Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Đồng hồ của bò sát
Truyện
Hạnh Nguyên
Câu chuyện bắt đầu khi tôi nằm sấp trên giường trong phòng Thằn Lằn, đọc Kafka bên bờ biển lần đầu tiên kể từ khi tôi bỏ nó vào va li và ăn chip. Khỏa thân. Phải nói thêm là Thằn Lằn không hưởng ứng có ai khỏa thân trên giường. Nó nói, mùi nước tiểu vương lại trên cơ thể tôi sẽ làm ga trải giường của nó bị nhiễm khuẩn. Nghe có ngu không chứ. Cứ làm như cái ga còn sạch lắm không bằng. Thằn Lằn chẳng thích người khác làm rớt nước đái hay da chết lên thế mà cứ lần nào tôi đến là y như rằng đang thấy nó nằm dạng háng xem phim sitcom trên máy tính, ăn luôn mồm. Tôi luôn bắt gặp Thằn Lằn đang trong trạng thái nhai-nuốt-tiêu hóa một thứ gì đó, thật khó để nhìn thấy đứa con gái này thiếu mất đôi tay. Câu chuyện lên đến cao trào khi Thằn Lằn bắt đầu nhặng xị lên và ép tôi mặc quần áo. Tôi nói với nó, lúc này đang bực tức trương mắt lên nhìn chằm chặp vào tôi từ cái ghế màu xanh lá đối diện, rằng còn khuya, trừ phi nó không phải bạn tôi và trừ phi nó muốn đuổi tôi ra khỏi phòng, thì chả một loại thần thánh thế lực nào có thể buộc tôi đeo cái quần lót này lên chứ đừng nói là cả bộ quần áo. Lúc này trước khi Thằn Lằn kịp nghĩ ra câu gì để đốp lại, tiếng máy bay bay ngang qua cắt đứt sự chú ý bất tận của nó và cả tôi, vậy là chúng tôi cùng ngẩng đầu nhìn ra ngoài cửa sổ. Tòa nhà mà chúng tôi đang ở có lẽ nằm không xa sân bay. Thằn Lằn kể với tôi rất nhiều lần khi đi bộ về phòng mình, nó nhìn thấy những chiếc máy bay nhỏ xíu như mô hình dựng ở quầy lễ tân các phòng bán vé, chỉ khác cái là chẳng có bệ đỡ gì cả. Chúng tôi đột nhiên thấy mình trong hoàn cảnh yên lặng nửa chừng, như thể thời gian đã bị đông cứng lại và chẳng có điện đóm gì ráo. Cả thế giới rơi vào trạng thái ngủ trong vài giây. Thằn Lằn có vẻ chẳng bực mình với tôi đến thế vì tự thân nó cũng biết mình bẩn thỉu ra sao, thế là nó đứng dậy, ném cái áo chui đầu về phía tôi rồi nói, đi ăn thôi, tao mời.
Nếu có ai thắc mắc, mà có thể chẳng có ai, nhưng tôi vẫn muốn nói một chút vì nhất định khi im lặng thì người ta sẽ hiểu lầm. Một kiểu hiểu lầm rất ư là thời thượng, phổ biến vô cùng tận trong xã hội hiện đại được biết đến với cái tên phù phiếm nói theo lối văn chương: không khoái sống thành thật. Hay thực ra thì bạn có thể gọi nó bằng một động từ dễ thương, hai chữ, súc tích và chả ai thích: phán xét. Tôi muốn được giải thích về tên gọi Thằn Lằn của bạn tôi. Thằn Lằn là một đứa con gái, như tôi đã đề cập ở trên. Ý tôi là tôi tôn trọng giá trị bản thân và quan điểm nhân sinh của nó. Nói cho dễ hiểu thì nếu bạn nhìn thấy nó bạn sẽ hiểu tôi đang nói về điều gì. Nhưng rõ là bạn sẽ chẳng đời nào nhìn thấy Thằn Lằn được vì vào thời điểm này trong năm nó đã chết. Tôi tiếc là mình không viết về nó sớm hơn. Nhưng mà bạn biết đấy, tôi không giỏi ăn nói tử tế về người khác lắm, đặc biệt là người sống. Đúng ra thì ta có nói khoa trương một tí về người thiên cổ họ cũng chẳng hay, mà nếu ta viết tốt thì cũng không có cơ may bị vật chết. Vậy là, khi Thằn Lằn còn sống tôi chưa bao giờ làm trái cam kết của chúng tôi. Nhưng nay thì nó đã đi trước rồi, tôi sẽ đề cập tới vấn đề này chỉ một lần thôi. Thằn Lằn có chim như mọi thằng đàn ông khác, thế nhưng mà bạn phải tin tôi khi tôi nói trái tim nó nhạy cảm và khuôn mặt nó dịu dàng hơn mọi con đàn bà mà tôi từng được gặp. Thằn Lằn, tao thấy thật may mắn vì được quen biết mày dù chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi. Dĩ nhiên là Thằn Lằn chẳng đọc được những dòng này vì người chết thì chả việc gì phải đọc, họ chỉ cần quanh quẩn khắp nơi và