Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Soi vùng ký ức (kỳ 2)
Truyện Ngô Nguyên Dũng
Chúng tôi giận nhau bao lâu (đúng hơn, chỉ có mình tôi giận Lisa), bây giờ tôi không còn nhớ, chỉ hay cuối mùa thu, hôm sinh nhật tôi, từ trường trở về tôi thấy một gói quà Lisa tặng tôi để trước cửa phòng. Lòng tôi hân hoan và cảm động cùng lúc. Mở ra, thấy một con bọ cạp có lẽ bằng đồng, màu vàng hực được dùng để móc vào dây chuyền đeo cổ và một tờ giấy màu lam với hàng chữ "Con vật này có thể chích chết người nhưng các nhà sinh vật học đều đồng ý với nhau rằng nó không có giận dai như vậy đâu! Chúc anh một sinh nhật vui". Tôi bật cười. Thâm tâm tôi có còn dấu vết giận hờn nào nữa đâu. Không phải thời gian đã làm lành vết thương, tôi chỉ muốn nhân tiện tìm cách định rõ vị trí mình để… đối phó với Lisa. Tôi có cảm tưởng tình cảm mình chưa phân minh, đầy mâu thuẫn, có Lisa bên cạnh càng vui, không có cũng chẳng sao. Dù gì đi nữa, tôi cũng định mời nàng đi ăn tối với tôi một bận. Ngồi trong phòng rình mò nghe tiếng chân người ngoài hành lang, lúc Lisa trở về trời đã sẫm tối. Tôi bấm chuông nhà nàng, bỗng thấy yêu quá đỗi tấm bảng tên màu xanh trên nền hồng sen, chữ L và chữ S uốn éo hoa lá cành.
- Ha-lô, Du đó hả, sao mạnh khoẻ chứ?
Tôi lách vào cánh cửa mở hé:
- Cám ơn Lisa, tôi vẫn bình thưòng vậy thôi, còn cô?
Nàng õng ẹo bước vào phòng khách, áo choàng trong nhà bằng lụa nâu óng ánh, in những cánh cúc vàng vỏ chanh, tóc vén cao kẹp lại sau gáy, chân trần màu trắng hồng của đào non. Lisa chỉ chiếc ghế cho tôi ngồi, tôi không giấu được nụ cười cầu tài:
- Tôi rất cảm động vì ít nhất cũng có một người nhớ tới ngày sinh nhật tôi. Con bọ cạp bằng đồng xinh xắn quá!
Lisa hét lên:
- Ai nói với anh đồ vậy ấy bằng đồng? Anh là sinh viên hoá học sắp ra trường mà vẫn không phân biệt được đồng với vàng sao?
Tôi giật thót mình. Lisa tiếp tục phun lửa:
- Thượng đế ơi, con bọ cạp ấy bằng vàng, bằng vàng… anh nghe rõ chưa?
Tôi ngượng chín người, mặt đỏ như trái cà tô mách Hoà lan, cố chống chế:
- Ừ, mà là vàng pha đồng.
- Lẽ dĩ nhiên, anh bạn ạ. Bằng vàng ròng thì nó đã mềm ẻo như phó mát bỏ lò. Mà vàng pha đồng khác với đồng chứ? Tôi đã mua nó với giá hơn một trăm Đức mã đấy. Mắc có lẽ không phải vì chất liệu mà vì vật ấy được làm bằng tay.
Lisa xoè bàn tay năm ngón, móng sơn hồng tái ngắt, quơ qua quơ lại trước mặt tôi, nhắc lại lần nữa:
- Bằng tay đó Du ơi!
Tôi xìu như quả bóng xì hơi:
- Ừ, biết rồi, làm bằng tay nên mắc!
Chừng như tội nghiệp, Lisa dịu giọng:
- Tôi muốn làm lành với anh lâu rồi, nhưng không biết làm cách nào mới nhân ngày sinh nhật tôi tặng anh một món quà nhỏ, làm kỷ niệm luôn thể. Du hiểu chứ? Giữa tôi và Andt không còn gì nữa. Hết thật rồi. Das Ende. Finito. The end. Fin. Lần gặp nó ngoài phố, tôi tưởng sẽ nối lại được những đổ vỡ, nhưng cá tính chúng tôi khác biệt nhau quá. Xa nhau là giải pháp tốt đẹp nhất. Tôi có một quyển sổ nhỏ màu cẩm thạch...
Lisa chợt nhìn thẳng vào mắt tôi đằm thắm, đờ đẫn lộ vẻ van nài. Một gã ăn mày đang xin bà con cô bác rủ lòng thương bố thí cho... nói đôi lời.
- ... Mà hình như anh muốn nói chuyện gì?
Tôi lắp bắp:
- Tôi muốn biết, Lisa ăn cơm tối chưa? Nếu chưa... tôi mời đi ăn tiệm.
Lisa gật đầu đồng ý, dễ dàng đến độ tôi phải nghi ngờ nàng có ẩn ý gì. Nàng bảo, tôi cho nàng mười lăm phút để thay quần áo. Từ cánh cửa phòng ngủ mở hé, Lisa vừa thay đồ vừa nói vọng ra:
- Ở đây có quán cơm Ý ngon nhất tỉnh. Tên bồi bàn lại xinh trai. Phòng ăn trang trí theo lối rustikal rất ấm cúng. Có hơn hai mươi kiểu Pizza, khoảng mười lăm món Lasagne, còn thức ăn nguội thì chao ơi, mướp trộn với cà tô mách, xà lách, ngâm với nước sốt sữa chua thì tuyệt vời Du ơi... mà ăn nó tôi lại sợ mập. (Tôi bật cười, nghĩ tới thân hình như que tăm của Lisa). Đàn bà không sợ gì bằng sợ phát phì. Không, họ cũng sợ bị ung thư ngực nữa, bị thẻo mất một bên thì tiêu tùng thú tắm biển mùa hè... (Ha ha ha... thì thẻo luôn bên kia rồi tha hồ mặc monokini, tôi nghĩ thầm rồi há miệng cười lớn...). Du cười cái gì đó? Nghĩ bậy rồi phải không? Đàn ông các anh là nguyên một lò heo nái (Sauerei). Arndt cũng vậy. Anh cũng không khá gì hơn. Chỉ có Christian là ngây thơ trong trắng thôi. Ừ, tôi phải kể cho anh nghe chuyện Christian mới được... cả chuyện quyển sổ nhỏ màu cẩm thạch nữa.
