lúc đó tôi nghĩ: mình có thể viết cái gì đó từ giấc mơ này, nhưng tôi chỉ hình dung nó là một truyện vừa chừng 70-80 trang, chứ không nghĩ nó sẽ là một tiểu thuyết. Nhưng, càng viết, tôi càng hiểu rằng nó không như tôi nghĩ. Rốt cuộc, cuốn tiểu thuyết này, giống như một số nhà văn đã nói về tác phẩm quan trọng nào đó của họ, nó không phải “được viết ra bởi tôi”, mà là nó buộc tôi phải viết nó ra. Cội nguồn của nó vượt xa bên ngoài tôi; tôi chẳng qua là phương tiện của nó.
Trần Tiễn Cao Đăng
Nàng được họ cho vào bằng cách nào đó hoặc vì sao đó. Lẽ ra nàng không được có mặt ở đây. Có rất đông người. Tuồng như là một sân vận động lớn kín đặc người. Thoạt tiên nàng nghĩ có một trận bóng đá nào đấy rất nhiều người trông đợi sắp diễn ra. Chắc vậy. Chắc là đây đó phải có những lá cờ những khẩu hiệu những băng rôn những kèn những trống. Nàng đưa mắt tìm những thứ đó. Cái duy nhất nàng thấy là những thân người, cơ man nào những thân người, màu trắng nhức mắt của quần áo họ mặc, như một kiểu đồng phục, và cũng ngần ấy những gương mặt. Có đủ loại khuôn mặt, to, nhỏ, vuông, tròn, dài, ngắn, bạnh, choắt, đầy, bẹt, đàn ông đàn bà, vừa giống đàn ông vừa giống đàn bà, trung niên, thanh niên, thiếu niên, già khọm, trẻ con, khó hoặc không thể nào đoán tuổi, nói chung là có quá nhiều kiểu dạng quá nhiều đặc tính khác nhau đến nỗi rốt cuộc chính số lượng quá nhiều đó xóa nhòa tất cả và cảm nhận cuối cùng của nàng về những khuôn mặt là kỳ thực chúng chẳng khác nhau mấy. Mặt khác đó không phải là sự giông giống nhau của những khuôn mặt đều cùng vô bản sắc, chúng giống nhau bởi đều có cùng một bản sắc chung rõ rệt, nổi bật. Bản sắc chung đó là một sự phấn khích cao độ gần như một thứ ánh sáng từ bên trong chúng làm bừng sáng từng khuôn mặt, từng phần tử của khối tổng thể. Một sự đồng nhất không phải màu xám, mờ và lạnh mà là trắng, sáng, tỏa ra một hơi nóng hầu như cảm thấy được bằng da. Sân vận động này, với không biết bao nhiêu người – dễ tới chục vạn người – trong đó, là cả một chảo lửa khổng lồ – lối nói đặc cliché của giới bình luận bóng đá, nhưng chưa khi nào và chưa ở đâu lại có vẻ thích hợp và chính xác đến thế.
Thoạt tiên nàng ngơ ngác, sau đó là hầu như kinh hoảng khi nhận ra mình đang nằm trong lòng cái chảo lửa này. Nếu bản thân nàng không phải cũng là một phần tử của lửa thì chỉ có thể là nàng kiểu như đang ở bên trong một thứ tinh thể trong suốt không thể cháy nào đó, như là kim cương, một thứ chất liệu do con người mới tạo ra chứ không hề có trong tự nhiên, và từ chỗ tương đối an toàn đó nhìn ra lửa khắp chung quanh, không làm sao hết choáng váng trước vận may không hiểu nổi của mình. Mãi một hồi lâu nàng mới dứt được mắt ra khỏi những gì quanh nàng – biển người trên các khán đài – để nhìn xuống nơi chắc hẳn là sân cỏ xem có gì đang diễn ra. Và mãi một hồi nàng vẫn không sao thấy rõ để mà xác định thật ra mình đang thấy gì. Sân cỏ thì có, đúng. Nhưng cái đang diễn ra ở đó không phải một trận bóng đá, không phải nhiều cuộc thi điền kinh thuộc nhiều bộ môn khác nhau diễn ra cùng lúc như thường thấy ở Olympic hay Asiad, không phải buổi diễn của một sao nhạc rock hay boyband girlband thời thượng nào đó, không có vẻ là một sự kiện kiểu như đón David Beckham sang Việt Nam, không phải một cuộc mít tinh biểu tình. Dĩ nhiên có gì đấy đang diễn ra. Có những nhóm người rải rác, lố nhố, hoạt động, hăm hở, náo nhiệt, từ xa thế này nàng vẫn cảm thấy được sự hăm hở náo nhiệt đó, nó là trung tâm của cơn nhiệt hứng nàng đang thấy quanh nàng, cái này là chất xúc tác và là hệ quả của cái kia, mặc dù xa quá nên nàng vẫn chưa làm sao nhận ra cụ thể các nhóm người kia đang làm gì vậy, đường viền phân biệt giữa cơ thể người này với cơ thể người kia nhòe cả đi và hòa lẫn vào nhau khiến cho mọi động tác của họ hợp lại chỉ như là sự động đậy và dịch chuyển mơ hồ của một khối lớn ít nhiều đồng nhất lờ mờ không xác định trong cảnh nhá nhem tối hoặc mù sương. Gần như tuyệt vọng, nàng ngẩng lên nhìn trời – hướng mà nàng chờ đợi là có bầu trời, như muốn cầu sự giúp đỡ từ trên đó, mặc dù, cũng như bao nhiêu người khác đã từng làm vậy, vào một lúc khác nhìn lại nàng sẽ thấy rằng động tác đó vô nghĩa như thế nào. Và cái nàng thấy khiến máu trong người nàng như đông cứng lại, thực sự là vậy. Cái bầu trời nàng thấy, nó như là bầu trời trong một bức tranh theo trường phái Biểu hiện, bầu trời như trong phim Kwaidan, một bầu trời vẽ bằng tranh, bằng những màu cơ bản, đỏ, vàng, đen, chói gắt đến hầu như làm buốt võng mạc nàng, bằng những nét cọ lớn, khoáng đạt, vô kiềm tỏa, bạo liệt, có gì đó giống một cơn cuồng loạn bị dồn ứ trong cơ thể và chọn cách này, duy chỉ có một cách này để phụt ra ngoài thành từng đợt, một cơn điên bởi vì đau hoặc vì cô đơn. Dĩ nhiên là ngay khoảnh khắc đó nàng không thể còn tâm trí để liên tưởng đến Tiếng hét của Edvard Munch song nếu có lúc nào đó nhớ lại phút này nàng sẽ liên tưởng đến bức tranh ấy, bầu trời ở đó, cái miệng há hoác của người đàn bà, sự cong vẹo méo xệch của không gian, nỗi đau, sự cô đơn hay bất cứ cái gì đã khiến người đàn bà hét lên như thế và không-thời gian xoắn vặn đi như thế, sự điên loạn. Nàng lập tức hạ đầu xuống, chuyển mắt đi nơi khác, cố tìm một cái gì đó bình thường hơn, ít điên loạn hơn, cái gì đó khả dĩ tạo điều kiện cho nàng hít thở trở lại, thì bỗng nhìn thấy một màn hình cực lớn ngay trước mắt. Đó là thứ màn hình quen thuộc ở các sân vận động, chẳng phải cái gì hiếm thấy, song không hiểu sao nàng có cảm giác cái màn hình này lớn một cách quá độ, quá lớn so với nàng. Nó choán hầu như toàn bộ tầm mắt nàng, và bên dưới nó biển người giờ đây thực sự nhòa đi, chìm vào hậu cảnh. Và trên màn hình đó, như trên nền trời, là những gì nàng muốn thấy, đang diễn ra trên sân cỏ dưới kia. Có những con người ở đó. Điều này nàng nhận ra lập tức, mặc dù những người này thật to lớn, quá to lớn so với nàng chờ đợi, gần như chỉ có thể là những sinh vật từ một thế giới khác, mặc dù nàng vẫn có thể tự lý giải rằng đó chỉ là hiệu ứng thị giác do sự phóng đại quá đáng của những hình người này trên cái màn hình lớn rộng đến mức phi lý hay lố bịch kia mà thôi. Khi đã tĩnh trí hơn một chút, khi đã bớt ngợp trước kích thước thuần túy của những hình người đó, ít nhiều lấy lại được cân bằng, nàng bắt đầu chú tâm nhìn kỹ họ đang làm gì và trước hết họ là ai.
