Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Cầm Thư quán (kỳ 4)
Tiểu thuyết
Hà Thủy Nguyên
XXIV
“Ếch giếng sở dĩ không thể nói cho biết chuyện biển là bởi câu nệ về chỗ, sâu hè sở dĩ không thể nói cho biết chuyện băng là bởi khư khư về mùa. Kẻ hẹp hòi sở dĩ không thể nói cho biết chuyện đạo bởi bó buộc về lối dạy. Nay ngươi ra khỏi bờ bến, nhìn xem biển cả mới biết mình là xấu, vậy sẽ có thể nói chuyện cho ngươi về lẽ cả…”
– Đó chẳng phải là lời của Nhược ở biển Bắc nói với Hà Bá đấy ư?
– Chị không bao giờ mơ tới biển, em nói xem có phải chị là kẻ tầm thường…
Ngọc Cầm vọc tay xuống con sóng to. Nước biển xanh thế mà hoá ra trong lòng bàn tay lại trong suốt như gương. Nàng không để ý tới câu hỏi của Ngọc Thư. Nàng còn mải nghịch nước. Càng nghịch nàng càng lấy làm thú vị vì nước biển trông vậy mà cũng chẳng khác nước trong hồ.
– Chị à… Tại sao nước biển mặn mà nước hồ lại nhạt nhẽo thế?
Ngọc Thư tựa vào mạn thuyền, mắt bị hút về phía mặt trời chói chang:
– Em nói thử xem tại sao các nhà sư lại ăn nhạt… Dục vọng của con người lớn như biển ư?
Ngọc Cầm ngạc nhiên nhìn Ngọc Thư. Nàng cười như muốn tan vào gió:
– Chị vốn dĩ thường ngày vẫn tụng kinh niệm Phật, sao lại hằn học với giới qui của Phật môn thế?
Ngọc Thư bẽn lẽn đỏ mặt. Nàng vuốt vuốt giải tóc:
– Có lẽ vì chị chỉ là một con ếch giếng tình cờ một lần được ra biển.
Chợt, một con rùa biển lớn, vân hoa trên mai như được đục khắc bởi một ông thợ cả trồi lên giữa sóng. Nó vẫy vẫy chân tạt ngang qua thuyền của hai nàng. Ngọc Thư khẽ lướt tay trên mai rùa thấy ráp ráp, sần sần. Đoạn, nàng nhíu mày khẽ nói:
– Một con rùa chết đã ba nghìn năm, được người ta đưa đến miếu đường mà khấn vái. Nó có sung sướng không nhỉ?
– Thế gian vẫn còn nhiều kẻ trói chân trói tay để làm bộ xương rùa trong miếu đường để được thờ tự… Em thà mãi mãi làm một con rùa con… Nếu một ngày người ta nhận ra rằng bộ xương ấy không mang lại tài lộc cho họ, chẳng phải nó sẽ bị quẳng cho chó gặm ư?
Ngọc Thư nhíu mày, nàng sẵng giọng:
– Sao em lại nặng lời thế? Bộ xương ấy bị chó gặm hay không bị chó gặm thì rốt cuộc con rùa cũng đã chết được ba nghìn năm rồi…
Ngọc Thư và Ngọc Cầm lại cười thật sảng khoái.
– Thực ra chị rất tò mò… Cái thú của một kẻ quay tơ dệt lụa, quanh năm cày cấy cũng đáng để ngưỡng mộ lắm…
– Và tất nhiên… - Ngọc Cầm thả dòng nước trong xuống mặt biển xanh thẳm - Con cá trong ao thì chẳg bao giờ được biết tới sóng biển.
Ngọc Thư lấy trong khoang thuyền một cuốn “Nam Hoa kinh” từ tốn ngâm:
– “ Gíông nấm sớm không biết ba mươi, mồng một, ve sầu không biết mùa Xuân mùa Thu. Đó là hạng tuổi nhỏ. Miền Nam nưứoc Sở có giống rùa minh linh, lấy năm trăm năm làm xuân, năm trăm năm làm thu…”
Ngọc Cầm khẽ ho mấy tiếng gián đoạn sự cao hứng của Ngọc Thư:
– Nhưng nếu lỡ ra… nếu lỡ ra em chết sớm… thì em không biết đến cái thú của tuổi già ư? Em cũng không có nhu cầu biết đến tuổi bảy mươi…
Ngọc Thư vội giơ tay bịt miệng Ngọc Cầm:
– Em nói linh tinh gì thế… Sao lại nói những điềm gở như vậy…
Ngọc Cầm chỉ lắc đầu, nàng mỉm cười đến thần tiên cũng phải xiêu lòng. Trời xanh kia liệu có phải vô cùng chăng?
– Mà có khi em lại nói đúng… - Ngọc Thư thở dài… - Sống mà làm gì đâu! “Cũng như người ta ai chẳng ăn uống, nhưng ăn uống mà biết mùi vị thật chẳng mấy người”.
Ngọc Cầm phá lên cười:
– Chị bắt đầu làm em khó hiểu rồi đấy… Cầm sách Trang Tử mà lại bàn đến Khổng Tử ư?
Ngọc Thư trầm ngâm:
– Ở đời ai cũng khuyên nhau diệt dục để đạt tới sự tự do… Ham muốn tự do cũng là dục vọng. Vậy chẳng phải họ đi từ cái chuồng này để vào một cái chuồng khác sao? Chuồng sắt càng rộng, chúng ta càng xa chấn song…
– Chị có thấy rằng càng giải thích thì càng đặt ra cho mình những câu hỏi khác không… Xin chị đừng lí giải điều gì và đừng đặt ra điều gì nữa… Trời đất vô biên, sao ta không quên ta còn có ở trên đời đi…
Ngọc Thư buông xoã tóc xuống lòng và bắt đầu chải. Cây lược gỗ màu đen xẻ dải tóc của nàng thành những khoảng sáng ma quái.
– Chị em ta là hai người con gái đẹp nhất thế gian… vì thế chúng ta không có cái phúc được hưởng tuổi già và cũng không có hứng thú với cái phúc ấy!
Ngọc Thư ngừng lược sững sờ nhìn em gái. Đôi mắt của Ngọc Cầm lại trôi dạt một phương xa bất tận nào. Đôi mắt ấy không làm người đời thấy sợ hãi mà chỉ thấy âu lo về một dự cảm bất thường.
Một sợi tóc của Ngọc Thư rụng xuống tà áo trắng tinh. Ngọc Thư giật mình. Hai má nàng đỏ bừng.
– Chị đang có gì lo nghĩ à?
Ngọc Thư bối rối. Nàng cúi đầu nhìn từng cơn sóng dập dềnh:
“Nhị bát giai nhân thích tú trì
Tử kinh hoa hạ chuyển hoàng ly
Khả liên vô hạn thương xuân ý
Tận tại đình châm bất ngữ thì”
(Cô gái đẹp tuổi đôi tám chầm chậm thêu
Dưới bóng hoa tử kinh, chim hoàng ly nhảy nhót
Đáng yêu là cái ý thương xuân vô hạn
Đọng lại tất cả ở lúc dừng kim không nói năng)
– Thiền sư Huyền Quang còn biết thương xuân vô hạn, em có dám nói rằng thiền sư chưa đắc đạo chăng?
Ngọc Thư ngẩng đầu lên vẫn không thấy Ngọc Cầm bàn thêm câu nào nữa. Đôi mắt mơ màng của nàng sáng bừng lên. Ngọc Thư nhìn về phía Ngọc Cầm đang chăm chú theo dõi.