Và Lisa mở cửa bước ra, thơm lừng. Nàng kín đáo ngoan ngoãn trong chếc áo sơ-mi lụa màu thiên thanh cổ bẻ, lóng lánh những chùm hoa màu cam, nhìn tựa như bông trang miền quê ngoại, quần nỉ xanh đậm, thắt lưng đen nhỏ, giày cao gót màu xám. Tôi ra vẻ điệu nghệ, giúp Lisa mặc áo choàng vải màu khói nhang lót nỉ ca-rô xanh nước biển. Lisa chợt nhận thấy, vì đôi giày đế cao cả tấc nên nàng vượt hẳn tôi gần nửa cái đầu, nên vội vàng tụt giày ra chọn đôi gót thấp. Tôi nhìn nàng thầm cám ơn. Đi ra đường, cặp kè với một người đàn bà cao hơn mình, mất hết nam nhi chí.
Tiệm ăn gần nhà nên chúng tôi đi bộ. Lisa lúc nào cũng tự nhiên, cặp tay tôi tỉnh bơ, đôi khi nàng nổi hứng ôm eo ếch, quàng vai tôi mạnh bạo, coi tôi như một người bạn... cùng phái. Trong hai đứa, nàng là người nói nhiều. Tôi chịu nghe, lại nghe rất kiên nhẫn nên Lisa hứng chí, chuyện riêng tư mang ra thố lộ sạch bách.
- Tôi ghét nhất cái món cá mặn của tụi Ý. Nó nhỏ lắm, nhưng mặn chát như cục muối. Mỗi lần gọi món Pizza thập cẩm là tôi bảo bồi tuyệt đối không bỏ dăm con cá mặn lên trên. Tôi sợ cá, sợ ăn đồ biển. Trời hỡi, mấy con tép biển lột vỏ giống y hệt con nhộng, vậy mà có kẻ ăn được, còn kêu ngon, nói là Delikatesse. Hồi nhỏ, thứ sáu nào tôi cũng bị ăn cá hoặc trứng, ngoan đạo mà. Thế nhưng tôi vẫn không cảm thấy món cá sống ngâm giấm rồi rưới sốt sữa tươi, bỏ thêm hành tây xắt khoanh, ăn với khai tây luộc, là món khoái khẩu... Tôi chỉ mê thức ăn ngoại quốc: cơm Ý, cơm Đại Hàn, cơm Thổ Nhĩ Kỳ, cơm Nam Tư, cơm Ả Rập (Lisa nhìn tôi, nháy mắt) và đặc biệt là com Tàu. Mà thức ăn xứ anh có giống Tàu không?
Đẩy cửa bước vào quán, vẫn một mình Lisa liến thoắng. Ngồi xuống bàn gỗ nâu đóng theo kiểu nhà quê Âu châu, cũng chỉ mình Lisa độc thoại. Người bồi mặc sơ-mi, áo khỉ, quần đen mang ra hai tấm thực đơn bọc bìa màu vàng cognac. Lisa vừa chọn món ăn vừa tiếp tục màn độc diễn:
- Hôm nào tụi mình bày trò nấu ăn món Việt Nam. Anh nấu, tôi phụ bếp.
Tôi cười nhẹ, nhớ lại vết thương chưa lành:
- Ừ, cứ bày trò đi, như thứ bảy dạo nào cũng chính cô đề nghị đi phố rồi không dưng bỏ tôi một mình đế sánh vai Arndt đi thẳng.
Lisa cười lớn, vài người khách quay nhìn chúng tôi, ánh mắt soi mói:
- A, Du chưa quên chuyện cũ, vậy mà cứ nói quanh co. Đừng có ghen, anh bạn của tôi ơi. Người ta chỉ ghen khi yêu nhau...
Nàng bộc lộ thẳng thừng khiến tôi bối rối, choáng váng bất ngờ. Người võ sĩ bị đấm một cú ngay tim, lảo đảo trên võ đài giữa đám khán giả trố mắt nhìn trâng tráo. Cũng may vừa lúc người bồi trở lại, quyển sổ ghi món gọi cầm trên tay. "Xin vui lòng". Lisa gọi món cố hữu, "Pizza thập cẩm không có cá mặn". Tôi kêu "Pizza bốn mùa", chỉ toàn bột nướng và rau trái. Tôi cũng muốn ăn kiêng cho tâm hồn nhẹ bớt dục vọng. Từ lúc quen mấy người bạn văn, nghe họ nói về triết lý Phật giáo, tôi cũng muốn tập tành tìm hiểu. Thỉnh thoảng ớn mùi thịt cá, tôi nấu xúp rau, ăn xà lách với dưa leo, cà tô mách cho qua bữa. Tôi cũng muốn đọc kinh Phật, nhưng chỉ cốt ý tìm ngôn ngữ mới đưa vào thơ chứ không phải để tĩnh tâm. Nhưng tôi sợ mang tội với Phật Trời nên còn chần chờ, chưa thực hiện.
Người bồi hỏi thức uống. Tôi gọi một bia lớn. Lisa uống rượu vang Mosel trắng. Gã bồi bàn quả thật xinh trai. Đàn ông Ý có những nét rất quyến rũ. Tóc đen cắt ngắn phía trước, đường "bát" hai bên tai cạo xéo theo mốt mới, phía sau tóc phủ ót từng lớp bồng bềnh cắt thật khéo. Hắn mặc sơ-mi cô-tông dài tay sọc xám trắng, eo rộng, cổ để hở bày những sợi lông ngực ngắn và sát làn da nâu rám nắng, cổ đeo sợi dây chuyền vàng nhỏ. Hắn còn xức nước hoa thơm lừng, tôi ngồi bên này bàn vẫn còn bắt được mùi hương ấy. Lisa đợi hắn đi khuất mới thầm thì:
- Tôi ghét đàn ông xức dầu thơm hay dùng thuốc xịt nách. Họ chỉ nên thoa aftershave sau khi cạo râu, tắm với xà-bông thiệt thơm, nên xúc miệng bằng Odol để bớt mùi thuốc lá, rượu mạnh hay hành tỏi. Thượng đế ơi, tôi thích ăn tỏi mà ngửi mùi tỏi từ miệng người khác là tôi bắt lợm giọng, muốn ói.
Và Lisa mở bóp đầm, lôi ra quyển sổ màu cẩm thạch lật lật rồi dí vào mặt tôi. Tôi chỉ kịp hỏi:
- Gì đó?
Thì Lisa đã xổ một tràng, y hệt cuộn băng ghi âm chỉ cần bỏ vào máy và bấm nút:
- Suỵt, tôi chỉ kể mình anh nghe thôi đó. Trong cuốn sổ nhỏ này tôi ghi tên, địa chỉ và số điện thoại của những người đàn ông có liên quan ít nhiều tới đời sống và "công việc" của tôi. Mất nó, tôi giống như kẻ dành dụm lâu ngày mua được căn nhà bỗng một hôm cháy rụi, tay trắng. C'est fini. It's the end of the world. Das Ende des Lebens, anh hiểu không? (Tôi bắt đầu yêu lối nói chuyện của Lisa, dụng ngữ của nàng là ngôn ngữ quốc tế, là món cơm Dương Châu có lạp xưởng Trung Hoa, thịt dăm bông Pháp, gạo Nàng Hương Việt Nam…). Mà Du biết tại sao tôi phải giữ kỹ và kín tông tích quý vị đàn ông này không? (Tôi lắc đầu, Lisa nhếch môi cười rất ngạo mạn). Du ơi, họ đa số là những người có tên tuổi, danh giá, địa vị trong xã hội. Cả một lũ trí thức không dứt bỏ được những dục vọng tầm thường. Có cả một vài người lãnh đạo tôn giáo nữa. Trời ơi, tình dục lúc nào cũng gắn liền với tiền bạc, giả dối. Tất cả đều bạc bẽo, cá mè một lứa như nhau. Tụi nó cởi quần áo ra, trông giống nhau y hệt. Bộ ngực lông lá, bụng phệ phởn phơ, bộ phận sinh dục nhễu nhão, cặp chân ốm tong teo thiếu cân đối với thân thể vì ít hoạt động. Nhưng khả năng tình dục lại mạnh mẽ, tham lam như loài chó biển. Đôi khi còn bày đặt kiểu cọ: sấp, ngửa, ngồi, đứng, chổng mông và ghê tởm nhất là chứng bạo dâm hay loạn dâm mà tôi biết có vài người mắc phải.
Tôi buồn nôn, không cảm thấy đói bụng nữa. Nhưng Lisa ác quá, một tay nàng giữ chặt tay tôi trên bàn, hai mắt nàng nhìn thẳng vào mắt tôi như đang ngồi trong phòng xưng tội. Cặp mắt ấy chơi vơi quá. Ánh đèn cầy mà gã bồi bàn thắp lên khi nãy, soi long lanh hai mắt nàng hình như đã mọng nước. Lệ sắp ứa ra trào khỏi mi mà Lisa vẫn nói, thỉnh thoảng cười mỉm, chua chát và khinh đời làm sao, như đang bỡn cợt hay thách đố đời sống mà đối với nàng, chỉ toàn là những trò vui vật chất.
Lisa rút mảnh khăn giấy lau lệ ứa, nụ cười nàng chợt héo hắt:
- Mà suy nghĩ lại, cũng có vài đứa tử tế. Như Sergio gốc Sizilien. Jean dân Parisien chính cống hay Antonio người Hy Lạp. Họ không chỉ là khách làng chơi mà còn là bạn. Họ gởi quà chúc mừng sinh nhật tôi. Giáng sinh gởi thiệp và một tấm ngân phiếu thơm phưng phức. À, tôi quên nhắc tới Arndt… Mà thôi, nên xoá tên nó trong sổ định mệnh cho rồi.
Lisa mơn trớn mu bàn tay tôi, giọng trơn ướt đĩ thoả:
- Hình như tôi yêu nó thật tình Du ơi, còn nó thì hôm nay nói vầy, mai nói khác, õng a õng ẹo như gái còn trinh. Mấy lần đầu tôi còn lấy tiền nó, sau cho chơi gratis, vậy mà cuối cùng Arndt vẫn đành đoạn bỏ tôi. Chán! Phật giáo của mấy xứ Á châu đôi khi có lý hết sức khi cho rằng đời là bể khổ.
Tôi nói thêm:
- Không hẳn như như vậy, đời đâu chỉ toàn những điều đau khổ. Tôi nghĩ, đó chỉ là cách nói chung chung của dức Phật để răn đe chúng sinh.
Rồi tôi giải thích cho Lisa hiểu những niềm vui giản dị của đời sống. Ngày nắng rực rỡ đầu tiên sau những tháng mùa đông u ám. Sợi nắng len qua khung cửa một sáng chủ nhật dậy sau giấc ngủ đầy. Nắng ứ tràn ký ức, soi sáng vũng tối thăm thẳm. Hay Lisa có bàng hoàng ngơ ngẩn khi bắt gặp những nhánh "Đừng Quên Tôi" nhỏ li ti màu xanh tím nhú lên từ đất mùa xuân? Hãy quên đi những ngày mưa ủ rũ. Đừng khép kín nụ cười khi niềm vui mở cửa. Lisa hãy yêu đời sống. Yêu một cánh cúc dại trắng nõn. Yêu một tiếng chim gọi hoàng hôn. Yêu cả tiếng sáo í o của người mua sắt cũ mỗi sáng. Và yêu cả dáng đi vội vã của ông phát thư tránh tiếng sủa của con chó dữ.
