Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Đĩ thúi & phần còn lại ở đời sau (kỳ 7)
Nguyễn Viện
(Vĩ thanh)
& PHẦN CÒN LẠI Ở ĐỜI SAU
Người ta tìm thấy thằng cu, cái hĩm trong rừng Mỹ Sơn vào khoảng những năm cuối thế kỷ 19, khi chúng đã hóa đá sau hàng ngàn năm ngất xỉu từ một cú đâm thấu suốt vào nhau. Cuộc ngộ nạn tuyệt đối này thật ra đã có một lịch sử rất lâu hơn thế, và nó mang lại cho con người một niềm cảm hứng nghệ thuật và tôn giáo bất tận. Nhưng mặc kệ các loại nghệ thuật và tôn giáo, thằng cu – cái hĩm đã đi xuống âm phủ và ở đó chúng tìm thấy linh hồn của mình.
Các nhà phục chế của thực dân Pháp đã đến Mỹ Sơn và họ làm sống lại cái thể xác của thằng cu – cái hĩm. Nhưng các nghi thức thần thánh để con người vươn tới cực lạc và viên mãn đã vĩnh viễn không còn nữa. Sự giao hoan của con người trở thành hoài niệm và chìm đắm trong thời gian.
Tôi từ dưới đất chui ra và đi tìm một cái lỗ huyệt để chui vào. Ở Mỹ Sơn, những cái lỗ huyệt được kính trọng như những vật thể hiển linh. Nó cai quản mùa màng nhưng việc cúng tế trời đất lại được giao cho những thằng cu như tôi. Vì thế, những thằng cu lại trở thành quan trọng như những phúc lộc của thiên nhiên ban tặng cho con người. Ở Mỹ Sơn, chúng tôi ăn ngủ, chăn nuôi súc vật, gieo trồng và thánh chiến. Chúng tôi luôn luôn thánh chiến. Chúng tôi gọi là thánh chiến mọi cuộc tranh dành và chiếm hữu. Đất đai và nô lệ. Tập thể và cá nhân. Kể cả với một cái hĩm hay thằng cu.
Thằng cu, bản chất là một cây gươm. Tôi được sinh ra từ một cái lỗ huyệt sau một buổi tế lễ của cha mẹ. Tuy nhiên, tôi luôn luôn là một đứa bé mồ côi. Và tôi hồi hướng đấng sinh thành bằng cách đi tìm cái lỗ huyệt của mình. Tri ân và phụng hiến. Cuộc thánh chiến của tôi vì thế cũng là một truy vấn về căn nguyên và cứu cánh tôi. Nhưng tại sao chúng tôi lại tàn lụi như những phế tích, khi chúng tôi luôn luôn thánh chiến? Đó là một câu hỏi không ngừng ám ảnh tôi.
Tôi xuống âm phủ.
Âm phủ giống như cái cối xay đá. Tất cả mọi linh hồn đều bị chà xát bởi một bóng tối. Tất cả mọi thiền định đều dối trá. Mọi minh triết đều lừa đảo. Khi linh hồn tan ra, chủ nghĩa duy mỹ tụng kinh gõ mõ. Tôi bước từng bước trong cái rãnh của cối xay đá, lập ngôn cho tôi.
Tôi nói “Đây là tôi”. Tức thì, những giọt máu văng tung tóe và lóng lánh âm vang “Đây là… Đây là…”. Những bóng ma xuất hiện và chúng đầy chật tôi. Âm phủ lúc ấy chỉ là những phóng ảnh của tôi. Bọn chúng không mang số tù và hỗn độn bốc mùi.
Âm phủ hay háng có khi là một, có khi là nhiều và tách bạch nhau.
Ở đây, các loại ngôn ngữ khác biệt trở nên phổ quát. Vì thế “Háng” sẽ được viết là “Hang” trên tấm bảng chỉ đường và có thể hiểu theo cả nghĩa tiếng Anh lẫn tiếng Việt. Nó mặc định nơi chốn và tình trạng. Trước hết, nó là một cái hang và hình thái của nó là treo, móc, bị treo, nhưng cũng là đi dong… đồng thời biểu hiện cách làm, cách treo, dốc, đường dốc, khái niệm, sửa lại cho vừa… Theo cách ấy, âm phủ là nơi con người bị treo trong hang/háng nhưng đối với tôi, háng hay hang đều biểu thị một âm tính mạnh mẽ.