Một dải những trang giấy dập dềnh trên nước. Ngọc Cầm chèo thuyền vội vàng… Gío thổi mỗi lúc một lớn. Con thuyền gặp gió cản nhưng vẫn rẽ sóng lướt tới.
Ngọc Cầm tự dưng bất động. Nàng như một kẻ bị thu mất hồn. Nàng không để ý tới Ngọc Thư cũng đang thốt lên kinh ngạc:
– Quả là tuyệt tác… Em xem này… Con chim phượng uốn lượn trong trăng như mang theo cả dải ngân hà xuống nhân gian… Giọt sương sớm đọng trên mạn thuyền tựa muốn rơi xuống mà lại muốn níu lại… Cánh hoa đào phủ đầy bức tượng Quan Âm…
Ngọc Cầm bị thoát mất hồn thật rồi! Giờ đây nàng không nghe thấy tiếng sóng biển hay bất kỳ một âm thanh nào nữa. Nàng chỉ nghe thấy tiếng chuông chùa trầm đục chậm rãi trong một đêm mưa xuân… cả tiếng mèo gào thê thiết! Nàng mơ hồ cảm nhận thấy một ngòi bút lông đang mơn man sau gáy, sổ một nét dài lên tấm lưng rồi điểm mấy nét chấm thuỷ đè nặng trên ngực nàng.
Ngọc Thư tiếp tục chèo thuyền chạy dọc theo dấu tranh. Mỗi bức tranh như một bước chân đọng lại trên mặt sóng. Nét vẽ siêu thoát ấy giữa chốn trần gian này chỉ có được khi bám theo gót hài của Ngọc Cầm trong buổi xuân sang. Nàng mặc cho gió thổi tung bay làn tóc mỏng và nhẹ. Bất giác quanh nàng phảng phất mùi tro giấy lẫn vào mùi đất ẩm ướt trong vườn nhà. Vì quá mải mê chèo thuyền, tràng hạt nhỏ đeo ở tay nàng vuột đứt. Hạt gỗ nảy tung trên sàn thuyền, hỗn loạn theo nhịp sóng.
Xa xa giữa ngàn khơi đâu đó có tiếng tụng kinh đều đều, lặng lặng…
---------
Chú thích:
12 – Trích chương “Thu thuỷ”- “Nam Hoa Kinh” của Trang Tử
13 – Trích chương “Tiêu dao du”- “Nam Hoa Kinh” của Trang Tử
14 – Trích sách “Trung dung”
XXV
Ngàn vạn sao đuổi nhau nhảy nhót trên sóng biển. Gío đưa hương rượu xa bay lẫn với vị nồng và mặn.
– Hương rượu sen…
– Phải rồi… hương sen thơm ngát của Tây hồ! Giữa biển trời mênh mông này cuối cùng cũng tìm ra… Em chèo hộ chị một quãng, để chị vấn tóc lên…
Ngọc Thư với chiếc lược chải tóc. Nàng vấn cao tóc lên lộ mảng gáy màu bạch của trăng thu. Nàng bắt đầu nhìn thấy nhấp nhô trên biển một mui thuyền và cũng bắt đầu nghe thấy tiếng cười hào sảng của bậc quân tử. Ngọc Thư vén lại tóc mai, nàng đột nhiên cất tiếng hát văng vẳng mà mơ hồ:
“Lửng lơ vầng quế soi thềm
Hương đưa bát ngát càng thêm bận lòng
Dao vàng bỏ đẫy kim nhung
Biết người quân tử có dùng ta chăng…”
Nàng thả tiếng ngân theo ngọn hải phong. Từ con thuyền xa lạ cũng vang lên tiếng hát trầm trầm:
“Đèn tà thấp thoáng bóng trăng
Ai đem người ngọc thung thăng chốn này…”
Ngọc Cầm bắt đầu đặt tay lên phím dây. Đó là khúc hát dân gian mà thánh thượng vẫn thường hát khi tới chỗ nàng. Nhưng nàng biết đó không phải là thánh thượng.
Ngọc Thư ngẩng đầu thấy vòm trời đính sao như muôn ngàn ngọn nến:
– Liệu mấy kẻ trên đời hiểu được cái thú nương theo gió lốc lên tới chín vạn dặm của con chim bằng?
Sóng biển được yên lòng xô nhau trong phút chốc, từ bên thuyền kia lại sang sảng tiếng ngâm:
– “Thầy Trang nói: Kìa đàn cá lượn lờ bơi chơi, đàn cá mới sướng chứ!- Thầy Huệ hỏi: Bác không phải cá, sao biết cái sướng của cá? - Thày Trang đáp: Bác không phải tôi, sao biết tôi không biết cái sướng của cá - Thày Huệ nói: Tôi không phải bác, không biết bác đã đành. Nhưng bác không phải cá, bác hẳn là không biết cái sướng của cá.”
– Trên đời này chẳng có ai hiểu được ai ư? Muôn sự vật đều chỉ một mình giữa biển trời rộng lớn ư? Âm và Dương chẳng bao giờ giao hoà, sống và chết luôn luôn xa cách ư?
Ngọc Thư bất giác thở dài. Chiếc thuyền mỗi lúc tiến lại gần. Bên kia lại bật lên tiếng cười thoả chí:
– Cho nên:
“Ly tịch phương ngôn tịch diệt khứ
Sinh vô sinh hậu thuyết vô sinh”
(Thoát kiếp rồi bàn câu tịch diệt
Không sinh hãy nói chuyện siêu sinh)
Hai con thuyền đang đi về phía nhau. Ngọc Cầm ngơ ngác nhìn Ngọc Thư vuốt lại xiêm y, đôi mắt sáng bừng màu lửa.
– “Nếu chia ra mà xét cho rõ thì râu và lông mày có tên khác nhau. Nhưng hợp lại mà xét thì đều là lông của thân thể cả. Kẻ hiếu dị không chịu xét về gốc gác, mà ai nấy chỉ nói đến mình mà thôi, chứ không xét đến cái lẽ phải nương cậy lẫn nhau, rồi hoá ra tàn hại lẫn nhau, thù địch lẫn nhau, thế thì khác nào cắt đứt chi thể ra mà không biết đau.”
Hai chiếc thuyền lúc này đã ghé sát nhau. Trên con thuyền xa lạ kia là một bàn rượu. Ngồi thưởng rượu sen giữa biển khơi có một nhà sư và một chàng thư sinh. Khuôn mặt chàng thư sinh thanh tú, trầm ngâm, sâu lắng như biển cả. Chàng dường như không quan tâm tới cuộc đàm đạo vừa rồi mà chỉ rót rượu liên tục. Ngọc Thư mỉm cười trìu mến. Nàng không lấy làm lạ mà cũng chẳng ngạc nhiên vì đã nhận ra nhà sư cùng nàng chôn tranh hôm Tết ngay từ tiếng hát ban đầu.
– Thật là hân hạnh cho bần tăng được gặp hai vị tiểu thư Ngọc Thư và Ngọc Cầm của Cầm Thư quán…
Ngọc Thư e lệ cúi người đáp lễ, cặp má của nàng phơn phớt hồng:
– Thày là bậc thiền sư thoát tục mà cũng biết tới chị em thiếp ư?
– Từ thuở nhỏ bần tăng đã nghe danh Cầm Thư quán. Đồn rằng ông chủ Cầm Thư quán có muôn vàn sách trong thiên hạ và có ngón đàn tuyệt duyệt làm lòng người bay bổng siêu thoát như được cưõi trên cánh chim bằng.