Có lẽ Lisa hiểu thấu những điều tôi nói. Nàng hân hoan cất tiếng với giọng cười trong suốt:
- Ồ, Du nói đúng quá. Tôi không bao giờ quên César, con chó nhỏ của tôi và Christian. Buổi sáng nào không để ý là nó rượt người đưa thư chạy tới ngã tư mới thôi.. ha.. ha.. ha…!
Lisa bật cười ha hả. Người bồi đã mang hai ly rượu tới. Tôi và Lisa cụng ly. Một giọt rượu vang ướt ngập ngừng cửa môi Lisa tô son màu hồng cánh sen. Nàng liếm môi cười, khiến tôi… ôi nhớ quá một đêm mưa Sài Gòn mà tâm trí gửi về một quán rượu nào ở Paris. Phòng anh đôi gót nhỏ thầm thì. ([1])
Tôi uống một ngụm bia Dortmunder Pils, một trong vài loại bia ngon nhất nước Đức, và cảm nhận được những bọt bia vỡ quanh mép. Tôi xoay vòng miếng giấy bìa làm rế lót ly bia vàng óng, hỏi:
- Còn Christian của Lisa ra sao? Kể cho tôi nghe về Christian đi!
Chỉ nghe bấy nhiêu thôi, hai mắt Lisa chợt long lên, không hiểu vì ngạc nhiên hay giận dữ. Nhưng tôi có cảm tưởng, con nhím đang chĩa bộ lông tua tủa nhọn hoắc, sẵn sàng buông tên. Hay như một đường chớp loé sáng trên nền trời vần vũ mây đen.
- Thôi đi! Tối nay đâu phải lúc để nhắc tới Christian...
Tôi hỏi gặng:
- Tại sao?
- Tôi muốn thưởng thức món Pizza trọn vẹn, muốn có một tối vui với Du. Kể chuyện Christian cho Du nghe, rủi tôi... khóc thì mất thú. Dịp khác đi! Cũng giống như Du vậy, hứa kể chuyện những thảm cảnh của dân tộc anh khi vượt biển tìm tự do cho tôi nghe mà chờ hoài, có nghe gì đâu!
Ừ, tôi có hứa điều ấy với Lisa. Mà bảo "hứa" cũng không đúng lắm. Tôi chỉ muốn, có dịp nào sẽ trải tâm tình mình ra cho người bản xứ thấy, viết một vài dòng cho họ đọc để thấu hiểu hoàn cảnh khốn khổ của dân tị nạn. Tôi mang "món nợ" ấy từ khi nào cũng không biết nữa, chỉ hay, thình thoảng chúng lại sưng tấy lên như vết thương chưa chữa dứt nọc, gặp mùa lại nhức nhối. Tôi có những vết thương. Tâm hồn Lisa có những vết cứa đớn đau. Làm sao vết thương này bó vết đau kia để sống hồn nhiên, hạnh phúc? Em nói cho tôi nghe đi! Giải thích tại sao đất nước tôi đã thanh bình thống nhất mà vẫn còn có kẻ chạy trốn quê hương. Xứ sở em đã trải qua thế chiến thứ nhất, từng là đạo diễn tuồng thế chiến thứ hai và đã giết bao triệu người Do Thái, chắc chắn biết rõ hơn tôi cái tham vọng điên cuồng của chủ nghĩa khi muốn giành một vùng đất về tay mình. Giảng nghĩa cho tôi rõ, tại sao nước tôi vẫn còn xua tuổi trẻ qua Cam-bốt gieo binh lửa. Tại sao họ hô hào tự do khi hàng trăm ngàn người vẫn còn bị tù đày tra tấn, tinh thần bị hành hạ ê chề trong các trại giam đeo mặt nạ cải tạo. Ôi, tôi quặn người tê tái khi nghĩ tới những nữ tội nhân. Mang giùm tôi bóng mát, tàn trứng cá trong sân. Bên rào giam nữ tội, em nhìn tôi bao lần ([2]). Và những đứa trẻ sinh ra trong ngục thất. Nói cho tôi nghe đi, Lisa! Thân xác em đã từng trải qua bao cảnh cuồng dâm, chỉ còn thiếu cảnh bị thay phiên hãm hiếp trên đại dương mênh mông. Bao nhiêu gã đàn ông dúi vào tay em tờ giấy trăm thơm phức chỉ để động cỡn với em một lần. Còn những người con gái xứ tôi trên đường vượt biển đã phải van xin, lạy lục như tế sao, cầu khẩn chúng nhủ lòng thương, nếu không tha thì sau khi hành xác hãy trả về lại thuyền với chồng con, cha mẹ, anh em, đừng xô xuống biển.
Tự nhiên Lisa động tới vết thương tâm hồn tôi, khiến tôi ăn món Pizza bốn mùa hết ngon. Tôi nhìn những sợi ớt tây đỏ sỗ sàng, dăm khoanh mướp xanh rụt rè, vài nhánh ạc-ti-sô như những cánh hồng đại đoá nhiễm phóng xạ đổi màu tái nhợt... mà bụng dạ ớn nhợn. Tôi cắt vài mảnh bột nướng giòn tan nơi rìa bánh, nhấm nháp như chuột. Xăm một khoanh mướp bỏ vô miệng. Thẻo một góc bánh có nhiều phó mát nướng, dùng nĩa găm những sợi phó mát nhễu lòng thòng, tôi phải quay tròn quấn chúng chung quanh mẩu bánh. Tôi chợt tiêu tan dục vọng. Hết đói. Rạo rực lắng xuống. Rỗng tuếch như hộp diêm trống.
Lisa vẫn ăn ngon lành. Nàng đang dâm thực. Có bánh trong miệng nhóp nhép nên Lisa không còn nói bá xàm nữa. Tôi nhìn nàng ăn uống và ao ước kiếp sao thành đàn bà sẽ đi làm đĩ, sẽ chửi đàn ông không còn manh giáp, nhưng sau đó lại hân hoan ấp một thân thể lông lá lên bụng với ý nghĩ, không những được tiền mà còn được sướng.
