Lại Nguyên Ân

sưu tầm và biên soạn

 

PHỤ LỤC  

Lời dẫn: Ðể bạn đọc và bạn nghiên cứu đủ tài liệu tìm hiểu, bên cạnh sưu tập các bài báo trên, người sưu tầm in thêm sau đây tập thơ Việt Bắc theo văn bản hai lần in thành sách riêng đầu tiên: bản in thứ nhất xong ngày 8.12.1954 và bản in thứ hai, xong ngày 15.4.1955. (NST)

 
 
Tố Hữu

Việt Bắc

 tập thơ

 

  

Nhà xuất bản Văn Nghệ

Hà Nội, 1955

 

 

 

CÙNG MỘT TÁC GIẢ :

Thơ

(Hội Văn hóa Cứu quốc Việt Nam xuất bản 1946)

 

 

 

Nhân dân là bể
Văn nghệ là thuyền
Thuyền xô sóng dậy
Sóng đẩy thuyền lên

Thuyền ra khơi xa
Gió căng buồm rộng
Buồm là Lao động
Gió là Ðảng ta

 

 

 

 

1947

 

 

 

PHÁ ĐƯỜNG  

Rét Thái Nguyên rét về Yên Thế
Gió qua rừng Ðèo Khế gió sang

Em là con gái Bắc Giang
Rét thì mặc rét, nước làng em lo
Nhà em phơi lúa chưa khô
Ngô chửa vào bồ, sắn thái chưa xong
Nhà em con bế con bồng
Em cũng theo chồng đi phá đường quan
Con ơi con ngủ cho ngoan
Sang canh trăng lặn buổi tan mẹ về

Trên đồi quê
Trăng non mới hé
Ðường thì dài, hố xẻ chưa sâu
Chưa sâu thì cuốc cho sâu
Có anh có chị cùng nhau ta đào
Hì hà hì hục
Lục cục lào cào
Anh cuốc em cuốc
Ðá lở đất nhào
Nào anh bên trai
Nào em bên nữ
Ta thi nhau thử
Ai nào hơn ai!

Anh tài thì em cũng tài
Ðường dài ta xẻ, sức dai ngại gì
Ðường đi ngoắt ngoéo chữ chi
Hố ngang hố dọc chữ i chữ tờ
Thằng Tây mà cứ vẩn vơ
Có hố này chờ chôn sống mày đây
Ớ anh ớ chị nhanh tay
Nhanh tay ta cuốc, chôn thây quân thù

Ðêm nay gió rét trăng lu
Rộn nghe tiếng cuốc chiến khu phá đường...

1948

 

 

 

 

 

 

BÀ MẸ VIỆT BẮC   

Ðêm nay trên sàn
Bập bùng ngọn lửa
Mé kề nguồn cơn
Chuyện nhà chuyện cửa:

Con mé có ba
Trai hai gái một
Gái gả chồng xa
Trai còn đứa rốt

Thằng hai ngày trước
Trồn vào chiến khu
Nó đi cứu nước
Làm lính cụ Hồ.

Một hôm lính lệ
Theo thằng quan Châu
Ðến nhà hoạnh họe
Con mày đi đâu?

Tôi sợ khiếp quá
Lạnh chân lạnh tay
Ðứng trơ như đá
Hồn bay vía bay

Ông Ké lắc đầu
Một hai không biết
Nó đỏ mũi trâu
"Nói không, ông giết!"

Nó giật mái tranh
Nó tìm lục khắp
Lấc láo nhìn quanh
Như thằng ăn cắp

Nó tung đĩa bát
Nó đập héc vài ^[1]
Nó gầm nó quát
Ðá đít tạt tai

Suốt ngày nó phá
Nó chẳng thấy gì
Nó trói thằng cả
Lôi ông Ké đi

Nó khảo nó tra
Bố con nhừ tử
Rồi tha ông già
Còn con nó giữ

Nó nộp cho Tây
Ðày đâu không biết
Biền biệt lâu ngày
Nghe đồn nó chết

Nó lành như đất
Tội nghiệp con tôi
Tây nó giết mất
Con ơi, con ơi!

Phên nan gió lọt lạnh lùng
Ngọn lửa bập bùng mé khóc rưng rưng
Nghẹn ngào chuyện cũ nửa chừng

Từ đó ở nhà
Gieo neo túng quá
Hai ông bà già
Vợ thằng con cả

Rồi ông Ké mất
Nhà lại còn hai
Mẹ con quần quật
Kiếm ăn qua ngày

Bữa đói bữa no
Chạy quanh chẳng đủ
Ngày đôi bát ngô
Lên rừng đào củ

Tưởng rồi chết tất
Biết đâu có ngày
Trời còn có mắt
Cụ Hồ về ngay

Cụ Hồ ra lệnh
Ðuổi Nhật đuổi Tây
Cụ Hồ cho đánh
Lấy hết châu này.