Tôi phân vân không biết nên đi về háng của những Đồ Chiểu, Nguyễn Du, Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm, Trần Thủ Độ, Lý Công Uẩn, Nguyễn Huệ… hay háng của Kiều Nguyệt Nga, Thúy Kiều, Thị Nở, Cúc Hoa…
Tôi nhắm mắt để chảy tự nhiên về nơi tôi sẽ phải tới.
Một cái hĩm non hỏi: “Anh có thấy đôi mắt em buồn không?”
Tôi bảo: “Buồn ngược với cái miệng rất tươi của em”.
Hĩm non giải thích: “Vì đôi mắt em nhìn mưa”.
Bất chợt tôi sến chảy nước nhìn thấy toàn bộ cái hĩm ấy là một cơn mưa. Cái cổ dài ba ngấn ngóng mưa. Tóc ướt mưa. Đôi môi ngậm mưa. Đôi tai mỏng nghe mưa. Cánh mũi phập phồng mưa.
Hĩm non nói tiếp: “Sâu thẳm”.
Tôi hơi bất ngờ. Đôi mắt em nhìn mưa sâu thẳm. Tôi điên cuồng nói: “Anh muốn mưa vào em”.
Hĩm non bảo: “Thì cứ mưa đi”.
Tôi ngày ngày xách dái chạy rông bị treo giữa cơn mưa. Và dầm mưa cho đến khi rơi xuống âm phủ.
Đó là một cái háng đang ầm ì rung động bởi rất nhiều linh hồn hoang dại. Tôi nhìn thấy đầu tiên là một đôi mắt sáng như mắt mèo, bởi vì hắn đang nhìn tôi như thể hỏi: “Mày từ đâu tới?” Đó là một thằng cu bạc phếch.
Tôi hỏi lại: “Xuống đây cũng buộc phải khai báo sao?”
Hắn rung hàm râu: “Đây là háng trình báo”.
Tôi nhủ thầm, đéo ở đâu thoát. Tuy nhiên, tôi trả lời: “Tôi từ một cái hĩm non”.
Thằng cu già tỏ ra thân thiện hơn: “Tốt. Rất tốt. Một vĩnh hằng đáng kính. Một bác kính yêu”.
Tôi hỏi hắn: “Còn ông?”
Cu già rung hàm râu như thể hắn chỉ là một hàm râu: “Tao từ một cái hĩm ngoại”.
“Tuyệt chứ?”
“Tao tôn thờ”.
Tôi nôn nóng muốn biết mình sẽ phải đến chỗ nào, hỏi: “Tôi sẽ phải đi đâu nữa?”
Hắn bảo: “Cứ ở đây chờ”.
Tôi hỏi: “Bao lâu?”
Cu già rung lắc hàm râu mạnh hơn, nói: “Không biết. Không ai biết”.
Tôi tiếp tục hỏi: “Tôi phải trình báo ai?”
Lão tỏ vẻ sợ hãi: “Không biết. Không ai biết”.
Tôi hỏi: “Ông gặp Diêm vương chưa?”
“Chưa. Tao không muốn gặp”.
Không biết tự bao giờ một bộ lông rất rậm đứng cạnh tôi, nói: “Mày muốn kết thúc sớm à? Đừng ngu. Hãy giữ cho mình niềm hy vọng”.
Tôi nhận ra đó là một cái hĩm ngoại bóng mượt vì được tôn thờ. Tôi nghĩ, còn hy vọng cái con mẹ gì ở thế giới này. Tôi làm quen với mụ: “Em đã ở đây bao lâu?”
Mụ nói: “Ở đây không có thời gian, mặc dù vẫn có sáng - tối”. Rồi mụ khuyên tôi: “Tốt nhất là tự tìm lấy một chỗ rồi treo lên”.
Tôi đi vòng quanh và nhận ra có nhiều khuôn mặt quen, nhưng không một ai tỏ ra vui mừng hay một thái độ nào đó cho sự gặp gỡ này, như thể một người lạ và việc có tôi hay không cũng không có gì khác.
Bất ngờ tôi nghe thấy tiếng ca vọng cổ từ đâu đó vọng lại. Tôi đi về phía xa xăm. Tuy không có bảng địa chỉ, nhưng tôi vẫn nhận biết được đó là háng Nguyễn Đình Chiểu. Tôi bước vào, Nguyễn Đình Chiểu đang treo ở một cái hõm cao nhất, xung quanh là Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga, Bùi Kiệm… và cả những nghĩa sĩ Cần Giuộc. Cao Văn Lầu đang đánh đàn nguyệt. Tôi biết Nguyễn Đình Chiểu đã bị mù từ khi còn trên dương thế, nhưng tôi biết là ông ta nhìn thấy tôi.
