Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Hai con đường
Truyện Trương Quang
Chị dừng lại ở một ngã sáu, mệt mỏi và thoáng chút hốt hoảng. Chiếc thánh giá bằng đồng đen trên đỉnh chóp ngôi nhà thờ ở cuối con đường thẳng xa tắp, vẫn hiển hiện lừng lững sau nền trời trong xanh không gợn một chút mây, như một cánh tay đưa lên vẫy chào chị. Chị sững sờ nhận ra là nơi mình hiện đang đứng không xa mấy nơi chị vừa rời bỏ sáng nay.
Chị đứng thờ ơ nhìn cảnh náo nhiệt của cuộc sống đang vào đỉnh điểm trong ngày, như hội tụ vào một điểm rồi tỏa ra nhiều hướng theo hình nan quạt. Mặt trời tháng tư hùng hổ đổ lửa xuống những khoảng trống trên mặt đường và ngóc ngách trong những con hẻm xung quanh. Một nhóm xe ôm hờ hững đọc báo hoặc nằm dài trên yên xe, mũ úp mặt tránh nắng trưa chói chang. Một bên má chị vẫn còn bỏng rát, hằn dấu năm ngón tay tàn bạo của chồng tối hôm qua. Chị mím môi, hai tay nắm lại, thêm cương quyết, tiến gần đến một người đứng tuổi trong nhóm, giở nón, nhỏ nhẹ:
“Xin bác vui lòng chỉ cho cháu con đường nào xa nhất…”.
Người đàn ông ngẩng đầu lên nhìn chị, hơi bực mình, nhưng khi thấy dáng vẻ đứng đắn và sự thành thật trong mắt chị, ra dấu cho chị theo mình ra mép đường. Ông đưa tay chỉ về phía trước, giọng pha chút đùa cợt:
“Chị băng qua bên kia đường, đến cuối dãy nhà thứ mười, lên xe buýt số 10, xuống trạm thứ mười, đi bộ một đoạn tới con đường thứ mười, băng qua đường, rẽ sang phía tay trái, tiếp tục đi tới ngõ hẻm thứ mười, rẽ trái, rồi rẽ tay mặt…”.
Khi thấy chị còn ngơ ngác, ông đổi giọng, trấn an:
“Con cứ nhớ số 10 là đủ. Đó là con đường xa nhứt, theo như bác biết”.
Người chạy xe ôm già đứng tần ngần một lúc lâu ở góc đường cho đến khi bóng chị khuất sau dãy nhà cao, rồi yên tâm trở về tựa mình vào thân chiếc xe máy đã rệu rã vì tuổi già như ông, nhắm mắt mường tượng những bước chân của chị đi vào nơi xa lạ.
Chị bước tới phía trước, theo đúng lời chỉ dẫn của người đàn ông đứng tuổi, văng vẳng bên tai lời nhạo báng lẫn đối chút thương hại của cô bạn đồng nghiệp, một lần khi nghe chị trải lòng tâm sự: “Cái cô này, như người đi trong mây!”. Thật ra, chị không có cách nào khác. Chị không thể dừng lại, quay trở về mà chỉ có thể bước tới. Chị không muốn đã tự mình tách ra rồi trở lại nhập vào cái bóng của chính mình.
Người chạy xe ôm đã cố ý chỉ cho chị đi tránh con đường thẳng dẫn ra trung tâm thành phố; nơi không ít cuộc đời ngây thơ đã rẽ vào những con hẻm cụt với những kết cục buồn thảm. Con đường ông đề nghị sẽ tiếp tục đưa chị về phía trước, sẽ rẽ ngang rẽ dọc như một mê-thất-sống, cho đến khi chị sẽ phải dừng lại một nơi nào đó như một điểm cuối cùng trên lộ trình. Nơi đến là một khu sinh sống dọc ngang như bàn cờ, tập trung đủ loại thành phần ở phần đáy của xã hội, nhưng cư dân ở đấy nghèo (mà không hèn), thành thật và thường có lòng nhân ái.
