Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Văn học miền Nam 54-75 (344): Túy Hồng (4)
Tôi nhìn tôi trên vách
Truyện dài
Đồng Nai, 1972
Tác giả giữ bản quyền, 1970
Kỳ 1
Chữ viết của chàng tròn như con ốc gạo. “Đi lâu như chết, đợi từ bốn giờ ba phần tư, anh ra đằng này một lát sẽ quay lại – Nghiễm”. Đầu tôi lắc, tôi thẳng người bước lên thang gác đến bên gương nhìn vào vẻ đẹp nào đó của mình. Nốt ruồi đen là cái chấm, quệt tóc mai là cái phẩy, tôi yên lòng trở xuống ngắm chằm chặp cổ bánh sinh nhật ba mươi tuổi đầu của mình. Ba mươi cây nến và một nỗi cô đơn. Dòng chữ chúc mừng đi trên mặt bánh nửa như tâng bốc nửa như thảng thốt một cung cách khôi hài tế nhị, dòng chữ viết bằng tiếng Pháp và sai hai lỗi chính tả. Ông thợ làm bánh này chắc cũng dốt văn phạm. Tôi hát “khi trót yêu người rồi, xa cách nhau vì đời, ự ừ u ứ ư…” trong một thói quen cần thiết không thể bỏ được. Tôi nghe Nghiễm đến sau lưng qua tiếng gót giày, chàng chào bằng một cái đụng nhẹ vào người tôi rồi cười không ra tiếng. Nụ cười chàng là cái hình vẽ của đôi môi đẹp.
– Em muốn mua một cái đầu tóc giả, anh ạ! Muốn chải kiểu gì thì chải, khi đi đâu cứ việc thượng lên đầu… nhanh ghê!
– Ừa ừa…
– Nhưng sợ tóc người chết quá!
Tôi lại hát và chàng thở khói thuốc. Bữa ăn sinh nhật của tôi kết thúc bằng món xôi vò với chả lụa thay vì cơm chiên trước khi tôi thổi nến và cắt bánh. Chàng uống bao nhiêu là chai 33 trong khi mấy chị em tôi hai đứa chia nhau chai nước cam vàng và mãi không cạn ly. Mọi người nói nhanh cười giòn, không khí ấm như men rượu và nồng như vôi. Bà cô tôi bảo:
– Hễ đám cưới Khanh xong là cô về Huế bán nhà được liền.
Huế là quê hương tôi, quê hương đang có vô số nhà cửa cần bán rẻ để người Huế vào Saigon tìm một chỗ ở cuối cùng. Tôi đã ở Huế từ trong bụng mẹ đến năm thứ hai mươi tám của cuộc đời. Huế đã mang thai tôi, đẻ ra tôi, cho đến khi tôi đi lạc vào Saigon này. Từ hai năm nay tôi ở nhà thuê, nói tiếng Bắc, ăn chả giò, ăn bún riêu, canh chua cá giấm, thịt bò vò viên, mía ghim và có một người yêu. Tôi vào Saigon không phải là một cuộc tháo thân vì không biết biết trước rằng trong tương lai Huế sẽ phải trải qua vụ đổ huyết bao la rợn gáy lịch sử là cái biến cố của sự chết năm Mậu Thân, Huế của tôi đã xích lại quá gần lịch sử! Bỏ Huế mà đi lòng tôi nhớ trời, nhớ khoảng thiên nhiên. Tôi không yêu một thứ vẻ đẹp cấm cung, một thứ vẻ đẹp hạn hẹp, mà yêu thênh thang cả một khoảng thiên nhiên. Huế đẹp từ một vũng nước đọng bên đường đến lượng cả con Hương giang, từ cọng rau muống bờ hồ đến cây phượng già xanh lục, có nhiều hôm đi xe đạp lên cầu ga nhìn dãy núi lam phía sau cầu Bạch Hổ mịt mịt mùng mùng mà tưởng cái phần hồn của từng kiếp người cũng có thể giăng dài, kéo dãy như vậy! Những đêm mùa đông, những con “ệnh oạng” kê mõm khắc khoải kêu than từ những ao rau muống… kêu chi mà khổ mà trầm thống! Thêm vào đó, tiếng rao hàng dài lê lết: Mua trứng lộn! Mua trứng lộn!… Trời ơi! Tiếng kêu của miếng ăn sao mà buồn đến thế! Nhức xương buốt tủy mất! Tưởng tượng mở cửa kêu vào chắc mình phải ôm cô hàng trứng mà khóc ngất! Rồi cái quán cơm, quán cơm cũng mang tên Âm Phủ ăn dưới ngọn đèn tù mù… và con đường Âm Hồn, tiếng chuông chùa Diệu Đế… Cực lòng quá, Huế ơi! Tôi đi… ở với Huế buồn lắm… vào Saigon họa may có một nụ cười, vào Saigon họa may có một người yêu!
Rồi cái biến cố Mậu Thân, tôi nhìn lui Huế đang ở sau lưng mình: Thôi! Mất Huế rồi! Tôi thương con đường Phan Chu Trinh với ngôi nhà thềm trắng, bồn hoa violette, hai cây dừa xiêm giắt những gói muối, và bến sông thân yêu trước mặt. Người Huế đã lần lần từng người từng người rủ nhau bỏ Huế ra đi. Huế là mảnh đất tán chứ không phải tụ. Một sự ra đi lớn! Còn ai ở lại mà ngắm, còn ai ở lại mà làm người mộng áo trắng qua cầu, tóc thề vương vương con đò Thừa Phủ.
Tôi ngồi im. Tiếng thở dài hằn lên những nét buồn. Nghiễm chép miệng:
– Nhà cửa Huế bây giờ rẻ rề, bán không ai mua…
Mẹ tôi tiếp:
– Saigon thì triệu phú vẫn còn ở nhà thuê!
Nghiễm cười:
– Vì những tên dân Huế giá áo túi cơm vào đây làm nhà cửa Saigon đắt đỏ… À mà Khanh này… đất Thần kinh… đất Thầnh kinh có nghĩa là gì nhỉ?
– Ngày xưa, vua Gia Long đang tâm niệm tìm một chỗ đất để đóng đô thì thần linh hiện lên bảo: “Hãy đứng bên trên đầu tổ quốc, hãy thắp một cây hương rồi lần theo phương Nam mà đi xuống, đến chỗ nào cây hương tắt thì hãy đóng đô…”. Thần kinh là kinh đô của thần linh…
Sau cuộc ăn uống, Nghiễm và tôi ra đường. Chàng ho những tiếng rời rạc, tôi chế:
– Trai tráng gì mà trời chưa trở lạnh đã hục hặc ho hen.
Chàng rùn vai:
– Trai này là trai quý, trai có ngọc, em hãy nhìn cùng cả nước mà xem: còn có ai ở tuổi anh mà chưa có vợ… đã không có vợ lại không có bạn đi lính… quý lắm.
– Bộ anh tưởng em không quý sao? Đời con gái ví như cá nục kho tiêu, càng kho lâu càng thấm thía, càng hâm đi hâm lại nhiều lửa càng mặn mòi…
Tôi chùn bước nhìn lên chấm sao Véga tím loãng trên nền thăm thẳm tầng trời, gió hô hấp điều hòa trong không gian mênh mông màu trắng sữa và tà áo tôi cũng chạm nhẹ đến một làn gió. Tôi lẩm bẩm những tiếng nhỏ thấm buồn và lạnh:
– Vâng, hâm đi hâm lại… hâm bảy, hâm tám, hâm chín, ba mươi lúc nào không hay.
Đêm bình thường trong một thế động dễ chịu. Nghiễm đẩy vai tôi đi vào một tiệm hàng vải sáng chói màu sắc làm hoang mang những cái nhìn chọn lựa. Nghiễm chỉ vào xấp vải lụa Đài Loan màu nắng hanh vàng treo cao hơn đầu chàng:
– Em thích màu lụa này không?
