VỀ ĐÔI NGƯỜI CỦA THẾ KỶ XX

 

Họ đã sống một cuộc đời

hay nhiều cuộc đời,

có một tên gọi

hay nhiều tên gọi?

 

Như tay mật thám đuổi theo cái bóng của họ: tôi thấy

họ vừa ở đây lại vừa ở kia

trên cùng một trang sách.

 

Nắng trời rọi xuống dòng chữ này

ngay sau khi họ rời khỏi.

 

Họ chết, dĩ nhiên không chỉ một lần,

dưới lưỡi dao oan nghiệt

của kẻ thù, bè bạn, và hậu thế.

 

Và không chỉ một lần

sự thật lấp lánh sáng

như muối trong mắt họ.

 

Rốt cuộc, họ là ai?

 

Họ nợ thế kỷ này một câu trả lời

nhưng thế kỷ này nợ họ nhiều hơn một câu hỏi.

 

 

TIẾNG GÕ CỬA

 

Tôi nuôi tiếng gõ cửa lớn lên trong giấc mơ

trong mơ tôi thấy mình đang đứng trước một căn phòng

mà tất thảy mọi lối vào đều đóng kín.

 

Nếu căn phòng ấy là nơi trú ẩn của thơ

tiếng gõ cửa sẽ là tiếng bước chân của chữ vọng từ hành lang vắng

những câu thơ chưa được viết ra nằm im trong bóng tối

có thể cửa sẽ mở ngay sau tiếng gõ

nhưng có thể thơ sẽ biến mất ngay khi tôi vừa bước vào.

 

Nếu căn phòng ấy là nơi trú ẩn của nỗi đau

tiếng gõ cửa sẽ là tiếng than khóc ôm lấy chân thập tự giá

nhưng nỗi đau chỉ thật sự là nỗi đau

một khi nó tự tiến hành các nghi thức để treo cổ nó lên

và chối từ mọi sớt chia quanh những nguyện cầu.

 

Nếu căn phòng ấy là nơi trú ẩn của chính tôi

tiếng gõ cửa sẽ là tiếng mưa

mà vũ trụ gửi đến ngồi cạnh tôi của một nghìn năm trước

là tiếng khóc của khoảnh khắc đầu tiên cho khoảnh khắc cuối cùng

là tiếng búa đóng một vết đinh sâu lên trí nhớ

là tiếng thở dài bất lực trước thời gian khi không ai có quyền chọn lựa để bước vào.

 

Tôi nuôi tiếng gõ cửa lớn lên trong giấc mơ

rồi ném nó vào cõi vô thanh

trước khi nó kịp thành tiếng thét hãi hùng trong một giấc mơ khác.

 

 

MỘT CÁI TÊN KHÁC

 

Một cái tên khác cho đêm

là nghĩa trang.

 

Khi anh nhìn lên trời: những thiên thể

đã tắt từ rất lâu, nhìn xuống biển: bóng của chúng

trôi trên mặt nước sáng, thế giới ta đang sống

được phục dựng từ sự chết không ngừng

của thời gian.

 

Một cái tên khác cho thời gian

là thức ăn.

 

Khi anh ăn thời gian để sống (và viết bài thơ này),

nó cũng đang ăn chính nó để chết:

sự chết không ngừng của thời gian

viết một bài thơ khác về bất tử,

đó là khởi thuỷ của mọi khởi thuỷ, nơi tro bụi rơi xuống

định mệnh của chúng ta.

 

Một cái tên khác cho định mệnh

là điều-không-thể-tránh:

đổ-nát là định mệnh của đền tháp,

hư-không là định mệnh của hiện hữu,

thương-tích là định mệnh của anh.

 

Một cái tên khác cho chính anh?

Chẳng có cái tên nào khác.

 

Anh để lại cái tên duy nhất của mình trên bờ và bước xuống.

 

Giữa anh và nó,

một tiếng gọi.

 

Một cái tên khác cho tiếng gọi đã tắt:

lưỡi-của-khoảng-trống.

Bóng tối đang chồm tới nuốt chửng mọi cái tên.

 

 

Ở ĐÂU?

 

bởi mỗi người đều có một thời gian cho riêng mình

kèm với quyền sử dụng tuỳ thích

nên tôi đếm thời gian của tôi bằng thơ

 

quá khứ của tôi: những bài thơ đã được viết ra

tương lai: những bài thơ chưa viết

còn hiện tại rỗng không như chính tôi lúc này

khi đang đứng trước một bài thơ

mà chưa tìm thấy lối

 

bài thơ này của tôi lại đếm thời gian của nó

bằng những bài thơ khác:

chữ mọc lên như sẹo trên trang giấy,

đẩy bài thơ đến trước nó rơi xuống cái vực không đáy của quá khứ,

để khi câu cuối cùng hoàn tất

nó nằm im như một nghi thức tuyệt đẹp

đợi khoảnh khắc bài thơ đến sau

hiện ra và phủ quyết

 

ôi cái chết không cùng của những bài thơ!

