Pavel Basynski, “Как стать миллиардером: автор романов о Гарри Поттере Джоан Роулинг отмечает юбилей”, Год литepatypы, 31.7.2025.

Ngân Xuyên dịch

Làm thế nào trở thành một tỷ phú? Bí quyết rất đơn giản. Bạn cần phải là một cô gái sinh ra vào giữa thế kỷ 20 ở vùng nông thôn nước Anh, có cha là một kỹ sư bình thường và mẹ là một bà nội trợ. Ở trường, hãy học tiếng Anh chăm chỉ, đừng nghĩ rằng thứ tiếng phức tạp với ngữ pháp rắc rối và vốn từ gần một triệu rưỡi từ đã là của bạn ngay từ lúc sinh ra. Bạn cần có một người bà đọc rất nhiều sách và tặng cho cô cháu gái yêu quý của mình. Lên năm tuổi, hãy sáng tác những câu chuyện cổ tích. Ví dụ, về một chú thỏ tên là Rabbit bị sởi và một con ong khổng lồ tên là Ong bay đến chỗ chú. Bạn cần kể những câu chuyện này cho ai đó, ví dụ như chị gái của bạn, để thử thách trí tưởng tượng của bạn với cô ấy.

Bạn cần có một người mẹ rất ốm yếu, và vì lý do nào đó, bạn có mối quan hệ khó khăn với cha mình, và bạn đã không nói chuyện với ông ấy. Tóm lại, tuổi thơ của bạn không nên quá hạnh phúc. Bởi vì khi đó những câu chuyện tuyệt vời sẽ hiện ra trong tâm trí bạn và cứu bạn khỏi cuộc sống.

Sau khi tốt nghiệp, bạn phải trượt ở Oxford và tốt nghiệp một trường đại học bình thường chuyên ngành ngữ văn cổ điển, không có gì nổi trội so với các sinh viên khác. Hơn nữa, bạn phải học nửa vời, nhưng đồng thời phải đọc ngấu nghiến Dickens và Tolkien.

Sau khi tốt nghiệp đại học, thật tuyệt nếu được dành một năm ở Paris. Sau đó, hãy xin việc làm thư ký khiêm tốn tại một tổ chức xã hội quốc tế.

Đây mới là phần quan trọng: một ngày nọ, trên chuyến tàu bị trễ bốn tiếng, bạn phải nảy ra một ý tưởng kỳ lạ cho cuốn sách về một cậu bé đeo kính cận không hề biết mình là phù thủy. Mà bạn lại chẳng có bút hay sổ tay bên mình, nên phải tự tưởng tượng ra toàn bộ cốt truyện tương lai trong đầu.

Sau đó, bạn phải vượt qua nỗi đau mất người mẹ thân yêu, bỏ việc, chuyển đến Bồ Đào Nha và dạy tiếng Anh cho người nước ngoài trong các lớp học buổi tối, và ban ngày phải viết cuốn sách về một cậu bé đeo kính trong khi nghe bản concerto dành cho vĩ cầm của Tchaikovsky.

Tiếp đến là cuộc kết hôn với một người đàn ông đối xử thô lỗ với bạn đến mức bạn bỏ trốn sau một năm khi đang bế đứa con ba tháng tuổi trên tay...

Và rồi giai đoạn thú vị nhất trong cuộc đời bạn sẽ bắt đầu. Là một bà mẹ đơn thân sống nhờ trợ cấp xã hội ở Edinburgh và kiếm thêm thu nhập bằng cách dạy kèm tiếng Anh, bạn sẽ viết tiểu thuyết của mình trên một chiếc máy đánh chữ cũ trong các quán cà phê trong thành phố trong khi con gái bạn ngủ gật trong xe đẩy. Bạn sẽ tin vào sự thành công của nó, nhưng nó sẽ bị từ chối hết lần này đến lần khác bởi mười hai nhà xuất bản, bởi vì ở Anh, người ta không chấp nhận phụ nữ viết truyện cổ tích về con trai. Cho đến khi, cuối cùng, phần đầu bản thảo của bạn nằm trên bàn làm việc của một chủ xuất bản khác vô tình được cô con gái tám tuổi của ông ta cầm lên đọc và yêu cầu cha mình đọc tiếp.

Đây sẽ là thành công đầu tiên trong sự nghiệp viết lách của bạn.

Cuốn sách sẽ được xuất bản với số lượng một nghìn bản, ẩn tên bạn dưới chữ các chữ cái họ tên để không ai đoán được tác giả là phụ nữ. Bạn sẽ nhận được một giải thưởng cho văn học thiếu nhi, rồi giải nhì, giải ba... và bạn sẽ từ chối giải thứ tư để nhường chỗ cho những ứng cử viên khác.