Thằng Châu con chó
Cúp đuôi chạy dài
Mả bố nhà nó
Nịnh Tây hết thời

Ôi trời sướng quá
Dân kéo về Châu
Rầm rập hể hả
Mổ bò mổ trâu

Cờ treo đỏ chói
Trên nóc trên cây
Pí lè ^[2] inh ỏi
Suốt đêm suốt ngày

Cụ Hồ mở nước
Chia thóc cho dân
Tôi cũng lĩnh được
Tôi cũng có phần

Rồi ba tháng sau
Thằng hai ngày trước
Chẳng biết ở đâu
Chạy về bất chợt

Thoạt trông thấy nó
Tôi chẳng biết ai
Nó cao hơn bố
Tôi chỉ bằng vai

Bộ nó rõ oai
Vai thì đeo súng
Ngực tréo hai quai
Áo thì thắt bụng

Ðầu nó đội mũ
Có cái sao vàng
Trước nó lam lũ
Bây giờ thấy sang

Tôi ôm lấy nó
Tôi kể trước sau
Nỗi nhà mất bố
Nỗi anh chết tù

Mắt nó đỏ nọc
Nó cầm tay tôi:
Mé ơi đừng khóc
Nước Ðộc lập rồi!

Tôi bảo con tôi:
Mày đi tao nhớ
Tuổi đã lớn rồi
Liệu mà cưới vợ

Nó chỉ cười khì
Vợ con gì gấp!
Con còn phải đi
Giữ gìn Ðộc lập!

Ở chơi ít bữa
Nó hát cả ngày
Dọn nhà sửa cửa
Xới vườn luôn tay

Rồi nó xung phong
Vào Nam đánh giặc
Bao giờ giặc xong
Lại về Việt Bắc!

Tôi bảo: mày đi
Mày lo cho khỏe
Ðừng nghĩ lo gì
Ở nhà có mé...

Từ ấy đến nay
Ngày đêm tôi khấn
Tôi mong có ngày
Nó về, thắng trận...

^[1]Héc vài: chảo trâu

^[2] Pí lè: kèn miền ngược

 

 

 

 

1947

 

 

 

 

 

 

 LÊN TÂY BẮC  

Sáng nay ra trận lên Tây Bắc
Hai đứa ta cùng đi đánh giặc
Tay dao tay súng gạo đầy bao
Chân cứng đạp rừng gai đá sắc

Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài lên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá ngụy trang reo với gió đèo

Quê hương anh đó gió sương mù
Và rú rừng đây của chiến khu
Cỏ ngập đồng khô mờ lối cũ
Tan hoang làng cháy khói căm thù

Anh đi tìm giặc, tôi tìm anh
Người lính trường chinh áo mỏng manh
Mỗi bước vàng theo đồng lúa chín
Lửa vui từng mái nứa tươi xanh

Po Tào Mường Khủa Mường Tranh
Mường La Hát Lót chân anh đã từng

Anh về cối lại vang rừng
Chim reo quanh mái, gà mừng dưới sân
Anh về sáo lại ái ân
Ðêm trăng hò hẹn trong ngần tiếng ca

Nhưng rồi khói từ xa gió thổi
Núi kêu anh bộ đội lên đường

Lại những ngày đi, vắt với sương
Ngô bung, xôi nhạt, nước lưng bương
Ðên mưa rình giặc tai thao thức
Mùa lại mùa qua rét nhức xương

Ai biết trưa nay giữa bụi bờ
Anh nằm sưởi nắng mắt lơ mơ
Tôi ngồi không ngủ nghe anh thở
Khe khẽ lòng ngâm lên tiếng thơ

1948

 

 

 

BAO GIỜ HẾT GIẶC   

Bà bủ nằm ổ chuối khô
Bà bủ không ngủ bà lo bời bời
Ðêm nay tháng chạp mồng mười
Vài mươi bữa nữa Tết rồi hết năm
Bà bủ không ngủ bà nằm
Bao giờ thằng út về thăm một kỳ?
Từ ngày nó bước ra đi
Nó đi Giải Phóng đến khi nào về?
Bao giờ hết giặc về quê?
Ðêm đêm bà bủ nằm mê khấn thầm
Bà bủ không ngủ bà nằm
Càng lo càng nghĩ càng căm càng thù
Ngoài phên gió núi ù ù
Mưa đêm mưa tự chiến khu mưa về

Ðêm nay bộ đội rừng khe
Mưa ướt dầm dề, gió buốt chân tay
Nó đi đánh giặc đêm này
Bước run bước ngã bước lầy bước trơn
Nhà còn ổ chuối lửa rơm
Nó đi đánh giặc đêm hôm sưởi gì?
Năm xưa cơm củ ngon chi
Năm nay cơm gié nhà thì vắng con
Bà bủ gan ruột bồn chồn
Con gà đã gáy đầu thôn sáng rồi.

