văn việt: VĂN HỌC MIỀN NAM 54-75 (102): THƠ TRÊN TẠP CHÍ SÁNG TẠO (1)

Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

VĂN HỌC MIỀN NAM 54-75 (102): THƠ TRÊN TẠP CHÍ SÁNG TẠO (1)

Mùa hè 2014 vừa qua, nhà văn Trần Hoài Thư, chủ trương Thư ấn quán đã cho xuất bản cuốn sách Thơ từ Sáng tạo. Trong lời Vào tập, ông viết: "Với chủ trương giữ gìn di sản văn học miền Nam, cũng như giúp đỡ những người muốn tìm hiểu về một tạp chí được nhắc nhở nhiều là Sáng tạo, đặc biệt về bộ môn thơ, chúng tôi đã ra công sưu tầm, đánh máy, và xuất bản những bài thơ của các tác giả có mặt từ số 1 đến số cuối cùng ( 38 số). Đây không phải là tập thơ tuyển. Đây chỉ là một tập họp của những trang thơ xem như thất tán”.

Văn Việt xin cám ơn nhà văn Trần Hoài Thư và trân trọng giới thiệu một số bài thơ được rút ra từ tập thơ này.

KHUNG CỬA-GIÒNG SÔNG

Duy Thanh

Khung cửa biếc nhìn lên vòm trời

Giòng sông dài miên man cánh vỗ

Em thấy hoa lá những mùa qua đi – trăng tròn một

thưở - tiếng ca của kẻ tình nhân – lặng lẽ em cầm

một trái cây cắn vỡ - mùa xuân ngọt ngào dậy thì

trên ngành mi bỗng khép.

Sao anh lại nhớ và nhắc lại làm gì – khi chiếc ghế

không còn nằm yên chỗ cũ – bàn tay vô tình nào

nhấc đi – không để dấu bụi thời gian.

Bóng cây cổ thụ - Ánh mắt sao dài – anh yêu màu

hồng hoang trên má – tiếng nói không lời – tự nhiên

khơi vơi nỗi niềm thương tiếc

Bàn tay níu không gian – ngón tay đan thành phím

dương cầm – bật máu lời thơ chưa viết

Dang dở là cuộc tình duyên những kinh thành nổi

loạn – anh ngủ mê trên đỉnh kim tự tháp – hơi thở

mặt trời – sa mạc kín bưng – từng biển cát quàng lên

thân thể

Không nhớ làm gì không nhớ làm gì vốc nước suối

trong – vì sao đêm đã về thướt tha những vuốt xanh

êm

Anh uống những sợi kim xanh cho linh hồn đỏ lửa –

cào cấu những vòng gai tâm can – đau một niềm đau

của Budapest

Kẻ bộ hành nào đang đi – quằn quại dấu chân lạc đà –

vời xa cát trắng

Không còn hàng dừa xanh lưu ly bóng nước

một đốm lửa hay một mảnh trăng vô tình

không một giọt lệ nào vương trên má

một vành xe lăn trên đường

nếu có đi về tận vô biên hãy đừng nhớ mang chi hành

lý – thân thể nặng rồi

vì không ai nhớ gì

vô ích

Khung cửa biếc ngó ra ngoài trời

ăn một trái cây – em vẫn nhìn giòng sông dài mênh

mang cánh vỗ.

(Sáng tạo số 12 tháng 9 năm 1957)

ĐIỆP KHÚC

Huy Trâm

Như một cánh chim đi tìm mùa xuân trong một

ngày tháng chín, anh đi tìm em không bao giờ thấy –

Anh khép vội cánh cửa sợ cơn gió buổi chiều, muốn

cắt đứt dĩ vãng.

Tình yêu ban đầu là một khúc dạo đàn êm ái,

cung bậc xôn xao nhưng bây giờ im bặt – Tât cả chỉ là

những thoáng sương khói mông lung làm nghẹn ngào

âm hưởng.

Giữa chúng ta là một vùng biên giới, lạnh lẽo

như cánh đồng bỏ hoang – Anh không thể chỉ yêu em

qua những giấc mơ đêm dài, rồi buổi sáng trở dậy

thấy cây cành xơ xác tả tơi sau một đêm mưa.