Buổi tối đó, sau màn cơm rượu no say, Lisa khoác tay tôi đi dạo. Nơi này là miền ngoại ô, có nhiều đồng cỏ, ruộng lúa mì, ruộng trồng Raps để làm dầu mỗi mùa hè trổ bông vàng choé. Khung cảnh thanh tịnh với dốc đồi thoai thoải, một khu rừng thông tơi tả có lẽ vì môi sinh ô nhiễm. Lisa có vẻ thấm rượu nên ít nói hẳn đi. Nàng chỉ cho tôi thấy vầng trăng trong veo nhưng hơi méo, treo lơ lửng trên nền trời đen dát kim cuơng là những vì sao chớp tắt.
Khi về nhà, tôi ngỏ ý muốn ngủ với nàng đêm nay. Lisa bẹo má tôi cười:
- Du ơi, nếu mến tôi thì đừng yêu thân xác tôi. Tôi chỉ là một thứ đĩ rạc, một món đồ chơi chỉ có giá trị bằng vài trăm bạc, chỉ đẹp đẽ qua đêm rồi bị vất bỏ như đồ vật phế thải. Tôi không bao giờ ngủ với người tôi yêu mến. Vả lại Du đâu có tên trong quyển sổ màu xanh cẩm thạch của tôi. Lúc nào tôi cũng biết có Du quanh quẩn bên tôi, đâu cần phải ghi tên tuổi, địa chỉ ra nữa... Chúc bạn ngủ ngon. Gute Nacht. Bonne nuit my love.
Nàng hôn lên má tôi rồi lướt vào phòng đóng cửa lại, bỏ tôi ngần ngơ ngoài hành lang. Đêm nay cũng giống như những đêm trước, tôi không biết giấu những ray rứt bốc lửa nơi đâu, nằm quấn người trong chăn, đè nén phần thân thể nổi loạn, thiếp vào giấc ngủ với những cơn mộng à la Charles Bukowski.
***
Vậy mà tôi ấm ức mất mấy ngày. Cũng may, tôi biết tìm lạc thú trong những việc làm khác. Tôi chăm học hơn, mặc dù đôi khi ngán ngẩm nhìn những phương trình hoá học bày trước mắt. Chất rắn, chất lỏng và chất hơi. Vũ trụ mênh mông này chỉ cấu tại từ ba trạng thái căn bản đó. Nhưng hình như còn trạng thái thứ tư. Phần tâm linh của con người. Hay dùng văn chương làm dáng gọi nó là "tâm tình" của nhân loại.
Có lẽ vì vướng nợ "tâm tình" nên sau những giờ học ở nhà, phần nghe giảng và thực tập ở trường, tôi phó mặc tâm hồn mình trôi theo ngọn bút. Viết là đam mê lớn. Viết để tháo gỡ những ẩn ức trong lòng. Viết còn là cách tâm sự với những người không quen biết, bắc một nhịp cầu giao cảm giữa tôi với người lạ.
Tôi thả nổi theo dòng sông ký ức. Chưa già mà sao tôi hay nhớ về dĩ vãng, yêu tuổi thơ tôi một cách bệnh hoạn. Nhớ như thể tương tư và chợt hay tôi đã đánh mất một quãng đời: tuổi trẻ. Vừa lớn lên tôi đã xa nhà, bềnh bồng nơi xứ lạ. Tôi bị đời sống quay như chiếc bông vụ, nhưng ngoài mặt vẫn cố làm ra vẻ bình tĩnh phơi phới. Để có đủ tiền ăn học, trong khi dân bản xứ phởn phơ đi nghỉ hè, tôi nhân dịp đó đi làm kiếm tiền sống cho mùa đông sắp tới. Tôi là thợ hãng bia, hãng cơ khí, hãng giấy, đi quét lá công viên, vận động trường, đi phát giấy quảng cáo, là người chăm sóc chuột, bọ, thỏ, chó trong hầm nuôi súc vật thí nghiệm của một xưởng chế thuốc tây… Tôi cứ ngỡ, sẽ chai đá, tê cứng, mặt dầy mày dạn vì bị đời sống đá nghiêng ngửa, nhưng không, tôi vẫn còn cảm động muốn rớt nước mắt khi mỗi sáng vào thăm chuồng chó, con chó nhỏ lông màu cà-phê sữa cứ ve vẩy đuôi chào đón, ăng ắc tiếng gọi mừng nơi cổ họng trong khi mấy con khác sủa vang rân hăm doạ. Tôi và người thợ cả thương con chó quá, nói với nhau rằng: "Tụi mình cho nó chết sau cùng vậy". Riêng tôi hiểu rõ tâm trạng mình, rất thương chó. Lúc còn ở quê nhà, trong gia đình tôi lúc nào cũng có ba bốn chú cẩu quanh quẩn. Má tôi lại hay làm phước, thấy chó nhà ai nuôi nấng luộm thuộm, cù bơ cù bấc, bà xin về nuôi. Thỉnh thoảng dân số chó nhà tôi tăng cao, phải cho người khác, vậy mà tôi cứ rầu rĩ mãi. Có một lần, giữa khuya nghe tiếng cào cửa rối rít, thức dậy mới hay con Mực tìm về nhà. Cả nhà thấy thương quá, nuôi luôn con Mực từ đó. Tôi lây má tình thương chó, lây ba sở thích ưa cây kiểng, mến thú vật và nhất là hay viết lách.
Bên này, người cầm bút rất được mến trọng, thành thử khi Lisa biết được sở thích viết truyện, làm thơ của tôi, nàng tròn mắt lên, hấp tấp nói:
- Du phải kể cho tôi nghe những truyện ngắn Du viết mới được.
Mặc dù sinh sống nơi đây từ nhiều năm qua, nhưng vốn liếng ngôn ngữ xứ người vẫn chưa đủ tinh tế để tôi gói ghém gọn ghẽ tâm tình mình. Tôi hứa hẹn lần lữa với nàng. Nhưng mục nấu ăn Việt Nam thì không thể trễ hẹn được. Một hôm Lisa phán rằng:
- Thứ bảy tuần này tôi cố ý không hẹn hò với ai cả, tôi dành trọn ngày để tụi mình nấu ăn kiểu Việt Nam. Anh nấu, tôi phụ.