1948


BẦM ƠI  

Ai về thăm mẹ quê ta
Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm

Bầm ơi có rét không bầm
Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn
Bầm ra ruộng cấy bầm run
Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non
Mạ non bầm cấy mấy đon
Ruột gan bầm lại thương con mấy lần
Mưa phùn ướt áo tứ thân
Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu
Bầm ơi sớm sớm chiều chiều
Thương con bầm chớ lo nhiều bầm nghe
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm
Con đi đánh giặc mười năm
Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi
Con ra tiền tuyến xa xuôi
Yêu bầm yêu nước cả đôi mẹ hiền
Nhớ thương con, bầm yên tâm nhé
Bầm của con, mẹ Vệ quốc quân
Con đi xa cũng như gần
Anh em đồng chí quây quần là con
Bầm yêu con yêu luôn đồng chí
Bầm quý con, bầm quý anh em
Bầm ơi, liền khúc ruột mềm
Có con có mẹ còn thêm đồng bào
Con đi mỗi bước gian lao
Xa bầm nhưng lại có bao nhiêu bầm
Bao bà cụ từ tâm làm mẹ
Yêu quý con như đẻ con ra
Cho con nào áo nào quà
Cho củi con sưởi cho nhà nghỉ ngơi
Con đi, con lớn lên rồi
Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con
Nhớ con, bầm nhé đừng buồn
Giặc tan, con lại về luôn với bầm.

Mẹ già tóc bạc hoa râm
Chiều nay chắc cũng nghe thầm tiếng con...

1948

 

 

1949

 

 

 

1951

 

 

 

BẮN

Chúng ta ở đây
Trên đầu chúng nó
Ðại bác ta sau rèm tre nghểnh cổ
Trông xuống khoanh đồi đỏ
Ngon như một đĩa thịt bò tươi
Dưới kia chúng nó đang cười
Cười đi nhé, chúng bay ơi, rồi chết!

Bao đồng chí của ta bay đã giết
Chặt đầu cắm cọc phơi khô
Chị em ta, bay căng thịt lõa lồ
Con em ta bay quẳng chân vào lửa
Lúa ngô ta bay cướp về cho ngựa
Xóm làng ta bay đốt cháy tan hoang!

Chúng bay cười?

- Ðến giờ chưa đồng chí?

Năm phút nữa? Sao mà lâu thế nhỉ!
Anh pháo binh anh còn đợi chờ gì?
Anh còn trông anh còn ngắm từng ly
Anh sửa lại cho ngay nòng súng
Chúc đồng chí bắn thẳng vào cho đúng
Xé tan đồn nát xác chúng ra!
Có tiếng kèn gì thổi dưới đồi xa
Cờ chúng nó phất phơ đầu cột ấy
Chúng nó chào cờ! Ôi lá cờ hôi tanh biết mấy
Kéo bao lần qua máu của ta!
Anh pháo binh anh chưa bắn đi à?
Một phút nữa?
Ðầu tôi cháy bùng lên như cục lửa
Sướng bao nhiêu chốc nữa sẽ thành than
Sẽ ra tro tất cả trại đồn tan
Thây chúng nó tung lên từng miếng đỏ
Ðầu chúng nó óc phụt ra ngoài sọ

Ơi các anh xung kích dưới cỏ âm thầm
Hãy sẵn sàng tay mác nhảy lên đâm
Giết, bắt sống, không mống nào được thoát!
Anh đại bác, tôi chờ anh để hát!

1948

 

Voi ^[1]

Voi là voi ơi
Voi yêu voi quý
Voi nằm voi nghỉ
Voi nghỉ voi chơi

Voi là voi ơi
Voi ta đầu thép
Voi cong chân đẹp
Voi nghểnh vòi cười

Voi là voi ơi
Voi con voi mẹ
Voi nặng voi nhẹ
Nào đi, trưa rồi!

Voi là voi ơi
Voi đi đánh nhé
Voi gầm voi ré
Voi xé tơi bời

Ta bế ta bồng
Voi lên ta vác
Vai ta vai sắt
Chân ta chân đồng

Ta đi qua rừng
Lau tre san sát
Voi nghe ta hát
Núi dội vang lừng

Ta đi lên đèo
Ta leo lên dốc
Voi ơi khó nhọc
Khó nhọc cũng trèo

Con đường gieo neo
Là đường Vệ Quốc
Tha hồ đèo dốc
Ta hò ta reo

Voi là voi ơi
Ðường đi dằng dặc
Chông gai cũng mặc
Ta vui ta cười

Một tí nữa thôi
Ðứng trên đầu địch
Nhanh lên đến đích
Tới rồi voi ơi!

Hoan hô voi ta
Hoan hô Vệ pháo
Yêu voi cởi áo
Lau cho voi nhà

Nào Voi nào Vệ
Ta quyết một lòng
Voi hăng voi nhé
Trận này lập công!
1948


Ðợi anh về
(dịch thơ Simonov)

Em ơi đợi anh về
Ðợi anh hoài em nhé
Mưa có rơi dầm dề
Ngày có dài lê thê
Em ơi em, cứ đợi.