Đổ vỡ không cần nói – Anh chỉ hỏi tại sao chúng

mình xa nhau và em muốn là một con đường sắt? Có

phải vì mùa xuân không có sắc biếc trên hàng cây

xanh, vì én không về hay ngôi nhà kia không có bóng

mát? Có phải vì bụi trắng hoàng hôn rụng xuống làm

nhạt lòng em, vì hoa cỏ đã tàn trên những lối đi về cũ

nên trong lòng kẻ hai mươi đã chết một mùa xuân? –

Em trả lời bằng đôi mắt ngước.

Nhạc khúc tình yêu nổi lên trầm trầm bưng bít

như một tâm hồn bị giam cầm giãy giụa – Và thuyền

tình trôi đi.

Kẻ tình nhân trong một buổi chiều thất vọng, khi

người đốt cháy những trang nhật ký, lẳng lặng đi vào sương gió.

Ở một phương trời xa mùa xuân sắp về - Từng

đàn bò dạo bước trên đồng cỏ xanh. Đám mục đồng

đốt rơm sưởi ấm cho kẻ tình nhân dừng lại ngủ thiếp

bên ánh lửa – Và mùa xuân sẽ đến. Điệp khúc tình

yêu bỗng nổi dậy tưng bừng xao xuyến trong những

tiết điệu say mê.

(Sáng tạo số 25 tháng 10 năm 1958)

AO ƯỚC

Mai Trung Tĩnh

Thế nào thì rồi cũng phải chấm dứt

Như cuộc hành trình vào con đường đến dãy núi

ngang.

Tôi sẽ đứng lại

Tôi nằm xuống

Khối óc không còn nguyên

Giây thần kinh vừa vặn nhão

Đôi mắt dã hoang hoàn toàn hết sắc màu

Hai cánh tay chết cứng còn giơ cao

Như nói chưa hết

Và cẳng chân nghiêng mỏi mệt

Tôi đã chết.

Lịch sử qua tuổi tôi

Như những trận đòn hằn

Bao giờ bay hết được

Tôi vẫn nhủ âm thầm

Kỷ niệm sẽ phai ư

Tôi nhớ tôi đã bỏ

Phố cũ mái nhà xưa

Tôi nhớ bỏ cố đô

Như một cuộc đời trước

Tôi nhớ qua sông nước

Những chiều giật mình xem

Quang cảnh trắng rồi đen

Khiến linh hồn khóc nức

Thế nào thì rồi anh cũng phải nhắm mắt

Bộ mặt có còn nguyên vẹn chăng?

Chắc chắn người ta sẽ ngạc nhiên vì nó méo mó

Nhưng anh chỉ mong sẽ nằm trong cỗ áo quan

Để được em đưa về Hà Nội cũ

Hồn anh không còn muốn nhớ

Một chút gì dù biết rằng lịch sử đã qua tuổi anh

Anh nhắc lại: như những trận đòn hằn.

Anh sẽ được về chứ?

Trong nghĩa địa ngoại thành?

Anh phải đi vòng Hoàn Kiếm hồ

Nghe mùa Thu qua mành liễu phất

Hãy đặt anh nằm quay mặt về Đống Đa

Để anh nghe mùa Xuân đền Trung Liệt thét.

(Sáng tạo số 30 tháng 5 năm 1959)

NGOẠI Ô

Ngọc Dũng

Người bước đi cúi đầu

Thành phố từ giã nhau

Mênh mông mênh mông lạ

Và đêm và đêm thâu

Khép cửa ngồi chờ đợi

Bóng tối đi bên ngoài

Âm thanh buồn chới với

Trời mưa trời mưa mau

Mỗi người chia tay nhau

Mang theo một thành phố

Khuôn cửa ôm lòng tay

Buồn ơi chiều đại lộ

Núi rừng đi gặp gỡ

Gió buồn bay lang thang

Trời mưa trời mưa đổ

Ý nghĩ nhiều quê hương.

(Sáng tạo số 25 tháng 10 năm 1958)