Ông âm thầm cầu mong cho người phụ-nữ-trẻ-không-quen-biết ấy một lúc nào đó sẽ phải dừng lại vì kiệt sức, được ai đó cưu mang tạm thời, nghỉ ngơi một thời gian cho lòng lắng xuống và cuối cùng sẽ quyết định trở về, theo con đường cũ đã từng đi, như những cuộc đời bình thường khác. Ông cũng đã từng ra đi nhiều lần trong đời, rồi chỉ trở về đứng ở đây, mỗi ngày thờ ơ nhìn một cảnh quan như chưa từng thay đổi. Nhưng đó là một đời người, một sát-na đã được đặt định riêng cho ông, chi li từ điểm khởi đầu cho đến điểm chấm dứt. Ông thản nhiên chấp nhận sống và đi cho hết cuộc đời đó.
***
Nơi chị dừng lại không phải là căn nhà mang số 10 như chị đã tính nhẩm trong đầu theo lời dặn dò của người chạy xe ôm. Đúng ra là khi chị còn đang loay hoay trong cái mê-thất-sống ngang dọc phức tạp đó thì mặt trời đã khuất sau con hẻm cụt trước mặt. Mồ hôi tươm ra ướt cả vạt áo sau lưng chị. Một cơn lạnh tê buốt thình lình truyền qua sống lưng lên tới đỉnh đầu, rồi một màn đen thình lình chụp xuống, khiến chị mất thăng bằng, chỉ kịp với tay nắm thanh cài trên hàng rào trước một căn nhà, rồi quỵ xuống vì kiệt lực và tuyệt vọng.
Khi chị tỉnh lại, nắng đã vào đến tận nơi chị đang nằm. Căn nhà thật vắng lặng, ngoài tiếng chim hót chào nhau buổi sáng, thỉnh thoảng vẳng lại từ những căn nhà bên cạnh. Tiếng động hiếm hoi của ngôn ngữ loài người là do chính chị thảng thốt phát ra khi tỉnh giấc, chợt thấy mình đang nằm trên một chiếc giường xa lạ. Lúc đưa tay kéo tấm mền mỏng khỏi người để đứng lên, chị càng hốt hoảng với một bộ áo quần ngủ trên người không phải của mình.
Chị đảo mắt nhìn một vòng quanh phòng. Bên cạnh giường là một chiếc bàn nhò, có sẵn một chiếc ly cao, một hộp sữa đặc đã khui, một chiếc bình thủy đựng nước sôi và một chiếc dĩa nhỏ với mấy trái cam vàng. Chị tò mò nhìn vào căn phòng mở rộng cửa trước mặt, một thân thể teo choắt nằm bất động trên chiếc giường gỗ tạp cũ. Chị xuống giường, đi chân trần vào phòng, cố ý tạo một tiếng động rõ rệt, nhưng không thấy người nằm trên giường phản ứng. Đó là một người đàn bà rất già, hình như đã ngoài tám mươi, hai khoanh mắt tím bầm, sâu hoắm. Ở đầu giường lòng thòng một sợi dây luồn qua song cửa sổ với mục đích gì đó chị không nghĩ ra. Chị đứng ngắm người bệnh già, đôi mắt lạc thần như không còn của mình, hơi thở yếu như những lời than thở bị giữ nghẹn trong cổ họng, không đủ để tạo thành một âm thanh động vọng sự vắng lặng của căn nhà.
Căn nhà yên vắng như thế cho đến lúc người đàn ông xuất hiện vào giữa trưa với một chồng sách trên một tay và một chiếc giỏ trên một tay khác. Lúc ấy chị đang ngồi ở cái bàn làm việc của anh, giở một vài trang sách đọc cho qua giờ, sau khi đã tự pha cho mình một ly sữa và cảm thấy hồi phục đôi chút. Anh lấy ra từ trong chiếc giỏ mấy chiếc bánh bao, một phần phở đựng trong hộp nhựa, một gói cháo dinh dưỡng và vài hộp sữa chua, mời chị. Khi chị đưa tay chọn một chiếc bánh bao, anh đẩy phần phở và sữa chua về phía chị, chỉ giữ lại một chiếc bánh bao cho mình. Nếu anh không nói kèm “Chị dùng đi” thì chị đã nghĩ là anh bị khiếm âm.
