Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Putois
Truyện ngắn Anatole France
Hiếu Tân dịch
“Khi chúng tôi còn là trẻ con, mảnh vườn nhỏ nhà chúng tôi, mà người ta có thể đi từ đầu này đến đầu kia với hai mươi bước chân, là một vũ trụ mênh mông, nơi sinh ra những niềm vui và nỗi sợ khủng khiếp”. Ông Bergerer nói.
“Anh còn nhớ Putois không, Lucien?” Zoé vừa mim cười vừa nói, môi mím lại và mũi vẫn chúi xuống đồ khâu.
“À Putois, tôi nhớ chứ! Không biết đã có bao nhiêu gương mặt người đã qua trước đôi mắt trẻ thơ của tôi, mà sao gương mặt Putois còn lưu lại rõ mồn một trong trí nhớ của tôi. Tôi không hề quên một đường nét nào trên gương mặt, hay trong tính cách của lão ta. Lão có khuôn mặt dài.”
“Một cái trán thấp” Cô Zoé bổ sung.
Rồi cứ như hát đối, bằng giọng đều đều, với vẻ nghiêm trang vờ vịt, hai anh em xướng lên những điểm sau đây trong một bài mô tả lịch sự:
“Một cái trán thấp”
“Mắt lác”
“Cái nhìn lén lút”
“Có vết chân chim trên thái dương”
“Gò má cao, đỏ bóng lên”
“Vành tai lởm chởm”
“ Khuôn mặt vô hồn”
“ Chỉ có qua đôi bàn tay luôn động đậy của lão, người ta mới đoán được lão nghĩ gì”
“Dáng người gầy ngẳng, còng còng, yếu ớt”
“Thật ra lão ta khỏe ghê người”
“Lão có thể bẻ cong một đồng năm frăng bằng ngón cái và ngón trỏ”
“Ngón cái của lão ta to ghê”
“Lão ta nói kiểu kéo dài lè nhè”
“Giọng của lão nhẽo nhợt”
Bỗng nhiên ông Bergeret hăm hở kêu lên:
“Zoé, chúng mình còn quên mớ tóc vàng và bộ râu lưa thưa của lão. Chúng mình phải bắt đầu lại từ đầu”
Nãy giờ Pauline vẫn ngạc nhiên nghe đoạn xướng họa kỳ lạ này. Nó hỏi bố và cô nó làm thế nào mà họ có thể thuộc lòng đoạn văn xuôi trúc trắc ấy, và tại sao họ lại xướng lên như một đoạn kinh cầu nguyện vậy.
Ông Bergeret trả lòi bằng vẻ trang nghiêm:
“Pauline, những gì con vừa nghe là một bài văn linh thiêng, bố có thể nói nó là một nghi lễ trong họ nhà Bergeret. Đúng ra cần truyền nó lại cho con để nó khỏi mất đi khi bố và cô con qua đời. Ông nội con, con gái ạ, ông nội con, Eloit Bergeret, vốn không thich những trò vui vặt vãnh, đã đánh giá rất cao bản văn này, đặc biệt là tính độc đáo của nó. Ông đã đặt tên cho nó là “Giải phẫu của Putois” và ông thường nói rằng về một khía cạnh nào đó ông đặt “Giải phẫu của Putois” cao hơn “Giải phẫu của Quaresmeprenant”. Nếu bản mô tả được viết bởi Zenomanes (1), thông thái và phong phú một cách quý báu và hiếm hoi, thì bản mô tả về Putois xuất sắc hơn về sự dễ hiểu của những ý tưởng và sự trong sáng của phong cách. Những ý kiến ấy của ông con đưa ra khi tiến sĩ Ledouble ở thành Tour vẫn chưa giải nghĩa các chương thứ ba mươi, ba mươi mốt và ba mươi hai của tập bốn trong toàn tập Rabelais(2)”.
“Con chả hiểu bố nói gì”
“Đó là bởi vì con chưa biết Putois, con gái ạ. Con nên biết rằng trong thời thơ ấu của bố và cô Zoé con, không có gương mặt nào gần gũi hơn Putois. Trong ngôi nhà của ông nội Bergeret con, Putois là một từ cửa miệng. Tất cả mọi người đến lượt mình đều tin rằng đã nhìn thấy lão ta”
“Nhưng Putois là ai?” Pauline hỏi.
Thay vì trả lời, ông bố bắt đầu cười, và cô Bergeret cũng cười, mặc dầu môi cô vẫn mím.
