Lưu Trọng Văn

Năm 1972 tại Sài Gòn, chàng trai 24 tuổi Phan Ni Tấn viết bài thơ "Bài hát Học trò" mà mỗi chữ, mỗi câu tứa ra từ bi kịch thời đại: Chiến tranh - Thân phận người Việt.

Hãy đọc thật chậm và lắng ngân:

Kính thưa thầy đây bài chính tả của con

bài chính tả viết về nước Mỹ

con viết hai lần sai chữ America

con viết hai lần sai chữ Communist

con viết hai lần sai chữ Liberty

làm sao được, làm sao được, bởi anh con vừa chết

Kính thưa thầy, đây bài luận triết của con

Một căn nhà và một trái phá

Một đám cưới hồng bên cạnh một đám ma

Một nếp sống tàn bên cạnh người no ấm

Ôi tiếng hát nào bên lệ em tuôn mau

làm sao thuộc bài con học để vinh thân đời sau

Kính thưa thầy đây là bài toán của con

Những đường cong đường thẳng đều có gài mìn

đường vào thành phố có bar, có Mỹ, có con gái học trò

đường vào làng có hầm hố cá nhân

đường vào đời có đao kiếm căm hờn

Con đã chứng minh nhiều lần

đường ngoằn ngoèo qua Mỹ, qua Paris thật ngắn

nhưng không thể nối liền Sài Gòn - Hà Nội

nhưng không thể nối liền thành phố với làng quê

Con không đậu tú tài để đi sĩ quan Đà Lạt

Con không đậu tú tài để làm bác sĩ kỹ sư

Kính thưa thầy đây bài thuộc lòng của con

Tổ quốc Việt Nam bốn ngàn năm văn hiến

Một trăm năm Pháp thuộc

hai mươi năm đọa đày

Làm sao con thuộc được truyện Kiều Nguyễn Du

Kính thưa thầy đây là quyển vở của con

suốt một năm không hề có chữ

con để dành ép khô những giòng nước mắt

của cha con, của mẹ con, của chị con, và của

... chính con

Phan Ni Tấn, 1972.

Phan Ni Tấn - cái tên quá xa lại với đa số người Việt trong nước và đương nhiên quá xa lạ với những Vòng tay học trò hôm nay.

Phan Ni Tấn sinh năm 1948 tại Ban Mê Thuột. Tốt nghiệp Đại học Khoa học Sài Gòn năm 1969. Tốt nghiệp Võ Bị Thủ Đức tháng 1.1970 và chính thức phục vụ Quân Lực VNCH tại Pleiku năm 1971.

Tham gia Phong trào Du ca Ban Mê Thuột năm 1972. Sau sự kiện 30.4.1975, ông bị đi cải tạo tại Trại cải huấn Ban Mê Thuột. Vượt biên cuối tháng 11.1979 tới Thái Lan. Từ năm 1980 tới nay định cư tại Toronto, Canada.

Cũng năm 1972 ấy tại phố cổ Hà Nội, Lưu Quang Vũ giã từ vũ khí, lang thang kiếm sống và làm thơ. Cũng về cái bi kịch của Đất nước - Chiến tranh và Thân phận người Việt.

Thơ "Bài ca Học trò" của Phan Ni Tấn khi làm ra đã được lan truyền trong giới học trò, sinh viên khắp Sài Gòn, Huế, Đà Nẵng. Nhưng hầu hết thơ của Lưu Quang Vũ phải ẩn dật như chính Lưu Quang Vũ.

Lại thêm một bi kịch nữa từ cách ứng xử với Lịch sử này, để đến tận hôm nay - 50 năm sau, vết thương của bi kịch ấy vẫn chưa thể lành khi ca khúc "Gia tài của mẹ” còn rạch đường dao chính tuyến.

1972 Lưu Quang Vũ viết:

Tên những con chó hoang, những quả bom, những đứa giết người, những thằng lừa dối

Tên những dãy phố nghèo u tối...

Phố ngoài kia ngột ngạt những toa tàu

Tiếng bán mua tiếng cãi chửi ồn ào

Những nhà cửa nhỏ nhoi những mặt người bụi bẩn

...

Chúng mình chẳng nhận ra nhau

Đứng giữa hai ta là những người đã chết

Bóng họ che đen sì cả mặt

Những vết thương rách nát

Những nụ cười từ lâu đã tắt

Như tuổi trẻ sớm tàn trong cay cực của ta

Lưu Quang Vũ cũng sinh năm 1948 như Phan Ni Tấn, cũng năm 1972 viết:

Chúa của tôi ngồi ở bên đường

Ngủ gục trên nắp hầm trú ẩn

Chúa của tôi bom thiêu cháy xém

Chúa của tôi hát xẩm trên tàu điện

Chúa của tôi bới gạch vụn tìm con

Chúa của tôi đêm nay lang thang

Không cửa không nhà vật vờ đói rét

Điều quá chua xót rằng những gì mà Trịnh Công Sơn, Phan Ni Tấn, Lưu Quang Vũ viết 50 năm rồi mà hôm nay vẫn làm giật mình thời đại.

Sao con tàu thời đại cứ rì rì lết trên đường ray nhấp nhổm mãi thế này?

 

 

 

Nguồn: FB Lưu Trọng Văn