Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
ÐI.COM
(Tiếp theo)
Tiểu thuyết
Nguyễn Viện
Tình trạng sức khỏe của tôi chỉ thật sự được cải thiện sau năm 2016 khi tôi không nghĩ đến ÐI.COM nữa và cũng không nhớ Muội nữa. Có một người đàn bà mang theo ánh sáng đức tin của Phật pháp bước vào đời tôi. Tôi thích gọi Diệu An là Phật Mẫu, nhưng Phật Mẫu Diệu An bảo em chỉ là cái bóng của anh. Tuy nhiên, tôi lại thấy cái bóng ấy trùm phủ lên tôi, cho tôi một cảm giác an bình, mặc dù Diệu An có một xuất xứ bí ẩn, tôi không thể hiểu. Ðôi khi tôi cũng hỏi nàng: “Tại sao em đến với anh?”. Không bao giờ Diệu An trả lời. Có một điều gì đấy sâu xa thuộc về sự bất khả của nhận thức, tôi cảm thấy mình được phù trì, dẫn dắt đến sự đơn giản.
Trong lúc ấy ở vùng Bảy Núi xảy ra hiện tượng đá chạy. Không ai nhìn thấy đá di chuyển, nhưng sau mỗi ngày, các tảng đá lớn thay đổi vị trí như những quân cờ. Người đàn ông trước kia từng xuất hiện trong vườn tượng dưới chân núi Sam biểu diễn âm thanh và hình thể trở lại. Dường như ông ta đã mù, nhưng không phải vì thế mà không thấy đường, ông ta ngồi thiền bên cạnh các bức tượng, mông cách mặt đất ba tấc. Hàng vạn người tò mò đến chiêm ngưỡng ông và tôn vinh ông là Phật sống. Ông nói Phật sống không phải là Phật. Không một ai giác ngộ điều ông ta nói, họ tiếp tục kéo đến thắp nhang xung quanh chỗ ông ngồi. Sau bốn mươi chín ngày, ông biến mất. Chỗ ông ngồi để lại một vết lõm. Người ta tiếp tục thắp nhang xung quanh chỗ lõm màu nhiệm ấy.
Tôi bị thúc đẩy bởi một tình bạn với Tiến, vì thế tôi cũng đã đến vườn tượng, nhưng không kịp gặp người đàn ông ấy. Vẫn là Phượng vỗ vai tôi từ phía sau: “Anh cũng là người hiếu kỳ sao?”. Tôi bảo không, tôi cảm thấy có một tiếng gọi. Hỏi thăm Phượng bây giờ sống thế nào? Phượng bảo em khám phá ra rằng em chỉ là một thứ tín đồ. Và không bao giờ bước qua khỏi được giới hạn ấy.
Diệu An trách tôi đi Châu Ðốc mà không cho An biết. Tôi nói có những nơi, những điều, những việc có thể dành cho người này mà không dành cho người khác. An bảo tôi không nên phân biệt như thế. Biết làm sao được, Châu Ðốc với tôi là Tiến và Phượng.
Năm 2020, tôi đã về ở nhà Phượng cả tháng, khi ấy mẹ Phượng đã mất. Phượng đón tôi như người thân duy nhất. Dù thế nào tôi cũng không thể là người thay thế Tiến. Phượng đã xuống núi và sống cuộc sống của một người đàn bà bình thường với một bè cá trong căn nhà cũ của mẹ. Phượng nói có lúc em tưởng có thể rũ bỏ tất cả để sống như mình muốn, nhưng rồi em đã quay về. Em nhận ra rằng em vẫn còn một số cái để gìn giữ.
Năm 2005, trong mùa lũ. Nước ngập lối vào nhà Phượng. Tôi và Tiến chỉ nhìn thấy thấp thoáng một mái tôn trắng lóa giữa những lùm cây màu xanh. Năm 2020, cũng mùa lũ, nhưng con đường đã được tôn cao, căn nhà cũng đã được xây lại, không còn cái mái tôn trắng lóa. Nhưng Phượng bảo công việc của một nông dân như em thì chẳng có gì thay đổi. Lúc rảnh vẫn mắc võng nằm nghe cải lương. Tôi hỏi còn việc tu hành của em ra sao? Phượng bảo gọi là tu cũng được, không tu cũng được. Không phải em muốn nói Phật tại tâm. Tôi hiểu điều ấy. Và tôi thấy thương cảm. “Không kể giai đoạn em sống với thằng bồ đầu tiên như em đã kể cho các anh nghe, hơn mười năm lăn lóc, em vẫn còn trinh đó”. Tôi sững sờ. Tại sao Phượng lại nói với tôi điều ấy?
Hàng ngày tôi ngâm mình dưới sông. Tôi cảm thấy vui khi nghĩ rằng thằng nhỏ của tôi cũng bơi lội tung tăng cùng đàn cá nhỏ. Phượng cũng tắm sông. Mọi thứ được rửa ráy dưới sông. Ở nhà Phượng, ngoài tôi còn có một con chó. Con chó không phải để giữ nhà vì gặp ai nó cũng vẫy đuôi mừng và lân la liếm láp. Con chó rất sạch. Phượng yêu chó. Ngoài những con cá dưới sông, trong đìa, có lẽ con chó là vật cưng nhất của Phượng. Tôi thường thấy Phượng ôm con chó và vuốt ve nó. Tôi chẳng có lý do gì để ghen với nó, nhưng đôi khi nó lại tỏ ra ghen với tôi. Ðã từng hơn một lần con chó đòi nhảy xổ vào tôi khi tôi cạo gió cho Phượng. Tôi nghĩ, trong ngôi nhà không có đàn ông, không có đàn bà, trẻ con nào khác mà thiếu con chó thì Phượng buồn lắm.
Một hôm Phượng nói với tôi: “Anh có thể ở lại bao lâu cũng được”. Tôi cảm thấy ngay rằng mình phải đi, trước khi quá muộn. Tôi nói: “Anh không thể ở đâu quá lâu”.
N xuống đón tôi. Chúng tôi đi qua Sóc Trăng chơi. N muốn làm một phim về sự hợp chủng ở đây. Tôi nhớ có lần Tiến nói: “Ỡ chỗ nào người Hoa chọn làm đất sống, thì đó là nơi tốt nhất về mặt địa lý kinh tế”. Phần tôi, tôi chỉ thắc mắc tại sao đàn ông Tàu lại thích lấy vợ Miên hơn con gái Việt? Có thể tôi đã chỉ nhìn thấy sự lai giống giữa Tàu và Miên rõ ràng hơn Tàu và Việt. Bản thân các cô gái Miên cũng dễ tìm chồng đức hạnh. Hàng ngày các sư trẻ đi khất thực, cứ chọn một sư mình thích cúng dường bồ tát, chờ ba năm sư hoàn thành nghĩa vụ tu hành hoàn tục, đón sư ở cổng chùa. Thế là xong. N bảo anh bá láp quá. Tôi cười, anh nói có gì không nghiêm chỉnh đâu? Chi tiết này em cho vào phim hơi bị đắt.
Chùa Mã Tộc nằm lẫn trong tiếng dơi chi chít. N ngồi dưới bậc thềm bên cạnh tấm bia khắc tên người đã cúng dường sửa chữa cái bậc thềm ấy với địa chỉ tận nước Mỹ. Cái cổ kính thuần nhất nguyên thủy gần năm trăm năm được trùng tu bằng cách vá víu cái hiện đại thô lậu của những kẻ mua ơn phước. Tôi cảm thấy một điều kỳ lạ là trước những công trình nghệ thuật đáng kính trọng thì những người kế thừa để gìn giữ bao giờ cũng là những kẻ ngu dốt và phá hoại. N bảo anh đừng quan tâm đến chuyện ấy, hãy nghe tiếng dơi gọi nhau. Chúng vẫn gọi nhau từ năm trăm năm trước và chúng sẽ tiếp tục gọi nhau hàng ngàn năm nữa nếu những ngọn cây cao tít kia không bị đốn. Nhưng có một chuyện buồn, vào một ngày mùa đông lạnh bất thường, con dơi chúa có sải cánh hơn hai thước đã rơi thẳng xuống đất và không bao giờ bay lên được nữa. Các vị sư trong chùa Mã Tộc đã chôn cất nó tử tế và làm cho nó một lễ cầu siêu. Trong ba ngày, ngôi chùa không có một âm thanh nào, kể cả tiếng chó, gà, ngoại trừ tiếng cầu kinh trầm buồn của các vị sư. Ðến ngày thứ tư, người ta nghe thấy có một cơn gió lớn quét ngang, bỗng nhiên hàng ngàn con dơi đang treo trên ngọn cây đồng loạt biến mất. Liền sau đó ngôi chùa cũng đổ sụp. Sự việc xảy ra bốn năm sau ngày chúng tôi thăm chùa.