Cả hai ngồi ăn hết phần trưa của mình trong im lặng. Rồi không đợi chị, anh đứng dậy thu dọn những gì còn lại trên bàn đem vào bếp. Chị thật sự lúng túng vì trong suốt thời gian đó hai người không trao đổi một lời nào, như hai nhân vật diễn câm trên sân khấu vì đã có một người nhắc tiếng phát âm phần đối thoại từ một nơi nào đó trước hay sau tấm màn. Một lúc sau chị nghe tiếng anh đi vào phòng của bà cụ, rồi tiếng xe máy nổ ở sân nhỏ dần ra đến dầu hẻm. Chị thẩn thờ tự trách mình đã chưa nói được lời cám ơn và tệ hơn nữa, chưa biết được cả tên của ân nhân mình.
***
Khoảng nửa giờ sau khi anh rời nhà, người đàn bà láng giềng sang. Chị Tư, như tự giới thiệu, kể là từ hai năm nay người bệnh già đã mất trí nhớ, nằm liệt trên giường như một thân cây khô vô hồn, không còn khả năng nhận biết và thể hiện nhu cầu, nên tiếng chuông kêu báo động qua sợi dây treo đầu giường bà không một lần vang lên, cho đến chiều hôm qua.
Khi chị đặt tay lên cổng hàng rào là lúc anh tình cờ đang đứng trước hiên nhà nhìn những đám mây xám dồn dập kéo về, dọa đổ xuống một cơn mưa lớn. Anh chỉ kịp đỡ người chị, trước khi chị ngã xuống, mê man. Láng giềng xung quang, kể cả chị Tư không kịp mục kích khoảnh khắc ngắn ngủi đó. Rồi cơn mưa hối hả ập xuống, rầm rập trên mái tôn, ngập úng cả con hẻm, đã xóa đi tất cả những dấu vết của những gì đã xảy ra trong một chớp nhoáng và bắt đầu ghi nhận những hình ảnh mới. Trong ánh chớp của những tia sấm sét, anh đã lặng lẽ đỡ chị lên, bồng chị vào nhà, đặt chị xuống chiếc giường trống trong phòng và kéo dây chuông báo động cho chị Tư sang giúp thay quần áo (mượn tạm), thu xếp chỗ nằm tươm tất, trong lúc chị vẫn triền miên ngủ.
***
Hằng ngày chị Tư vẫn sang chăm sóc người bệnh già và đảm trách những công việc khác cho căn nhà vẫn còn thiếu một người nội trợ. Chị có chìa khóa riêng để vào nhà khi cần, nhưng hai cánh cửa chính và cửa sổ căn nhà luôn luôn mở toang. Từ nhà mình, chị Tư có thể nhìn thấy toàn cảnh của căn nhà trước mặt luôn vắng bóng và tiếng người đã hơn hai chục năm nay. Chị Tư khoảng gần năm mươi, có lẽ là người duy nhất trong cái hẻm cụt này biết rõ từng ô vuông trong căn nhà và thỉnh thoảng có trao đổi ngôn ngữ với người đàn ông chủ nhà, nhất là sau khi bà cụ không còn khả năng nhận biết nữa.
Thật ra anh cũng có khuyết tật, nhưng không phải là anh không nói được. Vào những giờ cuối cùng của một trận chiến trên đất nước láng giềng, một viên đạn vô tình xuyên qua bụng, luồn theo sống lưng, rồi dừng lại, nằm im ở đó như đạt tới đích tiền định. Khi anh được đồng đội đưa về bệnh viện dã chiến gần nhất ở vùng biên giới, viên đạn được lấy ra, anh không mất đi mạng sống, nhưng đã vĩnh viễn mất đi cái khả năng duy sinh giống đực của mình. Anh giải ngũ về với người mẹ đơn độc ở căn nhà yên vắng này, trở thành hai chiếc bóng vờn nhau trong một vở múa rối sau màn phông vải bạc úa màu.
Nỗi vui mừng thoát chết đã không có cơ hội vỡ òa trong niềm vui đoàn tụ và cũng chưa bao giờ đánh lùi được nỗi chua xót của một cuộc đời không còn ý nghĩa và nguồn sống, dù anh và mẹ chưa bao giờ chạm đến điều này và cũng chưa bao giờ nghi ngờ về tình yêu mẫu tử. Anh hầu như không tiếp xúc với ai nữa và ít khi mở lời, ngoại trừ với chị Tư, trong những lần nhờ vả bất ngờ, như sự xuất hiện đầy kịch tính của chị chiều hôm qua.