Tôi là kẻ vãng lai.
“Gặp đây đương lúc giữa đàng,
Của tiền chẳng có bạc vàng cũng không.
Gẫm câu báo đức thù công,
Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi…"
Tôi nhận biết Kiều Nguyệt Nga đang nói với mình. Tôi không ân oán gì với Nguyệt Nga hay Nguyễn Đình Chiểu. Tôi hỏi một nghĩa sĩ đang treo gần chỗ tôi đứng nhất: “Hình như có sự nhầm lẫn nào đó phải không?”
Ngài cu đen nói: “Cô ấy đang nói với ông đấy…”
Tôi không hiểu và không biết phải nói sao. Giữa lúc ấy, Nguyễn Đình Chiểu lên tiếng: “Tất cả bọn tui chào chú. Bọn tui bao giờ cũng tôn trọng nhân nghĩa, vì thế, Kiều Nguyệt Nga muốn giãi bày sự tri ân của một nhân vật tiểu thuyết với một nhà văn như chú”.
Chết mẹ tôi rồi, tôi muốn khóc thét, nhân quả nhãn tiền. Tôi nói: “Dạ, không dám. Thiệt tình không dám. Tôi chỉ là kẻ vãng lai”.
Lục Vân Tiên nhảy ngang vào nói theo kiểu giang hồ Nam bộ: “Nếu ông bạn vui lòng, hãy ở lại với chúng tôi”.
Không đặng. Không đặng. Tôi la lên. Tôi sẽ yêu Kiều Nguyệt Nga và làm mích lòng Lục Vân Tiên. Tôi phải bỏ chạy. Vĩnh viễn bỏ chạy khỏi các nhân vật kiều diễm.
Tôi nói với Lục Vân Tiên: “Đa tạ đại huynh, tôi không muốn bị treo giữa sự ngang trái”.
Lục Vân Tiên ôn tồn bảo: “Thế giới đã thay đổi. Chúng tôi tuy hoài cổ nhưng không câu nệ. Ông bạn không nghe dân gian truyền miệng Vân Tiên nấp dưới bụi môn, đợi khi trăng lặn rờ… lưng Nguyệt Nga sao? Khi trăng lặn, mọi điều đều có thể”.
Tôi cười, hỏi: “Thế còn cụ Đồ Chiểu?”
Lục Vân Tiên cũng cười: “Cụ đang viết một cuốn sách khác, Lục Vân Tiên dị bản để gần với nhân dân hơn”.
Ở đây, bao giờ trăng cũng lặn.
Tôi nhìn Kiều Nguyệt Nga diễm lệ đoan trang. Và tôi ở lại. Các nghĩa sĩ Cần Giuộc rót cho tôi một ly rượu đế Gò Đen. Bình sinh tôi không biết uống rượu, nhưng tôi chết rồi, say cũng chẳng hề chi. Tôi cùng mọi người nâng ly uống cạn. Tôi lại nhìn Kiều Nguyệt Nga, chính xác là hĩm Kiều Nguyệt Nga. Trăng lặn. Hĩm Kiều Nguyệt Nga tiếp tục ca vọng cổ. Tôi bắt đầu một dị bản khác về các nhân vật của cụ Đồ Chiểu. Tôi đến gần Kiều Nguyệt Nga bằng cách treo mình bên cạnh nữ tỳ Kim Liên của nàng. Một mùi hương lạ phảng phất, tôi khao khát đón lấy, không phân biệt được là mùi của Kim Liên hay Nguyệt Nga. Đây là cách tôi có thể đi sâu vào bản thể của cái nõn nường muôn thuở.
Ngài cu đen đáng kính sử dụng song loan giữ nhịp cho Kiều Nguyệt Nga dường như cũng nghe được nhịp thở của tôi. Mỗi một tiếng “cốp” vang lên là một lần tôi đứt hơi. Tôi chợt nhận ra đây là một quần thể hợp nhất mà một người khác như tôi không nên bước vào, cho dù họ rất hiếu khách. Đó là những kẻ thánh chiến. Cuộc trường chinh của họ mang âm sắc rêu phong, nhưng lại quá quyết liệt. Làm sao tôi có thể buông thả mình mà không gây ngộ nhận và tử thương. Mùi của Kim Liên và Nguyệt Nga vẫn quyến rũ tôi. Văn dĩ tải đạo bóp cổ, bịt mũi tôi. Nguyễn Đình Chiểu giành lấy song loan và ông gõ nhịp nhân từ giải thoát tôi. Đạo lý đích thực không phải giáo điều. Tôi nhìn cái đẹp lung linh. Trăng lặn. Hĩm Kiều Nguyệt Nga đổ một cơn mưa ngọt ngào.
