Đào Tiến Thi

Tấm biểu ngữ chưa kịp dùng ngày 8-5-2016

Sáng 8-5 tôi ra Nhà hát lớn để làm phận sự tối thiểu của một con người đối với đồng bào mình và của một công dân trước cơn nguy biến của đất nước.

Trời đã sang hè, chiều hôm qua nóng đến chảy mỡ nhưng sáng nay lại mát mẻ vô cùng. Cứ theo cách nghĩ của người xưa thì cuộc tuần hành hôm nay là thuận theo ý trời. Như lần trước, tôi gửi xe máy dọc đường để gọi xe ôm đi chặng cuối. Dọc đường, tôi nói cho bác xe ôm đã có tuổi việc tôi làm hôm nay, bác ấy vô cùng cảm động. “Em vẫn theo dõi hằng ngày tin tức biển miền Trung đấy. Lo lắm, đau lắm bác ạ. Chúng em chẳng làm được gì, có được những người như các bác là may lắm”.

Tôi đến lúc 8g40, “đổ bộ” luôn tại vườn hoa Nhà hát lớn. Đã có một ít người tụ tập người nhưng toàn người lạ mà tôi đoán họ là an ninh cả. Có lẽ duy nhất chỉ một phụ nữ trung niên mặc áo dài có vẻ là người đi biểu tình hay là đi dạo. Tôi đứng ở điểm gần nhất nhìn sang Nhà hát lớn, lấy máy ảnh ra chụp vài cảnh thì có viên công an mặc sắc phục đến đuổi.

Tôi nói:

– Anh cho biết lý do?

– Đây là khu vực hôm nay chúng tôi làm nhiệm vụ.

– Nhiệm vụ gì?

– Anh không cần biết!

– Không được. Đây là công viên, là chỗ mọi người đều có quyền đến. Nếu có sự kiện gì, chính quyền có thể sử dụng, nhưng phải chăng dây, có biển hiệu.

Anh ta bỏ đi. Mấy phút sau lại một viên công an khác đến đuổi. Tôi nhắc lại ý trên, anh ta nói: “Hôm nay khu vực này dùng vào khu vực bảo vệ, bác vui lòng ra đằng kia”.

– Thế biển bảo vệ đâu? Mà bảo vệ cái gì chứ?

– Thì cháu là cái biển di động rồi, chả lẽ không được à?

Tôi đi ra khỏi “khu vực bảo vệ”, tiến về phía giữa vườn hoa. Gặp anh Nguyễn Hồng Khoái, chuyên gia tài chính, đã quen anh ở một số hội thảo. Hai anh em đang nói chuyện thì bỗng nghe đánh “huỵch” và tiếng người chạy rầm rập phía sau. Quay lại, tôi thấy một người vừa ngã và một người vừa bị bắt, đang bị khiêng chạy về phía chiếc ô tô đang đỗ. (Bọn bắt người đều mặc thường phục nhưng ai cũng biết chúng là ai). Tôi đuổi theo, kêu “Bắt người, bắt người” và lấy máy ảnh ra chụp. Một tên giằng máy ảnh, nhưng tôi cố sức giữ được và vội quay lại chạy người bị thương. Máu anh ấy trào ra trán thành dòng chảy xuống nhòe hết cả khuôn mặt. Tôi lấy máy ảnh ra định bấm một cái rồi sẽ vào băng bó cho anh thì một bầy côn đồ hàng chục tên đã xô ngay vào túm tôi lên xe. Trên đoạn đường khoảng 15-20m, tôi quẫy đạp, la hét “Cướp! Cướp! Cướ…!” nhưng không có một ai hỗ trợ. Lên xe thấy ba bốn tên to lớn mặc thường phục, mặt mày dữ tợn, quát tháo để thị uy. Tôi phản đối những hành động vô luân vô pháp của chúng thì chúng bắt tôi phải ngồi im, nếu không sẽ cho “biết đời”. Tôi bảo: “Tao sẵn sàng liều chết với chúng mày đấy. Chúng mày giết được tao nhưng cả thế giới sẽ nhổ vào mặt chúng mày. Rồi sẽ có ngày chúng mày bị quả báo”. Tên lái xe cũng tham gia chửi hôi. Hắn bảo tôi đã gây rối trật tự công cộng còn già mồm. Tôi hỏi: “Tôi gây rối hồi nào?”. Hắn nói: “Không gây rối sao bỗng nhiên trèo lên xe tôi?”. Tôi bảo: “Thế thì ông đuổi tôi xuống cho tôi nhờ”. Hắn cười nhăn nhở đắc chí. Thật trơ trẽn đến thế là cùng. Khoảng 5, 6 phút sau, hai người nữa bị bắt lên. Một cháu nam thanh niên và một phụ nữ trung niên. Tôi hỏi thì biết cháu thanh niên tên Tuyến, người Ninh Bình, lao động tự do ở Hà Nội, còn người phụ nữ tên Thảo, người Nam Định. Cháu Tuyến bị bắt lần đầu nhưng rất bình tĩnh. Còn cô Thảo (45 tuổi) thì bảo: “Em đụng bọn này ở quê nhiều rồi. Ở quê em, chúng gọi em là Thảo điên”. Cô kể lúc nãy cô đã cúi xuống hỏi thăm nạn nhân bị ngã nói trên. Anh ấy nói rất khó khăn, chỉ nói được một câu, rằng là người Cầu Giấy.

