Thái Hạo

Đó là thứ ánh sáng tôi đã nhìn thấy trong tranh Giáng Vân tại triển lãm Vân - 2023.

37 tác phẩm trong căn phòng nhỏ, trên con phố nhỏ giữa một góc nhỏ Hà Nội xa lạ. Có những tia sáng quen thuộc, thân quen vì nó đã từng phát sáng mỗi khi Giáng Vân đột ngột gửi qua màn hình điện thoại bằng một tin nhắn lúc nửa đêm, khi mực còn chưa khô trên vải...

Chân dung, tĩnh vật, phong cảnh. Những ánh sáng phát ra từ khuôn mặt người, ánh sáng xẹt qua trên bình gốm, ánh sáng mọc lên từ rừng thẳm... Trên nền màu trầm chủ đạo, ánh sáng sinh sôi, khiêm nhường, lừng lẫy; ánh sáng đọng lại trên một thân cây, ánh sáng mọc ra trên mái tóc, cứ thế ánh sáng đi ra từ thăm thẳm những đại ngàn và thân phận.

Giáng Vân không phải một "người trẻ" trong tranh, vì tuổi trẻ thì lạc quan trong khổ đau rã nát những bồng bột đến đi. Cơn bão đã qua, nhưng cơn bão khác đang sinh nở nơi một chân trời chưa biết. Không phải một ngày nắng vàng phơi trải, không phải cuồng phong xô ngã, Giáng Vân vẽ ánh sáng trong nốt lặng thời gian của người đàn bà đã yêu thương cuộc đời bằng nỗi lòng sương muối mặn.

Chân dung tự họa

Người đàn bà nhỏ bé đi xuyên qua khu rừng nơi cây trái chín đỏ trên những cành cổ thụ già, người đàn bà bên núi mây trùng trùng xanh và trắng, người đàn bà như cơn gió giữa trời chớm thu giao mùa lặng lẽ...

Và những người đàn ông, những người đàn ông hiện lên trên vải với khuôn mặt cổ xưa đang đi vào thành phố giữa trầm mặc và huyên náo khói bụi.

Bùi Xuân Phái, Hoàng Đỗ Cường, những người đàn ông đã đi qua, chỉ còn ánh sáng để lại bên bóng tối vĩnh cửu. Những người đàn ông của Vân - 2023 phát ra một thứ ánh sáng vừa quen thuộc, hiền lành, vừa dữ dội như vết sẹo đã bóng lên màu yên tĩnh. Giáng Vân đang đi qua như thế? Người đàn bà đang đi qua trên màu vẽ những chân dung cuộc đời trầm tư những mặt người lạ quen?

Chân dung Bùi Xuân Phái trong Triển lãm Vân-2023

Xem Vân - 2023, một kẻ ngoại đạo phải đứng lại bên thăm thẳm âm u những rừng già, và đi cùng ánh sáng nơi những hoa trái điềm nhiên giữa lớn lao rừng - người.

Ánh sáng trong tranh Giáng Vân không phải thứ ánh sáng của mùa hè rực rỡ, không phải ánh sáng của đèn cao áp trên hè phố đêm, không phải ánh sáng của sân khấu giữa âm thanh khuếch đại, đó là thứ màu trong suốt, sắc và sâu.

Cái ánh sáng ấy vừa thoáng nhìn như quen thuộc, đứng lâu như bị lạc, cơn thôi miên hiền lành những bí ẩn của cuộc đời. Có một Eden, một núi tuyết, hay một Mạn đà la trên bầu trời đêm, trên gương mặt già trẻ, trên áo sương mù, trên cây lá hư ảo.

Không gây khổ đau, Giáng Vân ngồi nhìn những giông gió đi qua, vẽ những giông gió đang đến. Người đàn bà đi, giữa ánh sáng và bóng tối. Ánh sáng đã mất hay ánh sáng đang gọi từ một miền khát khao kết đọng. Giáng Vân mang những thường nhật của ngày đi vào một bầu trời khác, một khu rừng khác, một quần sơn khác giữa nhấp nhô buồn và vui và yên lặng...

Không họa lại cuộc sống, Giáng Vân vẽ ra đời sống. Vẽ ra cái đời sống đã đi qua và một đời sống đang đến. Cả cái đời sống sẽ đến. Ánh sáng ấy không phải ánh sáng giữ ta lại nơi này, đó là tiếng gọi trăm năm nơi một miền ái ngại. Vừa bình yên, quen thuộc, vừa lạ lùng, ấm áp, nhưng như kẻ phải rời xa căn nhà một đời thức ngủ, băn khoăn trên những bàn chân đến và đi vào miền đất chưa biết tên...

T. H

Một số tác phẩm trong Triển lãm Vân-2023: