Nghĩa Đặng

Dạo bước qua những khu đô thị trong một thành phố nhanh chóng chuyển mình, tựa như những mảng rừng bê tông san sát đang dần lan rộng, nữ họa sĩ - nhà thơ Giáng Vân tìm thấy một cảm giác tuy quen thuộc nhưng lại không hề dễ chịu. Ấy là cảm giác về một bầu không khí ngột ngạt, bức bối mà ở trong đó từng hạt bụi cũng mang một sức nặng, đè lên tinh thần và thể chất con người. Cảm giác này – cũng như mong muốn giải phóng tinh thần của bản thân khỏi nó – đã tạo thành một mạch dẫn xuyên suốt những tác phẩm mới nhất của Giáng Vân trong triển lãm cá nhân Phố Người và Hoa, được tổ chức tại Maii Art Space từ ngày 7.3.2025-14.3.2025.

Những tác phẩm đầu tiên về thành phố mang tên Những khoảnh khắc của thành phố của Giáng Vân được hình thành vào năm 2020-2021, khoảng thời gian mà không gian - Hà Nội phải hứng chịu ảnh hưởng khủng khiếp của đại dịch Covid-19. Bên trong những bức tường cách ly mình khỏi thế giới xung quanh, cô đối đầu một cách trực diện nhất với sự cô đơn và bí bách. Chính trạng thái này dẫn tới sự ra đời của một loạt tác phẩm về thành phố – được thể hiện qua chất liệu mực tàu trên giấy dó, được triển lãm vào năm 2021.

Sau khi cuộc sống trở lại bình thường, cô nhận thấy hạt mầm này tuy đã nảy nở thành những tác phẩm đầu tiên, nhưng âm hưởng của nó vẫn như một dòng chảy tiếp tục.

Mỗi lần đi qua các khu đô thị mới của Hà Nội như Linh Đàm, Trung Hòa Nhân Chính... nơi những tòa nhà cao tầng dày đặc che kín khoảng không bên trên, cô lại cảm thấy một lần nữa sự ngột ngạt, nặng nề của đời sống hiện đại, giống như những chiếc lồng giam hãm tinh thần con người trong đó. Đó chính là cảm hứng cho những tác phẩm tiếp theo về thành phố của cô được hình thành.

Trong những tác phẩm mới này, Giáng Vân vẫn giữ lại và tiếp tục khám phá một số đặc điểm thị giác của cá nhân như bút pháp thô và mạnh, mảng hình - màu lớn đan xen giữa biểu hình và trừu tượng, cũng như những hòa sắc mang tông màu trầm mặc. Bên cạnh những điều quen thuộc này, cô cũng thử nghiệm với một số yếu tố mới, trong đó tiêu biểu là chất liệu sơn nước. Cô tiếp xúc với chất liệu mới mẻ này trong một chuyến du ngoạn và sáng tác tới Hội An vào năm 2024. Qua một thời gian tiếp xúc và khám phá sơn nước, cô nhận thấy một số đặc điểm khiến cô yêu thích và trải nghiệm với nó.

Tuy sơn nước chưa phải một chất liệu thông dụng như sơn dầu, acrylic hay màu nước, nhưng nó có những đặc điểm rất thú vị: hút sáng, khi vẽ nhiều lớp nó không bị bóng lên, mà rất sâu và đằm. Độ đằm của chất liệu tương hỗ một cách tự nhiên với tông màu trầm ưa thích của cô, và mang tới cho tác phẩm hiệu quả về mặt thị giác.

Bên cạnh đó, những nhát bút, những mảng miếng mạnh mẽ tạo nên cái mới mẻ trong bút pháp. Sơn nước giúp cô cảm thấy tự do thoải mái hơn trong việc xử lý những mảng màu rực và khám phá sức truyền tải của chúng. Từ đỏ son bắt mắt nhưng cũng nhiều bất an, tới xanh cổ vịt tuy sáng nhưng lại buồn thăm thẳm, sự đối nghịch và tương tác giữa màu sắc mở ra trong tác phẩm của cô những trường biểu đạt mới. Khi kết hợp với dấu vết của con lăn sơn, của những nhát bay màu và vảy màu, cũng như những nét cọ phóng khoáng và mạnh mẽ, Giáng Vân nhận thấy mình đã tìm được cách đối thoại chân thực giữa hội họa và những suy tư của mình.

Khi nói về mối liên kết giữa thơ và hội họa, Giáng Vân nhắc tới lời nhận xét của một người bạn khi xem tranh của cô: “Chị vẽ như làm thơ ấy”.

Thoạt đầu, lời nhận xét này khiến cô khá bất ngờ, nhưng thực ra thơ và họa vốn có mối tương thông từ trong vô thức. Tuy trong khoảng thời gian sáng tác tranh, cô gần như tách ly khỏi việc viết thơ, nhưng mối tương thông này vẫn tồn tại như một tất yếu. Hội họa như là một cách biểu đạt khác của năng lượng sáng tạo mà thôi.

Trong bộ tác phẩm lần này, đối lập với những bức tranh về sự ngột ngạt, tù đọng của thành phố là những tác phẩm về một cuộc “nhảy múa trong vũ trụ” phóng khoáng, thoáng đãng và tự do hơn. Ở Nhảy múa trong vũ trụ, thay thế cho mảng màu lớn, và san sát là những motif hình tròn đồng tâm, con mắt, những hình người nhảy múa theo dòng năng lượng tự nhiên và mãnh liệt. Sự đối lập cả về mặt hình ảnh lẫn ý niệm giữa hai đề tài này tạo ra một trải nghiệm thú vị cho người xem: một khung cảnh được phân đôi, một bên là khung cửa nhìn vào chiếc lồng thực tại chật chội và bí bức, một bên còn lại là góc nhìn vào những trường năng lượng, vào một cuộc Nhảy múa trong vũ trụ, nơi con người hòa mình như những phân tử nhỏ trong vòng quay bất tận của vũ trụ, của luân hồi trong sự bí ẩn và trong cái không thể nắm bắt.

Triển lãm mang tựa đề Phố Người và Hoa nhưng những thông điệp họa sĩ mang tới dường như đã vượt ra ngoài nghĩa đen của câu từ.

Xin chúc mừng họa sĩ!