Cô bán hàng lướt tới đứng trước chàng. Phấn đánh mặt màu nâu, đôi môi satin của thứ son Barbara vừa mới xuất hiện ở Saigon. Cô nói với Nghiễm:
– Màu áo này ăn với nước da của bà, ông chọn thật khéo.
Ra khỏi cửa hàng chúng tôi đi chầm chậm qua bao nhiêu hiệu sách không nhìn, không đứng lại. Tôi muốn đi xi nê. Nghiễm muốn vào Hải Biên để uống rượu mạnh.
Nghiễm uống rượu, tích cực uống rượu. Chàng không uống tùy thời tùy hứng, chàng không uống ọc ọc như những hảo hán Lương Sơn Bạc ngày xưa; chàng uống từng ngụm rượu đẹp, từng ly rượu đẹp, từng chai rượu đẹp. Và, từng ngụm rượu đẹp, từng ly rượu đẹp, từng chai rượu đẹp dồn chứa từng ngày từng tháng từng năm thành một bể rượu đẹp. Rồi đời chàng cũng chìm hẳn trong bể rượu.
Chàng uống rượu không lúc nào ngừng nghỉ đến nỗi bao tử càng dài như cái chai, buồng gan chàng to gấp rưỡi và tú mật chàng rỉ rả chảy nước đắng đêm ngày. Rượu làm cho chàng to gan lớn mật là thế. Ngoài rượu ra còn có bia là vị ngọt của đời chàng. Chàng uống dầm dề đến nỗi những nốt li ti trên mặt lưỡi của chàng phải tê liệt cảm tình đối với những mùi vị trần ai, ăn không còn biết nong, nếm không còn biết béo. Chàng uống dầm dề đến nỗi mất sở thích uống nước cam vàng, coca cola, đến nỗi không ăn được chuối, không ăn được đu đủ, bánh gâteau, không ăn được chè, mứt cùng tất cả những chất ngọt của cuộc đời. Bây giờ, chàng chỉ còn ăn được mận Đà Lạt, thứ trái cây tròn như cái hôn nhìn thật dễ thương nhưng ăn vào thì vừa đắng, vừa chát và đau đớn cả chiếc lưỡi cùng nhức nhối cả ba mươi hai cái răng.
– Chúng tôi vào Hải Biên ngồi bên nhau ở chiếc bàn thân mật nhất gần quầy hàng. Chàng gọi một ly đen trắng và tôi cốc sữa màu lụa bạch lềnh lềnh bềnh viên đá nổi. Chàng nói, tôi không biết chàng nói với ly rụ hay là nói với tôi:
– Ngây ngất quá!
Chàng chúc miệng vào tai tôi:
– Đêm sinh nhật em thơm như gạt gạo Nàng Hương.
Tôi cười sung sướng:
– Lấy nhau rồi bỏ uống rượu đi anh nhé… gắng đi làm mua gạo thần nông về nuôi em.
Chàng đẩy chiếc thìa đi tròn trong ly sữa đá đứng trước mặt tôi. Gian phòng có máy lạnh thâm thấm như trời Đà Lạt gây cho tôi cái ý muốn khoác lên người chiếc áo veste đàn ông. Tôi nói và rút vai:
– Ở Bắc ngon nhất là gạo Tám, ở Saigon thì gạo Nàng Hương, gạo Nanh Chồn, còn ở Huế thì gạo Để… “Tôm rằn bóc vỏ đuôi, gạo De An Cựu để nuôi mẹ chồng”.
Chàng gọi bồi mang đến cho tôi miếng đu đủ với múi chanh, chàng uống thêm ly đen trắng nữa, rồi đứng lên. Ra đường, Nghiễm mua thuốc lá rồi đứng ngóng tắc-xi, tôi đề nghị đi xích-lô máy cho mát. Xuống xe chúng tôi dùng dằng đứng nói chuyện ở đầu con hẽm. Ngọn gió từ bến Chương Dương thổi tới khiến tôi nhớ ra mình đang mặc chiếc áo quá mỏng như cánh ve sầu, tôi rút vai ngẩng mặt lên nói:
– Mai em phải đi chào thuốc tận Biên Hòa, xa ác!
Chàng bóp tay tôi sờ vào mấy sợi gân nổi:
– Đám cưới rồi, tôi không cho cô đi chào thuốc nữa đâu!
Tôi cười giòn:
– Anh đối với em là cả một chính sách độc tài, độ lượng. Em cảm thấy em được bảo vệ, được bao bọc thật kỹ… Vâng, được bao bọc… được bao bọc thật kỹ như các phi hành gia được bọc bởi hai mươi tám lớp áo trên chiếc tàu Mười một về bến trăng.
Tôi cảm thấy tôi đang đứng trong một vòng tròn bằng vôi do Nghiễm vẽ. Tôi phải đứng hẳn trong vòng tròn đó, không được bước ra và không được đặt một chân trong, một chân ngoài. Tự do, độc lập và hạnh phúc của tôi nằm trong đó, nằm chen chúc chật ních trong đó. Dưới mắt đàn ông như Nghiễm, sự ngang tàng của một người đàn bà như tôi chỉ được xoay bằng một bán kính eo ốc thảm sầu như vậy sao?
Trong vòng tròn đó, tôi tuyên thệ tôi sẽ là vợ. Khi một người đàn ông yêu mình tức là mình bị cô lập hóa ngay. Khi một người đàn ông yêu mình, người ấy cô lập mình như cảnh sát cô lập một con đường vừa mới bị bọn khủng bố đặt chất nổ. Khi người đàn ông bỏ mình thì mình vòng tay nhận nổi cô đơn. Tôi nhìn nghiêng nhìn ngửa liếc xéo liếc dọc. Hết rồi, hết rồi, vòng tròn đã vẽ ra rồi. Hết rồi, đứng yên đó. Khanh ơi! không dám! không dám! không ai dám vào đâu!
Về đến nhà, đứng với Nghiễm một lát lâu nhiều cửa rồi tôi lật đật thay áo quần, rửa mặt leo lên gác ngủ. Thức giấc hôm sau trong một bình minh trễ biếng, tôi lót lòng hai hột gà so, một trái cam tươi rồi sửa soạn đồ nghề đi làm.
Chiếc cặp da lớn tướng đầy ắp chai lọ cùng những ấn bản công phu quảng cáo thuốc tây. Tôi mở cuốn sổ tay đọc thuộc lòng lần nữa danh sách cùng địa chỉ những ông bác sĩ có phòng mạch rồi nhét vào một ngăn cặp.
Chào thuốc: Chào bác sĩ, thưa bác sĩ loại thuốc viên này mới bào chế trị bệnh cảm cúm hiệu nghiệm một cách thần tốc. Dạ, ngoài ra còn trị nhanh chóng các chứng chảy mũi nước, nhức răng, ngứa ngáy và mất ngủ ạ. Dạ, đây là loại trụ sinh tối tân nhất nhập cảng từ Đức cho các thứ bệnh suyễn, ho gà, sưng cuống phổi. Dạ loại này dùng cho trẻ em mọc răng, cầm tiêu, cầm ói mửa, trong này có chất sữa giúp cho con nít khỏi mất sức. Còn đây là hoàn toàn thuốc bổ bồi máu cho người mang thai, lao lực, cho con bú hoặc ở tình trạng sau cơn giải phẫu. Còn thứ thuốc ống này chích gân chích thịt đều được cả, chích để dưỡng thai, cứu những bào thai bị đe dọa ra đời non ạ, nhiều ra còn chích để điều kinh. Đó là những lời tôi giao thiệp với các bác sĩ, tôi nói không biết mỏi miệng, nói mải miết, nói thao thao. Nói như nói trong cơn mê, nói như nói trong cơn mộng và quên rằng mình đang ở giữa cuộc đời vì được nói với những ông bác sĩ. Nghề nghiệp đòi hỏi người chào thuốc phải đẹp. Không đẹp thì không làm nên chuyện. Thuốc nhiều và tên thuốc chữa nhiều bệnh quá nên thuốc thành không tên không tuổi. Sắc đẹp của người chào thuốc hướng dẫn ký ức ông bác sĩ vào cõi nhớ.