 

bằng một cách nào đó, tôi nghĩ,

thi ca và thời gian là những nghĩa trang khổng lồ:

thời gian chôn thơ

thơ chôn thơ

thời gian của bài thơ này chôn thời gian của bài thơ khác

 

nếu tồn tại một thứ thời gian ở ngoài mọi thời gian

khi thời gian của tôi, thứ được đếm bằng thơ, chết đi

tôi hy vọng

thời gian của một ai khác sẽ đến chôn cất và đưa tiễn:

bằng cách sống để quên tôi

cùng với những bài thơ của tôi

thời gian của họ đào một nấm mồ cho thời gian của tôi

trên nghĩa trang thời gian chung vô tận

 

một khả thể u ám:

nếu mọi thời gian của chúng ta chết đi cùng một lúc

chẳng còn một thời gian nào sống để lãng quên

(và do đó, chôn cất) những thời gian khác

lúc ấy

thứ thời gian ở ngoài mọi thời gian

hẳn phải tự chôn lấy chính nó

 

câu kết của bài thơ này là một câu hỏi:

thời gian (cũng có thể là thi ca, nếu bạn muốn)

sẽ tự chôn chính nó ở đâu?

 

 

KHIẾM DIỆN

 

như cách nắng tan dần

rồi lịm sâu dưới cỏ

một lần

người mở ra cánh cửa hư vô

và rời khỏi đời sống này

trong sự tiễn đưa của dịu êm tuyệt đối

 

cuộc dạo chơi ngừng lại

những sắc màu

bóng tối nhận chìm núi đồi, suối sông, và lá biếc

 

bài hát dế giun dần thay tiếng gào khóc của người thân

bầy vi sinh mở bàn tiệc đón chào giữa muôn trùng đất thẳm

nỗi mục rữa của đời sống này

rất nhanh chóng được đổi thay bằng sự sinh sôi của vạn đời sống khác

những cái cây mọc lên, ngã xuống

lại mọc lên

và ngã xuống

cho đến lúc chẳng còn lại gì, kể cả đôi mẩu vụn vặt trong trí tưởng nhân gian

món nợ chồng chất khổng lồ của đời người đã cháy trụi theo giấy tiền vàng mã

 

gió

vùi lấp gió

thời gian

phủ quyết thời gian

 

một buổi chiều của hàng trăm năm sau

có chú bé nhìn mưa bay bên song

tiếng gõ nhịp bâng khuâng và thầm lén

giữa nỗi buồn đầu tiên tràn dâng xâm chiếm

mưa gửi đến bài kinh vô ngôn

 

bằng chuyển động toả lan trên mặt nước

vũ trụ tới ngồi cùng một nhân dạng ngây thơ

 

 

BÀI THƠ VỀ NGƯỜI SAY BÓNG ĐÊM

 

trong cái chớp mắt của vĩnh cửu

núi đồi trải ra dưới chân anh

một mê cung phố

 

anh đi như người say bóng đêm

theo dấu trái thông non vừa rụng

bối rối lăn qua những dốc đời

 

phố đã khuya từ lâu

đêm thả xuống tay anh một bàn tay lạnh buốt

đêm rộng dài đêm vẫn còn đủ chỗ

cho anh hạnh ngộ chính mình

từ bờ bên này nhìn sang bờ bên kia

thấy những phố hiện ra trong lòng phố

 

hình như có một cây cầu sương

bắc giữa hôm qua và hôm nay

giữa quên và nhớ

giữa không gian xác quyết và thời gian khả thể

 

hình như có một Đà Lạt của Thiện^*

vừa sáng lên trên lề trang giấy khuya

một Đà Lạt của Phương^**

chúng ta đi hoài chưa hết cơn nhức mỏi

và một Đà Lạt lạnh căm trong giọng người thiếu phụ

hát cho những hồn ma trôi lang thang ngoài đêm

 

cũng có một Đà Lạt của riêng anh

ở trong nhà nhìn ra

thấy đời mình trắng như sương và im như rừng khuya

một Đà Lạt của riêng anh

khi phiêu bạt ngó vào

ước được làm ngọn đèn đường chôn chân trước cổng nhà người khác

 

nên anh đứng bên này và gọi em của Đà Lạt bên kia

nghe giọng mình rơi về đáy vực

nghe thời gian nứt ra từ kẽ đá

tiếng trăm năm vỡ dưới cội thông già

 

trong cái chớp mắt của vĩnh cửu

anh viết bài thơ về người say bóng đêm

cả đời đuổi theo cái bóng của chính mình

để một sớm mai nào đó

Đà Lạt của chúng ta nổi lên như thi thể trương phình giữa lòng hồ Xuân Hương

 

có lẽ một cuộc tự sát cần phải được bắt đầu ngay từ bây giờ

ở nơi chẳng ai nghe

và không ai nhìn thấy

 

(*): Triết gia Phạm Công Thiện (1941-2011)

(**): Nhạc sĩ Lê Uyên Phương (1941-1999)