Madeleine Riffaud

Ngân Xuyên dịch

Madeleine Riffaud (1924-2024), chiến sĩ của Phong trào Kháng chiến Pháp chống phát xít Đức, nhà báo, nhà thơ, đã qua đời tại Paris ngày 6/11/2024, hưởng thọ 100 tuổi. Bà là một người bạn thân thiết của nhân dân Việt Nam, được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhận làm con nuôi. Bà có một mối tình đẹp nhưng dang dở với nhà thơ Nguyễn Đình Thi (1924/2003) khi hai người lần đầu gặp nhau vào năm 1951 tại Đại hội liên hoan Thanh niên quốc tế ở CHDC Đức. Tưởng nhớ Madeleine Riffaud tôi dịch bài thơ này của bà. Bài thơ bà viết năm 1946 tặng nhà thơ Paul Éluard (1895-1952), tác giả bài thơ “Tự do” nổi tiếng được truyền tụng trong nhân dân Pháp những ngày chống quân Đức và mãi về sau. Ngân Xuyên

 

Tự do là dòng nước này

Chảy qua bên cạnh nhà anh

Dân phố đến đây múc đầy xô nước

Các cô gái mệt mỏi xuống tắm

Chiều về, khi nàng tiên cá hiện ra

Và mọi người mang quần áo làm lụng ra giặt.

 

Tôi nhìn thẳng vào anh

Và tôi thấy nước sông

Trong những hốc mắt anh.

 

Anh đi trên sông

Cùng với sông đi ra biển

Tôi đến, tất cả chúng tôi đến, chúng tôi bơi cạnh anh

Cả bọt nước của vệt tàu đi qua và những chiếc lá dập dờn trên nước

Cả bầy cá vàng bơi qua và đàn chim ưng bay qua.

 

Đó là con sông không bờ và đám đông chúng ta ngụp vào đó

Hoà trong tình bác ái cùng mọi đám đông khắp nơi.

 

Những người sống ngày sau sẽ thấy là điều tự nhiên

Được ở trong biển Tự Do bao la, rực nắng.

 

(Ngân Xuyên dịch từ tiếng Pháp)

 

La liberté c’est ce cours d’eau

Qui vient passer sur ta maison.

Tous les gens de la rue y puisent à pleins seaux

Les filles fatiguées y viennent se baigner

Le soir, quand la sirène ouvre les ateliers.

Et l’on y lave, aussi, les vestes de travail.

 

Je te regarde face à face

Et je vois l’eau du fleuve

Aux hublots de tes yeux.

 

Tu t’en vas sur le fleuve,

Avec le fleuve, vers la mer.

Je viens, nous venons tous, nous nageons près de toi,

Écume du sillage ou feuilles emportées,

Frôlés de poissons d’or, survolés d’éperviers.

 

C’est un fleuve sans rive et notre foule s’y perdra,

Se fondra, fraternelle, à celle de partout.

 

Demain, ceux qui vivront trouveront naturel

D’être au large, au soleil, sur la mer Liberté.

 

Bài thơ Nguyễn Đình Thi tặng Madeleine Riffaud.

 

NHỚ

Gửi M.

Ngôi sao nhớ ai mà sao lấp lánh

Soi sáng đường chiến sĩ giữa đèo mây

Ngọn lửa nhớ ai mà hồng đêm lạnh

Sưởi ấm lòng chiến sĩ dưới ngàn cây

 

Anh yêu em như anh yêu đất nước

Vất vả đau thương tươi thắm vô ngần

Anh nhớ em mỗi bước đường anh bước

Mỗi tối anh nằm mỗi miếng anh ăn

 

Ngôi sao trong đêm không bao giờ tắt

Chúng ta yêu nhau chiến đấu suốt đời

Ngọn lửa trong rừng bập bùng đỏ rực

Chúng ta yêu nhau kiêu hãnh làm người

 

1954

Hà Nội 8/11/2024

 

 

Chân dung Madeleine Riffaud chụp ngày 25 tháng Tám 1944

Madeleine và Nguyễn Đình Thi

Bức ảnh Nguyễn Đình Thi và Madeleine Riffaud xuất hiện trong phim của Jorge Amat.

Nguyễn Đình Thi và Madeleine Riffaud trong những bức ảnh hiếm hoi chụp cùng nhau. Ảnh: TL

Chân dung Madeleine Riffaud do Pablo Picasso vẽ tháng 11/1944 theo đề nghị của Paul Éluard để làm bìa cho tập thơ kháng chiến "Le point fermé" ("Điểm khép lại"). Picasso đã tặng cho Madeleine Riffaud bức ký hoạ này đúng ngày sinh lần thứ 21 của bà nên mới có dòng ngày tháng ghi trên tranh là 23 August 45.