Tôi đến Biên Hòa, đi được mười hai phòng mạch rồi vội vã trở lại Saigon.
Chiều nay, tôi lót dạ bằng thứ kem sẫm, thoa lên mặt một lượt phấn màu tự nhiên số một, đồ đậm cây son Barbara trên làn môi trễ rồi lóc cóc gót giày nhọn đến phòng mạch ông bác sĩ ăn khách vào hạng nhất Saigon. Mỗi người bệnh cầm một miếng thẻ ghi số nôn nóng đợi phiên mình. Họ đọc báo xem sách nói chuyện. Ông bác sĩ này nổi tiếng gắt chặt, lạnh lùng. Đã mấy lần tôi lách vào phòng khám đều bị cô y tá đẩy lui ra khiến tôi nghĩ đến lời một chị bạn: “Ông nội này đứa nào vác mặt xấu vào là bị đuổi ra gấp”. Nhìn mấy dãy khách ngồi đợi, tôi chán ngắt xách cặp bước ra. Saigon sáu giờ chiều tất cả xe cộ đều đổ ra đường, cuối cùng của sự chờ đợi, tôi mới vẫy được một chiếc tắc-xi.
Tôi bước vào phòng đợi, đặt cặp da xuống đất ngồi vào ghế. Cô y tá quen thân với tôi vội mở cửa vẫy vào. Đây là lần thứ hai tôi đặt chân đến phòng sửa sắc đẹp này. Ông bác sĩ ở đây oai vệ, nghiêm chỉnh và hống hách như một đấng tạo hóa nhỏ. Ông tiếp tay trời làm nên nhan sắc cho phụng vụ. Tôi ngồi vào chiếc ghế đẩu chong tai nghe những lời mật đàm thương mãi giữa chủ nhân và khách hàng. Trở nên vách tường giăng dọc rải ngang những họa phẩm hoa hòe về khoa giải phẫu thẩm mỹ và mấy cái chân dung người đẹp xa lạ.
Cô y tá dẫn bà khách đến góc phòng chỉ trỏ vào bức tranh có bối cảnh sơn màu mỡ gà vẽ bốn cái mũi to tướng:
– Dạ, bà muốn sửa mũi kiểu gì ạ? Đây là mũi Cléopâtre, đây là mũi Joséphine, mũi Ấn Độ, mũi dọc dừa.
Bà khách cười bối rối:
– Tôi muốn có một cái mũi hợp với khuôn mặt thôi.
– Thế thì mũi dọc dừa ạ!
– Vâng, miễn là nâng cái sống mũi lên cho nó bớt gãy thôi!
Cô y tá kéo bà khách lui hai bước cười tiễn chân rất mặn mà để tiếp tục công việc với một người khách khác.
– Đây, đây em trông lên bức vẽ này. Em có muốn mình sẽ có một đôi mắt đẹp như mắt bồ câu đen thăm thẳm này không?
Cô gái ngắt lời:
– Không, em chỉ muốn mổ làm sao cho đôi mắt em nó to ra thôi… Bị mắt một mí trông có vẻ u mê lươn trạch thế nào ấy.
– Thế thì đây, bức tranh này vẽ bốn đôi mắt nhé, mắt bồ câu này, mắt lá răm này, mắt hòn bi này, mắt hình chiếc thuyền này… Em cứ lựa một kiểu mắt rồi bác sĩ sẽ mổ cho.
Sau khi cô gái đưa ngón tay trỏ lên chỉ chằm chặp vào đôi mắt hòn bi ve, cô y tá liền ghi vào sổ, đoạn phát cho một tấm giấy trắng. Bất chợt cô phát nụ cười câm khi gặp ánh mắt tò mò của tôi. Bà khách mới vào cất tiếng hỏi:
– Bơm mặt có hại sức khoẻ không ạ?
– Bơm mặt và bơm ngực đều không phương hại đến sức khoẻ. Nếu có hại, chính phủ đã ra chỉ thị cấm hành nghề… Dạ, thưa bà, bà muốn bơm mặt trái xoan, mặt tròn, mặt chữ điền, mặt búp bê, mặt tam giác… ở đây đều bơm được cả… Ồ! Bơm mặt xong ta hấp lại làn da… Trời, da bà trắng sẵn, hấp xong là cứ y như da trẻ sơ sinh, như trứng gà bóc, thấy thương liền, thấy muốn hôn liền. Dạ, trước khi hấp mặt có hút mụn, có ép máy để cho lỗ chân lông nó se lại.
Bà khách cười ngượng ngập:
– Hấp mặt rồi coi có kỳ không cô?
– Ồ… hấp mặt để tìm thấy một mùa xuân, để hai cái má hóp trông lạnh cả cuộc đời, yên trí… yên trí… hấp xong đẹp ngay.
– Tôi sợ đau lắm.
– Đau gì mà đau, êm ru bà rù… Hấp mặt xong là trẻ đẹp liền, tình yêu đến trong chốc lát.
Tôi cảm thấy vừa bồn chồn vừa nhột nhạt, vội vã sấn lại bàn bác sĩ ngồi xuống chiếc ghế đối diện cầm hai cái lọ nhỏ giơ lên. Ông bác sĩ đưa tay chặn:
– Khoan! Khoan… giao hẹn trong năm phút, chỉ được nói trong năm phút!
– Vâng.
Miệng tôi mau như máy, tiếng nói tôi nhanh như nhoáng:
– Dạ, thứ thuốc Helozid “P” này tuyệt đối phải theo toa bác sĩ. Tùy theo cân nặng, mỗi kilô uống 5 viên. Isoniazid một ngày không nên uống quá liều chỉ định. Dạ, thưa bác sĩ, thứ này ngoài tác dụng bổ gan và giải độc, nó còn có tác dụng giúp cho lông và tóc chóng mọc… dạ thuộc chủ trị bệnh đầu trọc đầu sói, rụng tóc vì nhiễm độc, mỡ đọng ở da đầu… dạ, mỗi ngày uống từ bốn đến sáu ổ nhện mỗi ngày. Dạ, thưa bác sĩ, còn sau đây là sinh tố B6 chữa bệnh phù thủng, chữa chứng to gan, ngoài ra còn chuyên trị các bệnh thuộc về tim và huyết quản, các bệnh về thần kinh và gân thịt như run giật, gân thịt suy nhược, mệt mõi rã gân, trị bệnh đau thần kinh ở mắt do nghiền rượu mạnh…
Tôi chợt nghĩ đến Nghiễm, tôi nuốt nước bọt rồi tiếp:
– Trừ phi có toa bác sĩ, còn thường thì uống từ 2 đến 4 viên trong 24 giờ, uống trong thời gian từ mười đến hai chục ngày.
Tôi thấy ông bác sĩ cơ hồ muốn ngủ gục, tôi to tiếng:
– Dạ, còn thứ này thì bồi bổ sinh lực cho đàn ông, thuốc dưỡng dương, cơ thể suy nhược hao gầy thiếu máu… Ngoài ra còn dùng để điều kinh cho phụ nữ kinh nguyệt không đều, kinh nguyệt lúc mờ lúc tỏ như trăng tháng chạp…
– Thôi thôi… miệng như bôi mỡ…
– Dạ, không ạ, tôi vừa mới ăn hồi 4 giờ một quả chuối với một miếng fromage con bò cười ạ, đâu có bôi mỡ…
Ông bác sĩ chợt đặt cây bút xuống khoanh tay lên bàn:
– Cô người Huế hả?
Tôi giương hết cả chiều rộng của đôi mắt nhìn trân trân người đối diện, đôi môi tôi nắn nót một nụ cười không được tròn kéo dài tiếng “dạ”. Vẻ khắc khổ, vẻ lạnh lùng cao ngạo vẫn bàng bạc trên khuôn mặt người thầy thuốc như khói sóng trên sông khi ông ký cho tôi một chữ mang về trình diện viện bào chế.