Điều hòa không bật, tất cả cửa xe đóng kín mít, nóng và ngộp thở vô cùng. Tôi đề nghị hé cửa sổ hoặc bật điều hòa nhưng chúng phớt lờ. Tôi nói tôi bị bệnh tim, thiếu không khí có thể ngất, chúng cũng chẳng động lòng. “Đừng ác độc quá, các cháu ơi” – tôi cố nhẹ nhàng nhưng cũng chẳng ăn thua gì. Nhìn xuống dưới, thấy viên sỹ quan lùn mặt bớt, vẫn cái áo phông xám hôm Chủ Nhật trước, đang chỉ huy bọn đàn em bắt người. Không thấy người phụ nữ mặc áo dài đâu. Hay chính chị là người bị bắt cùng lúc chúng xô ngã người đàn ông? Còn người đàn ông bị thương vẫn ngồi chỗ ấy, máu me bê bết, nét mặt đau đớn, không một ai hỏi han. Cho đến hơn 9g, nghĩa là khoảng 15 phút sau khi bị ngã, mới thấy xe cứu thương đến đưa đi. Không biết tính mạng anh giờ này ra sao. Thương quá.

Có lệnh chuyển chúng tôi sang xe con. Đội “bảo vệ” cũng đổi. Hai tên an ninh mặc thường phục, một to lớn hung dữ, một bé nhỏ nhưng mặt mũi nanh ác, lúc nào cũng gườm gườm. Viên công an mặc sắc phục ngồi ca bin từ đầu đến cuối không nói năng gì, mặc kệ cho hai tên thường phục hành xử. Ba người chúng tôi phải ngồi hai ghế dưới, rất chật. Tên an ninh to béo bắt tên nhỏ bé ngồi quay xuôi để luôn canh chừng chúng tôi. Hắn bắt chúng tôi không được nhúc nhích, vì chỉ sợ chúng tôi lén sử dụng điện thoại. Sau thì hai tên trấn lột luôn điện thoại, máy ảnh cho yên tâm.

Lúc này tôi mới nhận ra cổ tôi bị đau vô cùng. Cháu Tuyến bảo: “Không khéo lúc nãy chú bị bóp cổ rồi”. Tôi chỉ nhớ là khi bị khiêng tôi kêu to nhưng càng về sau càng thấy đuối sức. Có lẽ chúng bóp cổ thật. Nhưng bóp kiểu gì mà không để lại vết tích ở bên ngoài. Đau cũng là đau bên trong giống như viêm họng cấp. Tôi lấy thuốc giảm đau ra uống nhưng cũng không đỡ được bao nhiêu.