Ngọc Thư cười gượng, nàng tránh ánh mắt của nhà sư:
– Cha của tiện thiếp đã truyền lại khúc “Hải du” cho Ngọc Cầm…
– Phải! - Chàng thư sinh đột nhiên lên tiếng cắt ngang câu nói của Ngọc Thư - Thuở nhỏ ta từng tới Cầm Thư quán nghe trộm tiên sinh chơi khúc “Hải du”. Ngẫm cho cùng khúc “Quảng Lăng tán” của Kê Khang cũng chỉ tới thế là cùng.
Dứt lời, chàng lại cạn sạch chén rượu. Ngọc Cầm bấy giờ mới so dây. Nàng nhìn thẳng vào những chén rượu cứ liên tục, liên tục được chàng thư sinh uống cạn.
– Kẻ tài tử không uống rượu thô tục. Huống hồ hương sen thanh nhã chẳng thể hít một hơi thật mạnh để mà ngấm say. Điệu đàn hay sao có thể gẩy tai trâu và bắt nó mê đắm được!
Chàng thư sinh dừng chén nhếch mép:
– Chỉ e cô còn nhỏ tuổi, chẳng tấu được hết sự vi diệu trong khúc “Hải du”.
Ngọc Cầm xiết chặt mép áo:
– Dám mong được biết trong hai vị, chẳng hay ai là người vẽ những bức tranh vừa rồi!
Chàng thư sinh nâng chén trước tầm mắt, xoay xoay chiếc chén, không thèm nhìn Ngọc Cầm lấy một cái:
– Phải rồi! Phải rồi! Trang Chu hoá hồ điệp hay hồ điệp hoá Trang Chu, có trời mà biết! Chỉ biết có hồ điệp, có Trang Chu, có trời, có biển, có tranh… Ai vẽ mà chẳng thế…
Ngọc Cầm bấm chặt dây đàn cố kìm cơn giận.
– Xin lỗi hai vị tiểu thư… - Nhà sư khoát tay - Hiền đệ của bần tăng bản tính vốn kiêu bạc, lại đã quá chén, thật là thất lễ!
Ngọc Cầm không đáp. Nàng búng dây đàn nhẹ tênh. Chàng thư sinh đưa mắt nhìn nàng. Chập chờn mờ mờ nhân ảnh của những ảo giác!
Nhà sư nâng chén, tiếp lời:
– Những bức tranh ấy chỉ lộ được thần của sự vật mà không thoát ra được cái thần ấy để đạt tới cực lạc. Chỉ có bức tranh hoạ tiểu thư Ngọc Cầm là tuyệt mĩ.
– Không! - Chàng thư sinh ngắt lời - Bức tranh ấy lại thiếu sự lắng đọng của một giọt lệ thương xuân…
Ngọc Cầm càng bội phần bối rối không thể phân biệt được ai là người vẽ bao bức tranh kỳ mĩ kia… Ngọc Thư gượng cười. Nhà sư chắp tay cúi mình trước thuyền của hai nàng:
– Mọi sự gặp gỡ đều là duyên nghiệp… Biển cả mênh mông tới vậy mà thí chủ và bần tăng còn có duyên hội ngộ thì thật hoang đường nếu chúng ta không cùng thưởng rượu đàm luận về chữ đạo ở đời… Nếu hai tiểu thư không chê, mời tiểu thư sang thuyền chúng tôi…
Ngọc Thư quay lại nhìn Ngọc Cầm. Ngọc Cầm vẫn không rời mắt khỏi những dây đàn đang ánh lên bóng sáng của ngọn đèn.
– Chị vẫn muốn tìm người thông hiểu Phật pháp để cao đàm khoát luận… Chị hãy sang đó đi… Em muốn một mình…
Ngọc Thư thở khẽ, nàng đưa mắt về phía nhà sư. Nàng nhìn thấy những đường gân xanh nổi rõ trên thái dương của nhà sư. Những đường gân xanh ấy giật giật như nhịp đập của trái tim nàng. Nàng gật đầu rồi bước chân sang thuyền.
– Hết rượu rồi! - Chàng thư sinh thốt lên nuối tiếc - Có lẽ phải quay lại đảo lấy rượu.
– Không sao đâu… - Ngọc Thư mỉm cười - Cảnh trời biển đẹp vậy, không rượu cũng đã đủ say…
– Đệ không thích Phật, đệ chỉ thích rượu thôi… Không có rượu thì cảnh đẹp mấy cũng chỉ là một mặt hồ không sóng…
Ngọc Thư nhíu mày, đăm chiêu giây lát:
– Công tử có thể dùng thuyền của chúng tôi để về đảo lấy rượu cũng không muộn…
Chàng thư sinh nhún vai uể oải đứng dậy, chẳng nói chẳng rằng cứ thế xăm xăm bước qua thuyền. Ngọc Cầm vẫn không thèm để ý tới. Nàng mân mê những sợi đàn.
– Nếu nàng không sang thuyền bên, ta buộc phải đưa nàng về đảo đấy!
Ngọc Cầm vuốt lọn tóc rủ xuống:
– Có hề gì… Nếu công tử thật sự say, biết đâu ta lại chẳng biết được ai là người vẽ bức tranh kia?
Chàng đẩy mái chèo. Con thuyền này bắt đầu rời khỏi con thuyền kia. Nhà sư vẫn cứ nhìn theo con thuyền mất hút dần sau nhiều đợt sóng.
– Biển cả bao la phải chăng là cõi mơ còn bờ kia là cõi thực, chỉ có bãi cát chạy dài là ranh giới giữa thực và mơ…
--------
Chú thích:
15- Trích “Thu thuỷ”- “Nam Hoa Kinh”- Trang Tử
16 -Thơ của Quảng Nghiêm Thiền Sư
17 -Lời của Nguyễn Tịch
XXVI
Chỉ có tiếng sóng biển rì rầm vỗ vào mạn thuyền… Chỉ có tiếng gió vút qua mui thuyền… Chỉ có sự im lặng tới tuyệt đối.
– Ai là người vẽ bức tranh ấy! Quan trọng lắm ư?
Hương rượu sen toả ra từ hơi thở của chàng thư sinh. Ngọc Cầm không đáp. Nàng lướt tay trên dây đàn. Dây thứ nhất rung lên tiếng những tràng cát trượt dần theo đợt sóng… Dây thứ hai rung lên tiếng cánh chim lướt cánh trên mặt nước… Dây thứ vô tận là tiếng của nước muốn chạy tới chỗ mênh mông không bến bờ để chạm được vào mặt trời nóng bỏng…
Chàng thư sinh bất ngờ ngửa mặt lên trời cười ha hả, cười thê lương không dứt:
– Tại sao nàng lại không nghĩ rằng sự vô tận của biển không phải ở cái rộng lớn mênh mang mà là ở cái sâu thăm thẳm… Dưới nước có cát, còn dưới cát có cái gì… ai biết…
Ngọc Cầm vứt cây đàn xuống biển. Chàng thư sinh kinh ngạc nhìn theo cây đàn bập bềnh trên cánh sóng.
Nàng đứng dậy, đôi mắt nhìn sâu vào khuôn mặt nhuốm phong sương của chàng. Bước đi làm chòng chành con thuyền. Nàng khẽ đặt tay lên bàn tay đang nắm chắc mái chèo. Có hai vì sao lấp lánh trong mắt nàng:
– Thiếp biết là chàng… Tại sao chàng lại trốn thiếp? Tại sao chàng lại bỏ thiếp mà đi? Tại sao chàng lại lạnh lùng uống rượu khi đã nhận ra thiếp… Chàng đừng nói với thiếp rằng chàng vô cảm khi đối mặt với thiếp…
Chàng trai rút tay lại, lãnh đạm nhìn xuống cây đàn trôi xa dần.