Pauline nhìn hết người nọ đến người kia. Hình như nó thấy cô nó cười hả hê như vậy thật là kỳ cục, càng kỳ cục hơn ở chỗ cô cười đúng cái chuyện mà anh trai cô cười, vì lạ là trí óc của hai anh em thường đi theo hai hướng khác nhau.
“Bố nói cho con biết Putois là ai đi, bố. Vì bố muốn con biết, bố hãy nói đi”
“Con gái ạ, Putois là một người làm vườn. Đó là con của một gia đình lương thiện, ở Artois. Ban đầu anh ta làm người nuôi trẻ ở Saint-Omer. Nhưng anh ta không thể làm vừa lòng khách hàng nên làm ăn thất bại. Anh ta bỏ nghề nuôi trẻ và ra ngoài làm việc vào ban ngày. Những người chủ thuê anh ta không phải bao giờ cũng vừa ý.”
Đến câu đó cô Zoé vẫn đang cười, nhận xét:
“Anh có nhớ không, Lucien, khi cha không tìm thấy lọ mực, hộp keo dán hay cái kéo trên bàn, thế nào cha cũng bảo “Lại cái thằng Putois vào đây rồi”
“Ờ,” ông Bergeret nói “Putois không được tiếng tốt.”
“Chỉ có thế thôi à?” Pauline hỏi.
“Không, con ạ, không phải chỉ có thế. Ở Putois có những điều kỳ cục lắm, mọi người biết hắn, quen thuộc với hắn nhưng ...”
“…hắn không tồn tại” Zoé nói.
Ông Bergeret nhìn cô trách móc.
“Zoé, thế mà cũng nói. Sao tự nhiên làm cho câu chuyện vô duyên vậy. Putois không tồn tại! Cô dám nói vậy à, Zoé? Cô có chứng minh được điều đó không? Trước khi khẳng định rằng Putois không tồn tại, rằng Putois không bao giờ có, cô phải xem xét điều kiện hiện hữu và phương thức tồn tại. Putois có tồn tại, em ạ. Nhưng đúng là một dạng tồn tại đặc biệt.”
“Con càng lúc càng chẳng hiểu gì cả” Pauline nói, giọng hoang mang.
“Sự thật được rút ra trực tiếp từ con, con gái ạ. Biết rằng Putois sinh ra vào thời gian thích hợp. Lúc đó bố còn là một cậu bé, cô của con còn là một cô bé con. Mọi người sống trong một căn nhà nhỏ ở ngoại ô Saint-Omer. Bố mẹ của bố sống một cuộc sống ẩn dật lặng lẽ, cho đến khi được một bà quý tộc già ở Saint-Omer phát hiện ra, phu nhân Cornouiller, bà ấy sống trong một điền trang ở Monplaisir, cách thành phố khoảng mười hai dặm, và hóa ra bà ấy là bà cô của bà nội con. Mỗi tuần, vào Chủ nhật, bà ấy lấy tình thân hữu mời ông bà nội vào dùng bữa tối với bà ấy ở Monplaisir. Ở đó họ buồn chán muốn chết. Nhưng bà phu nhân nói họ hàng phải ăn tối với nhau vào ngày chủ nhật mới là hợp lẽ, và chỉ những người kém giáo dục mới xao nhãng việc tuân theo phong tục cổ truyền này. Ông nội con cảm thấy khổ sở. Nỗi khổ của ông nhìn thấy mà thương tâm. Nhưng bà Cornouiller không nhìn thấy thế. Bà ấy chẳng thấy gì cả. Bà nội con chịu đựng tốt hơn. Bà cũng khổ như ông, có lẽ còn khổ hơn, nhưng bà cố gắng mỉm cười”
“Đàn bà sinh ra để chịu khổ”. Cô Zoé nói.
“Tất cả mọi người trên thế gian này sinh ra để chịu khổ, Zoé ạ. Ông bà nội con muốn từ chối lời mời khủng khiếp ấy nhưng vô ích, mỗi chiều chủ nhật xe ngựa của bà Cornouiller đến tận nơi để đón đi. Ông bà buộc phải đến Monplaisir, đó là một nghĩa vụ không thể thoái thác. Đó là một trật tự đã được sắp đặt từ trước mà chỉ có nổi loạn mới có thể làm cho nó rối lên. Cuối cùng ông nội đã nổi loạn thật sự và thề rằng ông sẽ không chấp nhận thêm một lần nào nữa lời mời của bà Cornouiller. Ông giao cho bà nội nhiệm vụ tìm ra những cái cớ hợp lẽ, và những lý do đủ kiểu để từ chối những lời mời lặp lại, đó là một nhiệm vụ mà bà không thích hợp chút nào, vì bà không biết vờ vĩnh bao giờ.