Về đến số 6 Quang Trung đã thấy khá đông lực lượng sắc phục lẫn thường phục đứng chờ. Ba chúng tôi bị dẫn vào một ngôi nhà rộng có hàng ghế xếp vòng quanh. Chắc chỗ này chuyên để nhốt tạm mỗi khi hốt được người về. Một viên an ninh cao gầy, ăn nói nhỏ nhẹ ra tiếp, bảo chúng tôi ráng chờ chút rồi sẽ “làm việc”, “làm việc” xong sớm thì được về sớm. Cô Thảo vội khen: “Tay này được đấy”. Tôi bảo: “Không chắc đâu. Bọn này lúc cần hung thì nó hung, lúc cần nhẹ thì nó nhẹ, biến hóa như ma ấy”. Anh ta hỏi chúng tôi có giấy tờ tùy thân thì trình ra. Cô Thảo và cháu Tuyến lấy ra chứng minh thư. Tôi cũng lấy ra một bản phô tô chứng minh thư đã thủ sẵn, vì đoán hôm nay rất dễ bị bắt, có cái này khỏi phải “khai” nhiều.

Ở dãy ghế bên kia có ba người, hai bà già, một phụ nữ trung niên mà tôi đoán họ là dân oan. Người nằm, người ngồi, dáng mỏi mệt, âu sầu. Tôi lại hỏi han. Chỉ có một bà già nhất dám xưng danh, địa chỉ, nhưng cũng không nói là đi biểu tình hay khiếu kiện. Còn hai người kia từ chối, không dám làm quen. Chắc là họ bị bắt lần đầu.

Ngồi khoảng nửa tiếng thì họ “làm việc”. Tôi được ngồi luôn tại đây còn cô Thảo và cháu Tuyến bị dẫn đi phòng khác. Người thẩm vấn tôi là viên sĩ quan “hai sao hai gạch” (sau biết thế là cấp trung tá), tên Trần Hoài Nam, khoảng 35 tuổi. Anh ta nói nhỏ, chậm rãi, không quát tháo bặm trợn, không mỉa mai giễu cợt như thường thấy trong trường hợp này, ở loại người này. Kỳ thực thì lúc đầu anh ta cũng hơi hách dịch nhưng biết điều chỉnh dần khi biết gặp đối thủ chẳng dễ bắt nạt. Bắt đầu anh ta hỏi hôm nay ra Nhà hát lớn để làm gì. Tôi bảo trước hết anh hãy trả lời tôi vì sao tôi bị bắt về đây đã. Anh ta bảo tôi “gây rối trật tự công cộng”. Tôi nghiêm mặt bảo: “Hừm, anh ăn nói thế không được! Nếu tôi “gây rối trật tự công cộng” thì chứng cớ đâu, biên bản vi phạm đâu?”. Anh ta chữa: “Tôi không ở đấy nên không biết. Chỉ đoán thế”. Tôi tiếp: “Thứ hai, tôi hỏi, bọn người nào đã bắt tôi về đây?”.

– Tôi không biết – anh ta cười.

– Không biết mà tôi lại vào được đây, một cơ quan công an có mấy chặng gác! Loanh quanh chỉ thêm xấu hổ cho chính các anh, anh ạ.

Rồi tôi tuyên bố: Các anh bắt tôi kiểu côn đồ, hoàn toàn trái pháp luật. Tôi hoàn toàn có quyền không trả lời bất cứ câu hỏi nào. Nhưng tôi thấy cũng không cần thiết như thế. Tôi sẽ trả lời một số câu của anh, còn lại thì tôi không trả lời, nghĩa là việc trả lời hay không trả lời do tôi quyết định, có đồng ý thế thì tôi mới làm việc.

Anh ta đồng ý.

Sau khi xưng danh, địa chỉ chỗ ở, địa chỉ làm việc, tôi nói luôn một lèo: “Hôm nay tôi ra Nhà hát lớn là để biểu tình. Lý do: Biển miền Trung bị hủy hoại rất nặng và có một quá trình phát tán nguy hiểm, bắt đầu từ Hà Tĩnh, qua Quảng Bình, Quảng Trị, nay đã đến Thừa Thiên - Huế. Điều nguy hiểm hơn: vụ việc nghiêm trọng là vậy, thời gian đã kéo dài là vậy mà chính phủ gần như chưa làm được gì để khống chế và ít ra để dân tạm yên lòng. Hôm nay tôi đi biểu tình là để yêu cầu chính phủ phải nhanh chóng giải quyết và giải quyết một cách nghiêm túc chứ không à ơi mập mờ như một số ông quan chức vừa rồi. Đây khẩu hiệu của tôi đây. Tôi lấy trong ba lô ra tấm khẩu hiệu của tôi: Thảm họa biển miền Trung: Nhân dân chờ đợi chính phủ quá lâu rồi! Tôi nói lại: Tôi không vi phạm gì. Tôi sẽ không ký vào biên bản đâu”.