Tôi bước ra cửa, lòng cảm thấy muôn vàn mát rượi như thể được ai đắp cho nhiều lát mỏng dưa leo lên khắp tay chân đầu mình.
Trời rất cao, đất rất rộng, tôi một mình thấp, nhỏ nhoi và tôi sung sướng. Tôi sung sướng như người võ sĩ quyền Anh hạng ruồi thắng trận mang hai quả dấm núi đá chạy lúp xúp quanh khán đài. Tôi về tới nhà, Nghiễm đã đứng trong khung cửa rộng ra vào. Hai tôi ra quán ăn cũ, lại ngồi ngâm cho đến lúc nhà hàng đóng cửa. Tôi đi dưới cánh tay Nghiễm choàng lên vai, chàng hát thầm thì bài “Thương tình ca” của Phạm Duy rồi tiếng nói của chàng hạ xuống vành tai tôi:
– Từ khi yêu em, anh yêu những bài hát. Khanh ơi! Cho anh được làm rể xứ Huế…
Tôi ngậm nụ cười nhỏ xíu:
– Anh muốn làm vương làm tướng chi trên cuộc đời của em cũng được..
– Em nói tiếng Huế cho anh nghe đi. Anh thích nghe tiếng Huế, tiếng Huế mà chửi nghe cũng hay.
Tôi chích móng tay nhọn vào trán chàng:
– Đừng có nịnh, nịnh là một chiến thuật cao của đàn ông, em sợ lắm! Ồ mà anh có biết tại sao người ta bảo “tiếng Huế chửi nghe cũng hay” không?
– Hứ…
Tà áo dài của tôi gợn lên như một lớp sóng, đôi chân Nghiễm thẳng và cao trong đôi ống quần thanh lịch, mắt tôi để vào đôi giày tây bóng loáng khi tôi cất tiếng ngâm sẽ:
“Trời mưa lâm râm ướt dầm ngọn khế
Anh thương một người Huế mới vô”.
– Anh Nghiễm này! Sở dĩ người ta bảo tiếng Huế mà chửi nghe cũng hay và vì ngày xưa hồi còn vua; vua nhà Nguyễn ở Huế, vua nói tiếng Huế bởi tiếng Huế được suy tôn. Dân mấy miền Quảng Nam, Quảng Ngãi, Đà Lạt, Saigon, Bác kỳ mới nịnh bợ tôn xưng tiếng Huế, bảo tiếng Huế chửi nghe cũng hay… Ngày nay thì hết, vua đổ nhào, vua bay qua Tây… Hết… tiếng Huế không còn là tiếng của vua nữa, hạ đài liền… Bây giờ, mấy cô giáo người Huế vào Saigon dạy học mà nói tiếng Huế… ui!... học trò ngồi trơ mắt cua ra rồi nhại giọng…
Về đến nhà, tôi nâng vạt áo dài cẩn trọng bước lên gác gỗ. Trâm, đứa em gái lớn nhất, đang ngồi chấm bài. Tôi vừa thay áo vừa chúm miệng huýt sáo bài “Cầu sông Kwai”. Trâm nói với vào:
– Chị Khanh bây giờ có đấm lưng cũng không ra nước mắt… người gì mà luôn luôn tưng bừng…
Tôi nói vọng ra:
– Thời gian này tau biết là tau đang lố bịch, mi đừng nhìn tau quá lâu…
Trâm reo:
– Chị Khanh ơi! Chấm giùm cho em mấy bài luận văn đi, đọc văn học trò mệt đứ đừ…
Tôi ra ngồi cạnh Trâm, cúi đầu cầm một bài luận văn học trò lên xem.
– Tau chấm giùm mi một bài thôi nghe!
Trâm giữ bình thản. Tôi lật coi qua xấp bài Trâm đã chấm xong. Cô giáo Trâm chấm bài thật cẩu thả, hình như chỉ nhìn chứ không đọc, hình như Trâm chỉ coi sơ qua cái nhập đề và kết luận. Lỗi chính tả nằm ngổn ngang suốt chiều dọc của bài luận, những chỗ sai văn phạm, chấm phết không thông, Trâm đều không gạch đỏ; ngoài ra câu què, câu gãy của học trò đều không được cô bé sửa chữa. Tôi chau mày:
– Mi đi dạy với một tác phong hết sức tàn nhẫn vô nhân đạo… Coi này, cái bài luận lỗi chính tả, lỗi văn phạm mê mê như thế này mà mi không gạch không gọt gì hết… Chấm chát gì mà cẩu thả như mèo rửa mặt.
– Hết tháng này thôi dạy học, bỏ… nhất định bỏ…
– Ừ, nên bỏ… vừa đi dạy học vừa viết văn, lao động quá đâu có được.
– Ừa… chị đi pha cho tôi ly sữa.
Tôi mò mẫm xuống gác pha một ly sữa ngửa cổ đổ dốc một hơi vào mồm. Mùi sữa ớn ngấy đến phát khóc, tôi súc miệng ọc ọc như người ta súc chai. Một con chuột mò ra ăn những hạt cơm đổ trong buổi ăn tối trong một tư thế hết sức bạo dạn. Tôi mang ly sữa rón rén lên gác đặt trước mặt Trâm khuấy tròn cái thìa một vòng.
– Này, uống vào cho mập, cho đẹp, uống để nhớ ra rằng mình là một người đàn bà. Sữa con chim của ông Henri Nestlé béo bổ vô số kể.
– Tôi sợ sữa nhưng ngày nào cũng phải mần một ly.
– Ô hay, tau ước có phải là một văn hữu của mày đâu mà mày xưng tôi với tau một cách ngon lành vậy.
Miệng tôi cười trong khi mặt Trâm sa sầm. Thảo nằm xem sách ở góc phòng nói to:
– Ê, mấy chị ngủ đi. Sau mười giờ mà không lên giường nằm ngủ là những con thiêu thân.
Rúc rích những tiếng cười con gái giòn tan. Trâm quẳng cây bút và tôi nhảy phóc lên giường. Những đứa em gái của tôi, đó là những chiếc bóng của tôi trên vách tường, tôi thương chúng và tôi đi làm vì chúng. Tình thương vào sâu cơ thể và biến thành một tế bào lớn.
Nhà tôi không có con trai, một bầy con gái bốc đồng sống ồn ào hỗn loạn như ngựa non trong chuồng. Mỗi đứa là một con số, một bài toán, một chiếc chìa khóa, một phòng tối, một cuốn tự điển bỏ túi. Mặt mày đứa nào cũng hao hao giống nhau và lác đác trên da vài nốt mụn tai nạn, nhưng lòng dạ thì mỗi đứa một cõi, một đơn vị buồn, một thể tích cheo leo, một chiều cao hiu quạnh. Tuổi thì lớn, chồng thì chưa lấy, cứ ở nhà nhìn nhau mãi nên tình tỉ muội cơ hồ biến thành tình bằng hữu.
Khi Nghiễm bước chân vào cuộc đời tôi, cuộc đời có những vết nám như hai tấm phổi của người đã nhiễm trùng lao, thì Trâm nói: “Bà Khanh hết nằm vùng ở nhà rồi nhé”. Nụ cười đẹp của Trâm gồm đôi môi hồng và những chiếc răng bóng. Em tôi là văn sĩ. Bước chân vào làng văn là đi đời con gái. Bây giờ thử hỏi một nữ sĩ: Cô đã ngủ với đàn ông lần nào chưa? Thì phải hết sức vô giáo dục, hết sức trơ trẽn, hết sức giả dối, ngổ ngáo, trân tráo mới có câu trả lời: Tôi chưa hề ngủ với đàn ông lần nào!