Và khi đó một sự thành công vang dội trong lòng độc giả sẽ đến. Chưa từng có nhà văn nào trên thế giới từng đạt được thành công như vậy. Câu chuyện về cậu bé phù thủy biến thành một bộ sách và bán được hàng triệu bản. Nó sẽ được Hollywood chuyển thể thành phim. Áo phông, huy hiệu và nhãn dán in hình cậu bé này sẽ xuất hiện, tự thân chúng sẽ mang lại doanh thu khổng lồ cho chủ sở hữu thương hiệu. Nó sẽ được gọi là Vũ Trụ mang tên cậu bé này.

Và một ngày nào đó bạn sẽ kiếm được tỷ đô la đầu tiên từ những cuốn sách và sản phẩm dựa trên chúng, điều mà chưa có nhà văn nào trong toàn bộ lịch sử văn học thế giới có thể làm được...

Hôm 31/7/2025, nhà văn người Anh Joanne Rowling, tác giả của bộ truyện “Harry Potter”, kỷ niệm ngày sinh thứ 60 của bà. Bộ truyện này là một hiện tượng phi thường, khi các tiểu thuyết dành cho trẻ em và thanh thiếu niên lọt vào top sách bán chạy nhất thế giới, và tác giả của chúng được vinh danh là “người phụ nữ có ảnh hưởng nhất” tại đất nước mình vào năm 2010.

Nhưng có một câu hỏi đặt ra: Thành công đó do tài năng viết lách (không thể nghi ngờ!) của J.K. Rowling đến mức nào, còn do kết quả của một chiến dịch tiếp thị được cân nhắc kỹ lưỡng và bài bản đến mức nào? “Vũ trụ Harry Potter” là gì? Một thứ văn học vĩ đại hay là sự PR toàn cầu?

Rõ ràng là Vũ Trụ đặc biệt này không hề tồn tại cho đến khi các nhà tiếp thị bắt tay vào việc. Và còn nữa... các nhà ngữ văn đã viết hàng trăm nghiên cứu, luận văn và hội thảo về “Harry Potter” và tổ chức các hội nghị khoa học về chủ đề này trên toàn thế giới. Và lại còn nữa – vô số các tác giả “fan viết truyện” đã tạo ra vô số biến thể về Harry và bạn bè của cậu trên Internet, nơi hệ thống truyện về Potter (potteriana) chiếm một trong những vị trí hàng đầu trong đại dương “fan viết truyện”.

Nhưng không có lửa làm sao có khói. Phải thừa nhận rằng bảy cuốn tiểu thuyết về Harry tự thân đã có một sức hút kỳ diệu nào đó đối với hàng triệu trẻ em và thanh thiếu niên, nếu vì những cuốn sách đó mà chúng sẵn sàng quên đi những bữa tiệc ngoài trời và trò chơi điện tử. Có một điều gì đó ở cậu bé này, nếu số phận của cậu đã khiến chúng phấn khích đến vậy trong gần ba mươi năm. Bởi cuốn đầu tiên “Harry Potter và hòn đá triết học” được xuất bản năm 1997, và cuốn cuối cùng “Harry Potter và Bảo bối Tử thần” được xuất bản năm 2007, tức là hơn mười tám năm trước.

Tôi sẽ không đưa ra phiên bản của riêng mình. Tôi chỉ xin lưu ý một điều. Vì một lý do nào đó, các nhân vật chính trong những tác phẩm văn xuôi thiếu nhi và thiếu niên phổ biến nhất đều là trẻ mồ côi hoặc những đứa trẻ, vì lý do nào đó, trong một thời gian dài, hoặc ít nhất là một khoảng thời gian, đã không được cha mẹ chăm sóc. Hãy lấy bất cứ ví dụ nào – “Đảo giấu vàng” của Stevenson, “Số phận chú bé đánh trống” của Gaidar, hay cũng chính là “Harry Potter” này.

Carlson (nhân vật trong cuốn truyện thiếu nhi nổi tiếng của nhà văn Thuỵ Điển Astrid Lindgren) bay đến chỗ Harry Potter khi bố mẹ cậu ra khỏi nhà. Trước đó, cậu trốn trên mái nhà. Trẻ con thích thể hiện bản thân trong thế giới phức tạp và nguy hiểm này. Và có lẽ chúng không nên bị làm phiền bởi những lời chỉ bảo và giáo huấn...

Ít nhất đừng can thiệp vào tưởng tượng của chúng. Như bạn thấy đấy, đôi khi từ trong số chúng lại có những người rất thành công.