Không có một vị sư nào chết trong tai họa này, ngôi chùa được xây dựng lại, to hơn. Tuy nhiên, từ đó không ai gọi chùa Mã Tộc là chùa Dơi nữa.
Vào ngày bi thảm ấy, tại chân núi Cấm, ông Ðạo Tiếng xuất hiện. Ông ta nói: “Một thời đại mới đã bắt đầu. Thày của ta đã được giải thoát khỏi thời gian và ngài sẽ đến giữa chúng ta trong một hình dạng mới, bất khả ngộ, bất khả tri nhưng sẽ chi phối toàn bộ thế gian”.
Không ai quan tâm đến ông ta, bởi vì số người có vấn đề về tâm thần vẫn không ngừng tăng lên.
Trong chùa Mã Tộc năm 2020, N đã đứng lên khỏi bậc thềm và nàng đi theo những cô gái Miên ra phía sau nhà hội trường. N nhìn thấy mấy chuồng nuôi chim bồ câu. Các nhà sư ăn chay và tất nhiên không sát sinh, vậy thì nuôi chim bồ câu để làm gì trong chùa? N tự hỏi. Có một nhà sư đã nhìn thấy N thắc mắc, ông ta đến bên cạnh N: “Bà muốn biết tại sao nhà chùa nuôi chim?”.
“Vâng”.
“Nó là của một sư trong chùa”.
“Chắc hẳn thế”. N cười.
“Chúng tôi không nuôi chim để phóng sinh. Lại càng không phải để ăn thịt. Mà chỉ để đưa thư thôi”.
“Tôi không tin là chim đưa thư thì nhanh chóng và đáng tin cậy hơn internet”.
“Bà nói đúng. Nhưng vị sư ấy vẫn muốn đưa thư bằng chim”.
“Một thú chơi à?”.
“Không. Chúng tôi không chơi hay một cái gì đó tương tự”.
“À, tôi hiểu rồi. Làm gián điệp chứ gì”.
“Bà ác khẩu đó. Nhà chùa không có gì phải giấu. Những lá thư của nhà sư ấy được gởi đến núi Cấm, trên ngọn một cây bồ đề. Bà có thể đến đó đọc”.
“Thật sao?”
“Bà biết là chúng tôi phải giải trừ khẩu nghiệp”.
N nói với tôi: “Chúng ta phải đến đó”.
Tôi nghĩ muốn tìm một cây bồ đề thì cách dễ nhất là vào một ngôi chùa. Ở núi Cấm, chùa lớn nhỏ nào cũng có cây bồ đề. Tôi hỏi một vị sư: “Cây bồ đề nhận thư của chim bồ câu ở đâu?”. Vị sư ấy hỏi lại tôi: “Theo anh, cây bồ đề nào biết nhận thư?”. Tôi nói: “Cây bồ đề nào nhận thư cũng được”. Vị sư ấy nói tiếp: “Vậy thì anh đi tìm làm gì?”. N nói: “Chúng tôi muốn đọc thư của một vị sư nuôi chim bồ câu”. Nhà sư có đôi mắt tinh nghịch cười bảo: “Tại sao bà không nghĩ người ta nuôi chim bồ câu để thịt?”.
Tôi chợt nhận ra, chúng tôi đã tò mò ngu ngốc.
Trên đường về, ghé thăm Phượng và kể cho Phượng nghe câu chuyện về nhà sư nuôi chim bồ câu đưa thư, rằng chúng tôi đã đi tìm cây bồ đề nhận thư như thế nào trên núi Cấm. Phượng bảo không phải ai cũng có thể tìm thấy cây bồ đề ấy. Tôi hỏi: “Em đã tìm thấy nó?”.
“Dạ. Và vì thế em đã quay về nhà”.
“Em đã đọc được điều gì trên những lá thư ấy?”.
“Cũng không có chi lạ. Chỉ là mấy câu chú trong kinh Phật”.
Tôi đưa N ra bến phà Thị Ðam. Chiếc phà từ hơn một trăm năm trước vẫn nổ ròn rã khuấy động bầu trời và nó còn làm đục nước sông Năng Gù thêm hai mươi năm nữa trước khi người ta xây một cây cầu bắc vào thánh địa Hòa Hảo. Trên phà, N bỗng nôn oẹ giống như người ốm nghén. Về tới nhà, N vẫn tiếp tục nôn ọe. Tôi hỏi: “Không lẽ em có thai?”. N nói: “Em cũng không biết nữa, nhưng chắc chắn không phải là cảm mạo phong hàn”. Tôi đưa N đi thử thai. Bác sĩ bảo không có gì. Nhưng sau đó bụng N vẫn to dần lên. N đi siêu âm, chụp X quang, trong bụng N vẫn chỉ là một khoảng trống. Các bác sĩ võ đoán N bị trướng bụng. Mọi thứ thuốc thang chẳng tích sự gì. Chín tháng mười ngày sau ngày N và tôi đến chùa Mã Tộc, thêm ba ngày nữa trên núi Cấm, cộng hai ngày ở nhà Phượng trong thánh địa Hòa Hảo, tổng cộng chín tháng mười lăm ngày, cửa mình N xì ra một tiếng lớn giống như đánh rắm, không mùi. Cái bụng trướng từ từ xẹp xuống.
Khi ấy, dưới chân núi Cấm, người đàn ông chuyên tung tin đồn nhảm theo cách nói của một vài tờ báo lại xuất hiện. Ông ta tuyên bố: “Ðấng hộ pháp của Thày ta đã đến trong hình dạng một cơn bão để dọn đường”. Ông ta lải nhải một câu duy nhất đó suốt ba ngày liền.
Bắt đầu có những đứa trẻ mất tích không dấu vết. Các cơ quan điều tra bó tay. Dân chúng tìm cách giải thích sự việc theo cách của họ. Có người cho rằng bọn trẻ bị bắt đi do một tổ chức bí mật muốn đào tạo một thế hệ vệ binh mới. Có người lại nói bọn trẻ bị ăn thịt bởi một người vô hình. Dù bất cứ vì lý do gì thì người ta cũng không để trẻ con ra đường một mình. Tuy nhiên, cứ khoảng một tuần lại có một đứa trẻ biến mất. Ðặc biệt chỉ xảy ra với trẻ con da vàng và chuyện đó diễn ra trên phạm vi toàn cầu. Nỗi sợ hãi làm nhiều phụ nữ không dám đẻ.
Chỉ có N mới để ý đến chi tiết trước khi một đứa trẻ mất tích bao giờ cũng có một cơn lốc lớn. Và cơn lốc làm N cảm thấy dễ chịu trong lòng.
Chỉ trong ít năm, số trẻ con bị mất đi một cách đáng kể. Tôi không hiểu vì sao lại có một bộ phận trong dân chúng vui mừng vì điều ấy. Họ nói con người đang được thanh lọc và bọn da vàng tất nhiên đáng được thanh lọc hơn tất cả.