Đôi mắt Thảo là hai điểm sáng của một tâm hồn trắng nõn sạch trong như bồ câu vừa mới ra ràng: Đó là một kẻ ngây thơ phá sản, học hành thì lơ mơ mà tham vọng thì cao ngất như những kẻ trèo trăng. Cả ngày mài giũa tròng mắt vào màn ảnh, vào những trang kiếm hiệp, vào những tiểu thuyết rẻ tiền và cả ngày hứng thời gian vào công việc tu sửa nhan sắc.
Chúng tôi là những người con gái Huế tầm thường sống u tối giữa Saigon, tầm thường đến phát khóc, tầm thường như những cây ổi.
Có nhiều hôm trên gác gỗ, ba chị em ngồi ba góc đánh bài xệp mỗi lệnh một đồng bạc; có nhiều hôm trên gác gỗ, ba chị em với một bà mẹ ngồi bốn góc đánh tứ sắc mỗi ván hai chục đồng. Những canh tứ sắc, những ván bài xệp, ba cuộc đời tầm thường chụm lại thành một nỗi cô liêu chất ngất hình trái núi. Có nhiều đêm ba chị em thức khuya đến một giờ sáng nằm nói chuyện tào lao đến khô cả nước miếng nước mồm. Có nhiều đêm một đứa ngồi viết văn, một đứa nằm đọc tiểu thuyết, một đứa cưa hai ống thuốc tẩm bổ… Ôi! Nỗi chán ngán chồng cao tới tóc!
Tôi lăn một vòng ôm chiếc gối dài kẹp vào giữa hai chân. Giờ đây tôi đã có Nghiễm. Chàng ở trước mặt tôi. Chàng đi bên trái tôi, chàng đứng bên phải tôi. Rồi đây tôi sẽ dần chàng ra thăm Huế, tôi sẽ đội chiếc nón bài thơ, chiếc nón có chằm hai câu thơ:
Công chúa là đây mộng ngự thuyền
Bài thơ mờ tỏ nón nghiêng duyên.
Tôi sẽ mặc lại bộ đồ vải quyến trắng, tôi sẽ đi lại đôi guốc mứt, tôi sẽ cặp đuôi tóc bằng cái kẹp ba lưỡi để vào thăm lại trường Đồng Khánh. Tôi sẽ dẫn Nghiễm lên dốc Bến Ngự, địa chỉ yêu thương của tôi suốt hai mươi tám năm cuộc đời con gái. Cuộc đời con gái chua như nhúng giấm! Ôi! cây dừa xiêm, cây cam xạ đoài, vòng hoa violette, ngôi nhà nền trắng cùng bến sông khả ái trước mặt. Con đường Phan Chu Trình, dòng sông An Cựu là đây, và là đây, hẻm đá với xóm đạo hiền lành. Những thứ đó tôi đã bỏ hết, bỏ hết, cuốn gói mà đi, cuốn gói vào Saigon để có một người yêu.
Anh Nghiễm! Saigon không có périssoire cho em, không có đò, không có thuyền lan cho bầy con gái trườn mình bơi sãi trên lượng cả non nước Hương giang trầm ngâm ngơ ngẩn. Saigon không có một mùa hạ hồng, không có một mùa thu lam, một mùa xuân lục, một mùa đông xám tro tàn. Nhưng Saigon có anh, chúng ta sẽ lấy nhau giữa Saigon sung sướng ăn ngon mặc rẻ. Anh Nghiễm! Ngày xưa có một người đàn ông Huế đã yêu em rồi không yêu em nữa. Người ấy không yêu em vì em là trưởng nữ của một gia đình con gái, em là con gái đầu của một gia đình trong khi người ta quan niệm chỉ cưới con gái út, em thuộc về một gia đình con đàn con lũ trong khi người ta quan niệm chỉ cưới con gái một.
Hôm nay tôi dậy sớm sửa soạn đi chợ làm món Huế đãi Nghiễm. Khi xỏ tay áo tôi đau đớn kêu lên tiếng Trời. Thảo chạy tới hỏi lăng xăng tìm kiếm trên tay áo có một cây kim may ai găm vào vai. Thảo lắc đầu giọng chán nản kéo dài:
– Ui chà! Mụ cô bà Trâm may xong găm kim vào áo người ta… tàn nhẫn vô nhân đạo đến thế là cùng.
– Cứ may xong là bạ đâu găm kim đó.
– Đàn bà con gái gì mà đoản hậu.
Trâm ở dưới thang gác dâm đầu lên la lớn:
– Có một cây kim mà kêu oai oái như sư tử hống.
Thảo trợn mắt:
– Cái đồ nữ văn sĩ là cái đồ có một tâm hồn nữa đực nửa cái, cái đồ tề gia nội trợ không được, không biết nữ công gia chánh… cứ thích xông vào ra ngoài cứ đâm sầm vào xã hội như trâu bạc mất mùa.
Tôi và Thảo cười hích hích rồi tôi xuống thang gác chạy vụt ra cửa với cơn vui nhỏ reo ngầm trong tư tưởng. Anh Nghiễm! Hôm nay em đi chợ Bến Thành mua đồ về làm món Huế đãi anh no nửa bụng. Bánh lá chả tôm, bánh bèo, bánh nậm, bánh canh, bánh khoái, bánh bột lọc, bún bò giò heo, gỏi gà, nem nướng. Anh ăn món Huế, rồi anh sẽ lấy em người Huế. Anh Nghiễm! Tôm Saigon không được tươi như tôm Huế. Cá nục Saigon không xanh như cá nục Huế. Cá nục Huế ăn vào thấm mặn cả buồng gan. Cá nục Thuận An ngon thịt hơn cả cá nục Nha Trang, chuối Huế ngọt hơn chuối Saigon, heo Huế da mỏng, bò Huế thịt thơm, lươn Huế con nhỏ mà dài như chiếc đũa. Em cho anh ăn món Huế giữa Saigon nên không mời anh được tách nước sông Hương.
Tôi sắp những con bống thệ xanh tươi vào tô, vào nước mắm vào ướp xâm xấp rồi bắt lên bếp lửa riu riu rim cho cá vừa trong vừa cứng, nứt nẻ từng thớ thấm tháp mặn mòi. Tôi quay lại, Nghiễm đã đứng ở cửa phòng ăn nhìn xuống, nụ cười nở sẵn từ lúc nào. Tôi quệt hai bàn tay ướt vào ống quần đen.
– Anh lên trên uống bia đi chứ, anh đứng ở đây chiếu mắt khám xét em, làm em mắc cỡ quá!
Chiếc quạt máy ở trên trần chia cho mỗi người một tí gió. Thảo gắp vào bát Nghiễm mấy múi đũa thịt gà bóp muối tiêu rau răm giục chàng ăn nhanh lên, rồi đơm cho chàng chén bún trắng hau chan nước thịt bò giò heo. Mẹ tôi hướng về chàng đĩa ớt đỏ thái mỏng nói:
– Ăn đi, ăn cay vào cho nó khôn người ra.
Thảo đề nghị:
– Anh Nghiễm! Ăn xong đánh tứ sắc.
Mẹ tôi nói:
– Thôi.
– Ăn xong đi xinê.
Trâm nhón mấy hạt đậu đen vào miệng:
– Ăn xong cho phép anh Nghiễm bắt cóc chị Khanh đi đâu thì đi.
– Tha vào rừng sống với khỉ.
Buổi cơm chấm dứt, mọi người êm đẹp rút lên lầu. Nghiễm với tôi ngồi vào bàn chuyện đám cưới. Không biết bao nhiêu người mới họp thành một đám cưới, bao nhiêu câu chúc tụng mới làm đầy đám cưới và bao nhiêu nghìn bạc mới đàng hoàng một đám cưới. Hiện tại chàng không có tiền để dành vì chàng vừa làm việc vừa uống rượu. Chàng kiếm thật nhiều tiền nhưng tiền của chàng tan thành chất lỏng men say. Tôi thở dài theo thói quen bẩm sinh. Nghiễm nói:
– Rồi anh sẽ lạc quyên bạn bè… bắt mỗi thằng một thước.