nhòm trộm vào cuộc đời riêng tư của những người còn sống. Tất nhiên là, trong một hoàn cảnh chấp nhận được và không quá phiền nhiễu. Vì sao tôi gọi nó là Thằn Lằn ấy à? Quả thực tôi cũng không nhớ nữa. À, tôi nghĩ là vì cái chim của nó. Nó cho tôi xem sau hai tháng đánh bạn. Chả phải cái gì to tát, tôi nói với bạn thế, và ý tôi là tôi đang nói về khoảng thời gian cặp bồ của chúng tôi, không phải nhận xét phiến diện về con chim của nó. Thằn Lằn khóc lóc tụt quần xuống trong nhà vệ sinh của trường, nó cứ vừa hỉ mũi rồi quẹt lấy quẹt để bằng mu bàn tay, lấy làm tội cái mũi dơ hầy của nó giờ đỏ rực lên như vừa bị ai đấm. Tôi mân mê chim của Thằn Lằn trong tay. Lần đầu tiên trong đời tôi nhìn thấy dương vật đàn ông ở khoảng cách gần sát sạt, có thể cảm nhận được một bộ phận mẫn cảm đang ngoe nguẩy trong tay mình. Sự tồn tại của một giống loài đồng đẳng cùng chung sống và hít thở cùng bầu không khí với thế giới trước giờ chỉ có âm hộ của tôi đột nhiên làm tôi thấy mình như vừa được tiến hóa. Đúng lúc đó tôi bật ra hai chữ Thằn Lằn. Kể từ ấy tôi không dùng tên thật của nó nữa. Ban đầu, phải nói thật là Thằn Lằn không thích tên mới của mình lắm. Nó buồn bã nói, con gái gì mà có cái biệt danh nghe ghê gớm vậy. Nó thích mấy thứ màu hồng, mềm mại, xù bông thì càng tốt. Nhưng hãy cảnh giác đừng để mái tóc xoăn dài thượt đánh lừa, đôi mắt to của nó với hàng lông mi cong ngược đều tăm tắp mà thi thoảng bạn không thể ngăn mình ghen tị chỉ muốn giựt cho đứt hết (nếu bạn là giống cái), và nhất là giọng nói nhẹ nhàng của nó làm tôi đôi khi thực sự quên mất cục yết hầu đặc trưng của đàn ông nhô lên hạ xuống đều đặn khi Thằn Lằn uống nước. Thằn Lằn là đứa mất dạy và dâm dục nhất từng được ghi nhận trong lịch sự kết bè kết bạn của tôi (cũng chả dài). Nó theo chủ nghĩa tình dục đi trước tình ái, và tình dục mở đường cho mọi loại luân thường đạo lý của loài người. Tôi chả hơi đâu mà phản đối vì xét cho cùng một con thằn lằn sống đúng nghĩa tức là chả việc gì phải làm theo quy định của chúng ta. Về cơ bản, nó tồn tại ở một chiều không gian khác, sinh sống và hoạt động theo những quy tắc khác mà xem chừng là vô nghĩa với nhân loại nói chung. Bạn biết đó, những thứ mà bạn cho là quan trọng bậc nhất đời mình thực ra chả mảy may ý nghĩa gì đối với một con quạ hay một con kiến cỏ.
Thằn Lằn đưa tôi đến nhà ăn. Trên đường đi tôi bảo rất rõ tao muốn ăn bánh mì nướng. Thế mà ngồi chờ mòn con mắt nó bê ra hai bát mì xào, bẻ đũa và rót nước cho tôi rồi chả đợi ai, nó bắt đầu ăn. Tôi cực ghét nhìn Thằn Lằn ăn. Đặc biệt là ăn mì. Đặc biệt là mì xào, vì chúng rất trơn. Tôi biết nó cố tình vì ăn mì phải ăn bằng đũa. Thực ra ăn bằng dĩa cũng được nhưng Thằn Lằn nói, tao muốn tôn trọng nguồn gốc của mày. Mẹ kiếp cái nguồn gốc của tôi đi. Ông cố nội tôi chắc cũng sẽ đội mồ sống dậy đi tha phương cầu thực rồi cưới đại một mụ da trắng ngoại tứ tuần cốt để lấy cái mác châu âu nếu mà ổng nhìn thấy con Thằn Lằn quái đản này ăn bát mì của nó. Nó ăn chậm, từ tốn và nhỏ nhẹ hết sức có thể như là sợ làm đau mấy cọng mì của nó vậy. Lúc nào tôi cũng ăn xong trước nó cả chục phút, chả đi đâu được mà phải ngồi chết dí trong nhà ăn, nhìn quanh nhìn quất đám học sinh đủ mọi lứa tuổi và thành phần tán nhảm (hầu hết những gì tụi sinh viên nói là nói nhảm). Thi thoảng trên radio của trường có chương trình phát nhạc. Tôi cố không để lọt vào tai vì với tôi nhạc nhẽo chẳng có ích lợi gì khi mà người ta không có hứng. Nhất là khi người ta buồn ngủ mà vẫn phải ngồi với đứa bạn duy nhất chờ nó ăn xong vì nếu không làm thế thì tức là coi thường sự ràng buộc thiêng liêng của tình bạn.