– Sao anh không đến trụ sở tiếp dân của Đảng và chính phủ để đề nghị?

– Đến trụ sở là một cách, đi biểu tình cũng là một cách, tất cả đều hợp pháp, thích chọn cách nào ấy là quyền của người dân. Anh không thấy những nước văn minh dân rất hay đi biểu tình à? Biểu tình giúp cho chính phủ nước họ kịp thời sửa sai. Chính vì vậy họ thịnh vượng, họ thành cường quốc.

Anh ta cắm cúi ghi ghi chép chép. Chẳng biết ghi những gì mà ghi rất là nhiều, cuối buổi đã gần kín 4 trang giấy khổ A4 với cỡ chữ “con kiến” của anh ta. Đến nỗi viên công an sẽ làm việc với cháu Phương chờ để lấy chỗ cũng sốt ruột, cứ ra ra vào vào mà vẫn chưa có chỗ. Thỉnh thoảng anh ta lại hỏi những câu lặt vặt: “Nhà anh có to không? Gia đình có mấy người, Hôm nay đi bằng phương tiện gì, Đi cùng ai?Ai rủ anh đi?…”. Tôi chả lạ gì ngón nghề này. Nó có vẻ không quan trọng gì nhưng đều có chủ ý cả: hoặc là để cài bẫy do “tiền hậu bất nhất” của mình, hoặc là để lấy thông tin có thể cần về sau (ví dụ để bôi nhọ danh dự khi chủ của họ ra lệnh). Nếu không thế thì cũng làm cho mình mệt. Tôi bảo những việc đó chẳng liên quan gì, tôi không trả lời những câu vớ vẩn ấy.

Giữa chừng, họ đưa hàng loạt người mới bị bắt về. Tôi thấy Thúy Hạnh, Lã Dũng, Nguyễn Văn Phương, Trung (Người Hà Nội)... Chúng tôi kịp bắt tay nhau trước khi tôi bị chuyển sang phòng khác “làm việc” tiếp. Phần sau cũng chỉ còn những câu linh tinh, tôi không trả lời nhưng vẫn thấy anh ta ghi ghi chép chép.

Cuối buổi “làm việc”, anh ta hỏi có mất mát tài sản gì không, tôi bảo giờ tôi cũng không dám chắc tôi có mất hay không mất gì. “À, có mất cái mũ “kết” (mũ “lưỡi trai”) lúc lũ các anh khiêng tôi lên xe”. Anh ta lại hỏi có đau đớn, thương tích ở đâu không thì tôi bảo cổ họng tôi rất đau, đau một cách bất thường. Anh ta nhìn cổ tôi và bảo chả có vết tích gì. Tôi cười chua chát: “Các anh đánh bằng đòn nhà nghề mấy khi để lại vết tích!”.

Sau cùng anh ta làm biên bản thu giữ tài sản (máy ảnh, điện thoại). Tôi hỏi cháu Phương đang ngồi chờ đến lượt mình (cháu có kinh nghiệm việc này hơn tôi): “Cái này mình nên ký không?”. “Không chú ạ. Nhưng sau đó mình cứ đi đòi tài sản”.

Anh ta dẫn tôi trở lại chỗ cửa “nhà chờ”, bàn giao cho một nữ an ninh mặc thường phục. Cô này giao cho mấy cậu trẻ đang canh điểm này coi tôi. Nhìn vào trong thấy người bị bắt còn ngồi chờ “làm việc” khá đông, cả cô Thúy Hạnh vẫn trong đó. Tôi định vào thì bị ngăn lại. Nhưng rồi tôi thấy ở đây hoá hay. Các loại an ninh đi lại nhộn nhịp, nào hội ý, nào xin ý kiến chỉ đạo trường hợp X, trường hợp Y… Tôi thấy hầu hết họ bàn giao cho công an nơi cư trú, một chiêu mới để kìm kẹp đây. Cô an ninh coi tôi có vẻ sốt ruột vì chưa xin được thỉnh thị. Bỗng một cậu to béo dáng chừng là sếp đi qua, cô ta hỏi:

– Cái ông “Dương Nội” thì thế nào?