Dù tuyết rơi gió nổi
Dù nắng cháy em ơi
Bạn cũ có quên rồi
Ðợi anh về em nhé!

Tin anh dù vắng vẻ
Lòng ai dù tái tê
Chẳng mong chi người về
Thì em ơi cứ đợi!
Em ơi em, cứ đợi!
Dù ai nhớ thương ai
Chẳng mong có ngày mai
Dù mẹ già con dại
Hết mong anh trở lại
Dù bạn viếng hồn anh
Yên nghỉ nấm mồ xanh
Nâng chén tình dốc cạn
Thì em ơi mặc bạn
Ðợi anh hoài em nghe
Tin rằng anh sắp về!

Ðợi anh anh lại về
Trông chết cười ngạo nghễ
Ai ngày xưa rơi lệ
Hẳn cho sự tình cờ
Nào có biết bao giờ
Bởi vì em ước vọng
Bởi vì em trông ngóng
Tan giặc bước đường quê
Anh của em lại về

Vì sao anh chẳng chết?
Nào bao giờ ai biết
Có gì đâu em ơi
Chỉ vì không ai người
Biết như em chờ đợi.

1947

^[1] Voi: Đại bác

 

 

BÀI CA CỦA NGƯỜI DU KÍCH  
(dịch dân ca Nam Tư)

- Anh ơi mau trở về quê
Vợ anh vò võ một bề canh suông
- Thương chồng em hãy theo chồng
Ở đây chiến đấu, anh không thể về!

- Anh ơi mau trở về quê
Con anh nó khóc đỏ hoe cả tròng
- Con tôi có khó giòng giòng
Ở đây chiến đấu, cha không thể về!

- Anh ơi mau trở về quê
Mẹ anh già yếu bên hè chờ mong
- Mẹ ơi đừng giận đừng trông
Ở đây chiến đấu, con không thể về

- Anh ơi mau trở về quê
Nhà anh giặc đốt đã loe lửa hồng
- Cháy nhà thì cháy cam lòng
Ở đây chiến đấy, tôi không thể về!

- Anh ơi mau trở về quê
Ðời anh chết trẻ làm gì uổng thân
- Tôi dù chết mất tuổi xuân
Miễn là thắng lợi, được phần tự do

1948


CHO ĐỜI TỰ DO  
(dịch dân ca Nam Tư)

Chuyện rằng ở xứ Coóc-đon
Có người mẹ đến mồ con sụt sùi
Khóc rằng: Con của mẹ ơi
Con vàng con ngọc bỏ đời đi đâu
Ðể cho bố khóc mẹ sầu
Ðất ơi trả lại con đầu cho ta
Con nghe thấy tiếng mẹ già
- Mẹ ơi, đừng khóc nữa mà héo hon
Ðất đen phủ nặng mình con
Nhưng giòng nước mắt mẹ còn nặng hơn
Mẹ đừng khóc bên mồ con nữa
Trở về lo nhà cửa mẹ ơi
Nhắn cho nhà biết một lời
Rằng con mẹ chết cho đời tự do

1949

 

 

1949

 

HÀNH KHÚC  
(dịch thơ Aragon)

Giữa hồi phản phúc
Tối đen tù ngục

Suối đã đục giòng
Chỉ lệ còn trong

Tai nghe những tiếng ré điên cuồng
Những lời tán tỉnh, lời quay quắt

Giặc xanh ^[1] đến với lũ diều hâu
Che ánh mặt trời, đen mặt đất

Chúng bảo ta : Rồi bay đói khát
Và giằng tay cướp bát cơm ta

Chúng bảo ta: Rồi bay chết rét
Và dân ta ăn tuyết nằm băng
Chúng bảo ta: Phải quăng đốt sách
Chủ đi đâu, chó xích theo sau

Chúng bảo ta: Cúi đầu tôi mọi
Phải phục tùng không nói năng chi

Chúng bảo ta: Tất cả phải quỳ
Những đứa khỏe thì đi sang Ðức

Chúng bảo ta: Tên này vào ngục
Những tên kia tống cổ đi đày

Nhưng chúng quên còn những người ngay
Lòng căm giận và bao người trẻ

Nhưng chúng quên quyết tâm bao kẻ
Mất hay còn một lẽ mà thôi

Chúng ta như ào ào gió lốc
Chúng ta như lửa bốc trong lò

Phất cờ lên dành lại tự do
Không liều lĩnh, không hy sinh vô ích

Chúng ta đi đánh quân thù địch
Chúng ta đi cứu nước non ta!

Ðuổi đuổi đi những thằng chủ mới
Quân giặc cướp, giết người, quân phản bội

Phân rõ trắng đen, phân rõ chính tà
Phải xứng danh Tổ quốc chúng ta!