Họ khá đông, có lẽ vài trăm? trên một ngàn? tuy rằng do sân cỏ rộng và họ chia ra thành từng nhóm cách quãng nhau khá xa cho nên thoạt nhìn có vẻ không đông lắm, ấn tượng ban đầu vốn dĩ dễ sai lạc. Và, bằng cách nào đó không rõ, những nhóm mà nàng hiểu là ở xa nhất, nàng cũng thấy rõ với tỷ lệ không khác mấy so với những nhóm gần như chắc chắn là ở gần nhất. Gần như tất cả là người trẻ tuổi, khoảng từ mười lăm mười sáu đến ngoài hai mươi, tất cả mặc đồ toàn trắng tuy nhiều kiểu dáng khác nhau, đơn sơ khiêm nhường cũng có, “cá tính”, cầu kỳ cũng có. Tất cả hoặc hầu như tất cả là nữ giới, đấy là nếu nàng không nhìn lầm hoặc không bỏ sót một người nào, và rất nhiều – tuy có thể không hẳn đại đa số – là người xinh đẹp. Dĩ nhiên không phải ai cũng đẹp như nhau – cái đó còn tùy quan điểm của mỗi người về chuyện thế nào là người đẹp -, tuy nhiên một điều không thể phủ nhận là phần lớn các cô này thuộc loại có một hay nhiều nét nhất định khiến họ trở nên đặc biệt, khó quên, khó hòa lẫn được, khó hòa lẫn không chỉ đám đông đa số tầm thường mà cả một đám đông đặc biệt này, nơi có nhiều đến thế những người như vậy tập trung vào một chỗ, từng người trong họ vẫn cứ đặc biệt, một đám đông không hẳn gợi nhớ tới đám thí sinh một cuộc thi hoa hậu hoa khôi gì đấy mà có lẽ chính xác hơn là khiến liên tưởng đến cuộc diễu hành của các nữ tình nguyện viên phục vụ cho Olympic Bắc Kinh, những người vốn cũng được chọn lọc theo nhiều tiêu chí khắt khe vì những mục đích về cơ bản là trong sáng và ưu nhã. Thật khó hình dung nhiều người như thế tập hợp lại ở đây chỉ là do sự tình cờ, dĩ nhiên nếu loại trừ khả năng những người này là cư dân một xứ sở hoặc thế giới nào đấy nơi sắc đẹp là một thứ thường tình không mấy đáng để tâm.
Dĩ nhiên nói thế tức là trước hết các cô này đẹp theo những cách khác nhau, đẹp theo nhiều típ khác nhau, cũng như vóc người họ, cao có thấp có, đầy đặn có mảnh dẻ có, rất thể thao và rất mong manh, hoang dã sơn cước và cao sang đài các kiểu con nhà danh gia vọng tộc, mặt bầu ra chiều nữ tính và mặt trái xoan đậm chất liêu trai, một mái tóc trông cực giống như tóc Hara Setsuko trong Câu chuyện Tokyo và do vậy khiến người mang nó hồ như cũng phảng phất thần thái của Hara Setsuko và một mái tóc màu xanh lá cây từ lớp da đầu trắng phau bóng lưỡng chĩa thẳng lên trời như ba ngọn lửa. Tuy nhiên cái lôi cuốn nàng mạnh nhất không phải là cấu trúc cơ bản về mặt vật lý của các nữ nhân này – nói cách khác, nếu như nàng nhìn thấy họ ở trạng thái tĩnh, khi họ đang đứng làm mẫu ảnh hoặc đang ngủ hoặc trầm tư hay làm bộ trầm tư chẳng hạn thì ấn tượng họ gây cho nàng chưa chắc đã mạnh đến thế, sức mê hoặc của họ đối với nàng chưa chắc đã khó cưỡng đến thế. Nàng thấy họ khi họ đang giữa lúc hoạt động cường liệt, với một thứ say sưa tuyệt hứng mà cõi đời thường nhật gần như không bao giờ biết tới, và những động tác ấy, những vẻ mặt ấy, những chuyển dịch nhỏ nhặt của từng bộ phận trên mặt và trên cơ thể họ, những âm thanh họ phát ra (nàng nghe rõ tiếng họ, một thứ âm thanh không có vẻ gì là được khuếch đại, tuồng như họ ở ngay trước mặt nàng vậy), chính sự hiện hữu của các vận động như thế nơi những con người như thế mới là cái khiến nàng gần như tê liệt hoàn toàn cả thân lẫn tâm như thế trong lúc nhìn và bị cuốn theo. Đấy như là cái đầu của con nữ quái Gorgon, đối tượng quan sát có khả năng hấp thụ hoàn toàn và do đó hủy diệt chủ thể quan sát.