“Lucien, anh nên nói rằng bà không sẵn lòng để giả vờ. Bà muốn giá mà bà có thể bịa đặt dễ dàng như nhiều người khác”
“Đúng là khi bà có những lý do tốt, bà thích dùng chúng hơn là bịa ra những lý do tồi hơn. Cô còn nhớ không, Zoé, có lần ở bàn ăn bà nói “Không may cháu Zoé nhà chúng tôi bị ho gà, nên chúng tôi không thể đến Cornouiller trong một thời gian dài”
“Đúng, điều đó đã xảy xa”.
“Nhưng lúc đó cô đã khỏi rồi, Zoé. Rồi một hôm phu nhân Cornouiller đến nhà và nói với bà ‘Cháu thân mến, cô đợi vợ chồng cháu chủ nhật này đến Monplaisir ăn tối đấy nhé’ Bà nội lúc đó bị ông kèm chặt để nói ra một cái cớ khéo léo để chối từ. Trong lúc cùng quẫn, lời xin lỗi duy nhất bà có thể nghĩ đến lại là điều tuyệt đối không có khả năng xảy ra:
‘Dạ thưa bà, tôi vô cùng xin lỗi, nhưng không thể được. Chủ nhật này tôi phải đợi người làm vườn’
“Nghe những lời ấy phu nhân Cornouiller nhìn qua cửa đóng băng của phòng khách ra cảnh hoang vu của mảnh vườn nhỏ, trong đó chỉ có những cây cối mọc thẳng vút lên và những cây tử đinh hương, như thể chúng chưa hề có và chưa hề biết đến một chiếc kéo tỉa cây. ‘Chị đợi người làm vườn à? Để làm gì? Để làm việc trong cái ..vườn kia ấy à?’
“Lúc đó bà nội vừa vô tình đưa mắt liếc qua mảnh cỏ dại và những cây cối gần như hoang dã, mà bà vừa gọi là cái vườn, thì giật mình nhận ra rằng lời xin lỗi của bà vừa rồi hiện rõ ràng chỉ là một điều bịa đặt. ‘Tại sao người ấy không đến vào thứ Hai hay thứ Ba để làm việc trong cái ..vườn của chị? Ngày nào trong hai ngày ấy cũng tốt hơn. Sao lại phải làm việc vào ngày chủ nhật? Ngày thường anh ta bận hay sao?’
“Bố đã luôn luôn nhận thấy rằng lời nói hỗn xược nhất và lý do vô lý nhất luôn luôn gặp phản đối ít nhất, vì nó làm cho đối phương bối rối. Phu nhân Cornouiller nài nỉ ít hơn sự chờ đợi của người cố làm cho người ta chán để phải nhượng bộ. Bà ta đứng lên khỏi ghế và hỏi ‘Người làm vườn của chị tên là gì?’
‘Putois’
“Putois có một cái tên. Từ đó trở đi anh ta tồn tại. Phu nhân Cornouiller vừa đi ra vừa lầm bầm ‘Putois! Hình như mình biết cái tên này. Ờ đúng rồi, tôi có biết anh ta mà. Nhưng tôi không sao nhớ được. Anh ta sống ở đâu? Ban ngày anh ta ra ngoài đi làm. Khi người ta cần, người ta gọi anh ta đến làm vài giờ. À đúng như tôi nghĩ, anh ta là người lang thang, một ma cà bông, một kẻ vô tích sự…Phải cảnh giác với anh ta đấy, chị nhé’
“Từ đó Putois có một tính cách.”
II
Ông Goubin và ông Jean Marteau đến chơi.
Ông Bergeret nói với họ về chủ đề của câu chuyện.
“Tôi đang nói về một người mà một ngày kia mẹ tôi đã làm cho tồn tại, người làm vườn được sáng tạo ra ở Saint-Omer. Mẹ tôi đã cho anh ta một cái tên. Từ đó anh ta hoạt động.”
“Xin lỗi ông” ông Goubin lau kính. “Ông có thể kể lại lần nữa cho chúng tôi nghe được không?”
“Rất sẵn lòng” Ông Bergeret nói “Chẳng có người làm vườn nào cả. Người làm vườn không tồn tại. Mẹ tôi bảo: ‘Tôi đợi người làm vườn’. Lập tức người làm vườn tồn tại, và hoạt động.”
“Nhưng thưa Giáo sư” - Goubin thắc mắc “Làm thế nào anh ta hoạt động nếu anh ta không tồn tại?”
“Theo cách nào đó, anh ta có tồn tại” Ông Bergeret trả lời.