Phải giành lại từ tay gian ác
Từng trái đồi ngọn núi vườn hoa

Phải giành lại từ tay quân giặc
Từng cửa nhà mồ mả ông cha

Bao đồng cỏ ngàn xưa đẫm máu
Và cả trời hiền hậu bao la

Mây không vẩn giặc không còn bóng
Tất tất cả kêu lên giải phóng

Những gì ta yêu phải cứu thoát ra
Tự mình ta, tự mình ta.

1950

^[1] Giặc xanh: Giặc Đức mặc quần áo xanh
 

 

 

1953

BÀI CA THÁNG MƯỜI 

Thuở Anh chưa ra đời
Trái đất còn nức nở
Nhân loại chửa thành người
Ðêm ngàn năm man rợ

Nước mắt máu mồ hôi
Ðong hàng bát hàng bát
Bán đổi lấy cơm ôi
Nhặt từng hạt từng hạt

Từ khi Anh đứng dậy
Trái đất bắt đầu cười
Và loài người từ đấy
Ca bài ca Tháng Mười

Những mắt buồn sắp nhắm
Bừng dậy thấy tương lai
Những bàn tay lại nắm
Cờ đỏ qua đêm dài

Những đầu lên máy chém
Nhìn đao phủ hiên ngang:
"Muôn năm Ðảng Cộng sản!
"Chào Xô-Viết Liên bang!"

Ơi người Anh dũng cảm
Lũy thép sáng ngời ngời
Ðây Việt Nam Tháng Tám
Em Liên Xô Tháng Mười!

Hoan hô Sta-lin
Ðời đời cây đại thọ
Rợp bóng mát Hòa bình
Ðứng đầu sóng ngọn gió!

Hoan hô Hồ Chí Minh
Cây hải đăng mặt biển
Bão táp chẳng rung rinh
Lửa trường kỳ kháng chiến!

1950

 

 

 

 

ÐỜI ĐỜI NHỚ ÔNG  

Bữa trước mẹ cho con xem ảnh
Ông Sta-lin bên cạnh nhi đồng
Áo ông trắng giữa mây hồng
Mắt ông hiền hậu, miệng ông mỉm cười

Trên đồng xanh mênh mông
Ông đứng với em nhỏ
Cổ em quàng khăn đỏ
Hướng tương lai
Hai ông cháu cùng nhìn

Sta-lin! Sta-lin!
Yêu biết mấy, nghe con tập nói
Tiếng đầu lòng con gọi Sta-lin!
Mồm con thơm sữa xinh xinh
Như con chim của hòa bình trắng trong

Hôm qua loa gọi ngoài đồng
Tiếng loa xé ruột xé lòng biết bao
Làng trên xóm dưới xôn xao
Làm sao, ông đã... làm sao, mất rồi!
Ông Sta-lin ơi! Ông Sta-lin ơi!
Hỡi ôi Ông mất! Ðất trời có không?
Thương cha thương mẹ thương chồng
Thương mình thương một thương Ông thương mười

Yêu con yêu nước yêu nòi
Yêu bao nhiêu lại yêu Người bấy nhiêu

Ngày xưa khô héo quạnh hiu
Có Người mới có ít nhiều vui tươi
Ngày xưa đói rách tơi bời
Có Người mới có được nồi cơm no

Ngày xưa cùm kẹp dày vò
Có Người mới có tự do tháng ngày
Ngày mai dân có ruộng cày
Ngày mai độc lập ơn này nhớ ai
Ơn này nhớ để hai vai
Một vai ơn Bác một vai ơn Người
Con còn bé dại con ơi
Mai sau con nhé trọn đời nhớ Ông

Thương Ông mẹ nguyện trong lòng
Yêu làng yêu nước yêu chồng yêu con
Ông dù đã khuất không còn
Chân Ông còn mãi dấu son trên đường

Trên đường quê sáng tinh sương
Hôm nay nghi ngút khói hương xóm làng
Ngàn tay trắng những băng tang
Nối liền khúc ruột nhớ thương đời đời

5-1953

 

 

 

SÁNG THÁNG NĂM

Vui sao một sáng tháng Năm
Ðường về Việt Bắc lên thăm Bác Hồ
Suối dài xanh mướt nương ngô
Bốn phương lồng lộng thủ đô gió ngàn

Bác kêu con đến bên bàn
Bác ngồi Bác viết, nhà sàn sơn sơ
Con bồ câu trắng ngây thơ
Nó đi tìm thóc nhởn nhơ quanh nhà.

Bàn tay con nắm tay Cha
Bàn tay Bác ấm vào da vào lòng
Bác ngồi đó, lớn mênh mông
Trời xanh biển rộng ruộng đồng nước non

Bác Hồ, cha của chúng con
Hồn của muôn hồn!
Cho con được ôm hôn má Bác
Cho con hôn mái đầu tóc bạc
Hôn chòm râu mát rượi hòa bình!