Mỗi nhóm trong số họ đang giữ một con vật, một con vật nhỏ. Nhóm này là một con thỏ, không hẳn quá bé cũng không phải phải đã trưởng thành, một con thỏ choai, có thể nói vậy. Nhóm kia là một con mèo nhỡ, hoặc một con mèo bé thuộc một nòi mèo to xác hay một con mèo to xác thuộc một nòi mèo vốn nhỏ con. Nhóm nọ là một con chuột bạch cực to, dễ gấp năm lần chuột bạch thường, song xét vì chuột bạch vốn dĩ nhỏ xíu nên chuột bạch này thực ra cũng chẳng lớn nếu đo bằng hệ quy chiếu khác. Nhóm khác là một con khỉ choắt không lớn hơn đứa bé chừng một tuổi của loài người là mấy. Nhóm khác nữa là một con chó bông cỡ bằng hai nắm tay, không phải hai nắm tay một trong các cô kia mà là hai nắm tay một đàn ông to khỏe. Vân vân. Họ đang cùng làm một số việc với các con vật đó.
Họ chuyền tay nhau con vật. Mỗi người giữ nó một chốc, trong khi những người khác làm những gì họ muốn với nó. Chẳng hạn, có người cầm gì đó giống như là cái kìm thuộc loại hay gặp ở nhà hàng dùng khi người ta ăn cua, họ dùng nó để kẹp vỡ những phần cứng nhất mà trước tiên là cặp càng cua. Dùng cái kìm này họ kẹp một chỗ nào đó trên mình con vật, chân nó, đuôi nó, lườn nó, tai nó, bụng nó, mũi nó, gáy nó. Người khác cầm dùi nhọn lụi từng nhát một vào những chỗ mềm của nó song chủ yếu là các cơ: có thể thấy khá rõ là họ rất thuần thục với kiểu động tác này, cẩn thận không đâm sâu vào nội tạng, tránh gây những vết tử thương quá sớm. Một người cầm bật lửa đốt dần từng cọng râu, từng mảng lông, núm thịt lòng bàn chân, tròng mắt. Một người không cầm gì, việc cô này làm là khum hai bàn tay ôm lấy ngang thân con vật mà bóp mạnh hết sức, có thể thấy cơ mặt cô căng ra và hàm cô đanh lại khi cô làm vậy. Về phần người có nhiệm vụ giữ con vật cho những người khác làm các việc nói trên (họ luân phiên đảm nhận vai này, như trên đã nói), việc của cô không đơn giản và dễ dàng: con vật – cố nhiên – quằn quại đau đớn, điên cuồng vùng vẫy hòng thoát, mặc dù càng về sau sức lực còn lại để nó làm vậy càng ít và theo đó nhiệm vụ của cô này càng về sau càng nhẹ. Và càng về sau nàng càng nhận thấy rằng thành phần chủ đạo, yếu tố quyết định, cái đinh, hiệu quả mong muốn tối hậu của tất cả các việc này không hẳn là những gì mắt thấy mà là những gì tai nghe. Những âm thanh phát ra bởi các sinh vật, đúng vậy. Những tiếng rên rỉ, gầm gừ, gào rống của các con vật. Tiếng hú hét khoái trá hầu như điên cuồng của biển người trên các khán đài (giờ nàng đột nhiên cảm nhận thấy lại họ ở xung quanh mình, cái đại dương nàng đang chìm trong đó). Tiếng hú hét và rú rít tương tự của chính các cô gái đang là trung tâm của sự chú ý kia, song vượt lên trên nó là tiếng cười của họ, những tiếng cười nhiều chủng loại nhiều sắc thái nhiều cung bậc, tiếng cười giọng thủy tiếng cười giọng thổ tiếng cười giọng kim tiếng cười giọng kim pha thổ tiếng cười giọng thủy pha kim, tiếng cười như ai đó nói là trong như suối nguồn, tiếng