***
Chị nằm trên giường, hít thở mùi chăn chiếu lạ lẫm, nghĩ đến người đàn ông đang nằm ở phía bên kia (đã ngủ hay đang trằn trọc như chị), người đàn bà láng giềng, người bệnh già liệt mất trí nhớ, và cả người đàn ông chạy xe ôm; những mảnh đời đã được nối kết tình cờ (và kỳ diệu) như những nốt thắt trên cùng một tấm mạng nhện đời phức tạp.
Những lúc chị Tư láng giềng chưa sang, chị thường nằm miên man nghĩ về nơi mình vừa rời bỏ. Ngôi nhà (gia đình) chị đang sống giống như đã được treo bán từ lâu nhưng không có ai ngó ngàng tới. Chị đã đi ra/đi vào, ăn uống, ngủ ngáy, sinh hoạt hằng ngày (kể cả trao đổi tình dục) với chồng, như một người khách lạ. Chị không thấy thân quen, gần gũi với hơi hướm, màu sắc và vị trí của những đồ vật bao quanh, chỉ một khoảng thời gian ngắn sau khi chị lấy chồng. Chị cũng dã từng yêu (hay cái gì đại loại như thế) và ước muốn được thành hôn và trở thành người vợ của người đàn ông đó, nên chẳng thể trách móc ai được, nhất là tự nghi ngờ cảm giác và sự chọn lựa của chính mình. Nơi đã treo bảng ‘nhà bán’ từ mấy năm nay đó, đáng lý ra phải là chốn nương/ẩn thân vĩnh viễn của chị, nhưng chị vẫn tiếp tục lơ lửng sống như một cái bóng trong đó, bồng bềnh trong mây, vì chị không có bất cứ một địa chỉ nào khác. Người chồng và nơi chị đang trú là địa chỉ duy nhất trong thành phố mênh mông và náo loạn này, kể từ khi chị rời cha mẹ ở miền Trung, vào đây mưu sinh một mình.
***
Chị không đẹp lồ lộ mãn khai, nhưng chị chứa chất một nguồn duyên dáng tiềm ẩn, một thân thể đầy đặn, khỏe mạnh đủ để chu toàn bổn phận duy sinh của một người đàn bà theo đúng nghĩa hạnh phúc bình thường. Nhưng chị có hai điểm yếu mà người chồng không chấp nhận được: chị muốn và thèm một đứa con đến sốt ruột và chị không chịu được (chẳng phải ghen tuông) cái mùi thói thời tổng hợp của bia rượu, thuốc lá và nước hoa rẻ tiền vương vấn trên áo, trên cổ, trên tóc và có khi cả trên môi, khi người chồng trở về giữa đêm khuya. Chị không thể nhớ nổi đã bao nhiêu lần đứng tựa cửa trông ngóng chồng như thế, từ sau buổi cơm chiều nguội lạnh, một mình.
Thật ra chị không cần sự dũng mãnh, hào phóng ban phát của người đàn ông. Chị chỉ cần một chút tích lũy loăng quăng nhưng lành mạnh, đủ sức bứt phá, gạt lại đằng sau đám lau nhau cùng trang lứa, nhanh tay chụp lấy một trong những vật tròn tỏa ánh sáng lung linh đang há hốc miệng chờ đợi ở cuối đường hầm đang rung lên rầm rập, hội nhập, hòa tan, rồi kết tụ lại, để khởi tạo một mầm sống mới. Chi đã thử tất cả những phương cách được cho là hiệu quả nhất để tạo cho được cái mầm sống đó, kể cả bỏ công việc ở nhà giữ trẻ, để mỗi ngày không còn phải ôm những thân thể bé bỏng ngạt ngào mùi sữa không phải của mình, mà mơ tưởng.
Chị đã kiên nhẫn dò tìm những thời điểm thích hợp, tạo dáng khiêu khích gợi tình, rướn mình đáp ứng trong những lần gần gũi với chồng. Chị cũng nhắm mắt, khép chân, cố giữ lấy chút nhòe nhoẹt trơn tru lạnh lẽo giữa hai đùi, cố chịu đựng sự vùi dập phả xuống hơi thở nặng mùi bia rượu chị chưa thể quen được, cố nhắm mắt mơ màng nghĩ đến một chút gì rất bé bỏng đang bắt đầu cựa quậy trong thâm sâu tử cung mình. Nhưng những cuộc vui sau giở làm việc của người chồng đã làm khô queo sinh lực và niềm hy vọng (luôn luôn như lửa rực cháy) của chị, mặc dù chị đã dồn hết sức lực và tâm trí vào đó, trong suốt nhiều năm trời, đến mỏi mòn.