Nhưng chính khi được thanh lọc, bọn da vàng trở nên mạnh mẽ khác thường. Một loạt các nhà văn, nhà triết học Trung Quốc làm khuynh đảo thế giới. Những lối sống mới thực dụng hơn Khổng Tử, khinh khoái hơn Trang Tử và bạo liệt hơn Tần Thủy Hoàng đan xen vào nhau, đẩy con người vào những thái cực bất tương dung. Món thịt người được chính thức cho phép kinh doanh tại đất nước rộng lớn này, khi dân số Trung Quốc đứng ở ngưỡng mười tỉ. Và hơn lúc nào hết, nghệ thuật ẩm thực phương Ðông được đẩy lên tới tột đỉnh sự cầu kỳ. Thịt con gái trinh dưới mười tám năm tuổi là món thượng hảo hạng và được đánh giá là có khả năng làm giảm sự lão hóa, bồi bổ nguyên khí.
Vào lúc ấy biên giới các nước châu Á đã được mở cửa tự do thông thương. Nhờ điều này mà đất Trung Quốc bớt chật chội, người Trung Quốc hiếu hỉ hơn. Khái niệm da vàng trở nên đồng nghĩa với người Trung Quốc và nó được phổ biến rộng rãi trên thế giới. Các nền văn hóa như Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam… tiếp tục là bản sao của Trung Quốc như nó đã là như thế từ hàng ngàn năm trước. Triết học Phật giáo của Ấn Ðộ chỉ còn là thứ giải stress của người da trắng.
Có một nhà thơ là cháu đích tôn của một đạo diễn thời chiến tranh 1954 - 1975 vốn thường cắt tai kẻ thù ngâm rượu uống mà tôi biết như chính lời ông ta kể, đã mời tôi một chầu thịt người tại Nam Ninh khi tôi có dịp đến đó. Hắn ta nói: “Chưa ăn thịt người thì không thể làm cách mạng được”. Tôi bảo: “Tôi không có ý định làm cách mạng”. Hắn lại nói: “Chưa xem giết người thì không thể thành nhà văn được. Ông có muốn xem không? Tôi dẫn đi”. Tôi không nghĩ đó là một tiền đề đúng, nhưng quả thật, tôi cũng muốn nhìn thấy cái cách người ta mua bán thịt người và giết mổ, xào nấu nó. Nhưng tôi không phải là người can đảm. Tôi nghe kể những gia đình nghèo thường chọn giải pháp bán đi một người để cứu nhiều người. Cũng có khi nguồn thịt người được cung cấp từ các bệnh viện sau khi các bác sĩ đã lấy đi những bộ phận cần thiết.
Mùa đông năm 2050, bên hàng rào quán ăn trên đường Lý Thường Kiệt, Hà Nội, nhìn ra đường tôi thấy hàng trăm người mặc đồ đen chạy rầm rập qua. Chúng đến trước một cao ốc văn phòng có nhiều công ty nước ngoài thuê, giương ngọn cờ tang tóc lên, gào rú. Ở một khoảng cách khá xa, tôi vẫn nghe thấy tiếng họ lẫn lộn như tiếng mèo gào, tiếng chó tru, tiếng vượn hú, tiếng cọp gầm, có cả giọng trầm buồn của những con trâu. Kính cửa các văn phòng bung ra, rồi những cái đầu người cũng thò ra. Họ lần lượt nhảy xuống đất, chết. Không hiểu điều gì đã xảy ra trong lòng họ.
Bỗng nhiên tôi nhận ra ở bàn bên cạnh cũng có bốn người mặc đồ đen. Tất cả họ đều có đôi mắt dài dại. Họ đang uống rượu mật người. Dường như họ biết tôi quan tâm đến họ. Một người cầm chai rượu có màu nâu hồng sang bàn tôi, anh ta nói: “Mời anh một cốc. Uống một cốc thành trượng phu. Uống hai cốc thành anh hùng…”. “Còn uống cả chai thì sao?”, tôi hỏi. Hắn cười khà khà: “Uống cả chai thì tự trả tiền”. Tôi không cần trượng phu với anh hùng, cho nên không cần uống rượu. Tôi bảo cho tôi yên. Ngay lúc ấy, Diệu An bước vào. Từ tâm của nàng tỏa ra. Và tôi đã tránh được sự phiền hà nguy hiểm. Chúng tôi rời khỏi quán.
Tôi ủ mình trong hơi ấm của tách trà. Diệu An bảo “ngồi sát vào với em”. Tôi thích cặp vú An nhỏ và thanh thoát. Hai núm vú trong veo. Chúng tôi nhìn mưa. Diệu An nói điều cốt yếu nhất đối với anh bây giờ là buông bỏ tất cả. Chỉ có như vậy anh mới tìm được sự bình an và thoát khỏi các tai họa.
Tôi hiểu ý An là đừng có đa mang nữa. Thật ra, tôi đã nắm giữ được gì? Cả N và Diệu An và Muội và những buổi chiều trống không vẫn là ngoài tôi. Trong tôi chỉ có mỗi con chim ngọ nguậy không phân biệt địch ta, mơ hồ. Diệu An nói tại sao anh cứ phải qui chiếu mọi sự vào cái ngọ nguậy mơ hồ trong hố thẳm? Tôi cười bảo vì mọi cái khác đều đáng chán. Như Muội cũng từng nói với tôi “hãy làm cái gì với em cho vui”. Cái đáng chán sâu thẳm và ẩm ướt thiên thu. Cái ngôn ngữ bao cao su xa lìa nhân thế. Rồi Muội quăng bỏ giá vẽ. Rồi Muội ra đường nhặt nhạnh phế liệu. Một thế giới khác từ đáy vực sống lại chỉ để cho một nhận thức phù du. Rồi Muội chết. Những sợi lông măng trên cánh tay Muội về đâu?
Diệu An nói anh hỏng rồi. Em bảo anh buông bỏ thì anh lại nhớ lung tung.
Thật ra, điều tôi cần là buông bỏ chính tôi. Nhưng ÐI.COM chưa tới. Tôi vẫn ngồi với N trong quán cà phê xoay nhìn ra các cửa hàng bán dưỡng khí và cây si chằng chịt rễ, năm 2055. Một khớp cổ tay của N bị sưng. Ðến một tuổi nào đó, cơ thể sinh chứng, bắt đầu cho sự tàn tạ. Những nốt ruồi và thịt thừa đã mọc lan quanh cổ N tràn xuống vai. Cái cổ ngày xưa ngon như một cây giò lụa. Thẳng và đầy. Diệu An năm 2016 là một phụ nữ chín ứa. An dạy Toán ở đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội, nhưng An lại thích triết lý nhà Phật và những thứ bị coi là của nhà Phật. An khát sống một tình yêu lãng mạn, nhưng An chỉ đi được một nửa mùa cổ điển. Một nửa mùa còn lại An hồi hướng Chân như.
Tiến nói khi chưa thọc sâu vào một phụ nữ bằng cái dương vật cứng và nóng hổi thì không thể nói đã biết cô ta như thế nào.
Những ngày cuối đông 2010, kỷ niệm một ngàn năm Thăng Long, tôi cũng đã ở Hà Nội với Muội. Ðối với tôi, Hà Nội một ngàn năm hay Hà Nội một năm cũng như nhau. Tôi có mặt ở Hà Nội chỉ vì Muội. Muội nói “hãy đi với em”. Cuộc triển lãm của Muội gây một ấn tượng khác thường về sự tái sinh của những hồn ma lạc loài. Nhưng điều thật sự quan trọng của một ngàn năm Thăng Long là tôi đã đâm vào lồn Muội. Hết linh hồn và thân xác tôi. Con rồng bay lên. Tôi bay lên. Muội bay lên. Muội bảo việc em có con hay không không còn quan trọng nữa. Suốt những ngày còn lại ở Hà Nội mưa. Tôi và Muội nhìn mưa trên hồ Gươm. Những con rùa rét cóng thụt đầu vào trong mu.
Diệu An bảo để em cầu siêu cho những linh hồn đã chết.
Diệu An độ lượng lâm râm mấy câu thần chú. Tôi nghĩ Diệu An chỉ đùa cho vui, nhưng Diệu An bảo em là sự bằng an của anh. Những con rùa trong hồ Gươm đã thò đầu ra ngó trời. Tôi nói: “Ðôi khi anh cảm thấy mình lơ ngơ”. Diệu An dí ngón tay vào trán tôi: “Ông là thứ ăn thịt người”.