– Phần em, em cũng không sắm sửa gì. Em may một chiếc áo dài hai lớp…
– Áo dài gì mà hai lớp kỳ vậy? Em hẳn may một cái áo dài hai mươi tám lớp như các phi hành gia đi.
Tôi đưa tay sờ mặt gập mấy chấm mụn; bàn tay tôi đặt ở miệng và tôi cười qua bốn kẽ hở năm ngón tay.
– Anh đừng cho em một món trang sức nào hết.
Tôi ngừng lại một lát ngắn rồi nói giọng văn vẻ hoa hòe:
– Chỉ một chiếc nhẫn vàng tây cũng đủ đỡ lạnh cuộc đời mòn.
Tôi cất tiếng cười và tiếng cười Nghiễm cuộn theo. Ngón tay trỏ của chàng vỗ vỗ nhẹ vào điếu thuốc lá nửa chừng, chàng im tiếng nhìn xuống mặt bàn rồi ngẩng lên bảo tôi:
– Sau đám cưới em phải chấm dứt nghề chào thuốc, anh không cho em đi làm nữa.
Một nỗi ngạc nhiên vừa phải bùng nổ nhẹ, bao nhiêu mảy may buồn nhỏ dồn thành một nỗi phiền muộn nào đó, từng chấm lo âu gom lại trong một khoảnh khắc bàng hoàng mất bình tĩnh thình lình, tôi lặng thinh một hồi ngắn rồi hỏi lại:
– Anh hãy lặp lại cái lệnh vừa rồi.
– Khi chúng ta sống chung, anh muốn em bỏ nghề chào thuốc.
Lời lệnh lại một lần nói ra, tôi hứ một cái. Nghiễm tiếp:
– Em khỏi phải đi làm. Lấy anh rồi em phải bỏ nghề. Nếu em làm nghề dạy học thì phải bỏ nghề dạy học, nghề thư ký thì phải bỏ nghề thư ký, nghề kế toán… anh thủ tiêu hết.
Câu nói bắt buộc vào hụt tầm tai tôi, tôi im hơi, Nghiễm cười cợt:
– Ở nhà uống sữa cho mập cho trắng.
Tôi muốn uống mấy ly cà phê đen cho giã giận, tôi muốn nốc một lít nước lọc cho gạn sạch những lo âu, tôi muốn cắn ngập răng quả dưa leo lớn cho tiêu tan cơn nóng. Lòng tự ái bị thốn mạnh, lòng tự ái đàn bà là quả bí lớn đã hằn vết hư dù sự đụng chạm chỉ là một cái cào xước nhẹ dịu. Tôi cất hai chân lên ghế hạ tay xuống gãi gãi.
Nghiễm ra về rồi, sự vắng mặt lớn lao đồng thanh với nỗi buồn phá phách giấc ngủ trưa cần phải có của tôi. Tay tôi sờ lên da mặt bắt gặp mất mấy mụt mụn cơm nhỏ li ti.
Lấy chồng rồi xô đổ sự nghiệp sao? Lấy chồng như vậy là một sự đầu hàng lơ láo. Tôi không muốn hoàn toàn là một thứ tướng tá dịu hiền trong gia đình. Tôi không muốn hoàn toàn là một thứ công chức nhỏ nhất trong vòng ôm lớn của chồng để tháng tháng xòe bàn tay trắng lãnh lương mua rau, mua gạo, dầu hôi, bột giặt… Sơ sơ tôi chỉ muốn làm một con kiến lúc thì bò ra xã hội lúc thì chui vào tổ. Sơ sơ tôi muốn đi vài bước biễu diễn trên cuộc đời đỏ chói chang tia sáng cùng đen thui bóng tối mịt mù. Sơ sơ tôi muốn có những trự tiền của độc lập, của tự do, của no đủ chảy đàng hoàng từ chiếc túi nội trợ tự chủ. Không, không Nghiễm! Anh không đánh được con cá nào lớn cả. Không, không, tôi không muốn mắc vào chiếc lưới dày đặc kết bằng những sợi tơ ân ái nõn nà. Không, không, tôi không muốn cụ cựa dưới thể chế nô lệ của một thứ kinh tế nhỏ nương dựa. Anh độc tài, độc tài khoan hồng; anh đàn áp, đàn áp vị tha; anh bất công, bất công độ lượng. Ôi! Hạnh phúc chưa đi vào sơ kết mà tôi đã bác bỏ mệnh lệnh anh; mệnh lệnh màu hồng mơn man êm nhẹ, mệnh lệnh nồng nàn của chiến sĩ vuốt dài cho tôi nũng nịu.
Khóe nhìn tôi hạ xuống và vô tình ngắm nghía bàn tay mình lâu quá. Nền gạch hoa chùi rất sạch buộc mọi người phải đi chân trần như con chó xù lông giả bẩn thỉu nằm lăn lóc dưới đất khiến tôi nghĩ rằng có giả cũng có rận. Trời Saigon lúc này hầm hầm nung nóng đến nỗi ngồi vắt chân chữ ngũ một lát đứng lên thì phí dưới quần ướt mồ hôi. Tôi chợt nghĩ một khuôn mặt cũ mèm của mối tình đã nguội, khuôn mặt của Sĩ với đôi má láng xầy và no đủ.
Nghiễm bây giờ không cho tôi đi làm việc, Sĩ ngày xưa coi trọng nghề nghiệp của tôi như tánh mạng tôi. Sĩ ngày xưa cũng thường hay đứng đón tôi ở cửa ra vào, thế đứng rộng với đôi bàn chân xa nhau quá, nên phần dưới con người chàng trông như chữ V ngược. Người đàn ông có đôi chân mang hình chữ V ngược đó ngạc nhiên công nhận hạnh phúc là tình với tiền.
Tôi lắc đầu mạnh. Tôi nghĩ đến Nghiễm, tôi cần Nghiễm cho tôi những cái hôn thon thon ướp nồng hơi rượu ấm áp mặn mà.
Buổi cơm tối gia đình tôi vẫn món tôm rim, canh cua nấu với kim châm bún tàu, cộng cùng đĩa cá thệ kho khô mang từ Huế vào. Trâm chan nhiều muỗng canh vào bát cơm đến ngập lụt, và hai miếng, rồi nói:
– Bà Khanh liệu tập nấu nướng món Bắc không thì trễ.
Thảo bĩu môi:
– Ôi giời ơi! Ai lấy phải anh chàng Bắc kỳ Nghiễm đó coi như hồng nhan bạc mệnh… một điều thưa hai điều dạ… giận hờn mấy cũng không được sưng mặt, phải ngọt ngào xưng em chứ không được xưng tôi.
Trâm chêm vô:
– Lấy chồng Bắc kỳ khổ lắm… Bún riêu bún thang, chả giò, miến gào, xáo vịt, tiết canh… món nào cũng phải biết làm không thì bị đo ván, không thì bị đập bể thịt nát xương ra như chồng gạch ướt dưới bàn tay người võ sĩ Đại Hàn.
Tôi cười:
– Còn lâu… kho cho một nồi cá rô cây…
Thảo khúc khích phì cả cơm:
– Công nhận chồng tương lai của bà Khanh đẹp trai.
Trâm cãi:
– Đẹp gì mà đẹp, đàn ông gì mặt mặt ngắn năm xăng ti mét.
Thảo thêm:
– Ừa ừa… lúc uống rượu vào thì râu tóc đứng thẳng dậy trông như trái chôm chóc.
Tôi đặt đũa và chén cơm xuống bàn đứng dậy dõng dạc:
– Ngang đây thì tao xin bác bỏ lời xuyên tạc của hai đứa bây, mặt của Nghiễm dài hơn năm xăng ti mét, khi chàng uống rượu vào trong chàng tươi như tiên.