Tôi đã từng một lần vào sâu trong miệt vườn ở Cà Mau. Trong căn chòi của người đàn bà góa, tôi thấy một khạp rượu lớn. Những căn chòi khắp Nam bộ, rượu chảy lênh láng. Ngài cu đen nghĩa sĩ Cần Giuộc tiếp tục rót rượu cho tôi. Và tôi, kẻ vãng lai say rượu mượn lời ong bướm ca cải lương với hĩm Kim Liên và Nguyệt Nga về sự xa vắng của tinh trùng. Cho đến khi tất cả đều say, trạng thái treo trở nên lắc lẻo và cái khát vọng giao hợp hoàn toàn trở thành trống rỗng xuyên qua cái trống rỗng của Kim Liên và Nguyệt Nga. Tôi nói tôi đi chết đây.
“Hỡi các linh hồn,
Chúng ta muốn sung sướng, chúng ta phải chịu nhục. Nhưng chúng ta càng chịu nhục, bọn cường hào càng hung hãn ác độc, vì chúng quyết bắt ta làm nô lệ muôn kiếp.
Không! Chúng ta thà mất tất cả, chứ chúng ta không chịu mất dái, nhất định không để bọn chúng thiến chúng ta như những củ hành.
Hỡi các linh hồn,
Chúng ta phải giương súng lên.
Bất kỳ nam phụ lão ấu, không phân biệt đảng phái hay giai cấp, muốn sướng chúng ta phải chiến đấu. Ai có cu dùng cu, ai có hĩm dùng hĩm. Ai không thích dùng cu hay hĩm thì dùng miệng. Chúng ta nhất định phải sướng cho bằng được.
Giờ hành động đã đến. Tôi kêu gọi mọi linh hồn không treo mình nữa.
Âm phủ muôn năm…”
Tôi nghe ra giọng Chí Phèo. Quả thật bất ngờ, âm phủ đã làm hắn tỉnh rượu. Và hắn làm cách mạng. Chí Phèo đứng trên một bục cao được dựng lên bởi những cái bóng, hắn nói sùi bọt mép. Cho dù tôi chưa bao giờ ngưỡng mộ Chí Phèo hay Nam Cao, nhưng tôi tin rằng những người nổi tiếng luôn biết cách để nổi tiếng cho dù họ ở bất cứ đâu. Đám quần chúng các linh hồn man rợ hò reo theo hắn, âm phủ muôn năm, sung sướng muôn năm… Rồi họ xông vào các háng và đè nhau ra. Cách mạng tất có đổ máu và chửi rủa. Cách mạng tràn ngập tiếng rên. Cách mạng tất có bên thắng cuộc, bên thua cuộc. Cách mạng không phải là hòa giải hay hòa hợp. Trên dưới đảo lộn. Giữa lúc Chí Phèo chưa biết làm gì khác ngoài việc khẳng định sự nằm trên của mình, thì Xuân Tóc Đỏ xuất hiện. Kẻ bao giờ cũng đến đúng lúc.
Hắn nói: “Vô sản âm phủ hãy đoàn kết lại, hãy giành lấy chính quyền”.
Chí Phèo trong lúc tự sướng cũng vẫn còn tỉnh táo nói: “Ai cho mày chõ mõm vào đây? Chính quyền tao đã cướp được rồi thì không nhường cho ai nữa”.
Xuân Tóc Đỏ đổi giọng: “Thưa đồng chí Chí Phèo kính mến, ý em chỉ là chúng ta phải đoàn kết để cùng chia chiến lợi phẩm”.
Chí Phèo cười nhạt: “Bà Phó Đoan của mày tao không giành. Toàn thể hĩm các loại thuộc về nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Hiểu chửa?”
Xuân Tóc Đỏ cười cầu tài: “Vâng thưa đồng chí Chí Phèo kính yêu, em hiểu. Đồng chí phân phối vĩ đại. Em phục vụ đồng chí”.
Chí Phèo hỏi: “Mày muốn gì?”