Ðón giao thừa 2050, tôi và Tiến đi Campuchia. Ðường phố Phnom Penh đầy mùi long não. Ở một ngã tư, trong lúc chờ sang đường, bất chợt tôi thấy hàng ngàn người cầm cờ đen từ xa chạy tới. Không biết chuyện gì, bất giác tôi lùi lại đứng sát vào một cửa tiệm. Ðám đông vừa chạy vừa gầm gừ. Tôi thấy những người bên đường vội nằm úp mặt xuống đất. Sau đó tôi mới biết, nếu ai lỡ nhìn thấy ngọn cờ đen ấy mà nội lực yếu sẽ bị nó cuốn đi.
Tôi nói với Diệu An “anh chỉ ăn thịt người như em thôi”.
Muội bảo đừng làm em đau, nhưng tôi đã nhai ngấu nghiến Muội. Ðã liếm láp Muội cho đến khi lưỡi khô rộp. Một ngàn năm Thăng Long, đụ một ngàn cái vào trời xanh. Cả tôi và Muội đều rã rời.
Áp thấp nhiệt đới làm Sài Gòn cũng mưa. Cuối năm 2005, tôi và Muội nhìn mưa xuyên qua quảng trường Công xã Paris. Tượng Ðức Mẹ vẫn khóc. Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh đăng bài đánh những nhà văn cấp tiến. Nhưng người bán báo chỉ rao “các cầu thủ bán độ đã bị khởi tố và bắt giam”. Nhà văn cấp tiến hay cấp lùi không làm chết con ruồi nào. Nhưng một cầu thủ thì có thể làm cho hàng triệu người khóc. Tôi rủ rê Muội vào khách sạn.
Diệu An lại bảo em phải giải nghiệp cho anh.
Tôi bước vào thì tương lai với một quá khứ được rửa sạch. N vẫn ngồi cạnh tôi. Nàng đã thay đổi nhiều sau lần đi tìm những lá thư của con chim bồ câu. Ảo ảnh và thực tại đồng nhất. Nàng không bận tâm về những người đàn bà khác đã đến với tôi. Dường như nàng hiểu được rằng chỉ có một người đàn bà duy nhất là nàng hiện hữu trong tôi.
N nói “ÐI.COM” là cảnh giới của những phản ứng xâu chuỗi, nó kết nối các tâm cảm dị biệt vào một trường và tạo nên sự bùng phát vô thức tập thể theo cấp độ lũy tiến hệ số cá nhân được kết nối. Tôi bảo cho dù “ÐI.COM” là gì hay không là gì thì cũng không bao lâu nữa sẽ đến lượt anh bị xô đẩy vào cái đám đông mù quáng kia. N nói nếu điều ấy xảy ra, anh hãy cố tâm niệm rằng đây chỉ là ảo ảnh cho đến lúc anh thoát ra được khỏi nó. Tôi bảo thật kinh khủng nếu lại có những người chết. Giữa lúc ấy, tôi nghe thấy tiếng ầm ào từ xa. Trước khi tôi nhận biết tiếng ầm ào ấy đang hướng về phía mình, người tôi nổi gai lạnh. Tôi nói với N: “Nó đang tới”. Tiếng bước chân rầm rập, tiếng gầm rú ma quái càng lúc càng gần. Tôi cố điều hòa hơi thở và nhắm mắt lại.
Diệu An đã chết sau một cơn đột quị vì quá sức trong việc truyền nội lực để cứu chồng nàng. Ánh sáng trong đời tôi tắt. Trong lúc ấy thì N có vẻ như càng ngày càng trở nên điềm tĩnh hơn. Thấu hiểu hơn. Cô gái giống Muội từ tính cách đến nghề nghiệp lăn xả vào tôi như một con thiêu thân. Có vẻ như nàng muốn thực hiện nốt những điều mà Muội chưa làm xong với tôi và với chính nàng. Bởi thế sự quyết liệt của nàng đôi khi làm tôi sợ. Tôi thích gọi nàng là Muội Muội, nàng không phản đối điều ấy dù biết trước đấy tôi có quen Muội. Muội Muội nói có thể em đã rất giống Muội nhưng vấn đề là em hành động và sáng tạo chứ không phải Muội. Cũng như Muội, Muội Muội không vẽ trên giá vẽ mà vẽ vào không gian ba chiều bằng ánh sáng. Những buổi trưng bày trình diễn của Muội Muội thì cả người hiểu và không hiểu, thích và không thích cũng phải ngước nhìn. Tác phẩm của Muội Muội phủ lấp bầu trời và mang lại một hiệu ứng toàn diện trên thị giác và nhận thức thực tại. Con người bị dồn đẩy vào khe hẹp giữa hai thế giới ảo và thật.
Những cuộc làm tình với Muội Muội bao la và đầy kịch tính. Muội Muội bảo yêu đương là một hành động sáng tạo và bởi thế không thể lập lại. Ðẩy cảm xúc đến tận cùng. Tê dại hệ thần kinh. Vừa súc vật vừa thần thánh.
Ít nhất mỗi năm Muội Muội bỏ ra ba tháng để lên rừng sống. Muội Muội bảo đấy là cách em phục hồi năng lượng. Chưa bao giờ Muội Muội cho tôi đi theo. Nhưng tôi biết Muội Muội có những quan tâm về dân tộc học. Có lần Muội Muội nói với tôi: “Em muốn biết tận cùng niềm tin của con người là gì, cũng như cái ký ức đầu tiên của con người về sự sống là gì”. Có thể đấy cũng là lý do dẫn đến cái chết của Muội Muội.
Muội Muội có rất nhiều vòng đeo tay và dây đeo cổ đẹp. Tôi thích cái vòng bằng hổ phách to kềnh trên cổ tay trắng trẻo của Muội Muội. Tôi tin rằng cái vòng ấy ít nhiều tác động đến tâm lý và sức khỏe của Muội Muội. Có một sự kiêu hãnh lạ kỳ khi Muội Muội đeo nó trên tay. Truyền thuyết rằng, cái vòng ấy vốn của một tộc trưởng mạnh mẽ nhất Trường Sơn. Ông ta săn voi tài giỏi cũng như làm thuốc. Khi đeo cái vòng hổ phách vào cổ, không một con voi hay phụ nữ nào thoát khỏi tay ông, kể cả khi ông đã tám mươi tuổi. Những đứa trẻ được sinh ra từ ông thì nhiều như muông thú trong rừng. Nhưng khi ông chết, chiếc vòng đã được chôn theo ông bởi các bà mẹ không muốn con trai của họ hoang đàng như bố.
Tình trạng thoái hóa giới tính càng lúc càng phổ biến, nhưng không được xem là quan trọng. Các hành giả lang thang ngoài đường phố nôn nóng chờ ÐI.COM tới, trong khi những con đực ẩn mình trong hang. Muội Muội bảo em cần phải tận hưởng những người đàn ông cuối cùng. Chiếc vòng hổ phách ẩn chứa những linh hồn mê muội đã rực sáng lên khi tinh dịch đàn ông đổ vào Muội Muội. Và nàng nói: “Anh hãy tỉnh thức”.
N cũng bảo anh hãy mở mắt ra đi và nhìn thẳng vào ÐI.COM.
Một nỗi buồn bất chợt xâm chiếm lòng tôi. Những gã đàn ông còn lại đang trở nên hung tợn và kêu rống như súc vật bị chọc tiết. Tôi sẽ đi vào đám đông và cũng hò hét điên cuồng không biết để làm gì. Tôi sẽ như con chó sủa bóng ma. Và tỉnh dậy trong hố thẳm.
Năm 2027 tôi bất tỉnh giữa đường. Không thấy linh hồn tôi đâu.
N ôm tôi. Tôi cảm thấy mình là quá khứ. Thừa ra. Ðám đông nổi lửa đốt nhà. Dân chúng hoảng loạn túa ra ngoài đường. Nhà thờ, nhà chùa bị đập phá và các tu sĩ bị ném vào lửa.