***
Cuối cùng chị cũng thuyết phục được chồng đến phòng mạch của một bác sĩ chuyên khoa. Sau cuộc chẩn bệnh và thử nghiệm đủ loại, người bác sĩ (đã có lần tu nghiệp ở nước ngoài) chậm rãi tháo cái kính cận đang đeo đặt xuống bàn, trầm ngâm một chút, cố sửa giọng chuẩn nói một câu tiếng Anh với chị và người chồng: “It takes two to tango”. Khi thấy cả hai tỏ vẻ không hiểu lời ví von của mình, ông dịch thẳng ra tiếng Việt: “Cần phải có hai người để nhảy một bản tango, phải không?” và cười hóm hỉnh. Chị vẫn không hiểu cái ý sâu sắc của người bác sĩ cho lắm và hoàn toàn không biết khiêu vũ, nói chi đến một điệu nhảy huê dạng gợi tình từ cuối vùng Nam Mỹ xa xăm kia. Nhưng thông điệp của người bác sĩ đã xác định một điều chị không muốn và chị đã quyết định không thử đề nghị nhận cấy tinh trùng của người khác, mặc dù chồng chị dứt khoát không thể là ‘bạn nhảy’ để tạo thành một ‘cặp đôi hoàn hảo’ cho điệu nhảy kỳ diệu đó. Chị không muốn nuôi dưỡng trong nơi sâu thẳm rất riêng tư của mình một ‘mầm sống’ của một người lạ. Rõ ràng là chị vẫn còn quá thơ ngây và trung trinh của một người đàn bà miền Trung truyền thống, mặc dù những giá trị hời hợt đó đã như một lớp áo giấy mã màu mè càng ngày càng tan biến đi như bọt biển, ngay ở chính quê hương của chị.
Hôm qua chị đã nói ra điều đó khi anh xiêu vẹo bước vào nhà. Chị ngạc nhiên thấy mình không mảy may giận dữ, la hét, cào cấu, hay nguyền rủa chồng khi nhận cái tát tai tàn bạo của chồng. Chị đã lặng lẽ vào phòng và đã lặng lẽ bỏ đi sáng hôm sau, khi người chồng bắt đầu một ngày thường lệ với tiếng xe máy ra đi vào buổi sáng và cái mùi tổng hợp tởm lợm trên người khi trở về vào giữa khuya. Chị đã chạm đáy của sự chịu đựng và tuyệt vọng và thực sự không còn gì để mất nữa. Và vì thế, chị dứt khoát rời bỏ căn nhà đã ‘rao bán’ đó vào sáng hôm sau.
***
Cho đến ngày thứ ba, chị vẫn chưa có dịp nói chuyện với những cái ‘bóng’ khác trong căn nhà, ngoài những câu trao đổi thường tình với chị Tư láng giềng. Không ai đặt những câu hỏi hiếu kỳ thông thường: Ai? Cái gì? Tại sao? Thế nào?… để chị trả lời hay giải bày. Sự hiện hữu tình cờ của chị tựa chỉ như một giọt nước được góp thêm vào một khối lượng nước chung vốn đã mênh mang, không gợn một chút lăn tăn nào trên mặt hồ yên vắng. Hai cái bóng trong căn nhà đã chấp nhận sự cộng thêm của một cái bóng mới, như một điều hiển nhiên, rất bình thường.
Thường thì chị Tư láng giềng mỗi ngày ghé sang hai lần sáng chiều để dọn sạch sẽ, làm vệ sinh cho bà cụ, hay mớm vài muỗng cháo dưỡng sinh vào cái miệng nhăn nhúm của người bệnh liệt hầu như không còn muốn mở ra nữa. Người đàn ông không nấu cơm nhà, thường ăn cái gì đó trên đường. Sự hiện hữu tình cờ của chị chỉ tạo vài xáo động nhỏ trong cái không gian vắng lặng cố hữu, như một chiếc đồng hồ đã ngừng quay từ lâu.