Xuân Tóc Đỏ xum xoe: “Thưa đồng chí Chí Phèo kính mến, dạ xin đồng chí cho em một xuất Kiều Nguyệt Nga trang đài được không ạ?”
Chí Phèo lớn tiếng: “Làm cách mạng thì không được phong kiến. Mày cần học tập tấm gương Chí Phèo kính yêu là trung thành với lập trường giai cấp”.
Tôi bất giác nhìn lên đỉnh háng. Thị Nở và những cái hĩm thâm đen được gọi là vợ nhặt đang mấp máy gợi tình. Tất cả họ đều sẵn sàng chơi không sợ hết hơi.
Tôi nghe tiếng bà Phó Đoan nói nhỏ: “Đây không phải là chỗ của chúng ta. Ông Vũ Trọng Phụng đang chờ anh”.
Tôi theo bà Phó Đoan đến háng Vũ Trọng Phụng. Ông Phụng ho sù sụ. Ông chết trẻ nhưng nhìn hom hem như một cành khô bạc phếch trong sương muối. Tôi cúi đầu chào. Ông lắc cu bảo đừng trịnh trọng làm gì. Sự thể của tất cả chúng ta chỉ là cu và hĩm trong háng tăm tối.
“Cậu đừng chờ đợi. Văn chương không phải là cái để chờ đợi. Hoặc là cậu vứt nó đi, hay là cậu treo nó vào háng”.
Tôi nói: “Tôi để nó ở trần gian. Vấn đề tôi muốn hỏi ông là các linh hồn chờ đợi gì ở âm phủ?”
Vũ Trọng Phụng trầm ngâm: “Thật ra, tôi cũng không biết”.
Tôi lại hỏi: “Những người làm chính trị như ông Trần Thủ Độ có biết không?”
Vũ Trọng Phụng bảo: “Tôi không thấy Trần Thủ Độ ở đây”.
Tôi hỏi: “Có thể hiểu thế nào về cuộc cách mạng của Chí Phèo?”
“Làm gì có cuộc cách mạng nào. Đấy chỉ là huyễn tượng thôi. Cậu đừng tin những gì cậu nhìn thấy ở đây”.
“Kể cả đám đờn ca tài tử của Cao Văn Lầu?”
Vũ Trọng Phụng gật đầu: “Đấy là lý do tôi muốn gặp cậu”.
Tôi thầm hỏi, Vũ Trọng Phụng này là ai? Vũ Trọng Phụng nói: “Cậu cũng không cần quan tâm tôi là ai. Bản chất của chúng ta là trong suốt. Sự hình thành nên mỗi cá nhân là vay mượn. Có một sự bí ẩn ở đây là bỗng nhiên một ai đó biến mất một cách tuyệt đối, nghĩa là không còn gì kể cả trong ký ức của những người còn lại, nhưng nó không thường xuyên và tất yếu như cái chết ở dương gian”.
Tôi nói: “Phải chăng đó chính là điều chờ đợi?”
Vũ Trọng Phụng bảo: “Không. Đây là nơi tận cùng rồi, vì thế cảm thức chờ đợi không có”.
Tôi nói: “Chúng ta vẫn đang sống”.
Vũ Trọng Phụng bảo: “Chúng ta đang chết”.
Đồng chí Chí Phèo kính yêu đến. Ngài dõng dạc nói: “Nhân danh ước muốn của giai cấp vô sản, tao tuyên bố: Từ nay, tất cả các háng cá thể phải vào hợp tác xã. Để tiến nhanh tiến mạnh lên chủ nghĩa tập thể, mọi cu và hĩm phải thuộc về sở hữu toàn dân. Ai thích cu dùng cu, ai thích hĩm dùng hĩm, ai vừa thích cu vừa thích hĩm thì cứ dùng cả hai. Cống hiến theo năng lực, hưởng thụ theo nhu cầu. Không ai được quyền từ chối người khác. Vì từ chối người khác là ích kỷ tư hữu xấu xa, thiếu quyết tâm cách mạng, không có tình yêu thương đồng loại. Để quyết định này được thi hành triệt để, tất cả mọi hĩm và cu được đặt dưới sự lãnh đạo của tao và các đồng chí của tao”.
Cuộc cách mạng của Chí Phèo và đồng bọn làm rung chuyển âm phủ. Linh hồn nào chống đối hoặc có ý định chống đối đều bị khép tội phản động và bị Chí Phèo đích thân hãm hiếp. Chí Phèo nói với tôi: “Không có ngoại lệ cho các nhà văn. Cho dù ông có một kịch bản khác”.