– Lòng tự trọng của thiếp… thiếp đã để quên ở Cầm Thư quán mất rồi…
Chàng trai lại cầm lấy mái chèo. Thuyền lướt nhanh hơn giữa bầu trời và mặt biển chan chứa ánh sao.
Ngọc Cầm bước trở lại chỗ cũ. Nàng quay lưng lại. Nàng nghe thấy những giọt rưng rưng đang lăn quanh khoé mắt. Những vì sao kia làm sao mà hiểu được!
– Hoá ra những cánh đào vẫn bám theo gót hài thiếp mà thiếp có bao giờ biết được…
Chàng thư sinh nhìn đôi vai nàng rung rung không biết vì xúc động hay vì thuyền. Trên trán chàng rịn mồ hôi lấm tấm. Gío trở nên vô nghĩa hơn lúc nào hết!
XXVII
Đảo vắng có một vách đá dựng đứng sần sùi đầy những cặp chim nép cánh say ngủ. Dựa vào vách đá là một căn lều tranh xiêu vẹo.
– Nàng đợi ta ngoài này…
Chàng thư sinh lẳng lặng xách đèn bước vào căn lều.
Ngọc Cầm rút chân ra khỏi hài và khẽ chạm năm đầu ngón chân xuống mặt cát ram ráp mát hơi đêm. Sóng xô tà váy và đập vào cổ chân nàng. Vô vàn hạt cát li ti trườn qua mu bàn chân chạy về phía khơi xa… Nàng rón rén bước đi… nhè nhẹ… nhè nhẹ… Gió thổi mạnh làm lệch mảnh khăn vấn tóc. Ngọc Cầm đưa tay tháo tung để mặc mái tóc toả ra như những sợi tơ trời.
Gió lặng trong khoảnh khắc, nàng ngồi sụp xuống, đôi mắt dõi ra xa tít phía sao rơi xuống biển sâu. Nàng nghe thấy tiếng một vì sao nảy lên từ đáy cát sâu ngút ngàn…
Phảng phất mùi rượu sen luồn qua gáy nàng… Ngọc Cầm giật mình, bừng tỉnh khỏi thứ âm thanh bí ẩn mơ hồ ấy.
Một bàn tay ấm áp nắm chặt lấy đôi tay nàng. Một cánh tay khác vòng quanh vai nàng. Một khuôn mặt của ai đó đang ghé sát khuôn mặt nàng.
– Nàng đã hỏi ta quá nhiều và cũng đã nói với ta quá nhiều, nàng có biết không? Đông Đô đâu phải chỗ cho chúng ta…
Ngọc Cầm áp má vào ngực của chàng. Chàng ngẩng đầu nhìn những vì sao.
– Nàng đang lạnh à…
Ngọc Cầm xiết chặt lấy chàng thư sinh:
– Từ khi sinh ra, lúc nào cơ thể thiếp cũng lạnh như vậy…
– Vì vậy nên ông trời mới sinh ra ta…
Cả hai bật cười. Phút im lặng kéo dài miên man bất tận…Vụt một con chim trên vách đá đập cánh trong cơn mơ. Chàng thư sinh vuốt nhẹ một sợi tóc của Ngọc Cầm:
– Chúng ta sẽ nói điều gì lúc này nhỉ? Về chúng ta chăng? Ta đã bỏ quên Khổng Tử ở Đông Đô mất rồi…
– Chàng không cần phải nói gì cả! Thiếp không muốn nghe giọng nói của chàng. Thiếp chỉ muốn nghe tiếng của một vì sao bị rơi xuống đáy biển kia…
Ngọc Cầm đặt tay lên tấm ngực nóng ran của chàng. Nàng nghe thấy tiếng đập liên hồi của những sợi thần kinh đang rúng động.
Từ khi nào nàng đã nghe thấy tiếng sóng biển, hít vào vòm ngực mùi mằn mặn của muối, những con dã tràng đội cát trồi lên bò qua lưng chàng thư sinh rồi bò lên sống mũi của nàng. Nó ngơ ngác và lại quay ngược trở lại kéo theo sự tê tê, buồn buồn tới thích thú. Mãi một lúc sau, nó mới đặt chân xuống cát và lại đùn đống cát ướt lên, trốn biệt!
Sóng biển mang theo cả mùi rong rêu lẫn vào mái tóc buông xoã trên mặt cát. Hơi thở của biển hoá ra cũng nhịp nhàng như tiếng thở của thiếu nữ trong đêm xuân. Mười đầu ngón tay của Ngọc Cầm đã trở thành những chiếc chân mảnh khảnh của loài dã tràng lạc đường trên cánh tay, trên tấm lưng dài rộng của chàng trai trẻ. Những ngón tay ấy chạm vào mái tóc sũng nước biển.
Chàng thư sinh khẽ đặt môi lên trái tim nàng. Có gì đó ngọt ngào đầu lưỡi, lẫn vào vị mặn của nước biển đọng lại… Sự mơn man trong đôi bàn tay Ngọc Cầm đang rung lên sự sâu lắng của biển. Tiếng nhạc ray rứt trái tim chàng… Chàng ngậm đôi ba sợi tóc dài đã thấm ướt. Vẫn vị mặn của sóng!
Lại một con chim đột ngột thức dậy trong đêm vỗ cánh xoàn xoạt!
Chàng thư sinh giật mình nhìn vách đá mỉm cười. Con chim lại ngủ yên trong đêm thanh vắng. Ánh sao không sáng nhưng cũng đủ soi rõ khuôn mặt thanh tú của Ngọc Cầm. Bao sợi tóc mai dính nước thành những đường vẽ màu mực tàu trên trán và gò má nàng. Chàng áp lòng bàn tay lên má nàng vuốt nước đọng. Nàng di đầu ngón tay trỏ trên cặp môi của chàng:
– Chàng biết không, thiếp vừa thấy bước chân của mình lẫn vào hoa rụng… Lại cả rừng trúc lao xao trong gió… Cả một cánh hạc bị mây mù đè nặng khi bay qua núi cao.
Chàng thư sinh không nói một lời, nắm chặt tay nàng, kéo nàng dậy. Đôi chân hai người chạy thật nhanh qua những con sóng bạc. Nước dâng dần, dâng dần qua mắt cá, qua đầu gối, rồi tới bụng, tới ngang lưng…Mái tóc Ngọc Cầm bồng bềnh trên mặt nước, xô dạt theo sóng.
Có những sợi rong rêu quấn quít lấy nhau trong nước ấm. Từng hạt cát vẫn lăn mình dưới lòng bàn chân…
Hai vò rượu sen đã vỡ từ lúc nào. Gío và nước biển làm loãng cả hương nồng trong loài mĩ tửu.
XXVIII
– Ngọc Cầm, nàng mở cửa ra đi… Nàng đã về, tại sao lại còn tránh ta… Đã lâu lắm rồi ta không được nghe tiếng đàn của nàng, đã lâu lắm rồi ta không được ngắm dung nhan của nàng… Nàng mở cửa cho ta… Hãy ra đây! Ta hứa sẽ không để ý tới Ngọc Thư nữa… Ta chỉ cần có nàng thôi!