TRỜI XANH CON CHIM NHỎ

Người Sông Thương

Gửi các con tôi

Một con chim nhỏ lạc vào hồn tôi

để lại trời xanh sau luỹ mắt

lẻ loi nhà thi sĩ hôm nay

bước đi im lặng

hiện diện bằng nhiệm mầu

tiếng hót thoáng chìm đáy tim

nghe hương vương ngấn lệ

tôi khẽ động hàng mi

nó biến rồi

Hai con chim nhỏ đi về hồn tôi

khuân nửa trời xanh qua ngõ mắt

siêng năng người thợ ngày mai

chúng đẽo cái chi

chí cha chí chát

gió múa hoa bay xuân giục giã

chúng kéo cái gì

hì hà hì hục

lôi trái tim lên xây giếng óc

lấy tóc dệt võng

lấy mây vàng nệm gối

dựng liễu xanh làm rèm

nghe nắng mưa khuất nẻo

tôi khép cửa hàng mi

chúng dựng đời

Triệu con chim nhỏ bay vào hồn tôi

mang trọn trời xanh qua cửa mắt

yêu hàn xã hội ngày kia

ân tình thơm gió

thương nhau bằng thuần cảm

sum vầy thành giếng trái tim

nghe thời gian ngưng đọng

tôi khép kín hàng mi

chúng ngủ rồi.

(Sáng tạo số 6 tháng 3 năm 1957)

Có phải em về đêm nay

Nguyên Sa

Có phải em về đêm nay

Trên con đường thời gian trắc trở

để lòng anh đèn khuya cửa ngỏ

ngọn đèn dầu lụi bấc mắt long lanh

Có phải em về đêm nay

Trên con đường chạy dài hoa cỏ

Cho lòng anh trở lại với lòng anh

như lá vàng về với lá cây xanh

trong những chiều gió đưa về cội

Có phải em về đêm nay

để phá tan

những nụ cười thắt se sầu tủi

như anh vẫn cười mà đau đớn bao nhiêu

không biết đời người có đưa đến tin yêu

những ngón tay có đưa đến bàn tay

những mùa thu có đến gió heo may

hay ngày mai là bốn bề tuyết lạnh

Có phải em về đêm nay

giữa lòng chiều tím lặng

cho anh đừng tìm thấy anh

đo đếm thời gian

bằng những điếu thuốc lá tắt trong đêm

đầu gối trên cánh tay

để giấc mơ đừng tê lạnh

Em đừng trách anh đã quá lo âu đời người hiu quạnh

Làm thế nào khi lòng mình nứt rạn cơ em

dù không muốn gục ngã trong đêm

nhưng đã bao nhiêu lần đêm khuya

anh không biết đã làm thơ

hay đã chọn âm thanh làm độc dược

Em đừng trách anh để lòng mình tủi cực

đến ngại ngùng dù nắng dù mưa

sao em không về

để dù nắng dù mưa

dù trong thời gian có sắc màu của những thiên đàng

đổ vỡ

anh vẫn chăn trùm kín cổ

ngủ say mèm

vì lòng anh (em đã biết)

có bao giờ thèm khát vô biên

có bao giờ anh mong đừng chết – dù để làm thơ

nên tất cả chỉ là yêu em

và làm thơ cho đến chết

Em sẽ về, phải không em

có gì đâu mà khó khăn, trắc trở

chúng mình lại đi

trên con đường chạy dài hoa cỏ

là những đồn phòng ngự của tình yêu

mỗi ngón tay em

anh vẫn gọi là một cửa đào nguyên

và anh sẽ trở lại nguyên hình

một anh chàng làm thơ

mà suốt đời say rượu cúc

Có phải em về

dù bầu trời ẩm đục

hay bầu trời trang điểm bằng mây

anh sẽ chải tóc em bằng năm ngón tay

trong những chiều gió thổi.

(Sáng tạo số 9 tháng 6 năm 1957)

Đường tự do

Quách Thoại

Ơ kìa nắng trắng nắng xanh nắng vàng

Nắng hát nắng múa nắng cười

Trên thành phố trên vỉa hè

Trên tà áo em tươi

Đường tự do chảy thẳng

Các anh đi về tuổi đúng hai mươi

-Thế hệ mới! mắt sáng ngời tin tưởng

Ta đứng lên lặng bên góc tường

Một phút lòng say chiêm ngưỡng

Đại lộ dang tay.

Ta nghe:

Xã hội đi về hát cùng vui sướng

Ai mới nói gì như tiếng yêu đương

Ai mới nhìn gì như muốn trao ít yêu thương

ta thầm thủ:

Ôi sự sống nơi đây thật vô lường

Và tình thương thật vô lượng

Sài Gòn ơi!

Có ai úp mặt chết giờ này trong bệnh viện

Biết chăng ngươi

Kìa vạn đoá hoa hường

Đang nở trên thảm cỏ xanh tươi của các học đường

Bao nhiêu em bé nhỏ

Đang cười đùa trong phấn hương

Có gì đẹp mắt cho bằng

Dân tộc an vui hoà bình thinh vượng

Ta ngửa mặt ngó trời xanh

Mây trắng trôi về không vấn vương

Gió thổi

Cờ bay

Tự do nhảy múa giữa công trường.