Từ đó, các háng trong âm phủ được đổi tên theo nhóm: Đồng tính nam, đồng tính nữ, dị tính, lưỡng tính và chuyển giới. Muốn di chuyển từ háng này qua háng kia phải có giấy phép tạm vắng và tạm trú do Ban điều hành háng cấp. Âm phủ không chấp nhận bọn ngoài luồng, vô chính phủ. Nhưng nói cho công bằng, âm phủ cũng khá tiện nghi, phục vụ mọi lợi ích và nhu cầu. Tôi bị dồn vào háng dị tính theo một dòng chảy tự nhiên, nhưng để được hưởng thụ theo nhu cầu, tôi thường xuyên làm đơn xin tạm trú trong háng hĩm lưỡng tính. Thật ra tôi cũng không biết khi chứng kiến cảnh các hĩm làm việc với một thằng cu khác thì tôi có tởm không, nhưng tôi thích các hĩm vừa làm việc với nhau vừa làm việc với tôi. Đó là một cảnh tượng hài hòa, nếu chỉ có một thằng cu duy nhất là tôi. Nhưng cuộc cách mạng sở hữu toàn dân này không cho phép tôi độc quyền hưởng thụ theo kiểu phong kiến. Chia sẻ với người khác là một lý tưởng. Ở háng được gọi là B (bisexual), tôi hoàn toàn sung sướng với các hĩm song trùng nhị bội, nhưng sẵn sàng bỏ chạy khi những thằng cu tồng ngồng nham nhở khác đòi chung đụng. Tôi không thể nào làm quen được với tính tập thể của lý tưởng vô sản. Tôi luôn luôn cảm thấy bị xúc phạm.
Tôi gặp lại cả Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga, Kim Liên trong háng B. Cuộc cách mạng sở hữu toàn dân của Chí Phèo đã giải phóng Kim Liên khỏi thân phận nô tỳ và nâng nàng lên bình đẳng với Nguyệt Nga cũng như Lục Vân Tiên.
Tôi hỏi Lục Vân Tiên: “Ông chấp nhận sự lãnh đạo của Chí Phèo sao?”
Lục Vân Tiên cười buồn: “Ngày xưa tôi có thể đánh tan bọn giặc cướp Phong Lai dễ dàng, nhưng với bọn cặn bã Chí Phèo thì quân tử Tàu Lục Vân Tiên đành qui hàng cho lành”.
Và Lục Vân Tiên tiếp tục đờn ca tài tử vui thú điền viên với hai hĩm Kim Liên và Nguyệt Nga đề huề sinh thái. Vì là hợp tác xã, tôi cũng hương đồng cỏ nội với Nguyệt Nga và Kim Liên. Tôi rất thích cảnh Kim Liên và Nguyệt Nga phục vụ nhau. Từ tốn nhưng ngây ngất. Kim Liên và Nguyệt Nga cũng phục vụ tôi như tôi phục vụ họ. Tuy nhiên, tôi thường tránh mặt Lục Vân Tiên khi vui chơi với hai nàng bằng cách chúng tôi treo nhau theo chiều thẳng đứng.
Sự vô tận của thời gian phía trước và thời gian phía sau cho phép chúng tôi sống/chết không hối tiếc. Thỉnh thoảng Chí Phèo và đồng bọn lại ra một nghị quyết mới tùy theo những cảm xúc của chúng. Mỗi lần như thế, mỗi háng lại có một buổi học tập qui định mới theo kiểu thực hành tại chỗ. Chẳng có linh hồn nào không thông suốt. Nghị quyết mới nhất được ban hành sau khi Chí Phèo phát hiện ra lỗ tai là nơi có nhiều xúc cảm hơn bất kỳ chỗ nào trên mặt. Theo đó, từ nay qui định mọi giao tiếp giao tình chỉ được thực hiện thông qua lỗ tai. Qui định này được các linh hồn vốn là nhà thơ hưởng ứng nhiệt liệt. Họ sáng tác đủ kiểu đường mật để làm mẫu mã cho các loại giao hợp. Mỗi háng được tăng cường thêm 3 cái loa đặt ở bốn góc để tăng mật độ và cường độ cho sự thụ hưởng của lỗ tai. Các nhà thơ luôn tìm cách chiếm diễn đàn cứ như thể nếu không được tán tỉnh thì các nhà thơ sẽ ngáp. Nhưng cạnh tranh với các nhà thơ khốc liệt nhất lại là Chí Phèo. Đồng chí Chí Phèo kính yêu được dịp không chỉ chửi cả làng Vũ Đại mà chửi tuốt hết ba nghìn thế giới. Tôi vốn thích nói tục khi làm tình nhưng vẫn bị mất hứng vì nhịp độ chửi tục của Chí Phèo thường làm tôi lỡ nhịp ở những giây phút quyết định khi lên đỉnh cao. Vì thế tôi thường liếm tai Nguyệt Nga và thay cho những lời nói phấn khích hoặc đọc thơ là những hơi gió nhẹ nhàng tôi thổi vào tai Kim Liên.
