Đông Ngàn Đỗ Đức

HỌA SĨ TRẦN ĐÔNG LƯƠNG (1925-1993)

Nhớ đến ông tôi lại nhớ đến bức tranh lụa Anh hùng bác sĩ Phạm Ngọc Thạch đang được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.

Ông là một tên tuổi lớn. Khi tôi mon men vào trường Mỹ thuật thì ông cũng đã vào tuổi xế chiều.

Gặp ông duy nhất một lần vào đầu những năm 1980. Đến bây giờ tôi không còn hình dung nổi gương mặt ông. Chỉ nhớ người ông thanh thoát, cao ráo, hơi giống nhà văn Nguyễn Khải, nhưng gương mặt đẹp hơn…

Cũng chẳng nhớ tôi đã đi theo ai vào thăm ông. Lúc ấy ông đã nghỉ hưu, đang vẽ tranh tại nhà. Rồi đoạn sau nghe tin ông bị tai biến. Qua cơn nguy kịch, ông bắt đầu tập vẽ lại bằng tay trái khi tay phải đã bị liệt.

Chỉ biết ông là người vẽ lụa và phấn màu nổi tiếng.

Ông đã kiên nhẫn tập vẽ tay trái và cũng thành công. Thật là kì tài với tuổi già của ông.

Lúc ấy tranh chưa bán được mấy, đời sống người nghệ sĩ chật vật hơn cả nông dân, cũng ăn mắm mút giòi, chả hơn gì.

Những năm cuối đời, có lúc nhúc nhắc được đôi bức, người giỏi mà có cá tính thường được ngưỡng mộ, tôi biết chuyện vợ đại sứ Nhật còn đến nhà ông ngồi cho ông vẽ chân dung

Tôi vào google để tìm tư liệu về ông.

Không thấy một dòng nào, một hình ảnh nào về ông.

Người mình không cần tìm thì lại xuất hiện cả chục lần, đó là họa sĩ sắp đặt Trần Lương thế hệ sau. Còn Trần Đông Lương thì chỉ có ba chữ xanh leo lét mà không có tí thông tin nào. Mới thấy cái thiệt thòi một thời của đời nghệ sĩ được coi như công cụ nó chán thế nào.

Không thấy ông có tên trong nhóm họa sĩ được đào tạo tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, nên không rõ ông được đào tạo từ cái lò nào. Nhưng Trần Đông Lương chắc là được đào tạo cơ bản tốt. Tranh ông sáng sủa vô cùng.

Một chi tiết nhỏ cuối cùng biết thêm về ông qua lời kể của họa sĩ Nguyễn Thị Mỹ, vợ nhà văn Bùi Bình Thi, người đã có nhiều lần thụ giáo ông về vẽ lụa. Đó là vào sau ngày thống nhất 1975, do ông được nhiều người ngưỡng mộ nên có kẻ trong nghề ghen ghét tố cáo ông vẽ tranh khỏa thân , bị qui kết vào tội vẽ tranh trụy lạc (!) và bị kiểm điểm ở Hội. Về nhà không giữ được bình tĩnh, ông đã dỡ tất cả những tác phẩm của mình đang cất giữ vun vào đốt. Ông đốt mất khá nhiều, may mà vào dở chừng vợ ông biết và còn cứu được một số. Tôi cũng chỉ nghe kể thế còn không rõ nó rơi vào năm nào. Mà cũng không có gì để kiểm chứng chỉ nghe lời kể lại.

Rất tiếc tư liệu về ông, con người danh tiếng này tôi chỉ biết được có thế. Rồi đây hỏi được chuyện chắc tôi sẽ viết lại. Còn bây giờ hãy tạm bằng lòng với những gì tôi đang có trong tay!

3/10/2013/ 11g 30 đêm

Những ảnh dưới tôi mới thấy trên gúc gồ và sao chép đưa vào bài cho gọi là có những tranh đẹp của ông không thấy, trừ tranh Anh hùng bác sĩ Phạm Ngọc Thạch, nhưng tôi ngờ rằng giá trị minh họa cao hơn là tác phẩm.