Lisa muốn là trời muốn, thành thử trong tuần tôi cặm cụi tới tiệm bán thực phẩm Á đông mua sắm. Tôi nấu hai món căn bản dành cho người ngoại quốc chưa từng thưởng thức món ăn Việt Nam: miến gà và chả giò.
Thứ bảy đó Lisa hớn hở xem tôi bày cách nấu. Trước khi ra tay, nàng bắt tôi đeo cái tạp-dề cho giống đầu bếp thứ thiệt. Tôi kêu nàng ngâm kim châm, nấm mèo, bún tàu. Tôi bắt nàng ngắt đầu cứng kim châm rồi cột thành cái gút để lúc nấu không bị nát. Một phần nấm mèo tôi sai nàng cắt nhỏ vừa phải và bún tàu phân đoạn ngắn. Sau khi trộn thịt heo bằm với cua hộp, hành tây xắt nhuyễn, cà-rốt thái chỉ rồi nêm gia vị và bỏ vào đó vài quả trứng cùng nấm mèo, bún tàu, chúng tôi bắt đầu cuốn. Ngó mười ngón tay Lisa luống cuống, vụng về quấn mảnh bánh tráng nhúng nước ướt mèm, tôi phải bật cười. Rồi từ từ nàng cũng cuốn được, mặc dù đôi lúc vì nghe lời tôi nói, phải quấn chặt lúc chiên mới đẹp, Lisa làm rách bánh. Nàng cầm cuốn chả giò lòi ruột dí vào mặt tôi:
- Hư rồi, tại Du kêu quấn chặt đó!
- Ồ, dễ quá mà. Lisa lấy miếng bánh khác vá lại.
- Vá lại?
Lisa nhìn tôi chưng hửng, cứ làm như vá bánh xe đạp hay mạng chỗ áo rách không bằng. Và tôi chỉ nàng cách… vá bánh.
Hôm đó mệt nhưng vui. Tôi nhìn Lisa ăn uống ngon lành, không câu nệ, không khách sáo mà cảm động. Tôi dạy nàng cách ăn chả giò bằng tay, quấn chung với xà-lách, rau sống rồi chấm nước mắm chua ngọt có bỏ đồ chua làm bằng cà-rốt và củ cải trắng thái chỉ. Lisa khen rối rít, gọi tôi là "xếp đầu bếp" và quyết định bữa nào sẽ tự tay làm lấy một mình, coi có giống cách tôi làm không.
Ăn chung với Lisa mà không uống rượu là chuyện khó xảy ra. Chúng tôi uống vang trắng. Cụng qua cụng lại một hồi, chai rượu trống trơn. Hơi rượu làm khuôn mặt không trang điểm của Lisa ánh màu hồng phấn. Đôi mắt nàng ướt rượt, riềm mi cong tự nhiên chớp e ấp. Dưới mắt tôi, Lisa có nhiều nét giống một nữ sinh viên từ làng mạc xa xôi lên tỉnh trọ học chứ không phải là một thứ điếm de luxe, đi khách bằng cách hẹn hò qua điện thoại. Những cử chỉ sành sõi, dạn dày sương gió của Lisa có nhiều nét rất tuồng, như thể gượng ép. Người đào hát dở tệ, đêm đêm tô son trét phấn ca Nam Ai, líu lo Lý Con Sáo, run giọng xuống sáu câu vọng cổ mà không thể hoà mình vào thế giới của tuồng tích và mũ mão, xiêm y. Giọng hát đó như từng hạt ngọc trai nằm trong bàn tay rồi từ từ nhả ra thành chuỗi ký ức xa mù… mờ ảo nhưng hào quang lấp lánh.
- Du ơi, nghe tôi nói đây. Chắc chẳng bao giờ tôi quên được Christian, cái tên mà tôi vẫn thường xuyên nhắc tới. Cậu ta là em ruột tôi đó, cũng là mối tình lớn đầu tiên của đời tôi. Không phải thứ tình yêu trai gái đâu, mà là tình cảm ruột thịt gắn bó. Gia đình tôi thuở ấy nghèo xơ xác, ở miệt ngoài quận lỵ Hemer, cách đây khoảng ba mươi cây số. Cha tôi là tài xế xe hàng, vắng nhà luôn, mắc tật nghiện rượu. Mỗi lần về nhà là ông say sưa mềm nhũn, hành hạ và làm tình với mẹ tôi đã đời, ông quay sang mắng mỏ tôi và Chritian. Năm đó tôi mười hai tuổi, Christian mới lên chín. Lần nào thấy ông về, hai đứa vội vã chạy sang nhà hàng xóm trốn, chỉ mò về vào những bữa ăn, khi tới giờ đi ngủ. Một đêm, có lẽ vì say quá độ, ông xô vào phòng ngủ chúng tôi tính giở trò loạn luân, bị Christian chộp đánh, la hét kêu cứu. Nhờ vậy mà mẹ tôi nghe được, xông vào giải thoát. Từ đó tôi ghê tởm bộ mặt cha, tìm cách xa lánh ông như sợ dây phải bệnh hủi. Tình cảm tôi mất điểm tựa ở người cha, tôi dồn hết tình thương cho Christian. Mà cậu nhỏ yếu đuồi quá. Con tinh trùng nghiện rượu của cha tôi hợp với noãn sào bệnh hoạn của mẹ tôi làm sao tạo thành một mẫu người khoẻ mạnh hoàn hảo được. Sau một cơn đau dai dẳng, kết quả của sự thiếu dinh dưỡng, những thăng trầm tâm lý, Christian bỏ tôi ra đi lúc mười hai tuổi. Một năm sau, mười sáu tuổi, tôi trốn nhà đi hoang. Hành trang của tôi là đôi mắt bi ve trong suốt của Christian, mái tóc râu bắp vàng hoe mềm mại, khuôn mặt xương xương và màu da tái ngoét. Thượng đế ơi!... Buổi sáng đó tôi rời ngôi nhà tôi đã lớn lên, lúc đêm còn đặc quánh. Tháng mười hai Du ạ, trước Giáng sinh một tuần hay mười ngày gì đó. Trong khi mọi người đều nôn nao chờ đón ngày vui nhất trong năm, thì khung cảnh gia đình tôi tiêu điều như một nấm mộ hoang. Trước đó vài ngày, mẹ tôi đã lôi từ nhà hầm ra cây Giáng sinh giả dùng cả chục năm nay rồi, để giũ bụi, lau chùi lại những trái cầu thuỷ tinh màu mè lóng lánh. Tôi chợt nghe từ đâu đó tiếng gọi nào tha thiết vang lên, mời tôi nhập cuộc vui, rủ tôi trốn khỏi nơi này để biến thành một con người khác. Cô bé lọ lem tới giờ đi dự dạ hội rồi đó. Và tôi quyết định với đôi mắt ráo hoảnh. Đi. Phải đi. Càng xa càng tốt. Lúc lên ngồi trên xe buýt, chen chúc với bọn học trò đến trường mỗi sáng, tôi chợt ngó thấy khuôn mặt Christian trở về sau khung kính mù sương. Hai vòm mắt bi ve hân hoan nhìn tôi. Cặp môi mỏng đỏ hồng nhoẻn cuời lí lắc như muốn góp thêm nghị lực tinh thần tôi. Khuôn mặt tôi đẫm lệ lúc nào không hay. Tôi khóc tự nhiên, mặc những tia nhìn tò mò của đám khách…
Hai cánh mũi Lisa phập phồng, đỏ ửng rồi không dằn đưọc nữa, nàng bật khóc tỉ tê. Tôi đưa cho nàng mảnh khăn giấy. Lisa hỉ mũi rột rột, chùi hai mắt hoen đỏ.