Ôi! cái tên kính yêu Hồ Chí Minh!
Trong sáng lòng anh xung kích
Nửa đêm bôn tập diệt đồn
Vững tay người chiến sĩ nông thôn
Bắt sỏi đá phải thành sắn gạo
Anh thợ, má anh vàng thuốc pháo
Cánh tay anh đầy sẹo lửa gang
Ơi những em đốt đuốc đến trường làng
Và các chị dân công mòn đêm vận tải!

Các anh chị, các em ơi, có phải
Mỗi khi lòng ta xao xuyến rung rinh
Môi ta thầm kêu Bác: “Hồ Chí Minh”!
Và mỗi trận mỗi mùa vui thắng lợi
Ðôi mắt Bác hiện lên cười phấn khởi
Ta lớn cao lên, bay bổng diệu kỳ
Trên đường dài hai cánh đỡ ta đi...

Bác Hồ đó, là lòng ta yên tĩnh
Ôi người Cha đôi mắt mẹ hiền sao!
Giọng của Người không phải sấm trên cao
Thấm từng tiếng, ấm vào lòng mong ước
Con nghe Bác tưởng nghe lời non nước
Tiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau...

Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị
Màu quê hương bền bỉ đậm đà
Ta bên Người, Người tỏa sáng trong ta
Ta bỗng lớn ở bên Người một chút

Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút
Trán mênh mông thanh thản một vùng trời
Không gì vui bằng mắt Bác Hồ cười
Quên tuổi già, tươi mãi tuổi đôi mươi
Người rực rỡ một mặt trời cách mạng
Mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng
Ðêm tàn bay chập choạng dưới chân Người

Hồ Chí Minh
Người ở khắp nơi nơi...
Hồn biển lớn đón muôn lời thủ thỉ
Lắng từng câu từng ý chưa thành
Người là Cha, là Bác, là Anh
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ
Người ngồi đó, với cây chì đỏ
Chỉ đường đi từng bước từng giờ
Không gì vinh bằng chiến đấu dưới cờ
Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại!

 

Con nhớ hết mỗi lời Người dạy:
“Kháng chiến gian nan, kháng chiến trường kỳ”
Bác bảo đi là đi!
Bác bảo thắng là thắng!
Việt Nam có Bác Hồ
Thế giới có Sta-lin
Việt Nam phải tự do
Thế giới phải hòa bình!

Chúng con chiến đấu hy sinh
Tấm lòng son sắt, đinh ninh lời thề!

Bắt tay Bác tiễn ra về
Nhớ hoài buổi sáng mùa hè chiến khu

5-1951

TA ĐI TỚI  

Ta đi giữa ban ngày
Trên đường cái, ung dung ta bước
Ðường ta rộng thênh thang tám thước
Ðường Bắc Sơn - Ðình Cả - Thái Nguyên
Ðường qua Tây Bắc, đường lên Ðiện Biên
Ðường cách mạng, dài theo kháng chiến
Ðến hôm nay đường xuôi về biển
Mới tinh khôi màu đất đỏ tươi!
Ðẹp vô cùng Tổ quốc ta ơi!
Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt
Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát
Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca

Ai qua Phú Thọ
Ai xuôi Trung Hà
Ai về Hưng Hóa
Ai xuống khu Ba
Ai vào khu Bốn
Ðường ta đó, tự do cuồn cuộn
Bốt đồn Tây đã cuốn sạch rồi!
Sông Thao nao nức sóng dồi
Ai về Hà Nội thì xuôi cùng thuyền.

Ờ đã chín năm rồi đấy nhỉ!
Kháng chiến ba ngàn ngày không nghỉ
Bắp chân, đầu gối vẫn săn gân!
Ngẩng đầu lên: trong sáng tuyệt trần
Tháng Tám mùa thu xanh thắm
Mây nhởn nhơ bay
Hôm nay ngày đẹp lắm!
Mây của ta, trời thắm của ta
Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa!
Ðã tan tác những bóng thù hắc ám
Ðã sáng lại trời thu tháng Tám
Trên đường ta về lại Thủ đô
Cờ bay quanh tóc bạc Bác Hồ!

Mẹ ơi lau nước mắt
Làng ta giặc chạy rồi!
Tre làng ta lại mọc
Chuối vườn ta xanh chồi
Trâu ta ra bãi ra đồi
Ðồng ta lại hát hơn mười năm xưa...
Các em ơi, đã học chưa?
Các anh dựng cho em trường mới nữa
Chúng nó chẳng còn mong dội lửa
Trường của em đứng giữa đồi quang
Tiếng các em thánh thót quanh làng.