cười có thể mô tả là mượt như nhung đẹp não lòng, tiếng cười mà người xưa tán tụng là nghe như chuỗi hạt ngọc bị đứt rơi vãi trên nền gạch – những giọng cười đó nàng nghe rõ cả, theo nghĩa nào đó là dõ nhất, mặc dù về lý mà xét thì đáng lẽ chúng phải bị chìm lấp dưới những tiếng rống và tiếng thét vốn dĩ có độ decibel cao hơn. Rồi ngay sau đó nàng nhận ra rằng cảm tưởng này của mình về sự thượng tôn này của các âm thanh là một sai lầm. Hiệu quả tối thượng mà những người này nhắm tới là một hiệu quả tổng hợp của tất thảy những gì hiện hữu ở đây-lúc này. Tiếng gào rống, hò hét, tiếng cười, tiếng huýt sáo, tiếng vỗ tay, giậm chân, thì đã hẳn. Nhưng còn là những ấn tượng thị giác, mà rõ rệt nhất có lẽ hoặc chắc chắn là màu sắc. Màu đỏ tươi của máu lũ thú loang trên mình chúng, bết vào lông chúng, phụt lên áo lên quần lên váy các cô, vấy vào tay vào sườn vào má vào cổ các cô. Hẳn không phải tình cờ mà hầu hết các con vật đều lông trắng và các cô mặc đồ tuyền trắng, cả da các cô cũng phần lớn là trắng với rất nhiều sắc thái và cấp độ: đỏ trên trắng, giống như dấu máu trên tuyết, nhất định là cảnh tượng đấm mạnh vào mắt và thọc mạnh vào tâm trí, không thể quên.
Rồi các cô gái bắt đầu thả các con vật ra. Một số con nằm đờ ra, gần như không nhúc nhích, chỉ còn thở thoi thóp, chừng như đã ngắc ngoải, sắp chết. Song phần lớn con khác vẫn còn đủ sức và đủ bản năng sinh tồn để, sau một thoáng sững sờ, ngỡ ngàng, không tin hoặc không dám tin vào cơ hội bất thần bày ra trước mắt mình, liền bắt đầu cố sức chạy. Có con chạy mau, có con chạy chậm. Có con gần như không phải chạy, đúng hơn là lết, nhưng mà lết với tâm thế của kẻ muốn chạy do đó theo nghĩa nào đấy vẫn có thể xếp vào phạm trù chạy dù không thật thỏa đáng lắm. Các cô gái cười ngặt nghẽo, người nheo mắt nhếch mép người bình thản lạnh lùng người làm bộ bắt chước, nhìn theo lũ vật chạy, để cho chúng chạy một quãng, để cho chúng hưởng dù chỉ mươi giây, trong vài giây cái ảo tưởng rốt cuộc mình cũng được tự do, bầm dập rách nát song tự do. Thế rồi, lần lượt, chậm rãi, rất chậm rãi (một sự chậm rãi gần với sự đường hoàng, có chút gì uể oải song đồng thời hết mực ung dung, có thể do đã bàn tính và thỏa thuận từ trước, một phần trong một kế hoạch chi li đã vạch sẵn từ đầu, song ở nơi này và tại lúc này thì dường như chẳng có gì không-định-trước hơn thế, tự nhiên hơn thế), các cô bắt đầu thi triển trở lại quyền lực của mình đối với kẻ trốn chạy, bằng nhiều cách. Ở một nhóm, có cô tháo guốc cao gót, nhắm kỹ, ném nó. Ở nhóm thứ hai, một cô rút ná (không rõ từ đầu cất ở đâu) ra bắn. Ở nhóm thứ ba, các cô lại bắt đầu rộn lên, tíu tít dùng chân vờn con vật, đá nó qua lại nhau như quả bóng. Ở nhóm thứ tư, một cô vung ngọn roi dài thậm thượt quất về phía nó, roi cắt ngang không khí tạo thành tiếng rít kinh hồn. Ở nhóm thứ năm một cô móc trong túi ra một cái lọ nhỏ xíu có vẻ bằng sứ, dốc vài giọt cái chất lỏng