- Đó, tôi kể cho Du nghe câu chuyện của Christian rồi đó. Bao giờ Du thuật lại cảnh trạng vượt biên của người Việt Nam tìm tự do cho tôi nghe đây?
Đêm hôm đó, hai đứa nằm bên nhau, sau khi thoả mãn những đòi hỏi của thịt da tội nghiệp, tôi rầm rì vào tai Lisa những gì tôi đã đọc, hay nghe kể lại từ những chứng nhân đã gặp phải trên đường tìm tự do gian nan. Tôi không bị ám ảnh bởi hai con mắt bi ve, nhưng những bàn tay khô đét chới với trên đại dương bám lấy tôi mãi, như một hạt trong sợi chuỗi ký ức.
***
Mùa đông năm ấy, Lisa đi trốn lạnh với Antonio ở Hy Lạp. Nàng có gởi thiệp chúc tôi siêng năng học hành, viết từ Kreta. Trường nghỉ học từ Giáng sinh qua Tết dương lịch, tôi như con chim nhiệt đới bị bắt về nuôi nơi xứ lạnh, ủ rũ không chịu hót. Tôi nhớ Lisa, cả giọng nói và ngôn ngữ quốc tế của nàng. Nghĩ lại, ba lần tâm sự cùng tôi, đủ ba lần Lisa khóc. Một người như nàng, mười sáu tuổi dám bỏ nhà đi hoang, lại dồi dào tình cảm thế ư? Tôi, một nhân dáng không có gì thu hút, ỉu ỉu ương ương, một tên sinh viên ngoại quốc nghèo kiết, có tra khảo lòi xương cũng không tìm ra vài ba ngàn bạc. Tôi, vừa lầm lì ít nói lại vừa cộc lốc ngôn từ. Tôi chỉ là kẻ biết nghe chuyện, nghe dai và thích nghe. Thêm một điểm nữa, tôi biết giới hạn mối liên hệ giữa tôi và Lisa, không dự vào đời sống riêng tư của nàng. Mặc dù trước đó, khi tình cảm tôi đã vang thành tiếng, mỗi lần bên này tôi nghe tiếng khoá cửa lách cách ở phòng bên kia, rồi sau đó len qua khung cửa sở mở hé, nghe tiếng Lisa động tình vật vã, tôi bứt rứt khổ sở. Như người điên loạn bị tròng vào chiếc áo với hai ống tay dài quá khổ, bó chặt sau lưng, tôi ngồi co rút trong góc phòng, một mình trong vùng tối mênh mông. Và tôi sập mạnh cánh cửa lại, tấm kiếng có lẽ cũng bực tức như tôi, nứt một đường cong.
Rồi thời gian theo mùa trôi qua. Tôi dõi mắt nhìn ngày tháng bằng gốc táo xanh trong khu vườn nhà ai trên đường tới trạm xe lửa mỗi sáng. Cũng chẳng có gì lạ. Khi tiết xuân ấm áp trở về, cây nhú lá non mơn mởn. Lúc hạ toả nắng gắt, lá đổi sang lục sẫm để giữa hè trổ bông trắng li ti, hấp dẫn lũ ong bướm chập chờn. Vừa lúc trái xanh treo lấp ló trong đám lá rậm rạp thì nhiệt độ thường nhật từ từ hạ xuống. Một chiều nào, bỗng gió giao mùa quằn quại thổi, những trái táo vàng lườm mà người chủ nhà không buồn hái, rơi đầy bãi cỏ xanh. Những nhánh lá bất chợt, một lúc nào không ai để ý, ngả vàng rồi đậm hơn, sậm lại, cuối cùng ẻo lả bay xuống. Thu tới với đàn chim từ nơi đâu, đi về đâu không rõ, nhưng chiều chớm lạnh lại chờn vờn bay kín khung trời, đậu từng chấm mực tàu trên cành táo trơ xương, đầy nghẹt trên ngọn phong trụi lá ven đường và khi nhận thấy tĩnh mịch quá, chúng đồng loạt vỗ cánh bay hốt hoảng, choét kêu inh ỏi. Ngày ngắn lại. Ánh sáng chỉ còn thoi thóp. Tháng mười hai, thời tiết nhả rơi từng cụm tuyết đầu mùa. Tôi có cảm tưởng gốc táo trần truồng kia hẳn lạnh lắm, ban đêm lúc mọi người đã ngủ kỹ, những cánh tay khẳng khiu mới vươn vai cử động, ôm lấy thân khô cằn thành một trụ cây độc nhất.
