Nguyễn Xuân Thọ

Người Việt có nhiều cách nhìn khác nhau về nước Nga, về người Nga. Nhiều người gắn bó với LIên Xô khi xưa vẫn hay nói về “Tâm hồn Nga”. Họ kể cho tôi nghe những kỷ niệm thật của họ với các gia đình, bạn bè, với các bà mẹ Nga. Tôi rất tâm đắc với những kỷ niệm đó. Họ tự hào, ngưỡng mộ một cách chính đáng về “Văn hóa Nga”. Những đóng góp của âm nhạc, văn học, nghệ thuật, điện ảnh, v.v. và cả kỹ nghệ Nga vào kho tri thức nhận loại là điều không thể phủ nhận.

Ngược lại có những người coi “Nga ngố” là một lũ cục súc, nát rượu, vô văn hóa. Họ lôi các thói xấu của người Nga khi sang du lịch ở Nha Trang, Vũng Tàu để chứng minh điều đó. Người Việt sống bằng nghề chợ ở Nga thường kể về nỗi kinh hoàng mỗi khi gặp cảnh sát OMOH hoặc bọn đầu trọc. Đối với đám này, người Việt hay người Trung Á không đáng là người.

Từ khi cuộc chiến tranh Ukraine xảy ra, cách nhìn nhận của người Việt về nước Nga, dân tộc Nga càng tiến theo hai thái cực này. Có người coi anh hề Ukraine vắt mũi chưa sạch, dắt theo một nhóm lính ăn tiền của Tây sức mấy mà địch lại được quân đội hùng mạnh nhất thế giới, được lãnh đạo bởi một cựu tình báo già đầu, mưu lược. Phía ngược lại thì coi Nga ngố với 1.400 tỷ USD GDP sức mấy mà chịu nổi cấm vận và sức mạnh hỏa lực của cả phương Tây hơn 50.000 tỷ USD. Những người này luôn tô bức tranh màu hồng cho cuộc chiến tranh tự vệ đầy thơ mộng của Ukraine và không quên vẽ ra sự thất bại thảm hại của Nga nay mai trên chiến trường.

Thực tế sau hai năm chiến tranh khác hẳn với các suy nghĩ đó.

Tôi cũng có nhiều kỷ niệm tốt với các đồng nghiệp và bạn bè Nga. Nhưng cuộc chiến tranh tàn bạo này đã giúp tôi nhìn rõ hơn dân tộc này. Lúc đầu tôi cho là cuộc xâm lăng Ukraine chỉ là cuộc chiến của Putin. Những người Nga tốt bụng của tôi không liên quan đến nó. Nhưng rồi những tội ác của người Nga gây ra ở Ukraine, sự hậu thuẫn to lớn của xã hội Nga cho Putin, và đáng sợ nhất sự im lặng của những người Nga có hiểu biết, có thông tin trước các tội ác mà thanh niên của họ đang gây ra ở một nước anh em khiến tôi nhận ra rằng đây chính là cuộc chiến tranh của nước Nga. Tôi cũng nhìn thấy những nguy cơ tiềm ẩn trong xã hội này. Đó là sự vắng bóng của các tư tưởng nhân đạo trong cuộc sống, là sự lấn át của tư tưởng nô lệ trước các ý thức dân chủ.

Một sỹ quan Đông Đức từng được đào tạo tại học viện quân sự của Liên Xô cũ nay mới nhớ ra là việc sử dụng bạo lực thường xuyên trong quân ngũ có liên quan đến chiến thuật “Biển người” của Hồng quân xưa kia và quân đội Nga hôm nay. Mọi thắng lợi trên chiến trường đều xây bằng xác lính Nga. Mạng người trong xã hội đó vốn không đáng giá bao nhiêu.

Nhân phẩm thì là điều xa xỉ. Quân Nga thường bỏ lại hàng trăm xác binh sỹ của mình khi rút quân, khiến bên Ukraine phải cử các đội đi gom xác chết để vừa bảo vệ môi trường, vừa trao đổi với bên kia. Một phụ nữ gốc Nga ở Kherson kể về việc lính Nga chất xác đồng đội chung với lốp cao su để đốt trước khi tháo chạy. Đa số người Nga dửng dưng với ý kiến sẽ dùng bom nguyên tử ở Ukraine, nếu các vũ khí thông thường thất bại… Tất cả những điều đó làm sứt mẻ niềm tin của tôi về dân tộc này.

Hôm qua 01.03.24 ở Moskva đã diễn ra đám tang nhà bất đồng chính kiến Navalny. Ông chết một cách bí ẩn hôm 16.02.24 trong một nhà tù ở Bắc cực. Chính quyền Nga đã làm mọi việc để phá đám tang của ông. Bố mẹ ông đã đấu tranh hơn 10 ngày để được nhận xác con trai. Có nghĩa trang đã phải từ chối tang lễ, kể cả người lái xe tang cũng bị đe dọa.

Nhưng đám tang vẫn diễn ra, được thông báo đàng hoàng trước một ngày. Cảnh sát chặn nhiều ngả đường, chính quyền gọi loa đe dọa.

Nhưng ngay từ sau ngày Navalny mất luôn luôn có đám đông đến đặt vòng hoa, thắp nến tưởng nhớ ông, bất chấp sự hiện diện của cảnh sát và mật vụ. Hàng trăm người đã bị bắt từ hôm 17.02 cho đến ngày đưa tin sẽ có tang lễ.

Tất cả những điều đó không làm cho những người Nga dũng cảm chùn bước. Đám tang của Navalny hôm qua là một minh chứng về lòng dũng cảm, bất khuất, về tâm hồn Nga. Hàng ngàn người đã đến dự. Bất chấp sự hiện diện của lực lượng cảnh sát hùng hậu, họ vẫn hô vang khẩu hiệu chống chế độ độc tài Putin và hàng trăm người đã bị bắt ngay tại tang lễ. Nhiều người vẫn hiên ngang trả lời phóng viên phương Tây. Họ nói rằng họ chỉ có trách nhiệm với lương tâm là phải đến đây để không là thằng hèn. Nhưng họ không ngờ là có nhiều người nghĩ như họ đến thế.

Hôm nay 02.03, dòng người kéo đến nghĩa trang Borisovskoye để tưởng nhớ Navalny vẫn không dừng.

Thì ra trong lòng nước Nga u tối, mê muội, đớn hèn, đang bị cái ác ngự trị vẫn còn một nước Nga khác.