Ngọc Cầm ghé sát đầu vào Ngọc Thư:
– Chị đừng giả vờ ngủ thế chứ… Làm thế nào đây! Thánh thượng không muốn để ý tới chị nữa rồi…
Ngọc Thư cố nhịn cười làm vẻ nghiêm túc:
– Nghiệp chướng của em gây ra, em tự gánh vác lấy đi…
– Chị ăn nói ngày càng giống cái chàng hoà thượng chẳng ra hoà thượng ấy…
Ngọc Cầm giận dỗi, nhấp nhổm không yên. Ngoài cửa, thánh thượng vẫn tiếp tục nói:
– Đêm nay là Rằm tháng Bảy, nàng nhớ không… Đã một năm rồi kể từ khi ta có được nàng… Những bông sen trong đầm cũng rã cánh hết rồi!
Ngọc Cầm vùng đứng dậy, nàng bước nhanh tới gần cửa. Bóng thánh thượng in hình trên rèm:
– Thánh thượng… xin ngài hãy hồi cung… Đêm đã khuya rồi… Chỗ của chị em thiếp không phải ở hoàng cung! Nếu thánh thượng vẫn nhớ tới tiếng đàn của thiếp thì bao giờ ngài cũng có thể nghe thấy, nếu thánh thượng còn nhớ tới dung nhan của thiếp thì lúc nào ngài cũng như có thiếp bên cạnh… Thiếp đã nói với thánh thượng rằng thiếp là kẻ đi trên cát không muốn để lại dấu chân… Vì vậy, mong ngài hãy trở về với triều đình!
Tiếng thở dài từ bên kia cánh cửa làm lay động mảnh vải rèm:
– Ta hiểu rồi… Thực ra chưa bao giờ trong lòng nàng có ta… Ta hiểu… Nhưng một ngày nào đó, nhất định nàng sẽ nhớ tới ta, sẽ mơ tới ta!
Thánh thượng đặt một bông hoa sen xuống chân cửa. Ngài đi thẳng xuống thuyền. Trước mặt ngài là một đám sen đã tàn tạ của buổi đầu thu.
XXX
Trăng chưa lên tới đỉnh mà đã sáng tới trong vắt. Gío khiến ly rượu sen cũng nổi sóng.
– Lâu rồi không được thưởng thức rượu sen và cũng không được nghe tiếng đàn của em Ngọc Cầm!
Nữ sĩ Ngô Chi Lan nâng chén rượu trước mũi đưa hương nồng lẫn vào trong gió.
– Phải rồi! - Phù Thúc Hoành tiếp lời - Ngày hôm nay đã là mười bốn, mai trung thu… Trăng đẹp quá, em chơi cho chúng ta nghe khúc “Hải du” như mọi năm được chứ?
Ngọc Cầm gượng cười:
– Em xin được dùng rượu thay cho đàn được không… Mai là trung thu, em sẽ tấu khúc “Hải du”, còn hôm nay, em đành phải thất lễ!
Đoạn, nàng cạn chén rượu. Ngọc Thư vội đỡ lời:
– Trăng hôm nay đẹp quá! Chưa bao giờ trăng mười bốn đẹp như vậy!
Ngọc Cầm nhìn lên vầng trăng. Nàng chợt bùi ngùi. Tiếng trò chuyện luận đàm về thế sự, về thi phú cứ lãng dần… lãng dần bên tai nàng. Bất giác nàng thở dài:
– Trăng mười bốn mà đã đẹp thế này, e rằng ngày mai không có trăng…
Ngọc Thư mặt biến sắc, nàng nhăn mày:
– Đừng có nói gở thế! Đã trung thu thì không thể không có trăng!
Ngọc Cầm chỉ buồn rầu nâng chén. Hai vợ chồng Phù Thúc Hoành và Ngô Chi Lan ngơ ngác cũng lặng lẽ nâng chén.
Vầng nguyệt lơ lửng mỗi lúc một cao giữa mênh mông trong vắt.
Cứ mỗi lúc Ngọc Cầm ngước mắt nhìn lên, nàng càng cảm thấy trăng đẹp để rồi trong lòng lại cộn lên ý nghĩ: Ngày mai sẽ chẳng còn trăng nữa…
XXXI
Trời mưa rào rào suốt từ sớm tinh mơ. Hai nàng bị đánh thức bởi tiếng mưa không ngớt trên mái tranh.
Ngọc Cầm vùng dậy, nàng điểm trang vội, khoác áo, bước nhanh chân… Bức tranh sẽ ướt hết mất… Chàng sẽ ướt hết mất…
Nước mưa luồn trên từng viên vạch nâu đỏ rêu phong rỏ từng giọt xuống khoảnh sân chùa ướt bóng. Chính ngọ mà trời như lúc sâm sẩm tối. Khí lạnh làm tan rã đám sen tàn trên mặt ao. Bức tường vẫn trống trơn không một bức tranh.
Ngọc Cầm nép dưới mái hiên. Những giọt nước đọng rỏ từ tốn xuống vũng bắn văng ra tứ phía. Nàng bắt đầu nghĩ về những bức tranh… nghĩ về những đợt sóng đập vào mạn thuyền… cả về đáy đại dương sâu thẳm… có gì ẩn chứa trong ấy?
“Dưới bầu trời là mặt nước… dưới mặt nước là lòng biển… dưới lòng biển là đáy cát… Hoá ra mặt đất mới là nơi rộng lớn mênh mông chứ không phải biển khơi! Ta đã sai ư? Ta đã ra đến tận biển để tìm được sự tự do nhưng rồi vẫn thấy băn khoăn… Biển dù rộng vẫn bị ngăn bởi đất, thậm chí chính đất lại chứa biển trong lòng…”
– A di đà Phật… Mời thí chủ vào xơi nước…
Ngọc Cầm giật mình, một sư thầy đang cúi người. Nàng cũng mỉm cười đáp lễ:
– Dạ vâng… xin được thất lễ…
Nhà sư lắc đầu quay đi… Mưa không ngớt. Gío mạnh đẩy mưa tạt vào ướt hết cả bức tường gạch nâu.
“Chắc chắn chàng cũng đang đội mưa để đến đây… Bức tranh này sẽ không bị nhoè như những bức tranh khác của chàng được! Đâu đây lạ thế! Sao lại có mùi rong rêu quấn theo vị muối mặn… Hay là chàng đã đến!”
Ngọc Cầm cố căng mắt nhìn qua màn mưa trắng xoá… Chàng đang đến ư? Không!… Chỉ vắng lặng cổng tam quan…
Tiếng chuông chùa trầm đục rền rền trong mưa. Lòng Ngọc Cầm thấy trống trải như gió.
“Mưa tạnh trăng lên chắc chàng sẽ tới! Đó là bức tranh tận thiện tận mĩ, vì thế không thể để nhoè dù chỉ một nét mầu…”
Trời sẩm tối mà trời vẫn mưa, thậm chí càng lúc càng mưa dữ dội.
“Trăng lên thì chàng sẽ tới… Hoá ra ta đợi trăng chứ đâu có đợi chàng! Nhưng nếu trăng không lên thì sao? Thiếp đã dự cảm rằng sẽ không có trăng mà…”
Chuông chùa điểm canh khuya. Ngọc Cầm rùng mình. Lúc này nàng mới cảm thấy lạnh. Nàng mơ hồ nhận ra rằng mình đang dần tuyệt vọng.
Mưa ngớt dần, ngớt dần… Trăng ló ra khỏi mây mù tỏa ánh sáng yếu ớt. Trong ánh sáng mỏng mảnh của trăng vẫn còn vẩn lên những đường đen sâu hoắm.