(Sáng tạo số 7 tháng 4 năm 1957)

Bài thơ của một người

Tạ Tỵ

Quán rượu nửa đêm

Tím màu huyết dụ

Tái tê vài cánh hoa hồng

Gục đầu bờ ly gờn gợn

Nửa đêm quán vắng

Những giọt nến tàn hoen lòng đĩa xám

Những bàn tay thôi nhớ những bàn tay

Những sợi tóc phai dần mùi hương quyến rũ

Còn lại

Hai đứa chúng mình

Uống rượu nhìn mưa chạy dài đường tối

Những con đường chắp nối

Từ lòng chúng mình vượt qua biên giới

Nối lại tình thương

Đã vỡ từ muôn thế kỷ

Đêm nay quán vắng

Mưa rơi từng giọt đìu hiu

Không đi biển mà sao lòng say sóng

Tưởng gió về đem nước mặn vào môi

Anh với tôi

Gặp nhau để rồi

Ngày mai kia

Có lẽ là sau đây một phút

Sẽ xa nhau

Buổi tiễn biệt sẽ buồn như vĩnh biệt

Khi nghe tin người bạn thơ

Đã chết một hôm nào

Trần truồng không cơm áo

Uống đi anh

Ly này là ly thứ mấy

Buồn này là buồn hôm nao

Khi giã từ đôi tay bé nhỏ

Anh rót cho tôi

Cả u sầu vạn thuở

Đang đọng trên tóc người vũ nữ

Có nét mặt yêu tinh

Qua ly rượu đỏ

Đỏ như máu dính ở môi

Đỏ như máu ứ trong tim

Vỡ toang tiếng cười pha lê nức nở

Hãy uống đi

Còn đêm nay nữa

Mai anh lên đường gối súng

Tôi về gác nhỏ

Nhìn mưa rơi trên lối mòn cỏ úa

Rượu thôi đầy áo khép tuổi chia ly

Có buồn không

Mà sao hơi rượu

Dâng vào mắt anh

Thấm vào hồn tôi

Trút tiếng thở dài đêm khuya úp mặt

Anh nhìn tôi

Tôi cúi xuống

Bọt rượu sôi lên trong đáy cốc

Thoáng ai về trong men đắng đêm nay

Ghì nát bàn tay

Lòng thuỷ tinh lạnh ngắt

Một tiếng sao rơi

Nhạc nấc u hoài điệp khúc

Cô gái nhỏ gục đầu thổn thức

Rượu hết rồi mưa trắng đêm nay!

(Sáng Tạo số 19 tháng 4 năm 1958)

Hãy cho anh khóc bằng mắt em những cuộc tình duyên Budapest

Thanh TâmTuyền

Hãy cho anh khóc bằng mắt em

Những cuộc tình duyên Budapest

Anh một trái tim em một trái tim

Chúng kéo đầy đường chiến xa đại bác.

Hãy cho anh giận bằng ngực em

Như chúng bắn lửa thép vào

Môi son họng súng

Mỗi ngã tư mặt anh là hàng rào.

Hãy cho anh la bằng cổ em

Trời mai bay rực rỡ

Chúng nó say giết người như gạch ngói

Như lòng chúng ta thèm khát tương lai

Hãy cho anh run bằng má em

Khi chúng đóng mọi đường biên giới

Lùa những ngón tay vào nhau

Thân thể anh chờ đợi.

Hãy cho anh ngủ bằng trán em

Đau dấu đạn

Đêm không bao giờ không bao giờ đêm

Chúng tấn công hoài những buổi sáng

Hãy cho anh chết bằng da em

Trong giây xích chiến xa tội nghiệp

Anh sẽ sống bằng hơi thở em

Hỡi những người kế tiếp

Hãy cho anh khóc bằng mắt em

Những cuộc tình duyên Budapest.

(Sáng Tạo số 4 tháng 1 năm 1957)

Bao giờ

Thanh Tâm Tuyền

Tặng Doãn Quốc Sỹ và…

Dù sao mai phòng triển lãm sẽ đóng cửa

(Rồi mở thêm lần nữa

Để làm gì?)