Càng lúc càng có nhiều kẻ thích ăn thịt người vì họ tin rằng thịt đồng loại là bổ nhất. Triết lý về sự tương thích được phổ cập đến độ những kẻ có tư tưởng khác phải tự sát. Muội Muội đã không chịu nổi cái nhịp điệu thở ra hít vào của cuộc sống và nàng tự xô lệch mình về một thái cực sau cùng là cái chết. Nàng nói phải sống như con bọ ngựa và chết như con thiêu thân. Nhưng N chỉ coi Muội Muội là một con đĩ. N không bao giờ hiểu được tâm hồn minh bạch của Muội Muội. Có lần Muội Muội kể với tôi: “Em đã gặp một gã đàn ông thuần chất. Vô học và bản năng. Nhưng em khám phá ra rằng, cái mùi hôi nồng nặc trên da nó, cái sức mạnh hùng hổ của nó là khởi thủy của hạnh phúc con người. Tinh tuyền và sâu thẳm”. Tôi không có gì phải ghen tị với một con thú rừng, nhưng tôi cũng nói với Muội Muội, cuộc sống không phải chỉ là cảm giác. Muội Muội bảo thật ra em chỉ đi tìm những cái con người đã đánh mất. Em vẫn quí trọng anh, nhưng anh cũng chỉ là khoảnh khắc, em yêu những khoảnh khắc, mà cuộc đời không phải chỉ có một khoảnh khắc. Những khoảnh khắc làm nên cuộc sống. Và em sống như em là. Thế thôi.
Năm 2030, sự tương thích và đơn giản trở thành một lối sống thời thượng. Nó mang lại bình an cho con người, nhưng các thày bói bảo đấy là thời kỳ suy thoái cả về mặt tâm linh lẫn kinh tế, bởi thế nó tiềm tàng một nguy cơ bùng phát sự bất hạnh. Hai phần ba đàn ông cạo trọc vì thích được phụ nữ ngồi lên đầu. Sự đơn giản trở thành tinh tế đối với người này nhưng lại thô thiển với người khác. Tương tự như vậy, sự tương thích ở người này là hòa hợp, hòa bình nhưng ở người khác lại là a dua, a tòng, amen.
Diệu An ngày ngày lên chùa tụng kinh, niệm thần chú cầu an cho tôi.
Tôi không phải là nhà khí tượng học, nhưng chữ “mưa” cứ nhấp nhổm đòi nhảy ra khỏi đầu tôi, ít nhất cả bốn ngày nay. Vì thế tôi phải cho nó xuất hiện như tôi dự báo thời tiết vào năm 2035, các trận mưa sẽ kéo dài liên tiếp trong nhiều tháng và nó làm lụt lội quả đất như hồng thủy. Các ngọn núi bị sạt lở và thú vật không còn chỗ nương thân. Quốc lộ 1A từ Hà Nội vào Sài Gòn bị nghẽn nhiều chỗ vì đất đá trên núi đổ xuống. Các chuyến bay cũng bị hoãn vì mây mù. Khi ấy, N đang ở Hà Nội. N nói qua điện thoại: “Không dưng em cảm thấy có một khoảng cách giữa anh và em như thể con đường bị gián đoạn giao thông”. N rủ Diệu An đi ăn. N uống rượu, Diệu An uống trà. N nói: “Tôi muốn đập phá một cái gì đó. Mưa làm tôi nghẹt thở”.
Mùa mưa năm 2055, những người mặc đồng phục đen bất kể trời giông bão, họ vẫn ra đường và giương các biểu ngữ: “NGÀI là đấng toàn năng”, “Sẵn sàng chết vì NGÀI”, “Hãy dọn đường cho NGÀI”… Và họ hò hét để bức tử những kẻ khinh thường NGÀI.
Diệu An kể: “Ngày xưa khi tôi mới mười bảy tuổi, tôi đã bỏ nhà đi chỉ vì không chịu nổi cách hành xử của cha mẹ mình. Từ trên núi xuống, tôi lang thang vào thành phố. Trong một quán cà phê, tôi đã gặp một người đàn ông lớn hơn tôi nhiều lần và tôi nghĩ rằng tôi có thể trông cậy vào ông. Tôi gần như chủ động làm quen với ông ta. Hỏi han tôi ân cần, ông nắm bàn tay tôi. Tôi cảm thấy mình nhỏ bé và cần được che chở. Tôi không biết ngày mai sẽ sống bằng cách nào. Ông ta bảo cứ hỏi thử bất kỳ một hàng quán nào đó. Trước khi chia tay, ông cho tôi một ít tiền và tỏ ra muốn hôn tôi. Tôi do dự. Tôi không nghĩ ngày mai tôi sẽ phải bán mình, nhưng tôi cũng sẵn sàng cho đi thân xác tôi. Tôi không cảm thấy đó là điều quan trọng. Nhưng tôi buồn. Ông ta cũng nấn ná chờ đợi một hành động của tôi. Tôi nửa muốn bước theo ông ta, nửa muốn ngồi lại. Tôi không biết phải bắt đầu thế nào. Cuối cùng thì tôi cũng lên tiếng xin số điện thoại của ông. Một tháng sau, tôi gọi cho ông khi không còn một xu trong túi. Ông tới chỗ hẹn và cho tôi đi ăn, sau đó đưa tôi về nhà. Tôi làm những công việc lặt vặt như một con ở để được ăn ngày ba bữa cơm. Một hôm ông bảo lên giường nằm với ông. Tôi vâng lời. Ông cho tôi đi học lại và tiếp tục hầu hạ ông cho đến khi ông qua đời. Tôi đã tưởng làm một cuộc đập phá, nhưng rốt cuộc tôi lại giấu tôi vào tiếng mõ, tiếng kinh ê a với thời gian”.
N nói tôi đã leo ngược lên núi và không tìm thấy ÐI.COM. Tôi cũng chỉ nhìn thấy tôi lãng nhách giữa rừng cây. Tôi là một con thú lìa bỏ bầy đàn nhưng sợ hãi cô đơn. Muội bảo người ta chỉ vớ vẩn. Tôi ỉa vào ÐI.COM và những thứ tương tự. Tôi tự quyết định tôi và không tin vào sự vĩnh cửu.
Nhưng Muội yêu N vì N là đàn bà khác Muội. Muội cũng yêu tôi vì tôi là đàn ông giống Muội.
Muội ở giữa N và tôi như một ngọn lửa. Chúng tôi không làm tình chung, nhưng vẫn để cho Muội xem tôi và N yêu nhau. Vì Muội thích thế. Vì N không đồng tính, nhưng thương Muội và chiều Muội. Phần tôi, tôi vẫn thấy Muội là một phụ nữ quyến rũ. Cả trong tính cách và tình yêu. Nhưng Muội chỉ hứng tình sau khi xem tôi và N yêu nhau.
Muội có còn yêu một phụ nữ nào khác, tôi không biết. Dù tôi thấy nàng có nhiều bạn gái. Nàng cũng luôn tỏ ra bình thản như thể không có nhu cầu tình dục khi đàn ông tán tỉnh nàng. Tuy thế, tôi đặc biệt ghét thằng cha họa sĩ là thày của Muội. Hắn thô lỗ chen vào mối quan hệ của chúng tôi như một nhà đạo đức và một tên vô lại. Hắn nói không thể có sự tương thích khi người ta không giải cấu hàng dọc các định kiến mỹ học và hàng ngang các định chế luân lý. Cứ y như là con ruồi không thể bay nếu nó không đập cánh. Muội chỉ cười khẩy, thày có giải cấu được vợ thày không?