– Bác Đào Tiến Thi chứ gì? Gọi công an Hà Đông đến bàn giao!

Ít phút sau cô ta đưa tôi ra cổng, giao cho một cậu. Tôi trông cậu ta quen quen mà không biết đã gặp ở đâu. Nhưng cậu ta đã nhanh nhẩu xưng danh: “Cháu là Cường, đội trưởng an ninh Công an Hà Đông, có lần đã đến nhà bác rồi”.

– Có phải lần cậu đi với vị đứng đầu phường Dương Nội đến “thăm” tôi khi tôi mới chuyển về đấy ở?

– Vâng. Bác chờ tí để lấy lại máy ảnh, điện thoại. Xong mời bác lên xe, cái xe đang đỗ ở cổng kia sẽ chở bác về tận nhà.

– Áp tải tôi à?

– Không, đưa bác về để bác đỡ mệt thôi.

– Tử tế thế kia à! Tôi tự lo được mà.

Tôi toan từ chối nếu chỉ là “đưa” chứ không phải “áp tải”. Nhưng thấy người “dẫn độ” tôi hóa ra là cậu Đông, công an khu vực, người “quen” lắm, nên tôi đồng ý. Cậu Đông xuống xe chào tôi ra chiều rõ là thân thiện. Cậu ta chạy vào lấy máy ảnh, điện thoại (sau khi họ đã “xử lý”) trao trả tôi và mời tôi lên xe về một cách vui vẻ. Lúc này tôi mới được cầm điện thoại để liên lạc. Thì ra con trai tôi tưởng tôi bị đưa về bên Long Biên nên đang sang bên ấy chờ đón.

Về nhà tôi thấy cổ họng đau hơn, ăn uống khó khăn. Có lúc khàn tiếng, nói khó. Chỉ còn cách tăng thuốc giảm đau, kháng sinh, kháng viêm. Nửa đêm tôi lên cơn sốt. Sáng hôm sau người đau ê ẩm. Bây giờ thấy cái cổ không chỉ đau trong mà đau cả ngoài. Xem một số clip bắt người, tôi thấy chúng hay dùng tay kẹp cổ nên có thể tôi cũng bị như vậy chăng? Hai bên cổ là hai “hạnh nhân” (amydal), ấn hai ngón tay còn đau nữa là bóp kẹp. Con trai tôi bảo có thể một phần do bố kêu thét nữa. “Lần sau nó bắt thì bố cứ kệ cho nó bắt bố ạ. Kêu thét, giãy giụa không chống lại được mà lỡ thương tích, thiệt mình”.

Vợ tôi lo lắng, chỉ sợ chúng “điểm” vào chỗ phạm thì không biết hậu quả thế nào. Tôi bảo chắc khỏi dần thôi, so với hàng chục người bị đánh khác thì mình chả thấm gì. Và dù sao, nó chẳng đáng kể gì so với cái đau tinh thần. Chợt dội về trong tôi âm hưởng lời chí sĩ Hoàng Trọng Mậu (1874-1916) hơn một trăm năm trước: “Bốn nghìn năm Tổ quốc như sư tử say ngủ mơ màng, hai mươi lăm triệu đồng bào tựa lợn già đợi chết buồn thiu. Gọi quốc hồn, quốc hồn chưa tỉnh; nhìn thời cục, thời cục rối ren. Ai gây ra tai họa này đây, nghĩ việc cũ thêm đau lòng xót ruột. Than ôi, nước có nhị thánh, triều đủ tứ hung[*], xem núi sông như bùn nhơ, xem nhân dân như cỏ rác. Chim sẻ kia làm tổ trên mái nhà có biết đâu nhà sắp cháy…”.

(8-9/5/ 2016)

[*] Nhị thánh: hai mẹ con Tự Đức; Tứ hung: Thời Tự Đức có câu ca “Nước Nam có bốn người hùng:/ Tường gian, Viêm láo, Khiêm khùng, Thuyết ngu” (Tường: Nguyễn Văn Tường; Viêm: Hoàng Tá Viêm; Khiêm: Ông Ích Khiêm; Thuyết: Tôn Thất Thuyết). Ngày nay bốn nhân vật này đã được đánh giá khác.