Rồi con đường học vấn của tôi từ từ thu ngắn lại. Hết một lần thi, bắt đầu một thử thách mới. Kết thúc một lần thi nữa, tôi phủi tay giũ sạch món nợ học đường, hoàn thành nhiệm vụ ba má đã giao phó khi cho sang đây.
Trong khoảng thời gian ấy, mặc dù chỉ cách nhau bằng hai khung cửa hẹp, tôi và Lisa ít gặp nhau hơn trước. Chúng tôi như hai chuyến xe lửa song song chạy về một hướng. Lisa vắng nhà luôn, có lần đôi ba tuần, đôi khi vài tháng. Khi thì nàng sang Paris thăm Jean. Lúc thì xuống Palermo theo lời mời của Sergio. Nhưng mùa hè nào nàng cũng qua Nhã Điển sống với Antonio trọn những tháng nắng. Lisa dường như yêu đời hơn trước. Tình cảm hụt hẫng với Arndt bây giờ được Lisa dành hết cho Antonio. Còn tôi đóng vai trò nào trong vở Trà Hoa Nữ này?
Mà sao tôi cứ đắn đo suy nghĩ về chuyện đó. Lisa đã hơn một lần khẳng định với tôi rằng, Du là người bạn tôi dành thật nhiều cảm mến. Đơn giản vậy thôi. Và tôi đã giận dữ hỏi, vậy sao đêm đó cô mời mọc thân xác hiến dâng tôi? Cô thương hại tôi ư? Rồi bởi tự ái bị tổn thương nặng, tôi quát lên, sao cô không nói thẳng để tôi móc tiền trả trước khi nhập tình? Thứ như cô, nhiều tiền cách mấy tôi cũng trả được, mà trả... góp! Và tôi bưng khuôn mặt lửa nóng bừng bừng, quày quả trở về phòng mình. Trước khi sập cánh cửa lại cái rầm, tôi còn oán hận ngoái nhìn Lisa, hai mắt nàng trợn trừng ngó tôi chưng hửng. Từ đó, giữa chúng tôi là dấu phẩy hờ hững nối hai câu chuyện tâm tình.
Tôi rơi vào trạng thái mênh mông, rớt hoài huỷ mà không chạm đáy. Tôi có quá nhiều vấn đề để suy nghĩ và lựa chọn. Đời sống và công việc. Đời sống và văn chương. Nhưng tôi hồ nghi, tất cả đều phù phiếm như nhau. Cả đời sống cá nhân tôi, vừa đi trọn con đường học vấn, tôi phân vân đứng trước nhiều ngã rẽ. Hoặc tiếp tục đeo đuổi nghề nghiệp này chỉ để phục vụ riêng tôi. Hoặc vất hết công trình khoa bảng vào sọt rác để lao vào thế giới văn chương, cố gắng hoàn tất lý tưởng mà tôi còn mang canh cánh bên lòng. Hay dung hoà cả hai?
Dù sao tôi vẫn viết đơn xin việc. Rất hời hợt. Vô cùng chểnh mảng.
Lisa vẫn vắng nhà luôn. Nàng hoá thành chim trời bay bốn phương lúc nào tôi không hay. Nhiều khi nàng chỉ tạt ngang lấy một vài món cần thiết rồi lại chắp cánh bay. Nhằm bữa tôi vắng nhà, nàng nhét dưới cửa phòng tôi mảnh giấy nhỏ viết nguệch ngoạc: "Hallo Du! Mạnh khoẻ không? Sẽ gặp lại sau. Thân ái. L.S.". Hôm nào tình cờ có tôi ở nhà, Lisa bấm chuông chào hỏi. Có lẽ nhận thấy bộ dạng tôi hốc hác, nàng lộ vẻ thương hại, rủ tôi sang phòng nàng ngắm nàng lục lọi đồ đạc và kể vài ba câu chuyện: "Trời ơi, tôi yêu cái nắng Hy Lạp rồi Du ơi. Cả bãi cát trắng và biển xanh rì. Đời sống nơi đó đối với tôi là những ngày hội lớn. Olé, I love fiesta... Olé...". Tôi đứng dựa tường, khoanh tay nhìn Lisa như con thoi liến thoắng chạy tới chạy lui nhặt nhạnh quần áo xếp vào va-li, miệng tíu tít kể chuyện. Tôi gượng làm mặt vui, mỉm cười nhìn một con điếm hạng sang đang mù loà say mê một gã Hy Lạp. Nàng đâu biết, những niềm vui hồn nhiên đó cơ hồ lưỡi lam sắc lẽm cứa lên trái tim tôi. Căn phòng của Lisa trống dần dần. Mùi hương thân quen rồi cũng nhạt phai theo thời gian.
Tôi như cậu bé lạc loài mồ côi, ôm con gấu nhồi bông mà tôi đã ném lon thắng được trong đêm chợ Giáng sinh năm nào, nằm co quắp trong cân phòng ốm. Tôi nâng niu con thú, vuốt ve từng kỷ niệm xa mù. Tôi hết còn dang chân, thẳng tay nằm ngủ ở tư thế thoải mái. Tôi ôm dĩ vãng một khối tròn vo. Những nhớ nhung chưa mờ xâu xé không thôi. Cả những bận tâm về tương lai, về những suy tư phải-làm-một-cái-gì-đó mà tôi giữ mãi trong bàn tay nắm chặt.
"Người lạ thấy gã đàn ông kia cứ nói bá xàm bá láp với bàn tay nắm chặt mới hỏi, anh giữ gì trong tay đó? Gã đàn ông đáp bằng cặp mắt lờ đờ hoen đỏ, một tay tôi nhốt gió để trời đừng nổi bão, còn tay kia tôi tìm cách bóp nghẽn ngọn đèn ký ức vẫn chưa thôi sáng."
(1987)
[1] Mùa thu Paris, nhạc Phạm Duy, thơ Cung Trầm Tưởng.
[2] Thơ Bắc Phong.