“Chàng có thấy trăng lên rồi không? Tất cả chỉ là một giấc mơ trong đêm xuân… Gíông như cái ảo vọng về sự tiêu diêu tự tại khi được lênh đênh trên biển. Cả cuộc đời ta luôn đuổi theo những ảo ảnh. Nào là chàng… nào là đáy biển mênh mông vô tận… nào là khúc “Hải du”. Ta đang đi đâu, đang ở đâu giữa cõi tục thế này? Rừng trúc có thật nhưng hơn ai hết thiếp hiểu rằng rừng trúc trong tranh của chàng chẳng bao giờ có thật… Biển mênh mông trước mắt nhưng vẫn nhìn thấy bờ, còn khúc “Hải du” thì chẳng bao giờ có thể thấu tới tận cùng… Đáy của biển ấy phải chăng chính là không có đáy!”
Mưa ướt sũng khắp người Ngọc Cầm. Dáng chàng thư sinh lờn vờn như hồn ma bóng quế lững thững đi giữa ánh trăng…
XXXII
Lờ mờ nét bức tranh hoa đào bám vào gót hài… Lờ mờ cây độc huyền… Lờ mờ một người đàn ông đang bóp trán suy nghĩ.
Ngọc Cầm khẽ ho tiếng nhỏ. Người đàn ông bừng tỉnh, quay người lại.
– Ông là ai?
Người đàn ông ôn hoà, cúi chào Ngọc Cầm:
– Tôi là ngự y thánh thượng cử đến thăm bệnh cho tiểu thư…
Ngọc Cầm thở một hơi nặng nhọc. Chân tay nàng bủn rủn tới không thể nào gượng dậy nổi.
– Hãy tâu với thánh thượng rằng tôi không cần… Bệnh của tôi không chữa khỏi được…
– Đó là thánh chỉ!
Ngự y nhún vai và từ tốn ngồi xuống chiếc ghế cạnh giường Ngọc Cầm:
– Thánh thượng đã ở đây suốt hai ngày qua… Tiểu thư thật có phúc lớn!
Ngọc Cầm thất thần:
– Chị Ngọc Thư của tôi đâu?
– Tiểu thư Ngọc Thư đã tới chùa Đông Long từ sớm cầu an cho tiểu thư!
Ngọc Cầm quay mặt vào trong tường. Nàng hiểu rõ rằng Ngọc Thư không đến chùa để cầu an.
– Hôm nay đã là mười tám rồi… Có còn trăng nữa không?
Viên ngự y chợt sững sờ, ông nhìn ra khung cửa sổ:
– Tiểu thư không thấy rằng trời vẫn mưa ư?
Mưa vẫn còn rả rích và trời sầm sì buồn não. Ngọc Cầm nằm yên không nói thêm lời nào nữa nhưng đôi mắt nàng không rời bức tranh.
Chàng đã không tới thật rồi… Phải! Biển có quá nhiều cơn gió đi qua… Tại sao những con chim biển lại luôn vỗ cánh trong giấc mơ… Tại sao những con dã tràng cứ rúc sâu xuống cát… Rõ ràng đó là điềm trời báo trước… Nếu người ta quên ngắm trăng vào mười bốn thì sẽ chẳng bao giờ được thấy trăng rằm…
Những hạt mưa ngoài kia sao hồng hồng như cánh đào rơi buổi đêm xuân. Nàng lại chìm vào cơn mộng mị mất rồi… Biết bao con dã tràng đang vây xung quanh nàng… Tiếng vỗ cánh của loài chim biển… Lửa bùng lên thiêu những bức tranh cháy rụi… Một bông sen gãy cuống gục xuống mặt hồ lăn tăn sóng…
– Ngọc Cầm… Ngọc Cầm… em sao thế…
Ngọc Cầm hất chăn vùng dậy. Nàng thở dốc… Ngọc Thư đỡ nàng nằm xuống, nàng vẫn không lấy lại được bình tĩnh.
– Em sốt cao quá…
– Chị à… - Giọng nói của nàng chỉ còn hổn hển - Sau trận ốm này, liệu em có chết không?
– Vớ vẩn! - Ngọc Thư quát to - Chị xin lỗi… Tại sao em lại chán nản đến thế! Từ lâu lắm rồi chị không thấy tiếng cười của em trong như ngọc nữa…
Ngọc Thư vuốt mái tóc của Ngọc Cầm, trìu mến dõi ánh mắt mơ màng.
– Chị à… Chị có thấy rằng càng trong thì càng dễ vẩn đục không? Nếu chị không muốn thấy em khóc, chị đành phải nghe tiếng cười của em vậy!
Ngọc Thư thật chẳng biết nói gì hơn là im lặng. Sự im lặng càng lôi kéo Ngọc Cầm vào bức hoạ treo trên tường.
– Mùa xuân sao lại ở sau lưng em… Hoá ra nó chẳng đuổi kịp nổi em rồi…
Ngọc Thư kéo ghế dịch lại, che tầm mắt của Ngọc Cầm đang hướng về phía bức tranh.
– Cả Đông Đô đang đồn đại về em, về mối tình của thánh thượng dành cho em… E rằng em không thể không nhận sắc phong được rồi…
Ngọc Cầm thở một hơi nặng nhọc:
– Cho dù chị có che bức tranh đi thì em vẫn nhìn thấy nó. Một bức tranh đầy mê cảm thì cho dù nó có bị đốt cháy thành tro bụi, người ta vẫn bị ám ảnh…
XXXIII
Viên ngự y bê một bát thuốc nóng nghi ngút đặt lên trên bàn. Ngọc Cầm hé mắt, nàng gượng người dậy.
– Lần sau thánh thượng tới, ông nhớ đánh thức tôi… Tôi có chuyện muốn tâu với ngài…
Viên ngự y khẽ khuấy nhẹ thìa thuốc, giật mình gật đầu. Ngọc Cầm lại tiếp lời:
– Ta không phải con gái ông, cũng không phải chủ nhân của ông, sao ông lại chăm sóc ta tận tình đến vậy…
– Nghiệp y lấy đức làm trọng… Thánh thượng cũng thế mà một đứa trẻ lang thang cũng thế…
Ngọc Cầm lại thở dài:
– Giá như trên đời này còn được người có y đức như ông… Ngày mai ông không cần chăm sóc cho ta nữa… Đằng nào ta cũng sẽ chết, ông bị truy tội thì thật không công bằng… À, thuốc đã đỡ nóng chưa!
Ngự y bưng bát thuốc tới cho Ngọc Cầm. Nàng ghé sát môi, thấy vị đắng, nhăn mặt khó chịu. Nàng trầm ngâm trước bát thuốc sóng sánh màu đen:
– Ta nói trước với ông để ông biết rằng không phải là ta chê y thuật của ông kém… Chỉ vì ta cảm nhận được cái chết rất gần ta… Có thế thôi!
Nàng lại đưa bát thuốc tới chạm môi. Viên ngự y đột ngột quỳ xuống, mặt tái lại vì xúc động:
– Trong thuốc có độc…
– Ta đã đoán trước hết rồi… Hôm nay ông khuấy thuốc nhiều hơn bình thường và sắc mặt ông cũng không được thư thái như mọi ngày… Ta cảm nhận được!
Ông lắc đầu vì thất vọng:
– Tại sao… tại sao chứ… Ta sẽ tìm tiểu thư Ngọc Thư về và sẽ giúp hai nàng trốn khỏi đây…
Ngọc Cầm xua tay cười:
– Còn gia quyến của ông thì sao… Số mệnh đã vậy rồi, cũng chẳng thoát được… Cuộc sống của ta đến đây, ta còn cảm thấy nó đáng sống… Nếu mai này, khi ta trở nên khôn ngoan hơn, thành bậc mẫu nghi thiên hạ để rồi chết khô trong hoàng cung… thì thà ta chết trong Cầm Thư quán còn sung sướng hơn biết bao lần… Ông hãy về đi! Ta muốn chết một mình… tiêu diêu tự tại đi giữa biển xanh… ông về đi!