Những ngày kế tiếp, mỗi sáng chị bắt đầu chuẩn bị những món ăn lỏng và nhẹ cho người bệnh già, tỉ mỉ lau sạch lưng của người liệt để tránh bị lở lói và ăn cơm trưa với chị Tư (anh không bao giờ về nhà nghỉ trưa). Khoảng bốn giờ chị đã chuẩn bị sẵn sàng buổi cơm chiều và chờ anh. Chị làm những động tác đó một cách vô thức, theo chức năng thường tình của một người đàn bà, như để biện minh cho sự hiện hữu của mình trong căn nhà vẫn còn quá xa lạ với chị. Anh thường nhẹ nhàng cám ơn chị khi chị so đũa và tiếp thức ăn vào chén mình. Sau vài lần như thế, chị bắt đầu cảm nhận được vài biến chuyển trong ánh mắt của anh và cảm thấy một sợi dây liên cảm nhỏ mỏng bắt đầu nhen nhúm giữa hai người.
Một tối, chị lựa một cuốn trong chồng sách anh đã cho mượn, giở một vài trang. Anh vẫn ngồi ờ chiếc bàn mải mê với công việc biên tập hàng ngày cho một nhà xuất bản. Cách mô tả hơi khác lạ và giọng văn lém lỉnh của tác giả của cuốn sách về đặc tính của những người-con-trai-phố-cổ, khiến chị mỉm cười. Đột nhiên, anh đến bên chị.
“Chị biết không? Chị nên cười thường hơn nữa. Khi mỉm cười, chị có một khuôn mặt khác hẳn”.
Chị hơi bối rối vì nhận xét bất ngờ của anh. Đó là lần đầu tiên anh nói chuyện với chị ở một khoảng cách khá gần gũi.
Cả bà cụ liệt mất trí hôm đó cũng tự nhiên ngẩng khuôn mặt ngây ngô của một trẻ thơ, mỉm cười với chị. Đó là những đổi thay nhẹ nhàng mà chị không dự tính, nhưng hôm ấy chị như ‘đi trong mây’ vì một niềm vui nhỏ mơ hồ như một cánh hoa đang từ từ nở ra trong lòng.
***
Ngày hôm sau, khi chị kể cho chị Tư về giây phút tiếp xúc hiếm hoi đó, chị Tư đưa tay vuốt nhẹ những lọn tóc dài, óng mượt của chị:
“Đúng vậy, em phải cười thường hơn. Cười sẽ giúp em cởi bỏ được những nghi kỵ, ghét bỏ, ghen tương… và mở ra nhiều cánh cửa mới, bớt ngột ngạt. Em sẽ thấy nhẹ lòng hơn nhiều”.
Chị ngắm những vết nhăn quanh đuôi mắt của người đàn bà đã qua tuổi xuân, ái ngại:
“Chị có thấy…”.
Chị Tư nhìn thẳng vào mặt chị. Hai mắt rực đỏ như hai đốm lửa:
“Em muốn hỏi chị có sợ không à?”.
“Không, chị không còn sợ điều gì ở tuổi này nữa. Chị chỉ sợ cái bóng của chính mình, càng ngày càng to ra, mà thân xác của mình thi càng thu nhỏ lại”.
Chị cúi đầu thì thầm “cám ơn chị”, như tự nói với chính mình.
Chị Tư sống ở căn nhà phía trước mặt ở phía bên kia con hẻm hẹp, chỉ cần giang tay ra cũng có thể đụng vào mái hiên bên kia. Người đàn bà sắp bước vào tuổi già nua đó, mỗi sáng thức dậy đứng nhìn sang bên kia, vẫn thấy mình còn ôm với một ước mơ thầm kín (và có lẽ là ước nguyện duy nhất trong đời), ấp ủ từ mấy chục năm nay. Chị nhìn những cọng tóc bạc ló ra từ hai vành tai của người đàn bà, thầm nghĩ cuộc đời của hai người có khác gì những căn nhà nổi, tự nguyện nâng cao theo mức nước triều dâng. Đến lúc nhìn xuống, xót xa thấy cả một khoảng trống mênh mông so với mặt đất nguyên thủy.