Năm 2015, chữ“sợ” rạn vỡ trong nỗi ám ảnh tôi. Tôi hình dung nó như một quả cầu và lăn dưới chân tôi. Tôi sẽ phải đạp vào nó và có thể vấp ngã. Tôi không biết tôi sẽ như thế nào khi không còn nó. Muội càng lúc càng u uất. Ðôi khi, tôi thấy mắt Muội long sòng sọc. Tôi nghĩ có thể một lúc nào đó Muội sẽ giết tôi hoặc N như một giải pháp sau cùng để phá hủy và hoàn tất cuộc sống nàng. Ngày Muội đưa tôi đến xưởng vẽ, những con chim bị cắt cánh trong tác phẩm của nàng bằng kéo dường như vẫn hót trên những sợi kẽm gai. Chúng há mỏ và tôi thấy sự tàn ác tuyệt vọng của tiếng kêu trong lòng Muội. Muội hỏi: “Anh có hiểu được những gì đang xảy ra với em không?”. Tôi nói: “Anh nghĩ rằng anh hiểu”. “Anh có sẵn lòng để em giết anh không?”, Muội hỏi tiếp. Tôi buồn bã nói: “Nếu điều ấy làm cho em được giải thoát”. Muội cầm chiếc kéo lớn, loại cắt sắt đến sát bên và đưa thẳng mũi kéo vào bụng tôi. “Vì em yêu anh, anh biết không?”. Tôi gật đầu. Và nghĩ: “Ðây là ÐI.COM”. Ðầu mũi kéo làm tôi đau, nhưng tôi cố gắng bình thản. Muội bảo: “Em không đùa đâu”. Tôi hỏi Muội: “Em cũng chết theo anh chứ?”. “Không, em sống với N”. Tôi lùi ra. Muội không dí theo. Một kịch bản dở, tôi nghĩ. Tôi ngồi xuống ghế. Muội cũng ngồi xuống một chiếc ghế khác và khóc.
Năm 2055, sự hoảng loạn lan tràn khắp nơi. Nó không chừa một ai, kể cả những kẻ trực tiếp tạo ra hoảng loạn. Nó tồi tệ hơn cái chết. Vì nó không chấm dứt sau cái chết. Các tổ chức nghiên cứu về tâm linh và các hiện tượng bí ẩn bị khủng bố trước tiên. Họ không bị đánh bom hay đập đầu tự sát vì những tiếng hò hét man rợ, nhưng họ phát điên và trở thành dở người cho đến lúc chết.
Chuyện kể của kẻ được gọi: “Một buổi tối như thường lệ, tôi ngồi nhậu với bạn bè. Uống chưa nhiều, tôi không nghĩ mình đã say, nhưng trong đầu tôi giống như có một bóng tối che phủ, tôi mụ người dần đi, trong lúc bụng sôi lên nôn nóng một khát vọng mơ hồ. Bần thần người, tôi buộc phải đứng dậy. Nghe như từ lòng đất có tiếng réo gọi tên tôi. Rồi những âm thanh khác cũng lớn lên từ từ như thể đã âm ỉ trong tôi từ muôn kiếp. Ðến khi tôi cảm thấy mình hòa nhập vào khối âm thanh hỗn độn của đám đông thì tôi không biết gì nữa. Ngày hôm sau người mệt bã, tôi thoát ra khỏi đám đông và hoàn toàn không biết mình đã làm gì. Ðầu óc trống rỗng”.
Những người da trắng thường bị vỡ sọ chết sau khi nghe những tiếng hò hét của đám đông dưới ngọn cờ đen.
Chữ nghĩa ngày càng trở nên dày đặc và tán loạn. Tôi chạy trốn các từ bằng cách đi ra biển ngay từ ngày đầu năm 2006. Bãi Thùy Dương vắng hoe. Tôi nôn oẹ chữ xuống cát và nằm sấp trên mặt nước. Sóng trào qua đầu. Ðứa bé gái hỏi tôi: “Ông có sang bờ bên kia không?”. Tôi nói có. Nó leo lên lưng tôi ngồi như thể tôi là thuyền. “Chạy đi ông”. Tôi hú còi rồi nổ máy bùm bùm. Ừ, cứ thử đến bờ bên kia xem sao. Nhưng đi mãi không tới, đứa bé giục: “Chạy đi ông”. Tôi nói sắp tới rồi. Sóng vẫn đánh vào mặt tôi từng đợt, thuyền tôi quay ngang không trôi. Ðứa bé nói: “Tàu mắc cạn rồi”. Rồi nó rời khỏi lưng tôi, ngồi xuống bên cạnh: “Ðể cháu chôn ông nhé”. Tôi bảo ừ. Nó lấy cát đắp lên người tôi, nhưng cát bị sóng làm trôi đi. “Ðể cháu mát sa cho ông vậy”. Tôi cảm thấy lạ vì chữ “mát sa” của đứa bé bốn tuổi. Nó chà cát trên lưng tôi. Chữ “mát sa” làm lưng tôi trầy. Sóng xô dạt tôi ra xa bỏ lại đứa bé trên bờ. Trong một lúc tôi cảm thấy thân thể khỏe mạnh và sạch sau khi đái trong quần. Ở biển ba ngày, tôi trở lại thành phố nuốt chữ.
Ðã đến lúc tôi nghĩ phải đưa các nhân vật đến cao trào, nhưng N đi Thái Lan chưa về. Muội đi Hà Nội vì thèm lạnh.
Huyết áp tụt làm tôi lúc nào cũng cảm thấy buồn ngủ. Chữ lởn vởn, tôi vạ vật ăn không được.
Mân mê con dao N tặng, tôi nhớ lời N bảo khi cần thì hãy làm như người Nhật. Tôi không hiểu bằng cách nào, sau đó con dao lại ở trong xưởng vẽ của Muội và nó trở thành sát thủ.
Tôi chợt nhận ra cả N, Muội và tôi đều muốn sống một mình. Chúng tôi như ba mũi tên bắn về ba phía khác nhau. Lần đi chơi đầu tiên với Muội, nàng bảo em không thể là bồ anh được, khi tôi muốn làm tình với nàng. Chúng tôi cần tự do. Nhưng ý thức về tự do không phải lúc nào cũng rõ ràng và quyết liệt. Ðôi khi nó trở nên không cần thiết và phá vỡ sự cân bằng mù quáng của cảm tính.
Có một người nào đó nhắn tin cho tôi: “Anh đến với em một chút đi. Em để dành cho anh đó”. Tôi hỏi lại: “Em là ai?”. “Cứ làm như em hướng dẫn, anh sẽ nhận ra em. Ðến khách sạn MM, vào phòng 204”.
Tôi không hiểu điều gì đã khiến tôi đến khách sạn MM và gõ cửa phòng 204. Tôi muốn chơi đĩ? Hay muốn tìm một cảm xúc bất ngờ từ một người thân quen cũ? Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh có rất nhiều bài báo cảnh giác cho những trường hợp tương tự. Có thể tôi sẽ bị trấn lột bởi tính hám gái. Cửa phòng 204 bật mở. Một phụ nữ không còn trẻ, ăn mặc nghiêm trang đứng đắn và lịch sự. Mặc nhiên quen biết tôi, chị reo lên: “Anh”. Tôi nhận ngay ra Diệu An, mặc dù tôi chưa bao giờ nghe tiếng An. Trước đó, chúng tôi chỉ liên lạc qua email. Tôi quàng tay ôm An. Nàng cũng ôm tôi. Chúng tôi hôn nhau và làm tình ngay không nói gì cho đến khi tôi xuất tinh. An không biểu lộ thất vọng dù tôi đã ra quá sớm. Dẫu sao sự bất ngờ cũng đã làm cho cảm xúc trở nên thật nồng nàn. Nhưng điều An nói làm tôi bối rối: “Em đã nhắn tin cho anh theo cách của một cô gái gọi. Và em muốn anh là kẻ đi chơi đĩ. Ðiều ấy làm em cảm thấy dễ chịu. Nói đúng hơn, nó làm em thích”.
Suốt những ngày An vào Sài Gòn, tôi ở luôn trong khách sạn với nàng.
N gọi về từ Thái Lan cho tôi: “Hãy nhớ luôn luôn mang theo con dao bên mình”. Tôi nghĩ tự xử hay để đâm người khác thì không nhất thiết phải dùng dao. Tuy thế, tôi vẫn bỏ con dao trong túi xách. Sau này có lẽ tôi đã bỏ quên trong xưởng vẽ của Muội. Không có bất cứ lời trăn trối hay dấu hiệu nào trước đó về cái chết của Muội. Cảnh sát tìm thấy con dao của tôi vấy máu.