-chờ chút, tao phải uống miếng nước đã. – Thằn Lằn xếp hai cái đũa của nó ngay ngắn ngang miệng bát, vặn nắp chai nước rồi uống từ tốn theo cái kiểu đàn bà mà tôi chúa ghét tức là tránh để mồm nó đụng vào miệng chai. Chả có ai uống chung với mày chai nước đó đâu, suýt chút nữa tôi hét lên nếu không lảng mắt sang chỗ khác.
Tôi không giỏi quan sát người khác lắm vì thông thường trung bình khoảng 30 giây tôi sẽ mất hết hứng thú đối với họ. Tôi thà nhìn bức tường còn hơn. Ít ra còn có thể suy nghĩ thông suốt được. Đôi lúc nếu thật sự là một ngày may mắn, tôi nhìn thấy những cặp tình nhân. Tôi thích họ vì họ ngu ngốc hơn người khác nhưng họ tận tụy với sự ngu ngốc của mình. Tôi trân trọng những người như thế. Các cặp tình nhân thích thể hiện ở chốn công cộng có một điểm hấp dẫn riêng, ấy là họ không tự tin vào tình cảm của mình cho lắm. Tôi chẳng hiểu họ cặp bồ vì cái gì nữa. Tình dục ư, đâu cần mất nhiều công sức đến thế. Thằn Lằn đưa ra quan điểm là, khi nào yêu rồi thì tôi mới biết được. Thế thì thà ở vậy cả đời cho xong. Tuy nhiên từ chuyện này tôi rút ra được một điều: cái bọn nói không bao giờ cần tình yêu ấy mà, thực ra tụi nó tìm kiếm đối tượng trong từng phân không khí một. Tôi nói nghiêm túc đấy. Chúng nó mở mắt ra là nghĩ đến yêu đương, có đứa thậm chí còn có cả ứng dựng coi bói trong điện thoại và tôi nghĩ bạn thừa biết câu đầu tiên mà tụi nó hỏi mỗi ngày là gì, có khi còn hỏi mấy bận cho chắc nếu mãi mà chưa bốc được câu nào vừa ý. Tụi này buồn một nỗi là luôn bị vây quanh bởi một đống bao gồm: bọn đã có bồ, bọn đã đ. nhau, bọn tình trường vắt vai dài như sông như suối, bọn yêu lần bảy lần tám, bọn cùng lớp cấp hai chuẩn bị làm đám cưới, bọn sắp có con. Tin tôi đi, nếu bạn muốm tìm điểm liên kết giữa cái đám yêu đương nhăng nhít kia thì thể nào cũng tòi ra một đứa độc thân vui tính, nguồn cung bất tận của các lời khuyên hữu ích và luôn tận tình khích bạn bè áp dụng. Tôi không biết bọn một mình này lấy đâu ra mà lắm lời khuyên thế. Nhưng nếu bạn ngẫm kỹ thì đừng có xài cái nào cả, cứ làm theo cái đầu của bạn là tốt nhất. Lời khuyên của tụi nó ban đầu thì nghe hay vô cùng, nhưng hãy dành khoảng một ngày để nghĩ nhé. Chúng thực ra ngu ngốc hơn bạn tưởng vì xét cho cùng, những lời khuyên này phần lớn đều dựa vào sách vở và phim ảnh, mà hai nguồn ấy chớ xài bậy bạ ngoài đời nếu bạn không phải một tay tình trường lão luyện có thể đưa ra các kết quả không sai số mấy. Tóm lại là, tôi chính là cái đứa độc thân vui tính ấy đây.
Thằn Lằn có một thằng bồ người lai. Chả bao giờ hai đứa nó chịu nói cho tôi biết thằng này lai từ những cái giống gì. Da trắng, tóc húi cua (cũng trắng), tròng mắt đen nhưng tôi thề là vào một hôm trời mưa mắt nó đã đổi thành màu xanh rất nhanh như màu của lá cây vào một ngày khô ráo. Nhưng thôi, đây không phải là cái mà tôi đang nói đến. Chuyện là, Thằn Lằn, một đứa theo chủ nghĩa đ. nhau bác ái, và bồ nó, thằng này thì khỏi phải nói, là cái loại đàn ông chết tiệt nhất mà một đứa con gái lãng mạn như Thằn Lằn có thể dây vào, loại đàn ông chỉ chú tâm kiếm hạnh phúc gia đình (và nếu có thể thì kèm theo đối tượng thụ tinh phù hợp); chúng nó cãi nhau suốt ngày. Chí chóe như những kẻ thừa thãi thời gian và rảnh rang bậc nhất trên quả đất, cái loại khoái làm phiền người khác và thi thoảng thì lôi kéo cái người khác là tôi đây vào những cuộc tranh luận trời ơi đất hỡi đủ mọi đề tài. Hai đứa này ngày nào cũng chửi nhau, chửi chán thì nằm ôm nhau quắp chân quắp tay như hai con sâu đo đi ngủ, ngủ dậy thì trời đã tối nên chúng nó sẽ tắt đèn đốt nến mùi oải hương rồi sang gõ cửa phòng tôi rủ chơi bài. Nói một cách tử tế thì, tôi thích sự hiện diện của chúng nó trong cuộc sống của mình. Vì sao à, vì cuộc sống của tôi nhìn chung là vô cùng đáng chán.