chứa trong đó lên mình con vật đang lê lết, mấy giọt này khiến con vật lập tức oằn mình lại và gào lên một tiếng chừng như đủ mạnh để khiến toàn bộ phủ tạng nó ộc hết ra ngoài qua đường miệng. Và ngay khi đó toàn bộ cảnh tượng này biến mất. Giờ trên màn hình nàng thấy người ta đang phỏng vấn hai cô gái, chắc hẳn là hai trong các cô này. Lần này nàng lại không nghe thấy tiếng họ, câu hỏi không câu trả lời cũng không, họ nói năng như trong một bộ phim câm hay một phim truyền hình bị làm cho im tiếng. Thật ra nàng cũng không chắc lắm liệu có phải đó chẳng qua là do những lời đó, không như những tiếng cười, đã bị mọi thứ huyên náo khác – vốn không hề ngừng nghỉ – vùi lấp đi mất. Song chẳng mấy chốc nàng nhận ra rằng tiếng nói – hay từ ngữ – ở đây chẳng còn cần thiết: những vẻ mặt, những cử chỉ, những nụ cười, những cặp mày nhướn lên, những cái miệng đương nói nửa câu liền phá ra cười, những đôi môi chúm, những cái phẩy tay, những chữ tạo bằng ngón trỏ và ngón giữa giơ cao, những cái nghiêng đầu, những cái lắc vai (cả hai vai), những cái mũi chun, những cái lưỡi thè, tất cả các thứ đó và nhiều thứ như thế nữa nói cho nàng biết nhiều hơn gấp bội so với những lời lẽ ra nàng cũng phải được nghe. Và nàng cảm nhận được luôn cả tiếng vỗ tay tiếng huýt sáo tiếng reo hò tiếng trống tiếng thanh la não bạt tiếng kèn tỏ lòng tán thưởng và ngưỡng mộ của đám đông đối với hai cô đang trả lời phỏng vấn kia, một đám đông vô hình hiện diện trên màn hình đó chứ không phải đám đông hữu hình có thật quanh nàng mà lúc này vẫn không thôi huyên náo, cũng bằng những giọng tương tự thế song đồng thời vẫn có gì đó khác biệt.
Rồi trong nháy mắt hai cô gái trên màn hình biến mất, thay vào đó lại là các nhóm người và các con vật trên sân như cũ. Lúc này mọi thứ tiếng khác đã biến mất, nhường chỗ hoàn toàn cho tiếng thét, một tiếng thét đồng thời ở một cấp độ ngoài lý tính của tất cả những người – nhiều vạn người – có mặt trên sân, một tiếng thét mà thần kinh con người về lý thuyết là không đời nào chịu nổi. Cũng lạ rằng nàng vẫn tiếp tục hiện hữu để nghe tiếng thét đó kéo dài từ giây này sang giây khác và ở bất cứ giây nào cũng có vẻ như nàng và tất cả những gì của nàng sẽ tắt nghỉ ngay tức khắc nhưng rồi nàng tiếp tục tồn tại sang đến giây sau và tất cả những gì đã diễn ra ở giây vừa rồi lại diễn ra như cũ. Bất cứ giây nào cũng có vẻ như nàng và thực tại quanh nàng đã lên tới đỉnh điểm điên rồ ở đó nó sẽ tự hủy diệt thế nhưng hóa ra giây sau đó mới là cái đỉnh điểm ấy, cao hơn thế và giây sau cũng thế, cứ vậy và cứ vậy hồ như vô tận. Giờ thì nàng thấy đám đông khán giả quanh nàng đang cầm súng, rất nhiều súng, cơ man nào là súng có trời biết ở đâu ra, nhiều, nhiều loại súng, súng lục súng trường súng săn súng máy, súng phóng lựu, những thứ súng nàng có biết và từng thấy trong phim ảnh sách báo chứ tận mắt thì chưa thấy bao giờ và nhiều loại súng khác nàng chưa từng biết