***
Đêm thứ ba sau lần nói chuyện ngắn ngủi với anh, chị nghĩ là mình có đủ lý do để vào phòng của anh. Bóng đêm và sự vắng lặng của căn nhà đã giúp chị thêm can đảm. Chị lặng lẽ ngồi ghé vào mép giường bên anh. Anh vẫn còn thức nhưng không tỏ vẻ ngạc nhiên khi thấy chị. Chị cúi xuống sát mặt anh, gần đến nỗi có thể thấy mồn một đôi mắt đỏ lựng của mình như hai cục than bừng bừng nhấn xuống và chìm nghỉm trong mặt hồ vắng lặng bên dưới. Chị nhẹ nhàng mở hai nút áo, úp bầu vú đầy sinh lực của một người đàn-bà-chưa-một-lần-sinh-nở, lên môi anh. Hai đầu vú chị căng ra, truyền những luồng điện gấp rút dồn về phía ngực trái của chị. Chị nhắm mắt lại, mong chờ. Nhưng những giây phút hưng phấn đó đột ngột ngừng lại. Anh đã quay mặt đi.
Chị biết là anh không muốn và không thể đáp ứng sự hiến dâng thành thật và trong sáng của chị, nhưng vẫn thấy não lòng và hơi tủi hờn. Chị đưa tay ôm lấy khuôn ngực trần âm thầm đi về phòng. Chị nằm im lặng để mặc hai cánh áo mở toang, một nửa thân thể lõa lồ, nhưng tuyệt nhiên không cảm thấy xấu hổ chút nào. Trong bóng tối, chị biết có tám con mắt đang trăn trở, thao láo nhìn lên trần nhà vào lúc ấy; sáu con mắt bên căn nhà này và hai con mắt ở bên căn nhà kia.
Anh đi vắng cả ngày và chỉ trở về vào chiều hôm đó. Chị cũng đã ngồi trên giường suốt buổi chiều, hoài hũy nhìn xuống hai bàn chân của mình. Anh gõ cửa phòng, đặt chiếc điện thoại di động trên chiếc bàn nhỏ cạnh giường, nói nhẹ nhàng:
“Chị gọi cho anh đi. Đừng để cho anh ấy chờ đợi lâu, lo lắng thêm”.
Anh tế nhị đi ra và chị nghe tiếng xe máy nổ ngoài sân. Chị nhìn vói theo ra cửa, lạ lẫm. Anh không có thói quen rời nhà sau buổi cơm chiều bao giờ. Chị ngồi nhìn chiếc điện thoại như một vật lạ và một nỗi lo sợ mơ hồ dâng lên trong lòng, khiến chị rụt tay lại không dám đụng đến nó. Đã đến lúc chị phải trở về nhà rồi ư?
Thật ra, chị không cần một nơi trú ẩn tạm thời. Điều chị cần là một khung cảnh đầm ấm tựa như một cái gì ổn định, lâu bền. Đó không phải là một giấc mơ hay một điều ước muốn, mà một phân cảnh sống rất bình thường của một cuộc-đời-bình-thường, như kiểu sau buổi cơm chiều ‘cha thì đọc báo, mẹ thì khâu vá, các con thì học bài, hay xúm quanh bà để nghe chuyện cổ tích…’. Nhưng ngay cả trong căn nhà chị đã sống qua gần một tuần nay, mặc dù đã giúp cho lòng chị lắng xuống, trả lại chị sự bình an cho tâm hồn một phần nào, chị cũng chỉ đi ra/đi vào với những niềm hạnh phúc mong manh như ảo giác không thuộc về mình. Cuối cùng chị vẫn phải quay lại phía sau, đạp lên những bước chân cũ của chính mình, vì phía trước không kết nối, không hòa chung được với những điều ước muốn, như chị đã thầm nguyện bấy lâu nay.
Chị cầm chiếc điện thoại lên và bấm số của người chồng. Mười con số chị nhớ nằm lòng, nhưng không quen thuộc, và chưa bao giờ gọi một lần nào.
***
Người chồng đến khoảng một giờ sau khi chị gọi. Anh dựng xe đứng chờ, không vào nhà như chị Tư mời. Chị lặng lẽ vào buồng tắm thay bộ áo quần cũ của mình như khi đã đến, rồi đi vào phòng của bà cụ, quỳ xuống, ôm lấy hai bàn tay của bà, giữ thật lâu trên môi mình. Những ngón tay khẳng khiu, chỉ còn chút da khô, không còn một chút sinh khí để an ủi, níu giữ chị lại như chị mơ hồ trông chờ.