Tôi tới thành phố này theo diện đi du học. Chả phải có ước mơ hay tham vọng gì cao siêu lắm, tôi cũng không biết nữa. Phần lớn thời gian tôi không biết mình đang thực sự làm gì. Lâu rồi trong một bộ phim, có một nhân vật là dân anh chị ngồi trong một tiệm ăn nhanh với đứa đàn em (nhân vật chính) có tài năng hát nhạc thính phòng hay đến mức có cả concert riêng (tất nhiên đấy là chuyện của sau này), nói mấy câu sau đây và mấy câu ấy ám tôi suốt vài hôm:
-mày nhìn quanh xem rồi nói tao nghe thằng nào ở đây là thằng thất bại nhất – dân anh chị nói, khoát tay một vòng bảo thằng đệ, thằng đệ cũng chịu khó nhìn nhưng dĩ nhiên là nó không hiểu và đang đợi câu trả lời – là tao này. Tao chẳng có ước mơ hay hoài bão gì. Nếu tao có tài năng như mày, tao đã không sống uổng phí.
Sau đó nhân vật này chết. Ăn một nhát dao vào bụng. Câu cuối cùng ông ta nói, hãy sống cuộc sống của mình. Tôi không khóc khi nhân vật này chết. Nhưng tôi nhớ sự hiện diện của ông ta ở các phân cảnh trong bộ phim, lời thoại của ông ta, cảm giác mà những câu từ đó gây ra cho tôi vẫn làm tôi phải dừng lại để hít một hơi thật sâu, ép suy nghĩ chầm chậm chìm xuống nơi mà nó đáng ra phải ở. Tóm lại là, tôi chỉ muốn nói với bạn vậy thôi. Rằng sự hiện diện của Thằn Lằn và người yêu của nó khiến tôi thấy mình đang sống. Nói thì nghe đao to búa lớn nhưng mà đôi khi sự thật nó vớ vẩn như vậy đấy. Bạn chẳng có cách để buộc mình tin ngoại trừ tự bản thân trải nghiệm. Cảm giác cô độc nhiều tháng liền ròng rã, không mở miệng nói một câu suốt ba, bốn ngày vì chẳng có ai để mà nói ngoài bản thân mình ra. Sau này tôi biết được rằng tự mình nói chuyện là một cách hữu hiệu để cải thiện khả năng thuyết trình, tôi thực tập nhiều hơn. Lâu dần khi đã quen với cuộc sống một mình một cõi, không để tâm ai và không ai để tâm, chỉ thi thoảng người ta mới nổi cơn thèm khát hơi người nếu vô tình xem hay đọc hay nghe phải một loại hình nghệ thuật thi vị hóa hình tượng loài người mắc dịch. Lâu dần tôi quên mất cảm giác giận dữ, hay cùng cười to với ai đó ở nơi công cộng. Cho đến khi tôi gặp Thằn Lằn.
Thằn Lằn chộp được tôi đang lau máu mũi trong nhà vệ sinh. Tôi không thường chảy máu cam nhưng lần đó đang đi dọc hành lang, tự dưng người ta nhìn vào mặt tôi kiểu kỳ quái. Tôi cũng nhìn lại họ y như vậy. Nhưng mà cái nhìn của họ làm tôi gai người, mình mẩy đau nhức. Tôi tạt vào nhà vệ sinh để né thì thấy máu bắt đầu tứa ra đầy mồm. Lúc này tôi học thêm được một điều là bản năng con người đôi khi rất chó chết. Chúng ta hành động theo cảm tính và cảm tính thì phần lớn cực đoan. Nói ngắn gọn là tôi chùi máu ngay lập tức bằng ống tay áo, bây giờ có hối cũng không kịp vì giặt hoài chẳng sạch. Thằn Lằn bước vào, đưa cho tôi một nắm giấy vệ sinh, nó luôn có giấy vệ sinh trong túi áo. Sau đó chúng tôi đi uống trà và nói về phim ảnh. Thằn Lằn xem phim suốt ngày nhưng mà chả bao giờ nhớ tên nhân vật. Nó bảo mấy cái đó không cần thiết. Bản thân bộ phim cũng chả cần thiết. Mày có thể là minh tinh nhưng trên trái đất này vẫn có người không biết mày. Và tao là đứa đó đây. Tao xem phim như người ta hít thở nhưng tao chả biết đứa ngôi sao bỏ mẹ nào hết. Xem nhiều thì đâm quen mặt vậy thôi nhưng tao không có hứng thú với đời tư của bọn ngôi sao ca sĩ. Mày biết đó, chúng nó không bao giờ bằng một phần mười nhân vật mà chúng nó đóng và đấy là cái mà tao thực sự quan tâm. Ý tao là, mày có thể vờ là một thứ gì đó tốt hơn bản chất của mày, đấy là diễn viên. Tôi không thích quan điểm của Thằn Lằn vì có nhiều diễn viên mà tôi đánh giá rất cao, vì thế chúng tôi tranh cãi trong hòa bình suốt cả buổi chiều. Thằn Lằn mời tôi đi ăn, lần đó chúng tôi đã thực sự ăn bánh mì.