Ai đi Nam Bộ
Tiền Giang, Hậu Giang
Ai vô thành phố
Hồ Chí Minh
Rực rỡ tên vàng

Ai về thăm bưng biền Ðồng Tháp
Việt Bắc miền Nam, mồ ma giặc Pháp
Nơi chôn rau cắt rốn của ta!
Ai đi Nam-Ngãi - Bình-Phú - Khánh Hòa
Ai vô Phan Rang, Phan Thiết
Ai lên Tây Nguyên, Công Tum, Ðắc Lắc
Khu Năm dằng dặc khúc ruột miền Trung!
Ai về với quê hương ta tha thiết
Sông Hương, Bến Hát, Cửa Tùng
Ai vô đó, với đồng bào, đồng chí
Nói với Nửa Việt Nam yêu quý
Rằng: nước ta là của chúng ta
Nước Việt Nam dân chủ cộng hòa!
Chúng ta con một cha, nhà một nóc
Thịt với xương, tim óc dính liền.

Dù ai nói ngả nói nghiêng
Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân
Dù ai rào dậu ngăn sân
Lòng ta vẫn giữ là dân Cụ Hồ!

Ta đã lớn lên rồi trong khói lửa
Chúng nó chẳng còn mong được nữa
Chặn bàn chân một dân tộc anh hùng
Những bàn chân từ than bụi, lầy bùn
Ðã bước dưới mặt trời cách mạng
Những bàn chân của Hóc Môn, Ba Tơ, Cao Lạng

Lừng lẫy Ðiện Biên, chấn động địa cầu
Những bàn chân đã vùng dậy đạp đầu
Lũ chúa đất xuống bùn đen vạn kiếp!

Ta đi tới trên đường ta bước tiếp
Rắn như thép, vững như đồng
Ðội ngũ ta trùng trùng điệp điệp
Cao như núi, dài như sông
Chí ta lớn như biển Ðông trước mặt!
Ta đi tới, không thể gì chia cắt
Mục Nam Quan đến bãi Cà Mau
Trời ta chỉ một trên đầu
Bắc Nam liền một biển
Lòng ta không giới tuyến
Lòng ta chung một Cụ Hồ
Lòng ta chung một Thủ đô
Lòng ta chung một cơ đồ Việt Nam!

8-1954

 

 

 

 

 

VIỆT BẮC  

- Mình về mình có nhớ ta
Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.
Mình về mình có nhớ không
Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?

Tiếng ai tha thiết bên cồn
Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi
Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay...

- Mình đi có nhớ những ngày
Mưa nguồn suối lũ những mây cùng mù
Mình về có nhớ chiến khu
Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai
Mình về rừng núi nhớ ai
Trám bùi để rụng, măng mai để già
Mình đi có nhớ những nhà
Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son
Mình về còn nhớ núi non
Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh
Mình đi mình có nhớ mình
Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?

- Ta với mình, mình với ta
Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh
Mình đi mình lại nhớ mình
Nguồn bao nhiêu nước, nghĩa tình bấy nhiêu...

Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương
Nhớ từng bản khói cùng sương
Sớm khuya bếp lửa người thương đi về
Nhớ từng rừng nứa bờ tre
Ngòi Thia, sông Ðáy, suối Lê vơi đầy.

Ta đi ta nhớ những ngày
Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi
Thương nhau, chia củ sắn lùi
Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô
Nhớ sao lớp học i tờ
Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan
Nhớ sao ngày tháng cơ quan
Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo
Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều
Chày đêm nện cối đều đều suối xa...

Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Ðèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng dọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.

Nhớ khi giặc đến giặc lùng
Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây.
Núi giăng thành lũy sắt dày
Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù
Mênh mông bốn mặt sương mù
Ðất trời ta cả chiến khu một lòng.

Ai về ai có nhớ không?
Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng
Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng
Nhớ từ Cao - Lạng, nhớ sang Nhị Hà
Những đường Việt Bắc của ta
Ðêm đêm rầm rập như là đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng, bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc những đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay
Nghìn đêm thăm thẳm sương dày
Ðèn pha bật sáng như ngày mai lên.

Tin vui chiến thắng trăm miền
Hòa Bình, Tây Bắc, Ðiện Biên vui về
Vui từ Ðồng Tháp, An Khê
Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng

Ai về ai có nhớ không?
Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang
Nắng trưa rực rỡ sao vàng
Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công
Ðiều quân chiến dịch Thu Ðông
Nông thôn phát động, giao thông mở đường
Giữ đê, phòng hạn, thu lương
Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu.

Ở đâu u ám quân thù
Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi
Ở đâu đau đớn giống nòi
Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền
Mười lăm năm ấy, ai quên
Quê hương Cách mạng dựng nên Cộng hòa
Mình về mình lại nhớ ta
Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào.