Vứt mẩu thuốc cuối cùng xuống dòng sông

Mà lòng mình phơi trên kè đá

Con thuyền xuôi

Chiều không xanh không tím không hồng

Những ống khói tàu mệt lả

Ai xui rằng mùa măng chưa tới

Mà mùa về măng thôi chẳng ngọt

Vườn măng rừng tháng sáu đêm sâu

Muốn làm người học trò mười bảy tuổi

Đạp xe trên đường đồng

Bông mía trắng những căn nhà ngủ dưới cây

Sẽ thăm những bà con thân thuộc

Một người em hay một bà dì

Trời sẫm

Như mắt

Như ngõ hoang hồn này

hôm nay

Nghe lời hát quen quen

Người đàn bà ấy mang tên…

Lời từ biệt

Trên một sân ga vắng

Tiếng kèn trầm của một chuyến ô tô ray

Đầy dĩ vãng

Nếu đã đi từ Hà Nội xuống Hải Phòng hay Bắc Ninh

Nếu đã đi từ Sài Gòn xuống Vĩnh Long hay lên Thủ

Dầu Một

Chuyến xe vẫn chỉ thuộc một mình

Như kẻ say rót rượu lấy mà uống

Cho vui thêm cuộc hành trình

(Đúng rồi những người thù ghét thơ tôi ơi)

Cuộc hành trình hoàn toàn cô độc.

23-2-1957

(Sáng Tạo số 7 tháng 4 năm 1957)

ĐỘC THOẠI

Trần Thanh Hiệp

Như muôn ngàn tiếng vọng tìm những chuyến trở về

Giã từ linh hồn lạnh ngắt phiến đá trơ vơ

Băng qua đồng nội thời gian

Những trang sử người chết viết cho người sống

Và người sống viết cho người chết

Trong bóng tối chỉ còn tỏa ánh sáng đôi con mắt

Tôi săn bắt chính tôi giữa tấm gương vô hình và xáp

mặt

Xin làm người đối thoại.

Bức họa dĩ vãng trong chiếc khung vàng son

Viễn vọng mãi tận biên cương muôn trùng

Quê hương tôi thế giới những vì sao

Nhìn đăm chiêu dòng nước đỏ tươi màu máu

Con sông cuồng nộ chảy xiết nẻo đại dương

Chân trời phía nào chân trời

Mặt trời chỉ mọc một lần rồi không lặn

Hoa bừng nở nguyên vẹn trái tim

Ngày mai ngày mai ôi ngày mai.

Xin ai đừng đặt lên mộ tôi những vòng hoa

Dù để tặng người chiến thắng hay thất bại

Xin ai đừng ném vào quan tài tôi

Lời nguyền rủa của những người kiêu hãnh

Khinh miệt những người hèn mọn

Tôi chẳng cởi bỏ được những linh hồn

Và ném trả cho ai

Tôi chẳng cắt đứt được huyết quản

Quấn chặt lấy hình hài

Máu chạy điên cuồng liên kết hủy diệt tái sinh

Tôi chẳng buông được cườm tay tôi

Những lần nắm lấy như vòng khóa xiềng xích một

tên

tử tù

Tôi chẳng còn gì lấp đầy sự sống

Ngoại trừ sự ném tôi

Như một mãnh thú xông ra giữa đấu trường

Khúc nhạc giao tranh trườn mình như một con rắn độc

Cuộn lấy cổ tôi.

Hỡi những người kiêu hãnh đang đi kia

Ta đã từ chối sự căm thù

Ta cho các ngươi tất cả mọi thèm khát

Hãy ngẩng lên một lần nhìn lấy sự thật

Hãy khoác vào mình những chiếc áo hào quang

Hãy nhảy múa trên cung đàn nghi lễ

Hãy hùng hồn cất tiếng tự ngợi ca

Hãy chiếm lấy mọi báu vật

Và

Hãy ra ngoài ngôn ngữ của ta.

Đừng ai hỏi vì sao tôi chết

Khi tôi giam cầm tôi giữa cuộc đời

Với phẩm cách thiên thần con – người – thượng – đế

(Sáng Tạo số 3 – bộ mới – tháng 9 năm 1960)

(còn tiếp 1 kỳ)

Nguồn: từ bản PDF “Thơ từ Sáng Tạo” của blog Trần Hoài Thư

Danh ngôn

Ban Biên tập

Tra cứu theo tên tác giả

VĂN HỌC MIỀN NAM 54-75 (102): THƠ TRÊN TẠP CHÍ SÁNG TẠO (1)