Tôi đến phòng Thằn Lằn vào ngày thứ ba kể từ khi chúng tôi quyết định làm bạn. Phòng nó trống trơn. Nếu Thằn Lằn mất tích đừng hòng có ai tìm được manh mối gì trong phòng nó. Ngoài các vật dụng sẵn có mà khu ký túc xá đã cấp ra (gồm giường, đệm, đèn bàn, ti vi, ghế và bàn làm việc), Thằn Lằn không đem thêm cái gì hết. Không poster, tranh ảnh khiêu dâm, không tủ lạnh mi ni hay bàn là hoặc máy sấy tóc, quần áo thì nó vẫn nhét nguyên trong va li thay vì xếp vào ngăn kéo như người ta đáng ra sẽ làm. Khi tôi thắc mắc, Thằn Lằn nói nếu nửa đêm có cháy nó sẽ không để lại bất cứ thứ gì. Lúc đó tôi đã biết được rằng cái đứa mà tôi đang đánh bạn này thực sự coi trọng những thứ thuộc về nó. Thay vì trưng ra để lúc nào cần là ngắm được, nó giữ rịt lấy và bảo vệ chúng. Nó nghĩ cho tất thảy những thứ ôn dịch đó trước cả bản thân mình. Tôi, dĩ nhiên ngược lại. Phòng tôi dán đủ thứ, treo đủ thứ. Quần áo vứt khắp nơi. Thằn Lằn từ chối vào phòng tôi trừ phi người ta gọi nó tới để nghe tôi trăn trối còn không đánh chết nó cũng không thèm đặt một ngón chân vào. Phòng tôi chất đầy những thứ bỏ đi, hay nói đúng ra thì là rác. Tôi sinh hoạt bừa bộn còn sách vở vứt đầy trên mặt bàn. Nhưng tất cả những thứ đó thoạt nhìn thì lộn xộn nhưng tôi có thứ tự của riêng mình. Tôi biết cái gì ở đâu và khi cần thì tôi chỉ việc vơ lấy nó. Tôi cũng đã nghĩ đến trường hợp hỏa hoạn xảy đến trong đêm và tôi cần gấp rút quyết định xem cái gì mang đi cái gì để lại. Thực ra ngoài tấm thân thì hộ chiếu và thẻ ngân hàng là hai thứ rất mất công làm lại. Từ rất sớm tôi đã có tư tưởng rằng những thứ mà tôi muốn đôi khi không phải những thứ mà tôi cần. Kể từ đó tôi giảm thiểu tối đa những thứ đồ mua sắm, cũng có ích vì nhờ thế mà tôi tiết kiệm được một khoản kha khá. Cách làm của tôi là, trước khi định mua thứ gì đó tôi đặt nó vào trong biển lửa. Nếu tôi bỏ chạy chứ không cứu nó ra, thì tôi không thực sự cần đến nó. Thằn Lằn tán thành cách làm này của tôi dù nó chả bao giờ phải áp dụng. Thứ duy nhất khiến nó tự nguyện xì tiền ra là đồ ăn và đồ ăn và đồ ăn và không gì khác.
Câu chuyện tiếp tục khoảng hai giờ đồng hồ sau đó. Tôi ngồi trên bàn làm việc trống trơn của Thằn Lằn và nhìn ra ngoài cửa sổ. Nghe lãng mạn gớm, tôi đồng ý với bạn, thêm một tách cà phê. Nhưng mà không. Cốc thì nóng gần chết làm tôi chỉ dám ôm hờ, tư thế ngồi khiến chân tôi tê dại, đầu ngón chân bắt đầu mất cảm giác còn máu thì tích tụ đủ để biến chúng thành mấy cái nấm bị bầm. Tất cả chỉ vì Thằn Lằn và thằng con lai đang tình tự trên giường. Còn tôi, tôi phải ngồi trông cái máy quay, để đảm bảo cái của ôn dịch này không bị đổ hay rớt rơi hay sai lệch góc máy trong khi thực thi công dụng của nó là quay một bộ phim khiêu dâm dài chừng mười thế kỷ. Tụi bồ bịch đang đạp lên nhau trên giường, cảnh đó chả có gì là nóng bỏng nếu bạn hỏi. Tôi sẵn sàng sao cái video này ra nghìn bản rồi đăng lên mấy trang web khiêu dâm, ít ra có thể kiếm chút tiền. Tôi cũng biết nếu mà tôi làm thế Thằn Lằn sẽ nghỉ chơi tôi rồi thì người phải nghe nó trăn trối là tôi, và dĩ nhiên nó chả thèm di chúc lại cho tôi cái gì hết. Thằng con lai sẽ giết tôi vì tại tôi mà bồ nó chết. Khi siết cổ tôi trong đêm tối bằng đôi bàn tay đang mò mẫm Thằn Lằn đằng kia, đôi mắt nó sẽ biến thành màu xanh của những cánh rừng nhiệt đới mà tôi nói bạn nghe, chúng rất đẹp. Thật đấy. Lấp lánh dưới mặt trời mùa hè, những chiếc lá non ẩm ướt dưới nghìn trùng tán lá ken dày đặc đan thành từng lớp chồng lên nhau. Sâu bên dưới trong mắt nó, ý tôi là nếu ta nhìn thật lâu vào màu xanh ấy, có thể thấy được sương mù đang trôi bồng bềnh trên mặt đất. Chốn tối tăm mát mẻ và an toàn tít trong rừng bên một nhánh sông đổ ra biển Bắc Đại Tây Dương. Liên tưởng hơi quá rồi.