“Ông muốn nói anh ta tồn tại trong tưởng tượng?” Ông Goubin vặn lại một cách coi thường.
“Và tồn tại không phải là tưởng tượng sao, tồn tại ấy?” Giáo sư giải thích. “Những nhân vật huyền thoại không có khả năng ảnh hưởng tới con người sao? Xin hãy nghĩ về huyền thoại, ông Goubin, và ông sẽ nhận thấy rằng không phải những tính cách thực, mà đúng ra là những tính cách huyền thoại đã có một ảnh hưởng sâu xa và dài lâu lên trí óc chúng ta. Trong mọi thời đại và trên mọi miền đất, những thực thể không thực hơn Putois đã tạo hứng cho các dân tộc bằng tình yêu và căm ghét, bằng khiếp sợ và hy vọng, chúng răn đe bọn tội phạm, chúng nhận lãnh những hiến tặng, chúng đưa vào khuôn phép các phong tục và luật lệ. Vị thần nửa người nửa dê thô lỗ thường ngồi ăn chung bàn với những nông dân phương Bắc của chúng ta, được coi là xứng đáng xuất hiện trong những bức họa tuyệt tác của Jordaens (3) và trong những ngụ ngôn của La Fontaine (4) . Đứa con lông lá của Sicorax được đưa vào thế giới siêu phàm của Shakespeare.
Putois, không may mắn bằng, sẽ vĩnh viễn bị các nhà thơ và các họa sĩ khinh bỉ. Anh ta thiếu vẻ uy nghi và huyền hoặc, anh ta không có bản sắc, không có tính cách. Anh ta là con đẻ của những đầu óc quá lý trí, anh ta được tạo nên bởi những người biết đọc biết viết và thiếu óc tưởng tượng bay bổng để cho ra đời những truyền thuyết, ngụ ngôn. Thưa các ngài, tôi nghĩ rằng tôi đã nói đủ để bộc lộ cho các ngài thấy bản chất thật của Putois.”
“Tôi hiểu” Ông Goubin nói.
Ông Bergeret tiếp tục:
“Putois có tồn tại. Tôi khẳng định thế. Putois hiện hữu. Xin các ngài hãy xem xét kỹ, và các ngài sẽ kết luận rằng điều kiện của hiện hữu không hề bao hàm vật chất, nó chỉ có nghĩa là sự liên hệ thuộc tính với chủ thể, nó chỉ biểu hiện một quan hệ.”
“Chắc chắn là thế rồi.” Ông Jean Marteau nói. “Nhưng hiện hữu mà không có thuộc tính thì trên thực tế là không hiện hữu gì cả. Ai đó từ lâu đã nói “Tôi là cái mà tôi là”. Tôi xin lỗi vì trí nhớ tồi, nhưng không ai có thể ghi nhớ mọi thứ. Dù là ai mà đã nói câu trên kia là đã phạm phải một lỗi khinh suất nghiêm trọng. Bằng những lời lẽ thiếu suy nghĩ đó, ông ta đã hàm ý rằng ông ta là một thuộc tính rỗng và không có quan hệ nào cả, do đó ông ta khẳng định sự không tồn tại của ông ta, và vội vã xóa bỏ bản thân mình. Tôi đánh cuộc rằng không ai nghe nói gì về ông ta nữa kể từ đó”
“Vậy thì ông thua cuộc rồi” Ông Bergeret trả lời. “Ông ta đã sửa chữa tác dụng xấu của những lời lẽ duy ngã ấy bằng cách áp dụng cho bản thân cả một loạt những tính từ. Người ta đã nói rất nhiều về ông ta, nhưng nói chung chẳng có mấy ý nghĩa.”
“Tôi không hiểu” Ông Goubin nói.
“Không thành vấn đề” Ông Jean Marteau nói.
Và ông yêu cầu ông Bergeret kể cho nghe về Putois.
“Ông thật tử tế đã yêu cầu tôi kể” giáo sư nói. “Putois sinh vào nửa sau thế kỷ mười chín, ở Saint-Omer. Giá y được sinh ra vài thế kỷ trước, trong khu rừng Arden hay trong rừng Broceliande, thì tốt hơn cho y. Khi đó có lẽ y đã là một ác quỷ có trí thông minh phi thường.”
“Xin mời ông dùng trà, ông Goubin” Pauline nói.
“Vậy Putois có phải là ác quỷ không?”