Mấy ngày chăm sóc Ngọc Cầm, chưa bao giờ ngự y thấy nàng nói nhiều như thế. Ông đành lặng lẽ đứng dậy, cúi người lui ra…
– Ai là nguời muốn hại ta…
Ngự y cúi đầu không đáp. Ngọc Cầm nhếch khoé hạnh, lắc đầu rồi ngửa mặt cười lớn…
Ngọc Cầm thấy ông khuất bóng, nàng uống cạn bát thuốc rồi gượng dậy đi ra cửa sổ. Ao sen chỉ còn một đám khô đen xơ xác giữa bầu trời ảm đạm.
Trời chiều đè nặng cánh chim bằng một thứ mây vô định.
XXXIV
“Nhi nữ đa tình nguyên thị Phật
Anh hùng mạt lộ bán vi Tăng”
(Nhi nữ đa tình thì thỉnh Phật
Anh hùng cùng đường nửa là Tăng)
Tiếng ngâm thơ văng vẳng sau điện thờ khiến Ngọc Thư không khỏi kinh ngạc. Nàng ngừng khấn, vội đứng dậy, bước nhanh tới gần điện. Từ sau bức tượng Thích Ca, một nhà sư áo trắng bước ra giữa nghi ngút khói hương.
Ngọc Thư không giấu được sự vui mừng:
– Đó không phải lời Thích Ca muốn dạy chúng tăng…
– Có hề gì… Những lời dạy chỉ dành cho những kẻ còn mê muội… Còn tranh giành, còn muốn nói là còn ngu xuẩn…
– Tiếc rằng thầy nói không phải ít…
Nhà sư nghiêng người chắp tay:
– Khi Thích Ca muốn truyền đạo, ông cũng không phải người nói ít… Cái nói của kẻ ngu và kẻ tuệ khác nhau…
Lư hương đột ngột bốc lửa cháy nghi ngút. Lửa rừng rực thiêu đốt cả trăm nén hương đang đốt dở làm rụng xuống tro tàn.
– Đã qua Trung thu từ rất lâu rồi…
Nhà sư cúi đầu:
– Bần tăng sẽ cùng tiểu thư về Cầm Thư quán…
Ngọc Thư vuốt lọn tóc rũ xuống gò má, mỉm cười:
– Bức tranh của Cầm Thư quán đang đợi thày tới hoá duyên…
Lửa lại bùng lên lần nữa, đỏ hơn và khói toả mùi trầm lẫn khét ám cả vào tượng Phật.
XXXV
Nhà sư và Ngọc Thư vừa thấy rặng trúc trước cổng thì đã nghe thấy tiếng huyền run run… Nghe đâu đó đầu lưỡi vị mặn của bọt biển…
Một màu đen vô cùng của đáy sâu thăm thẳm. Dưới đáy biển thì có bao giờ có sóng nhưng lại luôn làm dậy sóng. Mặt trời, mặt trăng, trời xanh, mây trắng rơi xuống đáy cũng chỉ đành tan vào màu đen bất tận ấy. Đàn lặng nén ngực tới ngừng đập.
Ram ráp lòng bàn chân. Từng bước chân dưới đáy sâu hoá ra chỉ là những dấu chân hoảng loạn của con dã tràng trên bờ biền. Từng cung bậc cưa đứt lòng người thành trăm khúc… Từng ngón tay nổi lên đường gân tím chằng chịt quái trận.
Một giọt máu đọng bám theo bầu đàn chạy vệt đỏ dài xuống dây… Dây đàn nhuốm màu đỏ tươi…
Có gốc đào đâm chồi dưới đáy sâu… Nụ đào vừa he hé mượt nhung đã bung nở lung linh ánh hào quang ngũ sắc. Con rùa vô tình bơi qua uể oải làm rung thân cây… Cánh đào rời ra khỏi đài hoa… Vô vàn cánh đào không rụng xuống đáy mà dâng lên theo sóng… Sóng cứ dâng… Đào cứ lơ lửng, chơi vơi… Đâu đâu cũng thấy cánh đào… Mặt nước biển xanh lấm tấm những chấm phớt hồng kéo tới tận chân mây trắng…
“Hoá ra chỉ là một tràng mộng của kẻ khát thèm. Sự tuyệt mỹ, khoái lạc vốn dĩ không có thực trên cõi đời này. Thấu tới tận cùng trời đất là chạm một đầu ngón tay vào cái chết… Chàng đã bỏ ta rồi, đã quên ta rồi… Chàng chỉ cần ta cho bức tranh tận thiện tận mỹ của chàng… Bức tranh ấy đâu còn là ta nữa… Chàng sẽ chẳng tới đâu vì trăng cũng không tới… Trăng rằm cũng đành chết dưới đáy trời bởi chẳng bao giờ đạt tới tận thiện, tận mĩ… Trăng đêm qua tuyệt đích nhưng nào có phải trăng rằm… Hương rượu sen… Hương rượu sen trong hơi thở của chàng… Rồi ta lại ra giữa trùng khơi tìm hương rượu sen…”
Đàn vụt đứt. Máu ròng ròng trên sợi cước. Ngọc Cầm gục xuống thân đàn. Mái tóc nàng buông xoã phủ kín cây độc huyền. Đôi ba sợi tóc còn rung rung, phập phồng cũng lặng dần… lặng dần…
Gót hài của nàng trong bức tranh như được nhập thần… Những cánh hoa đào đang bám theo gót hài về tận nơi xa vút…
XXXVI
Trời sầm xuống… Mây đen đẩy lùi mây trắng xuống tận đáy biển sâu vạn dặm. Trời loang lổ, biển cũng loang lổ… Một con thuyền lạc giữa mênh mang…
– Biển động!
Nhà sư bình thản toạ thiền. Ngọc Thư áp lòng bàn tay lên sóng.
– Ngọc Cầm vừa chạm tới đáy là biển động!
– Điều bần tăng cần nói với tiểu thư Ngọc Cầm trở thành vô nghĩa mất rồi…
Ngọc Thư rút tay lại vì nước biển đột ngột lạnh:
– Vậy còn với ta… chẳng lẽ thầy không có điều gì muốn nói với ta hay sao? Thầy có sợ rằng sẽ có một ngày điều ấy trở nên vô nghĩa…
– A di đà Phật…
Nhà sư nhắm mắt cố định thần rồi đưa tay mở tay nải.
Ngọc Thư chết lặng người. Nàng sững sờ. Trước mặt nàng là pho tượng Phật được điêu khắc tinh vi, màu sắc tươi tắn như đang sống động. Nhưng sự tinh tế trong từng đường khắc không khiến nàng kinh ngạc. Nàng bị choáng váng bởi hình thù quái dị của pho tượng. Một Phật Ông và một Phật Bà đang ôm nhau, nét mặt hoàn toàn thoát tục, mọi chiếc áo cà sa đều trở nên vô nghĩa… Ngọc Thư rón rén rờ tay khắp pho tượng, nàng vẫn im lặng, chưa hết sự hoảng loạn.
– A di đà Phật…
– Thày vẫn có thể đi theo Phật A di đà được ư? Bức tượng đẹp nhưng là vật dị giáo…
Nhà sư chợt bật cười lớn át cả sóng đang mỗi lúc một dữ dội. Tiếng cười của nhà sư như được cất lên từ cõi sâu hun hút.
– Đôi khi ta vẫn luôn tự hỏi mình rằng thày có phải là người theo Phật?