- Nước trôi nước có về nguồn
Mây đi mây có cùng non trở về
Mình về ta gửi về quê
Thuyền nâu trâu mộng với bè nứa mai
Nâu này nhuộm áo không phai
Cho lòng thêm đậm, cho ai nhớ mình
Trâu về, xanh lại Thái Bình
Nứa mai gài chặt mối tình ngược xuôi
- Nước trôi lòng suối chẳng trôi
Mây đi mây vẫn nhớ hồi về non
Ðá mòn nhưng dạ chẳng mòn
Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhòa
Nứa mai mình gửi quê nhà
Nước non đâu cũng là ta với mình
Thái Bình đồng lại tươi xanh
Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui.

- Mình về thành thị xa xôi
Nhà cao còn thấy núi đồi nữa chăng?
Phố đông còn nhớ bản làng
Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?
Mình đi ta hỏi thăm chừng
Bao giờ Việt Bắc tưng bừng thêm vui?

- Ðường về, đây đó gần thôi
Hôm nay rời bản về nơi thị thành
Nhà cao chẳng khuất non xanh
Phố đông càng giục chân nhanh bước đường
Ngày mai về lại thôn hương
Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về
Ngày mai rộn rã sơn khê
Ngược xuôi tàu chạy, bốn bề lưới giăng
Than Phấn Mễ, thiếc Cao Bằng
Phố phường như nấm như măng giữa trời
Mái trường ngói mới đỏ tươi
Chợ vui trăm nẻo về khơi luồng hàng
Muối Thái Bình ngược Hà Giang
Cày bừa Ðông Xuất, mía đường tỉnh Thanh
Ai về mua vại Hương Canh
Ai lên mình gửi cho anh với nàng
Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng
Vải tơ Nam Ðịnh, lụa hàng Hà Ðông
Áo em thêu chỉ biếc hồng
Mùa xuân ngày hội “lùng tùng” thêm tươi
Còn non, còn nước, còn trời
Bác Hồ thêm khỏe, cuộc đời càng vui.

- Mình về với Bác đường xuôi
Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người
Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngời
Áo nâu túi vải, đẹp tươi lạ thường
Nhớ Người những sáng tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi, rừng núi trông theo bóng Người...

- Lòng ta ơn Bác đời đời
Ngược xuôi, đôi mặt một lời song song
Ngàn năm xưa nước non Hồng
Còn đây, ơn Bác nối dòng dài lâu
Ngàn năm non nước mai sau
Ðời đời ơn Bác càng sâu càng nồng.

Cầm tay nhau hát vui chung
Hôm sau mình nhé, hát cùng Thủ đô.

10-1954

 

 

 

 

 

 

LẠI VỀ

Hà Nội ơi Hà Nội!
Cay đắng tám năm ròng
Quê ta thành đất giặc
Ôi ngàn năm Thăng Long!

Năm cửa ô rào thép
Xe gíp bụi mù đường
Nghênh ngang bầy mũ đỏ
Tanh trường học nhà thương

Còi hét ga Hàng Cỏ
Ðêm này nó chạy đâu
Bóng tối đè mái phố
Bay đâu lũ diều hâu?

Xé ruột lòng thao thức
Giày đinh nghiến nửa đêm
Tim đập dồn trống ngực
Ai đấm cửa ngoài thềm?

Ðầu phố ai kêu đó
Ú ớ mấy thằng say
Cuồng loạn quay đèn đỏ ^[1]
Quỷ sứ cười đêm ngày!

Hà Nội ơi Hà Nội!
Ðến bao giờ bao giờ
Hết đêm dài đen tối
Ngày mai đỏ rực cờ?

Hà Nội ta không mất
Nước Hồ Gươm vẫn trong
Ðêm đêm nhìn ảnh Cụ
Mắt Người nhìn ấm lòng

Hà Nội ta không khuất
Hỏa Lò thêm Nhà Tiền
Những đứa con vào chật
Hà Nội ơi vùng lên!

Giành lại bao năm tháng
Giành lại mỗi người con
Từng ngọn đèn tươi sáng
Từng giọt nước lành ngon!

Hà Nội ơi Hà Nội!
Bao giờ

Giữa Thủ đô

Cụ Hồ về

Bộ đội

Tiến vào năm cửa ô?

 

Về đến đây rồi Hà Nội ơi!
Người đi kháng chiến tám năm trời
Hôm nay về lại đây Hà Nội
Ràn rụa vui lên ướt mắt cười

Ðường quen phố cũ đây rồi
Thủ đô tươi dậy mặt người như hoa
Vườn hồng ngớt gió mưa qua
Cờ hoa đỏ nắng mái nhà vàng sao
Tay vui sóng vỗ rạt rào
Người về kẻ đợi mừng nào mừng hơn?
Biết bao sung sướng tủi hờn
Trông nhau mà tưởng như hồn còn mơ!

Hồ Gươm xanh thắm quanh bờ
Thiên thu hồn Nước mong chờ bấy nay!
Bây giờ đây lại là đây
Quốc kỳ đỉnh Tháp sao bay mặt Hồ

10-1954

^[1]Ðèn đỏ của những hộp đêm