Anh vẫn ngồi ở chiếc bàn với những tập giấy và sách, như không hề cử động từ buổi sáng. Chị đến gần anh và muốn vòng tay ôm lấy anh từ phía sau, nhưng chỉ nói thật nhanh:
“Tạm biệt anh!”.
Anh không quay đầu lại, tiếng nói như phát ra từ phía sau lưng anh:
“Không, phải là vĩnh biệt. Chúng ta sẽ không bao giờ gặp lại nhau lần nào nữa”.
Giọng anh thấp và nhẹ, nhưng trong sự vắng lặng của căn nhà, chị nghe rõ mồn một như được khuếch âm lên nhiều lần. Chị hơi ngẩn người, nhưng chỉ lẳng lặng đứng nhìn lưng anh một lúc, rồi quay ra cửa. Chị biết là anh không muốn có một cuộc chia ly bi thảm kiểu thông thường. Chị lại càng không muốn. Thật ra, không một cái bóng nào trong căn nhà này muốn thế cả.
Đây là lần cuối cùng chị nói chuyện với anh, nhưng không được nhìn thấy mặt anh để biết thật sự anh có cảm xúc gì không, khi nói ra những lời có vẻ vô tình ấy. Chị biết đã đến lúc chị phải ra đi, trả lại căn nhà sự yên tĩnh cố hữu của nó. Chị đã đến như một cái bóng, nhẹ nhàng hòa vào những cái bóng khác trong căn nhà yên vắng này và bây giờ chính chị đứng nhìn cái bóng của mình nhập trở lại vào chính thân xác của chính mình; một cuộc tái sinh của chính cuộc đời chị.
Chị bước vội vàng ra cửa, cố ghìm để không bật khóc và cảm thấy vài giây phút thật bình yên trong vòng tay ấm áp của chị Tư, đang đứng chờ tiễn chị ở hàng rào. Dưới nắng sớm, bóng của người chồng đổ xuống một bên của chiếc xe gắn máy, che khuất phần còn lại của con hẻm nhỏ.
Chị lẳng lặng leo lên yên sau xe, hai tay trống trải đặt hờ hững trên đùi. Không một câu hỏi, cũng không một lời giải thích. Tất cả như không hề có gi xảy ra trong quãng thời gian hơn 160 giờ vừa qua. Khoảng không gian từ nhà chị và căn nhà trong cái hẻm cụt như chưa từng thay đổi. Chị vẫn chưa mường tượng được vị trí và chiều dài cụ thể của nó trong lòng một thành phố luôn luôn hối hả trên một vòng xoay chóng mặt.
***
Chiếc xe quay đầu hướng ra đầu hèm, theo đúng hướng chị đã đi theo và đến đây một tuần trước đó. Bất giác, một cách vô thức chị vòng tay ôm lấy hông của chồng.
Chị cầu mong lát nữa đây khi chị mở cửa, bước vào đứng giữa căn nhà của chính mình, chị sẽ có được cảm giác bình an của một người vừa đi du lịch xa trở về. Chị sẽ thở ra yên tâm vì mọi đồ vật trong nhà đều vẫn ở nguyên vị trí cũ, yên phận như cuộc đời chị, dù có hơi buồn và đơn điệu.
Mọi sự tưởng như đã chấm dứt khi chiếc xe ra đền đầu hẻm. Chị quay đầu nhìn lại phía sau, hai mắt sáng long lanh. Cuối cùng, chị đã có thêm một địa chỉ, ngoài cái địa chỉ độc nhất mà chị đã biết cho đến khi chị suýt rời bỏ nó. Chị như vừa trải qua hai cuộc đời, không nối tiếp nhau, mà đi song song trên hai con đường. Nhưng cuối cùng hai con đường đó cũng sẽ nhập làm một. Duy nhất và độc đạo như số phận của một cuộc đời thường. Chị không có sự chọn lựa và cũng chẳng thể khước từ.
Trở về. Hai thanh âm phát ra từ môi nghe thật bình thường và hơi ngây ngô, nhưng chị cứ ngỡ như mình vừa qua khỏi cửa địa ngục và thiên đàng.
2014