Nhà sư lại càng cười lớn hơn… cười như chưa bao giờ được cười… cười khiến những đám mây cọ vào nhau thành tiếng sấm…
– Tại sao nàng không cười đi! Đây là bức tượng Phật Đại Hoan Hỉ … Tại sao nhìn thấy Phật Hoan Hỉ, nàng lại hoảng sợ tới vậy? Nàng muốn nghe điều ta muốn nói với nàng kia mà…
Ngọc Thư đỏ mặt quay đi. Thuyền chòng chành khiến nàng bám chặt vào thành thuyền. Nhà sư đột ngột gỡ tay nàng và nắm thật chặt, gối chàng quỳ xuống đè lên tà váy Ngọc Thư.
– Nàng đã bao giờ nghĩ tới nếu Thích Ca, Lão Đam, Khổng Khâu cùng sống với nhau thì như thế nào chưa? Chỉ có những kẻ bám theo gấu áo của ba ngài mới nhốn nháo tranh cãi nhau và đưa ra trăm vàn giới luật… Những kẻ ấy chẳng bao giờ xót thương để biết đem chôn và hoá duyên cho những bức tranh trong một ngày xuân… Ta chẳng muốn đi theo ai… Ta chỉ muốn đi trên con đường của ta giữa bể khổ và chẳng cần biết đến quay đầu… Ai không phải chết, chết giữa bể khổ và chết trên bờ thì có gì khác nhau?
Bức tượng Phật Hoan Hỉ rơi tùm xuống biển. Phật Bà chìm trước, Phật Ông chìm sau giữa muôn trùng tăm tối. Hai vị Phật ở dưới đáy sâu vẫn sẽ ấp ủ sự hoan hỉ. Này thì “định”, này thì “tuệ”… đều chẳng là gì giữa màu đen của biển khơi.
Trên mặt nước, sóng vẫn chồm cao. Sét rạch ngang bầu trời mặt biển như muốn xé đôi tất cả để tìm thử xem pho tượng Hoan Hỉ đang nằm ở đâu dưới đáy sâu vạn dặm kia.
----------
Chú thích:
19 -Phật Hoan Hỉ là một trong số những bức tượng thờ Phật của phái Mật Tông. Phật Hoan Hỉ có hình thù của đôi trai gái loã thể, tượng trưng cho sự thoát tục, người nam đại biểu cho “tuệ”, người nữ đại biểu cho “định”, như hai bánh xe của một cỗ xe, như một con chim có hai cánh. Hai thân thể nam nữ ôm nhau đã thể hiện sự thành công về cả trí tuệ lẫn phương pháp, gọi là “bi trí tương hợp”, nam nữ tương hợp là một con người hoàn chỉnh, là một sự viên mãn đầy đủ. Bức tượng cũng thể hiện cho việc song tu sẽ sớm thành Phật.
KẾT
“Ai đếm nổi bao cánh đào rơi buổi xuân tàn? Ai thấu hết thanh hương từ bầu rượu sen đang lênh láng trên mặt bàn… Gót hài kia đang đi về đâu thế? Đất trời rộng bao la làm vậy mà sao chẳng nơi nào có thể là nơi ta tung cánh tự do? Thế gian chua ngoa, độc ác đâu có chỗ cho những cánh hoa đào mỏng mảnh sống qua được mùa xuân…
Tại sao ta còn cố đi tìm một bức tranh chân thiện, chân mỹ? Gót hài của nàng… gót hài của nàng… Không kẻ nào có thể chiếm đoạt, cưỡng bức…”
Chàng thư sinh gạt tay! Bầu rượu vỡ tan tành trên sàn gỗ. Những giọt rượu lăn dài qua kẽ hở giữa hai tấm ván, trườn nhẹ trong thinh không rồi chìm dần trong đáy nước xôn xao của Dâm Đàm.
Mười đầu ngón tay như những bước chân của loài dã tràng trên cát chạy dài lên sợi tơ đàn bật ra dải âm thanh day dứt khôn nguôi. Cứ mỗi một phím tơ rung lên là một bông hoa đào rụng xuống trước hiên.
– Ta biết là ngươi sẽ xuất hiện! Ta biết… ta biết…
Chàng giật mình nhìn về phía cánh cửa gỗ dẫn ra thuỷ đình. Thánh thượng đã lặng lẽ đứng đó từ khi nào.
– Ta biết vì ngươi mà nàng lánh xa ta… ta biết ngươi sẽ quay lại Cầm Thư quán để tìm nàng… Ta không biết ngươi là ai, nhưng mỗi lần nhìn thấy bức tranh kia, ruột ta như đứt đoạn… Ngươi còn về đây để làm gì?
Một phút im lặng kéo dài! Im lặng tới còn nghe thấy cả những bông hoa đào chạm vào nền gỗ ướt mưa. Bất chợt, chàng thư sinh ngửa cổ dốc ngược bầu rượu sen. Lần đầu tiên trong cuộc đời chàng thấy rượu đang thiêu đốt cổ họng tan thành tro bụi. Chàng cười lớn, cười thật lớn để thổi cao ngọn lửa đang bừng bừng.
– Ngươi đam mê nàng ư? Không! Ngươi chỉ muốn chiếm giữ cả thân xác, cả tâm hồn, cả khúc “Hải du” của nàng thôi… Kẻ làm vua… Kẻ làm vua bao giờ chẳng coi những điều chân thiện, chân mĩ như vàng bạc, châu báu trong kho… Ngươi hãy ra khỏi đây đi… Cầm Thư quán không phải chỗ cho kẻ dơ bẩn như ngươi. Hãy về với cung vàng điện ngọc của nhà ngươi, hãy ôm ánh hào quang của ngươi vào lăng mộ để muôn vàn bóng ma nhảy múa ngợi ca, đừng bắt nàng hay ta phải khuất phục trước ngươi…
Lại một khoảng im lặng. Có cơn gió luồn qua vai thánh thượng, khẽ lay bức tranh Ngọc Cầm, làm rung rung gót hài. Thánh thượng giật mình. Bước chân Ngọc Cầm mang theo cơ man nào là đào hoa đang đi xa dần ngài… ngài sẽ không bao giờ với tới. Bất giác, ngài thở dài… quay đi…
Chàng nghe tiếng kẽo kẹt của mái chèo xa dần. Chàng lại tiếp tục say hương rượu.
Kìa lửa! Lửa! Lửa lan bốn phía tường. Lửa cao dần ngút trời khói. Tiếng cười của chàng như rạch lửa xao động cả mặt hồ. Hơi khói lẫn vào hơi rượu sen.
“Nàng đang đi đâu thế? Đợi ta cùng đi! Ta sẽ nhặt từng cánh hoa đào còn vương vất giữa quãng đường mòn… Ở chốn ấy, không có cánh đào rơi… không có những kẻ luôn muốn cưỡng đoạt nàng để biến nàng thành thứ ngọc ngà, vàng bạc… không có biển và chẳng có đất liền… Nơi ấy là nơi ta và nàng đã ra đi để bây giờ lại cùng nhau trở về… Chờ ta cùng về…”
Tia chớp rạch ngang trời! Bầu rượu sen trên tay chàng rực lửa đỏ. Lửa cũng rơi xuống đáy hồ… Tro tan thành bọt nước…
Giữa đống tro tàn nhú lên một búp hoa trắng muốt tựa trăng thu, he hé hàm tiếu – một loài hoa sương lẫn tuyết, thấm hồn trinh nữ nở trong đêm.
Hà Nội, ngày 20 tháng 11 năm 2005
H.T.N.