và không ngờ là có mặt trên đời. Những cây súng máy nhỏ xíu như đồ chơi trong tay mấy đứa con nít từ tám đến mười một mười hai tuổi, mà bằng cách nào đó nàng biết rằng không phải đồ chơi. Vài cụ già ôm trong tay những vật dài, mảnh, có tiết diện tròn giống cây gậy chống tức là cây ba toong song bằng cách nào đó nàng biết đó là một loại súng. Có những khẩu súng nom gần in hệt con chó quay nguyên con người ta hay bày bán ở quầy thịt chó, một trong hai đùi là báng súng còn mõm là nòng súng. Một khẩu có hình dáng như đàn ghi ta (chắc hẳn cần đàn là nòng súng), một khẩu trông chẳng khác kèn trôm pét trôm bôn gì đó, chỉ có điều người ta không ngậm vào mồm. Một nhóm ba người xúm quanh một khẩu cao xạ na ná như kiểu ngày xưa người ta dùng bắn B-52. Toàn bộ các họng súng chĩa lên trời, mọi con mắt mọi cái đầu hướng thẳng lên trời. Nàng cũng nhìn lên trời. Cái bầu trời ban nãy, đen kịt như mực nho với những đốm, những vằn vện, những làn sóng, những cái gì giống như lưỡi lửa đỏ chói, vàng khè và cam sẫm hỗn độn và gây tê liệt kia giờ đây đã được thay bằng cái gì đó giống như một vực thẳm hun hút lộn ngược tuyền một màu đỏ thon thót của thịt người, với vùng rìa – gần như khớp với cái gọi là đường chân trời mà thật ra bị khuất lấp đằng sau những dãy khán đài cao – đầy những mép gấp nhăn nhúm và vết rách te tua nham nhở giống như thịt – không nhất thiết thịt người – bị cắt đứt bằng một lưỡi cưa cùn. Và từ nơi nào đó vô hình bên trong cái vực trời không rõ đâu là đáy này, bên trong cái vũ trụ màu đỏ thịt người càng lên cao càng sẫm hơn này, một cái gì đó đang rơi thẳng xuống, đáp xuống sân cỏ, đầu, cổ, vai, ngực, lưng những người đương nghển cổ nhìn, đáp xuống một bên tai nàng. Nàng cảm thấy nó đầu tiên qua làn da mỏng nơi dái tai, nhưng sau đó là bằng những phần khác của cơ thể mình: da nàng cảm nhận được nó dù không trực tiếp tiếp xúc. Chất lỏng đặc hơn nước, nóng, có màu đặc trưng. Máu. Họ hớn hở đê mê chào đón nó, như đám trẻ con hoặc toán dân xứ nóng đón những bông tuyết đầu tiên trong năm hoặc lần đầu tiên thấy trong đời. Duy có một điều, nhiều máu đến thế song nàng không thực sự ngửi thấy mùi máu. Nói cách khác, nếu máu mà nàng đang thấy thực sự bốc lên thứ mùi quen thuộc mà khứu giác con người có thể nhận ra thì gần như chắc chắn nó sẽ khiến nếu không phải cả mọi người xung quanh thì ít nhất riêng nàng thấy ngạt thở, thiếu không khí một cách cấp kỳ, nguy hiểm, sẽ khơi dậy một cách mãnh liệt bản năng sinh tồn ở nàng, khiến nàng muốn rời khỏi chốn này ngay tức khắc bằng mọi giá, sao cho cái chết mà mùi máu đó là hiện thân không thể lấp đầy nàng, giành mất chỗ vốn thuộc về sự sống của nàng được. Nàng không cảm thấy bằng mũi một cái mùi như thế. Có chăng, nàng nghe trong máu mình như có một thứ dư âm ran ran xa xăm của một ký ức về cái mùi tương tự mà nàng đã nghe, vào một lúc nào đó và ở nơi nào đó có khi không phải trong cuộc đời này của nàng.