Email của Muội viết từ Hà Nội cuối mùa đông năm 2005: “Em đã nằm ngủ nướng đến gần trưa trong khách sạn. Bây giờ thì em viết cho anh đây. Tối qua, và tất cả những ngày qua, em rong chơi và uống suốt. Mạnh đã liên hệ được với Viện Goeth dành cho em một cuộc triển lãm sắp đặt, cũng như sẽ sẵn sàng in sách cho em. Dường như đàn ông các anh ai cũng muốn được trả công bằng thân xác phụ nữ. Không đến nỗi sỗ sàng, Mạnh chờ em tự nguyện. Thật khôi hài. Tuy nhiên, cũng phải công bằng mà nói anh ta rất đáng được thưởng”.
Tôi cầm con dao dọc tờ báo.
Chưa gặp Mạnh bao giờ, nhưng tôi nghe nói Mạnh có thể làm bất cứ điều gì hắn muốn. Ðiều tôi biết chắc chắn nhất là hắn có thể điều phối được dư luận. Và việc ấy rất nhiều khi lại mâu thuẫn với quyền lợi của hắn. Bởi thế, người ta nghĩ hắn là công cụ của một thế lực nào đó, không hẳn thuộc về chính quyền, nhằm áp đặt xã hội vào một hình thái định trước. Càng ngày càng có nhiều những nhân vật như Mạnh. Họ được đúc khuôn và mang tính ưu tiên như thể đất nước này là của riêng họ.
Tôi cảm thấy khó chịu khi mường tượng cảnh Muội đi chơi với Mạnh. Tất cả những email sau của Muội tôi đều delete không đọc. Khi về lại Sài Gòn, Muội không cho tôi biết và gần như xa lánh tôi. Tôi cho rằng chuyện đó cũng tất yếu. Cho đến khi triển lãm của Muội được chính thức công bố bằng các giấy mời, Muội mới đến tìm tôi và bảo: “Anh cần phải biết em đã làm gì và sẽ làm gì”. Tôi đi Hà Nội với Muội. Cuộc triển lãm được Mạnh làm PR khá tốt. Nhưng chỉ ngay sau ngày khai mạc, cuộc triển lãm đã bị Bộ Ngoại giao Việt Nam đề nghị với Sứ quán Ðức yêu cầu đóng cửa với lý do không phù hợp với thuần phong mỹ tục bản địa. Thật ra triển lãm sắp đặt của Muội mang một ý nghĩa khác. Cuộc vây hãm của ý thức điên rồ trước bản năng thuần thành của con người. Chính Mạnh cũng bất ngờ về Muội. Nàng đã khôn ngoan để sự việc đã rồi khiến Mạnh trở tay không kịp.
Tôi và Muội đáp xe lửa lên Lao Cai nằm vùi vào cái mốc thếch của cơn lạc hậu bạc nhược trong máu. Ở đó, chiếc laptop ọp ẹp không chịu đựng nổi những ý nghĩ virus. Muội vẽ bằng lưỡi. Tôi viết bằng răng. Chữ biến thành tranh. Tranh biến thành chữ.
Năm 2049, tình trạng nhiễm sóng của cơ thể con người đã trở nên trầm trọng. Nó làm cho hệ ý thức trở nên nhòe nhoẹt. Trên những khoảng chồng lấn của các nếp gấp tư duy bị ÐI.COM xâm nhập, ý thức không thể phát hiện, ở đó ÐI.COM phát ra mệnh lệnh và tạo ra tính tương thích mặc định. Con người hành động theo ÐI.COM mà không hề biết. Người ta không nhớ những gì mình đã làm, bởi các dữ liệu hành động đã bị ÐI.COM xóa bỏ. Nó để lại một khoảng trống ký ức nôn nao vừa buồn bã vừa thèm khát hành động tiếp tục.
Con của Diệu An vào chùa làm ni cô. Nó bảo cuộc sống là oan trái. Nó không biết nó thuộc về ai. Tôi cũng không biết nó thuộc về ai giữa tôi, Diệu An và người nó gọi là bố. Thỉnh thoảng nó vẫn đến thăm tôi, dù rằng nó bảo không thích có một người bố hay một người tình giống như tôi. Tôi đùa bảo nó nhưng nếu con có một đứa con giống như bác thì con sẽ vui. Nó nói đẻ ra một đứa con là tạo ra một nghiệp lớn cũng ngang bằng như một hành động sát sinh. Ni cô Diệu Hòa có khuôn mặt như một “vầng trăng sương”. Tôi không quen tả cụ thể chi tiết một nhân vật, nhưng khuôn mặt của Diệu Hòa giống như một nỗi ám ảnh vẫn làm tôi tự hỏi: “Cái vẻ đẹp bên trong của con người thật sự là gì?”, khi sự trong sáng bị phủ mờ bởi những trải nghiệm buồn. Tôi cảm thấy ở Diệu Hòa một nỗi bất trắc thường trực. Nó làm tôi xao xuyến và mơ hồ sợ hãi. Trước khi Diệu Hòa vào chùa, mỗi năm tôi gặp cô bé ba bốn lần. Sau khi Diệu Hòa vào chùa cũng ba bốn lần tôi gặp mỗi năm. Mỗi lần gặp Diệu Hòa là mỗi lần tôi cảm thấy mình phải sống khác. Thánh thiện hơn. Nó trở thành một nỗi khắc khoải kéo dài trong nhiều năm. Tôi có phải là người có lỗi trong sự có mặt của Diệu Hòa trên cõi đời này? Chắc chắn không. Tôi không cảm thấy Diệu Hòa là của tôi hay từ tôi, nhưng tôi cảm thấy cô bé ấy vì tôi. Dĩ nhiên tôi biết Diệu An trước khi biết Diệu Hòa và sự liên kết cả ba chúng tôi với nhau không mang tính chất gia đình, mặc dù khi Diệu Hòa còn bé, tôi vẫn bồng bế cô ấy. Ðiều tôi cảm thấy rõ nhất, Diệu Hòa là một Diệu An hoàn chỉnh hơn được mang đến với tôi bởi một ý muốn bí ẩn. Nhưng cả tôi và Diệu Hòa đều cố gắng chống lại điều đó, không phải vì ý thức đạo đức, mà không muốn làm hỏng cái đẹp đẽ và lớn lao trong một mối quan hệ tưởng như bình thường. Trước mặt Diệu Hòa, chân tâm tôi được soi sáng và tôi cảm thấy có một niềm hạnh phúc bên ngoài cuộc sống này. Nhưng đồng thời tôi cũng nhận biết được có một khoảng tối sâu kín trong lòng Diệu Hòa, nó mang mầm mống của sự hủy diệt. Vào năm hai mươi ba tuổi, Diệu Hòa phóng mình xuống giếng sâu trong chùa, xóa bỏ hẳn dấu vết của khoảng tối mờ mịt ấy trong lòng. Không ai hiểu được cái chết của Diệu Hòa. Cũng không ai hiểu được tại sao Diệu An ngồi gõ mõ suốt ngày đêm. Tiếng mõ siêu độ thời gian, nhưng không siêu độ con người.
Chiều cuối năm 2005, tôi ngồi với N trong công viên Văn Thánh. Chẳng mấy khi trời Sài Gòn lại đẹp thế. Nắng nhẹ và gió mang hơi nước từ lòng hồ mát rượi. N nói cần phải cho nhân vật N của anh bạo liệt hơn. Em muốn có những biến cố làm thay đổi số phận con người.
Tôi bảo tất cả những nhân vật khác đều sẽ chết cùng với sự khốc liệt trong số phận của họ. Riêng N, anh muốn cô ấy là một người thấu hiểu và cùng anh đi hết đoạn đường còn lại của cuộc đời anh.
