Lê Học Lãnh Vân

Rất nhiều buổi họp bạn rượu của chúng tôi có đọc thơ. Rất nhiều buổi gặp mặt bình thơ của chúng tôi có rượu...

Nói bạn rượu là lối nói quen từ thủa còn sung sức, sáu người hội ngộ hai hay ba chai vang. Bây giờ, gặp nhau có khi trà, có khi một chai vang... Dù ít hay không có rượu, các buổi gặp đều rất bốc bởi men thơ. Ấy là bởi chúng tôi đều yêu thơ, từ cổ thi như thơ đời Đường, từ đời Tống, thơ lục bát, song thất lục bát, hát nói Việt Nam, thơ tiền chiến và thơ của anh em tự làm... Một buổi gặp mặt đọc thơ, bình thơ là một buổi ngập tràn tâm sự, nhìn mắt nhau mà đọc thơ và qua tiếng đọc thơ, bình thơ, thảo luận về thơ cùng ngôn ngữ hình thể mà hiểu nhau hơn nỗi niềm tri kỷ.

Cũng như nhiều người, chúng tôi đã quen với nhiều bài thơ của nhà thơ Nguyễn Duy, nhiều buổi đọc thơ của ông, cả khi đọc trước cử tọa đông đảo cũng như giữa năm bảy bạn yêu thơ. Sáng 20 tháng 4 năm 2025, buổi đọc và diễn xướng thơ TÌM THÂN NHÂN do chính Nguyễn Duy đọc những bài thơ của mình được tổ chức tại trụ sở Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh. Chúng tôi tới dự với tâm trạng ủng hộ nhà thơ và họp bạn văn chương. Quả thật, sáng nay chúng tôi gặp gỡ nhiều bạn, nhiều người quen và cùng quý mến nhà thơ Nguyễn Duy.

Chúng tôi chờ đợi một không khí giao lưu, tiếp xúc trực tiếp giữa nhà thơ Nguyễn Duy với các bạn đọc của mình, một buổi nghe những bài thơ nhiều người đã nghe, đã thích và hy vọng khám phá thêm những điều yêu thích nữa. Chúng tôi hy vọng phòng đọc thơ có cách bố trí sao cho nhà thơ ngồi giữa những bạn yêu thơ, trực tiếp, chân thành, ấm áp và tất cả có thể nhìn nhau. Nhưng phòng đọc thơ sáng nay là phòng họp với nhà thơ đứng trên bục giảng và người tham dự ngồi nhìn lên, người ngồi sau nhìn lưng người trước!

Giấy mời lúc 8:30 sáng. Tới 9:00 sáng mới bắt đầu, và sau vài thủ tục phát biểu, được mở đầu bằng bài diễn văn của một nhân vật lãnh đạo Hội Nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh. Bài diễn văn nêu lý do buổi gặp mặt, liên hệ với kỷ niệm năm mươi năm Tổ Quốc Thống Nhất, ca ngợi nhà thơ Nguyễn Duy, trình bày tiểu sử, lịch sử hoạt động thơ văn của nhà thơ, và tiếp theo là một phần dài khiến chúng tôi cảm nhận sự định hướng trong nhận định về nhà thơ.

Các anh chị ngồi bên dưới nhìn nhau. Tôi nhận được ba tin nhắn từ các anh chị ấy...

- Nếu không vì anh Nguyễn Duy thì tôi bỏ về rồi!

- Họ không áy náy vì trễ giờ. Đợi hơn một tiếng rồi! Sao không đi thẳng vô nội dung chánh?

- Tôi tới để nghe Nguyễn Duy mà...

Anh bạn ngồi bên, từng là nhà báo tên tuổi, nghiêng mình nói nhỏ với tôi...

- Ngó quanh thấy ai tới dự cũng biết Nguyễn Duy hết, đâu cần nghe nói. Không biết cử tọa gồm ai, không nắm được cử tọa!

Sắp nghe đọc thơ mà tâm trạng như vậy thì lòng có an tịnh để thưởng thức và suy gẫm trọn vẹn không?

Rồi cũng tới phần anh Nguyễn Duy đọc thơ, phần mà vì đó chúng tôi tới. Anh kể bối cảnh từng bài thơ được viết, diễn giảng bài thơ, đọc thơ... rất hay. Khi hay mà vui, tiếng vỗ tay rào rào. Khi hay mà buồn quá, khán phòng lặng đi. Con người của anh đi qua bao chiến trường, cảm thông với biết bao số phận, kiếp người... nên từng chữ trìu trĩu trái tim người nghe! Phải nói, nhờ vào tài năng và tấm lòng của anh Nguyễn Duy mà buổi đọc thơ mới được vậy. Nếu không, chắc bầu không khí chuẩn bị như vậy đã phá hỏng buổi đại tiệc thơ này rồi!

Xong phần nhà thơ Nguyễn Duy trình bày, tới phần mời một nhà thơ phát biểu, sau đó mời nhà văn cao tuổi Xuân Phượng phát biểu, rồi “chúng ta sẽ lắng nghe phát biểu của...”.

Nhân vật lãnh đạo tiến lên phát biểu đóng lại buổi đọc thơ. Khán phòng lại tiếp tục được nghe định hướng dài về tình yêu tổ quốc, trách nhiệm nhà văn, nhà thơ...

Anh bạn tôi, người muốn có một câu giao lưu thật lòng với Nguyễn Duy...

- Bài Đánh thức tiềm lực được viết đầu những năm 1980, bài có nhắc tới quặng bô-xít cao nguyên. Nhưng dự án bô-xít ra đời tận cuối thập niên đầu của thế kỷ 21, tức gần ba mươi năm sau bài thơ ra đời! Lúc làm bài thơ, nhà thơ biết bô-xít cao nguyên từ đâu, nguồn tin nào?

Tuy nhiên, anh đã ra về trước khi bài phát biểu định hướng lần hai kết thúc!

Ngày 20 tháng 4 năm 2025