Hai đứa em nháy nhau cười toét. Con mắt bên phải của tôi chợt máy lia lịa. Chết! Máy mắt tay mặt một là đang bị ai chửi, hai là đang được âu yếm gọi tên trăm lần. Tôi xây mặt qua phía cửa sổ. Nãy giờ cha mẹ bị chim lỉm trong cơn động ồn bầy con gái. Từ ngày tôi ba mươi tuổi cha mẹ rửa tai không lý đến việc giáo dục chúng tôi nữa.
Tôi sửa lại giọng đàng hoàng:
– Anh Nghiễm nói là khi hai đứa đám cưới rồi anh không cho con đi chào thuốc nữa!
Cơn ồn đang cương lên chợt trùng xuống. Mẹ đang cầm thìa chan canh bỗng rụt tay về. Nước da thẫm màu của cha dưới ánh đèn ống trông như nhạt đi trong nỗi bình thản suy nghĩ. Thảo hết yên lặng được.
– Cái anh Nghiễm lạ kỳ.
Cha lên tiếng:
– Thôi đi làm cũng được. Miễn là hắn cưới mi. Có tấm chồng cũng bảo đảm như có nghề nghiệp trong tay.
Mẹ phản kháng:
– Không được. Mi cứ đi làm đi. Càng có chồng càng nên đi làm. Mình có đồng tiền trong tay mình mua cho em út cái kẹo cái bánh không bị ai hạch sách tủi cực…
Tôi nói:
– Nếu con không bỏ nghề lỡ anh ấy không chịu cưới con thì sao?
Trâm buông lời ẩu tả:
– Nếu hắn không cưới chị thì chị dọa như thế này: Anh không cưới tôi hả? Tôi sẽ đồn đãi cùng thiên hạ là anh bất lực liệt dương.
– Ăn nói ẩu tả.
– Khanh này, khi hắn nói bắt mi thôi đi làm mi có cãi lại không?
– Con mần thinh, chưa cãi cọ lại gì cả.
– Cái bà nhỏ này ngu không ngửi được, phải cãi lại chứ, đừng có nhịn, nhịn một lần rồi thành thói quen.
– Ôi ôi… mấy mụ gái già ba mươi tuổi mới túm được chồng là mừng cuống quýt lên rồi, còn đâu tham vọng bắt na bắt nạt được thằng chồng nữa.
– Ờ, ờ bà ấy sợ hắn như sợ súng vậy.
– Sợ ai chứ sợ chồng là thứ tồi không phải dân sang. Chị Khanh ơi! Cổ chị dài hãy ngóc lên thật cao, tay chị lớn hãy giáng xuống thật mạnh, đầu chị cứng hãy húc vào, húc đại vào… mình tiến lên ba bước, thằng chồng sẽ thụt lùi ba bước… cứ ăn hiếp đại đi…
– Một được một thua dù có u đầu bể sọ, nhưng sẽ toàn thắng.
– Cứ ăn hiếp ảnh đi như cô Sanh:
– Mà thôi, mà thôi, tụi mình không sành tâm lý chiến… chỉ những cô trẻ măng trẻ mát ra kia mới cai trị được chồng, bắt hầu bắt hạ bắt cúi bắt khom.
Tôi bỏ lên gác quên tráng miệng bằng trái chuối. Chiếc quạt máy chạy xoay tròn nửa vòng loang loáng một màu lục quay nhanh không nhìn được ba chiếc lá. Nhà bên cạnh vừa tắt bếp dầu hôi và cái mùi khó chịu đang hắt mạnh và ức hiếp lỗ mũi mọi người. Hai giọt nước mắt nóng trào lên từ một cơn khóc sung sướng và bí mật nào đó khi tôi lăn mình trên giường ôm chiếc gối dài kẹp giữa hai chân. Anh Nghiễm! Anh Nghiễm, em vẫn sung sướng như thường lệ, em sẽ thôi chào thuốc để chào đám cưới. Anh cao lớn bằng rưỡi em nên em sung sướng, em và chai rượu cùng đi vào đời anh. Đôi môi anhmềm và rộng là cửa hiệu bán cho em những chiếc hôn hình sương bóng khói, vòng tay anh là vòng tròn ngoại tiếp thân thể em bầu bầu. Toàn thể con người anh là khối lớn hạnh phúc cho em ngộp hơi trong đó… Tôi lăn mình mấy vòng sát vào tường dựa lưng mát mát, tôi thả chiếc gối ra và đôi môi tôi in hình câu hát: “Gió bay từ muôn phía, tới đây ngộp hồn ta…”. Tôi hát bài Tình ca của gió.
Từ khi yêu, bài hát nào cũng có thể là bài tình ca. Tôi lại hát “gió bay từ muôn phía… “. Cây tăm tôi xỉa răng đã rớt mất từ chữ “gió…”. Có tiếng động rung rinh ở cầu thang và lời của Thảo:
– Ê chị Khanh! Đi ra đầu đường uống nước rau má.
– Thôi, không có tau.
Chiếc áo cụt hơi ngắn trong kiểu nằm xệch xạc kéo lên bày lỗ rốn tôi. Anh Nghiễm! Lấy anh rồi là em đi tu trong hạnh phúc, em đóng cửa nằm đọc tiểu thuyết chờ anh đi làm về, em sẽ không đi chơi một mình, không may nhiều áo dài, không mặc quần cẳng voi, không đi đâu hết ngoại trừ về thăm gia đình đánh bài xệp, đánh tứ sắc với mẹ và mấy con em.
Tôi thiếp nhẹ vào giấc ngủ với cơn mơ nổi rõ hình hài một thảm cỏ non êm đềm thoai thoải cách lưng chừng một con sông khi đêm bước nhẹ trên mười hai tiếng đồng hồ bồng bềnh mát rượi và đen như mun, khi gió loãng mùi hương dịu dấy lên từ con sông đục rón rén lay động bức mành tương tím thẫm. Tôi cảm tưởng có rất nhiều gió sinh ra từ lòng sông, lớn lên và trưởng thành ở đó. Tôi cảm tưởng cuộc tình tôi cũng sinh ra từ lòng sông, lớn lên và trưởng thành ở đó, cuộc tình màu xanh bên cạnh màu hoa anh đào sắc hồng phơn phớt với mầm lá nõn nhung tơ, với những chiếc cành gầy quý giá vươn lên. Cuộc tình long lanh màu hổ phách trong đáy chén chiến ly liên hoan sóng sánh chất rượu nhuộm màu trắng non. Cuộc tình có tiếng hát ấm ngọt như mật ong, an ủi như nước sâm chưng cam thảo và mịn màng như bột làm bánh nhân duyên.
– Chị Khanh ngủ chưa? Ngồi dậy ăn chè sâm bảo lượng này.
Tiếng kêu giựt nhẹ mình tôi. Tôi tỉnh táo ngồi lên đón lấy ly sâm bảo lượng cầm thìa khuấy tròn. Những hột bobo mềm dẻo trắng như cơm nếp, mùi bạch quả nồng nồng làm tôi ăn ly chè một cách không thích thú. Tôi mang ly xuống bếp uống nước. Cha tôi nghe tiếng động hỏi đứa nào đó. Cha bật đèn sáng gọi tôi vào. Chỗ cha tôi ngủ thật ngột ngạt, không khí nóng hâm hấp như trong cơn sốt nhẹ. Mấy con muỗi bay vo vo xin tí huyết như gần như xa. Cha hỏi:
– Cái thằng nó có họ hàng gì ở đây không?
– Nghiễm hả cha? Anh ấy có mấy người bà con ở đây: bà chị, bà dì, mấy ông anh rể…
– Thế không ai đến nói chuyện với tao cả? Thế sao nó không nhờ bà dì đi hỏi mầy?
– Anh ấy nhờ hai người bạn già mối lái cho gọn.
– Ừ, nó càng cô đơn không cha không mẹ thì mày càng sướng.
– Không sướng đâu, anh ấy quá kỹ về những cái lặt vặt.
– Đẻ ra ba đứa con gái như đẻ ra ba cái phi thuyền, phóng được đứa nào đi hay đứa đó.