Màn trình chiếu phim khiêu dâm miễn phí mà trong đó tôi là đạo diễn kiêm trợ lý đạo diễn kiêm phụ trách trang phục (nghe thì vô nghĩa nhưng đúng là tôi đã cố thuyết phục Thằn Lằn mặc một cái quần xì da báo) kiêm quay phim kiêm biên tập kiêm lồng tiếng. Tôi rất mệt vì bầu trời đang tối dần chẳng bao giờ làm người ta khỏe lên nhất là khi trước đó người ta phải ngồi xem hai đứa khùng đ. nhau trên cái giường mà hồi nãy người ta hãy còn mải khỏa thân bơi ngửa. Tôi nói với Thằn Lằn là mình phải về phòng. Nó muốn tôi ở lại cùng ăn tối, pizza hay burger hay gì đó mà tôi thích vì nó muốn cảm ơn tôi. Rồi tôi nói tụi nó cứ thoải mái ăn uống với nhau vì tôi thấy tốt nhất là tôi cần phải ngủ. Thằn Lằn đưa cho tôi một túi bánh mì còn hơn nửa và một hộp bơ lạc rồi đóng cửa lại. Tôi đứng trơ trọi giữa hành lang một tay cầm túi bánh một tay cầm hộp bơ, và xin miễn cho những miêu tả chi tiết thừa thãi về loại trang phục tôi đang mặc. Nếu mà bạn có thể nhìn thấy, nếu mà bạn có thể nhìn thấy. Quả là một bức tranh biếm họa tuyệt hảo về nỗi cô đơn của tối thứ bảy nhất là khi bạn đã không còn tin vào bất cứ điều gì.
Có lẽ câu chuyện này sẽ cứ kéo dài lê thê như thế, nếu bạn để tôi kể lại những gì mà tôi còn nhớ được về khoảng thời gian này. Khi tôi và Thằn Lằn sống cuộc sống của hai đứa nhưng vẫn kết nối với nhau. Chúng tôi đã từng rất vui vẻ. Đúng vậy. Tôi quen nó tính ra thì được năm tháng tròn. Nghe có dài không? Với tôi thì vừa dài vừa ngắn. Ngắn vì nó đã kết thúc. Dài vì tôi vẫn còn nhớ đến tận bây giờ. Có rất nhiều chuyện để nói khi tôi tỉnh dậy vào mùa đông và nhìn ra bên ngoài cửa sổ. Khi cuộc đời mà ở đó tôi đã sống cạnh Thằn Lằn kết thúc, tôi về nước, sống một mình rất lâu trong một căn hộ nhỏ trên tầng tám, chả giao du với ai, cửa nhà bốn mùa lúc nào cũng đóng chặt. Không phải vì tôi không muốn. Ồ tôi muốn chứ. Chỉ là tôi rất cần thời gian. Tôi cần phải sắp xếp đống hổ lốn trong lòng mình lại, nhặt cái này lên cất cái kia đi, không tiêu hủy bất cứ thứ gì. Có những ngày tôi giữ tấm ảnh chụp tôi và Thằn Lằn trước cổng ký túc xá trong bàn tay rất lâu, dựa lưng vào tường và nhai bánh mì nướng. Mùi vị của bánh không thay đổi dù cho tôi ăn nó ở đâu, ở thành phố của Thằn Lằn hay căn hộ của tôi, trong phòng trên giường nó, gối đầu lên đùi nó và lắng nghe tiếng tim của Thằn Lằn rơi tõm vào một góc khuất trong ký ức của tôi. Bây giờ tiếng đập dịu dàng ấy vẫn vang lên trong bóng đêm, thi thoảng vào những ngày tôi khó ngủ. Âm thanh ở nơi sâu nhất của Thằn Lằn. Loài bò sát đáng nguyền rủa này. Chẳng ai bảo tôi phải khóc, hay phải gì đó để giải quyết những thứ phiền muộn trong lòng mình. Mà, thực tế thì tôi cũng chẳng cần những lời khuyên kiểu đó. Bạn biết đấy, thời gian đang làm việc và chúng ta chỉ cần ngồi yên. Vì thế, trong khi chờ đợi, tôi giải trí bằng thú vui nho nhỏ là nhớ về Thằn Lằn. Những thứ nhỏ nhặt của nó mà khi nó diễn ra dường như tôi đã không để ý. Nhưng tôi đã nhầm. Đôi mắt của tôi thấy tất cả, bộ não của tôi ghi nhớ tất cả. Cơ thể của tôi phản ứng với tất cả.