Những buổi học tập thực hiện nghị quyết đôi khi rất vui, đặc biệt khi nhái giọng lãnh tụ Chí Phèo hoặc các nhà thơ để rót vào tai thính giả.
Những nghị quyết của tập đoàn Chí Phèo không phải lúc nào cũng vô lý và ngớ ngẩn như bọn xấu mồm nói. Một thành công bất ngờ của nghị quyết buộc mọi linh hồn phải thể hiện cảm xúc bằng lỗ tai đã nâng tầm nghệ thuật tuyên truyền lên một đỉnh cao mới. Mọi chống đối hoặc bất mãn bỗng biến mất. Một bầu khí thuần thành và lãng mạn lan tỏa khắp các háng. Mọi nỗi niềm được chia sẻ. Nhưng một hôm gặp Vũ Trọng Phụng trong háng bà Phó Đoan, tôi nghe ông nói: “Đừng tin bọn này, chúng nó ru ngủ các linh hồn đấy”.
Cuộc cách mạng của Chí Phèo không ngừng ở chỗ áp đặt ý muốn của mình lên người khác mà quan trọng nhất, hắn nhận ra tầm quan trọng của chính mình và muốn xiển dương điều ấy. Chí Phèo cho lập Ủy ban Tuyên truyền Giáo dục, gọi tắt là Ban Tuyên dục có nhiệm vụ thúc đẩy mọi linh hồn tôn thờ đức hạnh của hắn. Từ ấy, câu nói cửa miệng của tất cả thằng cu cái hĩm là “Nhờ ơn lãnh tụ Chí Phèo kính mến mà chúng tôi được thoải mái như hôm nay”.
Dưới Ban Tuyên dục có các tiểu ban hoạt động trong các háng bên cạnh các ban ngành đoàn thể khác. Các tiểu ban này kiểm soát tư tưởng văn hóa của mọi thằng cu cái hĩm.
Từ ấy, các nhà thơ thi nhau làm thơ ca tụng sự vĩ đại của Chí Phèo. Và Chí Phèo càng ngày càng cảm thấy mình vĩ đại thật. Tôi cũng nhận thấy Chí Phèo phát tướng ra. Từ một anh vô sản dưới đáy hom hem dơ bẩn, Chí Phèo bỗng phương phi nhân hậu như một ngài chí thánh. Hình ảnh của Chí Phèo được treo khắp nơi. Xúc phạm Chí Phèo là một trọng tội. Xả thân vì Chí Phèo hay gìn giữ ảnh tượng Chí Phèo đều là những hành động được tuyên dương.
Từ ấy, tôi không bao giờ được diễm phúc đến gần ngài. Ngài sợ các thế lực thù địch ám sát, mặc dù dưới âm phủ không ai chết thêm lần nữa.
Làm gì cho qua thời gian? Xưng tụng Chí Phèo là một niềm vui bất diệt. Xưng tụng lẫn nhau là một phẩm hạnh cao quí. Một cái đẹp tuyệt đối là mình vì mọi người, mọi người vì mình. Cu và hĩm luôn sẵn sàng. Các triết gia thất nghiệp vì tư tưởng đã kết thúc ở đây. Mọi sáng tạo hay suy tưởng không xuất phát từ lãnh tụ Chí Phèo anh minh đều nhảm nhí và đáng bị lên án. Bởi thế, văn nghệ sĩ các loại gặp nhau chỉ để nhậu. Để được kính trọng, họ tán dương lẫn nhau về khả năng phóng tinh hay độ ướt của hĩm.
Tôi tìm niềm vui của mình trong háng Kiều Nguyệt Nga diễm lệ và Kim Liên hoang dại. Những cuộc gặp gỡ với Nguyễn Đình Chiểu hay Vũ Trọng Phụng rất hãn hữu, vì tất cả chúng tôi đều không muốn bị phiền hà bởi Ban Tuyên dục.