Gần như trong nháy mắt quần áo mình mẩy tất cả những người quanh nàng đã loang lổ máu, ngút tầm mắt là một khối hầu như vô tận những hình dáng hỗn độn nhòe mờ không ra một màu gì rạch ròi ngoại trừ những đốm đỏ chi chít như một thứ vi tinh thể. Trên sân cỏ – lúc này là một tấm thảm khổng lồ màu lục ken dày những chấm đỏ li ti, không phải là không có vẻ đẹp của riêng nó -, các cô gái là những người duy nhất không nhìn lên bầu trời hay cái giống như bầu trời, cái thay vào chỗ bầu trời ở trên đầu mình. Họ tiếp tục trò chơi của họ, đúng hơn là kết thúc nó, việc này thu hút trọn vẹn tâm trí họ. Họ đang dùng gót giày cao gót của mình – không phải ai cũng mang giày cao gót, song một số khá đông là có, và ai không mang giày cao gót thì dùng thứ khác họ mang, chẳng hạn giày thể thao – để giẫm đạp, gí và nghiến lên mình các con vật ở dưới chân (giờ thì cảnh đó diễn ra gần như một thứ phim câm, do tiếng cười của họ và tiếng kêu cuối cùng nếu có của lũ thú nếu vẫn còn hiện hữu thì không còn có thể vượt lên trên bề dày tiếng gào thét của biển người được nữa). Và gần như đồng thời họ rút súng (chẳng hiểu từ đâu) ra, súng lục, súng trường, nhắm vào chỗ kín của nhau vừa bắn vừa cười ngặt nghẽo (giống như họ đang bắn súng nước vào nhau, song nhìn theo chỗ máu bắn ra thì nàng biết là không phải vậy). Những người bị bắn, thay vì thét la đau đớn, cũng cười. Rồi nàng nhìn lên và thấy tất cả các súng ở quanh nàng, gần, xa, xa tít, xa gần như khuất mắt nàng thảy đều đang nã đạn lên trời tức là lên cái vực sâu màu thịt tối tăm đang úp ngược trên đầu họ và rỏ máu kia. Cũng như mỗi người có một súng khác nhau, mỗi người có một phong cách bắn khác nhau. Khá gần nàng, một tay nhỏ nhắn, gầy gò, trung niên, đeo kính cận, tướng mạo rõ là một tay mọt sách suốt đời mài đũng quần trên ghế thư viện hoặc là một anh kế toán lành nghề mẫn cán và tỉ mẩn chi li, cầm khẩu súng to dài – mà nàng tin là khẩu súng săn – ngắm một hồi, bắn một phát, ngắm một hồi, bắn thêm phát nữa, với vẻ nhẹ nhàng cẩn trọng của người không bao giờ muốn mắc sai lầm dù chỉ một ly, một trong những người mà với họ trật tự và chính xác đồng nghĩa với dưỡng chất cho sự sinh tồn. Xa hơn một chút, một cặp thiếu niên để tóc bờm ngựa đứa xanh đứa đỏ, điều khiển một cỗ súng máy to xấp xỉ thân mình chúng, vừa xoay nòng súng loạn xạ tứ phía vừa hú hét và cười sặc sụa. Một thiếu phụ có phong tư đài các lạnh lùng y phục đơn sơ cao nhã, cầm khẩu súng ngắn cong cong manh mảnh, bắn với vẻ tư lự mơ màng như đang bắn một kẻ thù mà chị biết rằng dù có diệt được đi nữa thì niềm vui của chị cũng phù du như một niềm vui ở trong mơ. Sự huyên náo – trộn lẫn giữa hàng vạn hay hàng triệu tiếng súng đủ loại nổ cùng một lúc và những âm thanh của con người phát ra -, trong cơn cuồng hứng đỉnh điểm, được đẩy lên tận cùng giới hạn khả năng của kết cấu vật chất, lúc này trở thành một thứ đối tượng mà với nó bản thân nàng tê liệt, không còn giác quan thích hợp lẫn khả năng tâm trí để tiếp nhận và lĩnh hội được nữa. Nàng biết nó vẫn đang tiếp tục hiện hữu và tiếp diễn, là thành phần chủ đạo và nội dung cốt lõi của thực tại quanh nàng phút này, nó chính là thực tại song với nàng nó không hiện hữu, chỉ những gì mắt nàng thấy là đang hiện hữu, và những gì nàng tiếp tục thấy hồ như đang sắp làm từng tế bào của nàng nổ tung ra. Và nàng nổ tung ra thành một thứ mà giá như còn lại đủ khả năng tự thức nàng sẽ biết là một tiếng thét, tiếng thét nàng chưa bao giờ bật ra trong đời nàng, tiếng thét mà qua đó nàng nổ tung thành từng mảnh vụn và có lẽ là cách duy nhất để nàng đối chọi với cái nàng đang nếm trải, cách duy nhất để nếu như tóm được một phần tí ti may mắn biết đâu nàng có thể thoát ra.
Tác giả gửi Văn Việt.