Có một lần Thằn Lằn đòi thi chạy việt dã. Cái con dở người này nghĩ là nó rất khỏe, trên thực tế (của nó), nó tuyên bố nó khỏe hơn bất kỳ thằng đối thủ nào. Mà nó đã gặp thằng nào đâu cơ chứ. Nó cứ thế phăm phăm đi ghi tuyển, lấy số báo danh, chả thèm tập luyện một ngày nào, chậm rãi nhẩn nha hí hửng chờ người ta gọi đi thi đấu. Ban đầu tôi lo thay cho Thằn Lằn gần chết. Nó ương bướng kinh khủng và chả thích nghe lời ai. Tuy nhiên tôi từng thấy nó làm theo yêu cầu của thằng bồ một lần lúc thằng này vừa tắm xong nhờ Thằn Lắn lấy hộ cái khăn tắm. Ấy là lần duy nhất tôi thấy nó tự nguyện làm hộ người ta cái gì đó mà không lườm nguýt hay cắm cảu. Khổ một nỗi đợt đó thằng con lai đang về thăm nhà. Cuộc thi chạy việt dã diễn ra vào mùa đông. Tôi nhớ không lầm thì là vào đầu tháng 10, khi đó tuyết đã rơi lất phất song chưa dày, mặt đường không trơn trượt mà vẫn đủ độ bám để phục vụ cho việc chạy mà không lo thí sinh có nguy cơ vỡ mặt. Thằn Lằn nói tôi đừng lo, nó sẽ ẵm cúp cùng số tiền thưởng mà chả biết nghe ở đâu chỉ thấy bảo là nhiều lắm. Có tiền rồi nó sẽ bao tôi đi du lịch, đến mấy thành phố lớn lân cận một lần cho biết cảm giác ra nước ngoài, chứ cứ quanh đi quẩn lại trong trường rồi cái thủ đô chán chết này thì thà ở mẹ nhà cho xong. Hôm thi đấu, Thằn Lằn dậy sớm, trái hẳn với thời gian biểu thất thường hàng ngày. Nó gõ cửa phòng tôi ầm ĩ tới nỗi tầng trên tầng dưới hôm đó thi nhau phàn nàn. Thằn Lằn bảo tôi chuẩn bị nước tăng lực, trứng luộc và vitamin cho nó, rồi mặc quần áo ấm chờ nó dưới cổng. Tôi ngoan ngoãn làm theo. Năm giờ sáng tôi đứng trước cổng ký túc xá, tay xách nách mang như đang chạy nạn chờ bạn xuống để đưa đi thi đấu. Tôi chả thấy mống nào trên con đường hôm ấy ngoài ánh sáng của đèn đường hãy còn được bật vì trời vẫn tối đen. Tôi yên lặng chờ đợi. Trời không quá lạnh nhưng vì chủ quan sẽ bắt được xe bus ngay nên tôi không quàng khăn hay mũ mão gì hết. Thiết nghĩ đi cổ vũ chạy bộ chắc là bốc lắm nên tôi ngại chằng chịt các thứ lên người, mắc công cởi ra rồi chả biết bỏ vào đâu cho gọn. Tôi chắc mẩm nếu mà Thằn Lằn tự tin như nó đã thể hiện suốt mấy ngày qua thì có khi nó là vận động viên chạy đường dài chuyên nghiệp bẩm sinh mà chẳng qua là tôi không được biết. Tôi thậm chí còn tính đến việc sẽ đưa nó đi ăn sau khi cuộc đua kết thúc dù cho nó có thắng hay không. Lúc đó chả hiểu vì sao tự nhiên tôi thấy tự hào về Thằn Lằn. Vào lúc đó, bây giờ nghĩ lại, tôi thực sự đã nghĩ rằng mình có thể ở bên đứa bạn này và yêu thương nó. Nhưng mà bạn biết gì không, con quái đó không bao giờ xuất hiện. Nó bỏ bom tôi, nói ngắn gọn thì là thế. Sau này đôi khi đang ngồi trong thư viện tự nhiên Thằn Lằn ôm bụng cười phá lên. Nó bảo nó nhớ lại cái mặt tôi nước mũi chảy lòng thòng, tay thì ôm đủ thứ linh tinh nào trứng nào nước, vai đeo ba lô còn mặt thì tê tái, mắt mờ tịt. Dĩ nhiên tôi cáu nó mất một tuần. Tôi chả thể hiểu nổi nó làm thế để làm gì. Khi tôi hỏi thì Thằn Lằn bảo nó chả biết, nó chả quan tâm lắm về mục đích của mình. Đôi khi tôi cho rằng Thằn Lằn là đứa bạn tốt nhất trên đời, nhưng nếu một ngày nào đó nó đâm chết tôi khi tôi đang ngủ thì tôi cũng chả ngạc nhiên.
Một hôm nọ Thằn Lằn ôm tôi khi đang ngủ. Nó ngủ mớ rồi vắt tay ngang người tôi. Nó nói, đừng đi. Và tôi nắm tay nó, chả biết vì cái bỏ mẹ gì, nhưng tôi đã nắm tay nó và tôi nói, còn lâu mới đi.
Một hôm khác, Thằn Lằn cho thằng bồ leo cây để giúp tôi soạn đồ về thăm nhà vào dịp nghỉ đông. Có thể tôi lầm, nhưng sự có mặt của nó lần đó không thực sự giúp ích gì cho tôi lắm. Thực tế thì tôi cứ xếp xong cái va li nào là nó bới tung cả lên, với lý do xếp như này không được. Tôi chả hiểu không được ở chỗ nào nhưng tôi không nổi giận. Vì sao tôi không giận? Tôi không biết. Tôi chỉ thấy dễ chịu lạ kỳ.