N nói anh chưa bao giờ hỏi em nghĩ gì, cũng như chưa bao giờ anh hỏi em sống thế nào. Ðã có những người đàn ông tán tỉnh em và họ mặc nhiên như em thuộc về họ. Họ thích nói mà không cần biết cái lố bịch của sự phô trương. Em không định nói anh cũng như họ, nhưng thật sự thì anh cũng đâu biết em như thế nào.
Tôi bảo: Quả thật, anh không biết gì về em ngoài một em trước mặt anh. Và anh không muốn biết gì hơn thế. Anh không muốn phải nghĩ ngợi khi đang có một người đàn ông khác sở hữu em.
Không ai có thể sở hữu em, ngoài em. Và anh đã không hỏi em về điều đó. Anh không hỏi chính em.
Chưa bao giờ tôi lại có một cảm giác đơn độc đến thế. Tất cả mọi phụ nữ thân yêu của tôi đã ở ngoài tôi. Tôi nói với N: Có thể anh đã sai lầm khi không quan tâm đến bối cảnh xuất hiện của nhân vật. Nhưng đừng hiểu là anh vô tâm. Anh chỉ muốn sống với nhân vật của mình không định kiến với quá khứ, chấp nhận một nguyên trạng như nó là thế và tạo ra tương lai.
N bảo ngày mai em về quê. Anh ấy cùng đi với em. Em cũng muốn xác định lại mối quan hệ nửa vời này. Ðể yêu anh, em cần phải hủy hôn ước với anh ấy. Em không muốn sống như một kẻ phản bội.
Chia tay buổi chiều ấy, chúng tôi không hôn nhau. Nhưng tôi biết không bao giờ tôi mất N. Những gì tôi biết được về người đàn ông là chồng chưa cưới của N vỏn vẹn thế này: “Ðồng hương Phú Yên. Mẹ em bảo đấy là con của một người mà xưa kia mẹ em đã yêu. Nhưng người đàn ông ấy đi tập kết, bỏ lại tình yêu của mình cho năm tháng phai nhạt. Ông ta lấy một bà vợ miền Bắc. Hai mươi năm sau ngày hòa bình lập lại, ông ta và mẹ tình cờ gặp lại nhau. Ông ta có một người con trai từng học ở Nga. Mẹ có một cô con gái. Ông ta đề nghị mẹ làm thông gia để gìn giữ một chút tình xưa. Mẹ bảo tùy bọn trẻ. Anh ấy đến gặp em. Em thấy cũng được nên đồng ý hứa hôn. Một vụ qui hoạch treo làm màu sắc cho thời gian trống trải”. Có một lần tôi gọi điện thoại cho N, anh ta bốc máy nói cộc lốc: “Ðừng lộn xộn”, rồi cúp. Dường như anh ta biết tôi đang chen vào cuộc sống của họ.
Tôi ra Nha Trang nằm để thấy gần N hơn.
Từ sáng đến chiều tôi đi dọc bờ biển từ Chụt tới Bãi Tiên. Tết. Người vắng. Biển hoang vu sóng. Tôi vạ vật buổi trưa trong quán, buổi chiều trong gió, buổi tối trong củi lửa của Sailing Club. Tôi muốn nhảy với một ai đó quanh đống lửa, nhưng cả đến bọn Tây cũng không hào hứng. Những ý nghĩ trong đầu tôi cà giựt cà tưng. Tôi cảm thấy cần phải xông thẳng ra Tuy Hòa giành lại N. Nhưng một cơn buồn ngủ lạ lùng trì kéo tôi lười biếng trên ghế. Một ai đó đang gõ nhịp trên mặt bàn. Tôi chìm dần xuống u tối. Không còn ngọn lửa. Không còn tiếng sóng. Không còn nhạc. Bỗng dưng tôi cảm thấy như có ai đó cầm tay tôi kéo đứng lên. Tôi mở mắt. N đang đứng trước mặt tôi. Tôi nhớ đến câu nói của mẹ tôi khi tôi bệnh: “Mẹ không để mất con”. Dường như tôi bật khóc.
Bố tôi bảo mày là thằng ở dưới lỗ chui lên. Quả thật thú vị, nếu như tôi có thể chui ra từ một cái lỗ nào đó được chọn lựa và tự do. Tôi vẫn có cảm giác mình không nguồn cội, không dòng giống, không quê hương. Ở dưới chân núi Sam năm 2020, người đàn ông mà tôi vẫn nghĩ là Tiến nhập thân dùng ngón tay viết trên đá câu chân ngôn này: “Phật không phải là người Népal hay Ấn Ðộ, Giêsu Christ không phải là người Do Thái hay Palestine, Ta không phải là người Việt hay Trung Quốc, Ta chỉ là một con chó gặm miếng xương Người quẳng xuống và xưng tụng dòng dõi của loài khuyển trung thành”. Gần như ngay tức khắc, dòng chữ ấy đã bị các lực lượng an ninh, dân phòng xúm vào đục bỏ. Ông Ðạo Tiếng bị tống vào nhà thương điên.
Diệu Hòa ở trong chùa tụng kinh vô sở trú. Tâm hồn nàng ngổn ngang giữa cõi Phật và phi Phật.
Tết năm 2006 ở Sailing Club Nha Trang, tối hôm N bất ngờ xuất hiện, tôi đã đưa nàng về khách sạn ngủ chung. Mặc dù thế, cả tôi và N đều sống trong một cảm giác không thuộc về nhau, không thuộc về bất cứ điều gì. Trong lúc đó tôi cũng nhận được tin nhắn của Muội: “Em biến mất”. Hơn ba mươi năm sau, cả Diệu An và Diệu Hòa cùng gõ mõ cầu siêu cho những nỗi niềm bí mật. Mắc cạn giữa những người đàn bà, tôi như con cá nằm trong lưới. Năm mười sáu tuổi, khi gặp tôi ở Huế, Diệu Hòa bảo: “Bác dụ dỗ cháu đi”. Tôi nói dụ dỗ gái vị thành niên đi tù chung thân đấy. Hòa nghiêm trang triết lý một câu rất sến: “Tình yêu không phải đã vốn là một nhà tù sao?”. Tôi cười “vì thế bác đâu muốn ở tù”. Hòa hạ một nhát chém ngang cổ tôi: “Nếu bác không chịu đi tù thì cháu đi tu”.
Nhịp đời đi là những tiếng mõ xa vắng. Tù hay tu cũng là vô sở trú, năm mười sáu tuổi Hòa chưa biết điều ấy. Trong tháp bà Ponagar ở Nha Trang, tôi đã nhìn thấy một cô gái thành kính lấy tay chà lên đầu Linga rồi xoa lên hai má mình. Lời cầu nguyện của cô sâu thẳm đến nỗi tôi nghĩ không thể bỏ qua một giây phút nào có thể mà không để cho con cu cực lạc. Nhưng tôi vẫn dừng ngay trước cửa tâm hồn Hòa, bởi vì tôi biết, tôi chỉ có thể là người phá hủy. Dù thế, tôi vẫn không thoát khỏi cái định mệnh phá hủy. Năm mười tám tuổi, Hòa cởi áo cho tôi xem hai bầu vú rực rỡ. Khi ấy Muội đã chết. Muội Muội cũng đã chết. Cả N và Diệu An cùng đã tắt kinh. Tôi cúi lạy cuộc đời ban tặng, lòng hân hoan khôn tả nhưng vẫn phải nhắm mắt khước từ. Tôi nói: “Cháu đẹp lắm. Bác không thể làm hư hỏng đời cháu…”. Hòa bảo: “Hư hỏng càng đẹp. Cháu thích loạn luân”. Ðiều gì ngăn cản tôi yêu Hòa? Tôi hèn hay tôi sợ, tôi cũng không biết nữa. Ðó là một cái đẹp nguy hiểm và không giới hạn, tôi bỏ chạy và trốn trách nhiệm về thứ tình yêu cuồng dại ấy. Sau khi Hòa đi tu, tôi luôn bứt rứt không biết mình xử sự như thế có đúng không. Và khi Hòa chết, tôi biết chắc chắn rằng mình đã sai lầm.
N.V.
(Xem tiếp kỳ cuối)