Diễn đàn Câu lạc bộ Văn đoàn Độc lập Việt Nam: Từ điển tiếng Việt mở (bài 7): Être =to Be= Là (1)

Danh ngôn

“Thế giới này, như nó đang được tạo ra, là không chịu đựng nổi. Nên tôi cần có mặt trăng, tôi cần niềm hạnh phúc hoặc cần sự bất tử, tôi cần điều gì đó có thể là điên rồ nhưng không phải của thế giới này.”

“Ce monde, tel qu’il est fait, n’est pas supportable. J’ai donc besoin de la lune, ou du bonheur, ou de l’immortalité, de quelque chose qui ne soit dement peut-etre, mais qui ne soit pas de ce monde.”

(Albert Camus, Caligula)

“Tất cả chúng ta, để có thể sống được với thực tại, đều buộc phải nuôi dưỡng trong mình đôi chút điên rồ.”

“Nous sommes tous obligés, pour rendre la realite supportable, d’entretenir en nous quelques petites folies.”

(Marcel Proust, À l’ombre des jeunes filles en fleurs)

“Nghệ thuật và không gì ngoài nghệ thuật, chúng ta có nghệ thuật để không chết vì sự thật.”

“L’art et rien que l’art, nous avons l’art pour ne point mourir de la vérité.” (Friedrich Nietzsche, Le Crépuscule des Idoles)

“Mạng xã hội đã trao quyền phát ngôn cho những đạo quân ngu dốt, những kẻ trước đây chỉ tán dóc trong các quán bar sau khi uống rượu mà không gây hại gì cho cộng đồng. Trước đây người ta bảo bọn họ im miệng ngay. Ngày nay họ có quyền phát ngôn như một người đoạt giải Nobel. Đây chính là sự xâm lăng của những kẻ ngu dốt.”

“Social media danno diritto di parola a legioni di imbecilli che prima parlavano solo al bar dopo un bicchiere di vino, senza danneggiare la collettività. Venivano subito messi a tacere, mentre ora hanno lo stesso diritto di parola di un Premio Nobel. È l’invasione degli imbecilli.”

(Umberto Eco, trích từ bài phỏng vấn thực hiện tại Đại học Turin (Ý), ngày 10 tháng 6 năm 2015, ngay sau khi U. Eco nhận học vị Tiến sĩ danh dự ngành Truyền thông và Văn hoá truyền thông đại chúng. Nguyên văn tiếng Ý đăng trên báo La Stampa 11.06.2015)

Từ điển tiếng Việt mở (bài 7): Être =to Be= Là (1)

Trần Ngọc Cư

Trong tiếng Việt, động từ là có bao giờ chỉ sự hiện hữu như động từ être của Pháp hay động từ to be của Anh không? It ra trong mấy thập niên nay tôi thấy trong các bài viết, một số nhà văn hay nhà sư thường dùng cụm từ "như là", "đang là", như trong câu "thực tại đang là, chứ không phải đã là và sẽ là." Hình như Trịnh Công Sơn trong một bài hát cũng có dùng hai chữ "như là" với "là" chỉ sự hiện hữu.

Trong tiếng Anh, động từ to be ngoài chức năng của một trợ động từ (helping verb, auxiliary verb, hay linking verb), còn có một nghĩa chắc nịch là "hiện hữu, tồn tại, có và không". Như khi Hamlet khắc khoải giữa sống và chết (tự tử), giữa có và không liên quan đến cái chết của người cha do bàn tay ám muội của ông chú và mẹ mình: "To be or not to be, that is the question." Being vì thế được dịch là hiện thể hay hiện hữu hay tồn tại, như tên sách Being and Time của Martin Heidegger được dịch ra tiếng Việt là Hiện hữu và Thời gian. Trong từ vựng địa ốc, nếu ta mua một cái nhà trong tình trạng hiện hữu (không đòi hỏi người bán phải sửa sang) người ta nói buy as is, và không ai dịch là "mua như là". Thượng Đế của Do Thái Giáo ngoài cái tên Jehovah còn có tên "I am" (Ta có mặt khắp nơi). Khi Moses hỏi "Ngài là ai?", Thượng Đế đáp lại "I am I am", chữ am đầu có nghĩa là "là", nhưng chữ am thứ hai chỉ sự hiện diện. Vậy, cụm từ "thực tế đang là" có sai nghĩa tiếng Việt không?

Đương nhiên, ngôn ngữ có tính võ đoán (arbitrary). Một từ được dùng sai bởi một tuyệt đại đa số qua một thời gian lâu dài, thậm chí vì nể nang người sử dung, nó sẽ được chấp nhận và trở thành chuẩn mực. Cụm từ "đang là, đã là, sẽ là" có rơi vào trường hợp này không? The Supreme Being (Hiện thể tối cao, Đấng Tối cao) có nên dịch là "Đấng Tối Là"?

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

Từ điển tiếng Việt mở (bài 7): Être =to Be= Là (1)