– Con nửa tỉnh nửa mê chứ không hoàn toàn mê đâu. Cái việc anh ấy cấm cẳng không cho con đi làm cũng là một chủ trương chia rẽ…
Tôi ngần ngừ ngậm những chữ chưa nói ra, cha hỏi:
– Chia rẽ sao?
– Nghĩa là anh ấy muốn thu hẹp bớt những liên lạc giữa con với gia đình.
– Không có đâu, nó muốn cho mày sung sướng.
– Anh ấy là một nghệ sĩ, sợ không hợp với gia đình mình.
– Gả con cho nghệ sĩ còn hơn để con ở quá!
Tôi không giống cha ở màu da đồng hun, tôi không giống cha ở đôi mắt ngầu đỏ, ở mấy sợi lông mày dài khi nheo lại quyết định một vấn đề tương lai. Nhưng tôi giống cha, chị em tôi giống cha ở chỗ liều lĩnh, ở chỗ bốc đồng bướng bỉnh. Tôi ngồi nán lại hai phút rồi lên gác đắp mền ngủ.
Chín giờ sáng hôm sau Nghiễm đem lại một gói giấy báo đưa cho tôi bảo cất:
– Gì đấy anh?
– Tiền để làm đám cưới.
– Mấy triệu, mấy tỉ, mấy muôn mà gói một gói to tướng thế này?
– Toàn cả giấy một đồng, giấy năm đồng, giấy hai chục đồng đó em.
– Cảm động quá! Thảo nào to bứ bự…
– Tất cả là tám chục nghìn, gởi em giữ hộ.
– Thế đây không phải là tiền nhẫn cưới cho em mua hai chiếc nhẫn hột xoàn à?
Tôi thường thấy các chị bạn đeo hai chiếc nhãn gá nghĩa trăm năm nhận hột xoàn ở ngón tay thứ tư. Một chiếc nhận chín hột nhỏ và một chiếc nhận một hột lớn.
– Em cất đi để hôm đãi tiệc mang ra trả cho nhà hàng. Ngày mai anh có thêm ba chục ngàn nữa.
– Anh bán sách hả.
– Anh được bạc.
Tôi cười như một tiếng nổ nhỏ. Mắt tôi cũng cười, mũi tôi cũng cười, miệng tôi cũng cười và cái cổ thì rút lại.
– Con người anh là cả một chuyện cười, anh làm vui hết nỗi là vui.
– Tiền tám chục ngàn là anh được bạc đêm hôm qua. Còn ba chục ngàn ngày mai là tiền bán sách.
– Anh ơi, lỡ không được bạc thì sao?
– Thì mình đặt hy vọng ở trúng số, chiều này xổ số. Hôm kia anh nằm mơ thấy một ông lão đui mù đến dẫn anh đi chơi trong một khu vườn măng cụt.
– Thế hả?
– Người đui mù là biểu hiệu của thần tài đấy em ạ.
– Anh thật là kẻ lắm tài: đánh bạc giỏi mà uống rượu cũng hay.
Nghiễm cười không ra, chàng ngồi vô nghĩa một chút rồi lái sang chuyện khác.
– “Tiếu ngạo giang hồ” hết rồi không biết lấy gì đọc đây.
– Kim Dung đang có một tác phẩm mới còn nằm trong bố cục.
– Cái đoạn kết của “Tiếu ngạo giang hồ” nhạt nhẽo không ra cái mùi vị gì hết… chán quá. Truyện “Lục mạch thần kiếm” cái đoạn kết mùi mẫn ý nghĩa là nhờ Tiêu Phong chết.
Tôi nheo mắt:
– Anh uống rượu. Truyện kiếm hiệp là món nhậu, là đồ nhắm để anh uống rượu hả?
– Ồn!
– À anh Nghiễm này… anh có bao nhiêu họ hàng, anh rể này, chị họ này, bà dì này… tại sao anh không nhờ người ta đi hỏi em mà lại nhờ cái ông bạn bè đó… coi nó sơ sài khiếm khuyết thế nào!
– Cố chấp dữ a! Anh nhờ bạn bè đi hỏi em là vì anh thương bạn bè hơn họ hàng. Và là vì anh để cho em thấy em sẽ sung sướng không phải vướng víu, không phải nợ nần gì với họ hàng anh cả.
Tôi cầm tấm cà vạt của Nghiễm:
– Bà con họ hàng của em ở Saigon một nửa, ở Huế một nửa. Đối với họ hàng, em đã làm ra lỗi và em đã bị tra tấn hành hạ để đền tội rồi.
Tôi nghĩ đến những đường dây, những đường dây ngang, đường dây dọc, đường xéo, đường xiên, đó là những sợi họ hàng liên lạc, những sợi không cột múi vào nhau để lòng thòng. Sự đi lại qua về trên những đường dây họ hàng chẳng lấy gì làm chô leo cách trở mà thật dễ dàng thuận tiện. Cứ đi thăm nhau thật nhiều, cuống quýt, vồ vập hỏi han sức khoẻ là cuộc tình được đầy. Thế mà lắm kẻ sợ hãi những đường đây đó. Tôi nhớ lại lời nói của chị bạn:
– Tau há, bạn bè sang giàu tau còn chơi được, chứ bà con họ hàng giàu có danh giá… tau đừng đừng…
Thời gian cồn cào xích lại mau quá, ngày giờ trôi trong gió đã đến gần đám cưới. Một đám cưới không nghi lễ màu vàng, không thủ tục màu đen, một đám cưới chứa đựng hai chiếc ô tô màu xám khởi hành từ nhà hàng Đông Nam Á lúc mười hai giờ đêm đưa tôi về tận phòng ngủ của Nghiễm. Chỗ ở của Nghiễm là một phòng nằm trên tầng thượng của một cao ốc nên hô hấp được nhiều khí trời và muỗi không lên tới. Tôi đi năm bước chiều ngang, tôi đi mười bước chiều dài… đó là chu vi gian phòng. Một cửa lớn, một cửa sổ trông vào nhau, gian phòng nuốt mất bao nhiêu đồ đạc, một toilette nhỏ, tủ đứng to, sa-lông, bàn viết, giường, ghế, máy truyền hình, tủ lạnh, tủ đựng sách… Gian phòng trình bày một vẻ tiện nghi dễ chịu và buồn cười đẹp mắt nhờ tài sắp xếp.
Nghiễm ở trong phòng tắm hỏi vọng ra:
– Em ơi bây giờ em ở đâu?
Tôi đang nằm đọc báo trên giường vội cất tiếng to:
– Em hiện tại ở phòng ngủ. Anh ở đâu?
– Phòng tắm.
Nghiễm ngồi ở bàn viết day qua:
– Em ở đâu đó?
Tôi đang ngồi giũa móng chân ở ghế sa-lông:
– Em hiện có mặt ở phòng khách, còn anh.
– Anh đang ngồi trong văn phòng.
Sự cố gắng thu xếp cho căn phòng có một vẻ đẹp cũng như sự giữ gìn vệ sinh sạch sẽ hằn lên cái đức tính cẩn thận lớn lao của Nghiễm, hiện rõ cái đam mê làm chủ một bất động sản nào đó.
Một hôm tôi về thăm nhà, Trâm hỏi:
– Nghe nói anh Nghiễm bỏ uống rượu, bỏ chơi đêm, ngày đêm ở nhà ru rú như con gián phải không?
– Tuần sau anh ấy đãi ăn, tau không biết làm món gì đây.
– Ơi hời! Ta mua cua về luộc, mua thịt gà về luộc, mua lòng lợn về luộc.
Thảo tiếp:
– Ra chợ Cũ mua thêm heo quay, vịt quay.
Đối với tôi, mua được một căn nhà, đó là một đam mê lớn như quả đất không bao giờ thực hiện được. Không bao giờ với tay tới được nhưng tôi vẫn ngày ngày mua báo “Chính luận” đọc kỹ trang đăng quảng cáo.