Vào mùa hè, trước khi Thằn Lằn trở về nhà ở thành phố bên cạnh, tôi cùng nó bắt một chuyến xe bus đêm vào trung tâm thành phố. Trên xe bus ngoài chúng tôi ra còn có hai người, một đàn ông và một đàn bà. Không tính tài xế. Thằn Lằn vốn lắm mồm nhưng lần đó nó yên lặng. Chúng tôi đeo tai nghe và nghe nhạc của mình. Không ai nói gì cho tới khi xuống xe. Quán xá đều đóng cửa hết cả. Chúng tôi đi song song, băng qua từng con phố, các dãy nhà, không quẹo lần nào, chỉ dừng lại ở một tiệm cà phê để mua hai cốc trà, sau đó chúng tôi đi mãi. Đó là chuyến du hành kỳ lạ nhất mà tôi và Thằn Lằn đã chia sẻ cùng nhau. Chúng tôi chả bao giờ nói về chuyện đó. Chỉ biết rằng mỗi lần nhớ lại, mà tiện thể nói luôn tôi nhớ lại rất thường xuyên, rằng bóng tối của thành phố đã không hề làm tôi sợ hãi. Trái tim của tôi hiện ra dưới hình dạng ban đầu của nó, hít thở bầu không khí và tận hưởng chuyến đi không đích đến của mình. Đã không có lời nói hiện ra ngày hôm ấy. Nhưng để nói về nó, tôi nghĩ rằng sẽ chẳng bao giờ là đủ. Cuộc đời của tôi có thể gói gọn lại trong một hộp các tông đựng giầy, bọc giấy bóng. Ở trong đó là mỏm vai nhìn nghiêng từ bên trái của Thằn Lằn ướt đẫm sương đêm.
Ngẫm lại thì, những mẩu tưởng niệm của tôi đều gắn liền với việc ra đi và ở lại. Tôi nhớ về Thằn Lằn rõ nét nhất mỗi khi tôi phải rời xa nó để đi tới một nơi nào khác. Việc này, xét cho cùng, thuộc về một chiều hướng lạ lẫm mà tôi không rành rọt. Tôi không biết nhiều khi nhắc tới chuyện đó. Thật phiền toái.
Khi chẳng còn gì ngoài những thứ như vậy, tôi nhận thấy một con người, ý tôi là sự tồn tại của một con người có thể vô nghĩa tới mức nào. Nếu tôi không tiếp tục nhớ về Thằn Lằn, sẽ chẳng còn ai nhớ về nó. Âm thanh khi nó chớp mắt, sự lay động của vành tai, mùi thơm của những sợi tóc đổ rạp, cổ áo bị gập vào trong, chiếc tất đơn độc trên bậu cửa số sực mùi khô ấm. Và một ngày nào đó tôi cũng sẽ quên. Như người ta đã quên Thằn Lằn, như người ta sẽ quên tôi, như người ta đã quên mọi thứ từ nhiều năm về trước. Chẳng có gì để nhớ lại. Ngay cả lịch sử là cái đã diễn ra cũng chẳng quan trọng hơn việc ngày mai ta sẽ ăn gì. Một cá thể là sự vô nghĩa lý phản diện nhất. Thế mà, người ta cứ đắm đuối với yêu thương.
Bạn có nhớ khi tôi nói Thằn Lằn và bồ nó rất khoái cãi nhau? Lần cãi nhau cuối cùng đã gây ra cái chết của Thằn Lằn. Chuyện đó xảy ra vào cái ngày tôi bị đá khỏi phòng sau khi giúp tụi nó làm phim đồi trụy. Thằng con lai chả bao giờ chịu nói cho tôi nghe nguyên do cho hành động của nó. Có lẽ là đôi mắt của nó đã khiến nó làm thế. Có thể, khu rừng xanh thẫm ấy đã từ chối tiếp nhận loài bò sát độc lập này.
Thằn Lằn chết với đôi mắt mở. Tôi không định vuốt mắt cho nó. Tôi thích nó cứ nhìn chăm chăm lên trần nhà, hoặc lên bất cứ thứ gì ở bất cứ đâu mà giờ đây nó đang được người ta đưa tới. Cái nhìn trỗng rỗng sâu hoắm như miệng giếng tối đen, chỉ có thể an tâm leo xuống nếu mà ta biết đường. Không có ánh sáng ở đó. Ánh sáng đôi khi làm ta đau, bạn biết đấy. Đôi khi bóng tối dễ chịu hơn nhiều. Bóng tối che chở cho tất cả mà không phán xét, vì thừa nhận với tôi đi, bạn khao khát được hòa làm một với chất lỏng đang chảy trong người mình.
Đứa trẻ đáng ghét này nhảy nhót trong ánh nắng chiều. Bầu trời bên ngoài đang bắt đầu sụp xuống. Thế giới không kết thúc khi thế giới của một cá nhân biến mất. Tôi nhận thức được điều này. Thế giới của Thằn Lằn. Thế giới của tôi. Những mảnh vỡ trơ trọi nằm trong một tổng thể hoàn chỉnh rắn chắc.
Cái chết không thể đoán trước.
Nhưng luôn có thời điểm cho tất cả mọi điều.
25 tháng 1, 2015.