Tôi không biết điều gì đã thúc đẩy tôi một hôm đi sâu vào bên trong, nơi tôi không nghe bất cứ ai nói về nó.
Tôi từng hỏi Vũ Trọng Phụng: “Ông đã bao giờ đi tới cuối háng chưa?”
Vũ Trọng Phụng nói: “Tôi chưa bao giờ nghĩ đến điều ấy”.
Tôi lại hỏi: “Có thể có thiên đàng ở phía sau háng chăng?”
Vũ Trọng Phụng trả lời: “Tôi cũng chưa bao giờ nghĩ về điều ấy”.
Rồi tôi nhớ lại khứa lão đầu tiên đã gặp khi tôi xuống âm phủ. Lão bảo cứ chờ đợi. Có nghĩa là sẽ còn chuyển hóa hay đến một nơi chốn khác. Nơi khiến cho người này khác người kia hoặc nơi ngụ cư của những linh hồn khác hay thế giới khác. Tôi hỏi Vũ Trọng Phụng có muốn đi với tôi không, ông ấy bảo không có nhu cầu đến một nơi khác, nhưng ông bảo tôi nên đi cùng Xuân Tóc Đỏ.
Xuân Tóc Đỏ vốn là người thông minh giỏi ứng biến và thích nghi được với mọi hoàn cảnh, đi với hắn, tôi yên tâm.
Càng vào sâu trong háng càng tối, nhưng chúng tôi cũng quen dần và có thể nhìn thấy mọi thứ không chỉ bằng mắt mà giống như huệ nhãn, chúng tôi nhìn thấu suốt qua thời gian. Vì thế, chúng tôi nhìn thấy nhiều thể loại và sự chuyển hóa của sống/chết. Tuy nhiên, thế giới dường như bất động và mờ ảo. Tôi không biết đấy có phải là sự phai mờ dần hay không. Điều khủng khiếp nhất không phải là những cảnh nhục hình bởi quỷ dữ mà là sự tương thông giữa trong và ngoài tôi một cách đối nghịch. Nó làm cho sự cảm hoài của tôi trở nên không chịu nổi. Nó soi chiếu qua mọi không gian và thời gian, mọi thực tại. Tôi tự hỏi, phải chăng đây mới chính là địa ngục?
Tôi nhìn qua người đồng hành, một nhân vật tiểu thuyết của Vũ Trọng Phụng, dường như hắn cũng đang bị co kéo bởi các thực tại khác nhau.
Xuân Tóc Đỏ bảo: “Quay lại thôi”.
Tôi nhìn lại sau lưng, chỉ là sương khói mù mịt trên vực thẳm, hỏi: “Có cách để quay lại không?”
Hãy nhắm mắt lại. Hãy đóng lại mọi cánh cửa. Đó là cách để chúng mày quay về.
Đúng lúc ấy, tôi nhìn thấy Hồ Tôn Hiến đang gục xuống bên chén thuốc độc. Tôi muốn cứu ông ta. Nhưng tôi bỗng cảm thấy mình rơi xuống cùng với ông ta càng lúc càng nhanh. Tôi tự nhủ hãy nhắm mắt lại, hãy đóng mọi cánh cửa. Và tôi không thấy gì nữa.
Mở mắt ra, ngay khi chưa kịp nhìn ra chung quanh, tôi đã cảm thấy cái mùi quen thuộc của háng B. Kiều Nguyệt Nga đang sờ tai tôi, nàng trách móc: “Anh đã bỏ em”.
Tôi nói: “Không, anh không bỏ em hay bất cứ một cái hĩm nào. Anh chỉ muốn đi đến cùng đích”.
Kiều Nguyệt Nga bảo: “Không có cùng đích ở bất cứ đâu”.
Tôi không tranh luận về việc này bởi tôi biết rằng, tôi sẽ không dừng lại ở đây.
Vũ Trọng Phụng đến tìm tôi, ông nói: “Có thể tìm thấy thiên đàng ở một nơi nào đó”.
Tôi cũng tin như vậy và tôi nói: “Một lúc nào đó, tôi sẽ đi tiếp, nhưng Xuân Tóc Đỏ không phải là bạn đồng hành đáng tin cậy của tôi”.
Vũ Trọng Phụng bảo: “Bà Phó Đoan cũng là một người thích tìm kiếm. Cậu có thể đi với bà ấy”.
Có lẽ tôi sẽ mượn bà ấy.
N.V.