“Y xấu” Ông Bergeret trả lời. “Theo một cách nào đó, nhưng không phải là hoàn toàn xấu. Y giống với những con quỷ thường được coi là rất độc ác, nhưng khi ta đã hiểu thì lại phát hiện ra nhiều tính tốt. Tôi dứt khoát cho rằng người ta đã không đối xử công bằng với Putois. Phu nhân Cornouiller có thành kiến với y, ngay lập tức bà ấy đã cho rằng y là kẻ du thủ du thực, nghiện rượu và trộm cắp. Rồi nghĩ rằng vì y được mẹ tôi thuê, chắc chắn y không giàu, y không dám đòi tiền công cao, bà ấy tự hỏi liệu bà ấy có lợi không nếu thuê y làm người làm vườn riêng cho bà, bà là người có tiếng tăm hơn, nhưng hỡi ôi, cũng đòi hỏi nhiều hơn. Sắp đến mùa xén tỉa thủy tùng rồi. Bà ấy nghĩ rằng nếu bà Eloi Bergeret, vốn nghèo, trả công thấp cho Putois, thì bà là người giàu bà có thể trả cho y thấp hơn nữa, vì lệ thường xưa nay người giàu bao giờ chẳng trả ít hơn người nghèo. Và trong tâm trí bà đã nhìn thấy những cây thủy tùng được xén tỉa gọn ghẽ, được tạo hình thành những bức tường, những hình cầu, những kim tự tháp, mà chỉ tốn hết một phần ba. “Mình phải tự mình giám sát Putois” bà tự nhủ “để cho hắn khỏi bỏ đi lang thang hay trộm cắp. Mình chẳng thiệt gì mà lại tiết kiệm được vô khối. Những lao động theo thời vụ này lắm khi còn làm tốt hơn cả thợ lành nghề” Bà quyết định làm cuộc thí nghiệm, bà đến nói với mẹ tôi “Cháu thân mến, gửi Putois sang cho cô. Cô sẽ cho nó việc làm ở Monplaisir.” Mẹ tôi hứa. Bà rất muốn làm được điều đó. Nhưng thật ra là không thể. Phu nhân Cornouiller đợi Putois ở Monplaisir, và chờ đợi uổng công! Bà ta là người kiên trì, và khi đã quyết điều gì thì nhất định làm bằng được. Khi gặp mẹ tôi, bà than phiền rằng chẳng nghe nói gì về Putois cả. “Cháu thân mến, cháu có nói rằng ta đang đợi nó không?” “Có, nhưng anh chàng này kỳ quặc lắm. Rất đồng bóng và..” “Ồ, ta biết loại người này mà. Ta biết Putois của cháu quá rõ. Nhưng không có người làm công nào lại điên đến mức từ chối đến làm ở Monplaisir. Nhà của cô quá nổi tiếng, cô có thể nói như thế. Putois sẽ đến nhận lệnh của ta, và phải nhanh lên, cháu thân mến. Chỉ cần nói cho cô biết nó đang ở đâu, cô sẽ tự mình đi tìm nó” Mẹ tôi nói bà không biết Putois sống ở đâu, không biết anh ta có nhà ở hay không, anh ta không có địa chỉ.. “Thưa phu nhân, từ bấy đến giờ tôi không gặp lại anh ta. Hình như anh ta lẩn trốn ở đâu rồi..” Bà không dám đến gần hơn với sự thật. Tuy nhiên bà Cornouiller nghe một cách nghi ngờ. Bà nghi mẹ tôi đã đánh lừa Putois và giấu anh ta đi vì sợ mất anh ta, hay sợ anh ta đòi trả công cao hơn. Và bà thầm lên án mẹ tôi là quá ích kỷ. Nhiều phán xét đã được lịch sử phê duyệt cũng không có cơ sở gì hơn.”
“Điều ấy hoàn toàn đúng” Pauline nói.
“Cái gì đúng?” Cô Zoé hỏi, cô đang nửa thức nửa ngủ.
“Rằng sự phán xét của lịch sử thường sai. Con nhớ có lần bố nói: ‘Bà Roland (5) thật ngây thơ khi kêu gọi sự công bằng của hậu thế, mà không biết rằng nếu người đương thời có ác tâm, thì hậu duệ cũng sẽ đúng như thế.”
“Paulin” Cô Zoé hỏi một cách nghiêm khắc “Điều đó thì có liên quan gì đến câu chuyện về Putois?”
“Có liên quan nhiều lắm cô ơi”
“Cô không thấy thế”
Ông Bergeret không phản đối việc đi lạc đề, giải thích cho Pauline:
“Nếu trên thế giới này tất cả mọi bất công cuối cùng đều được sửa chữa, thì đã không cần phải tạo ra thêm những bất công mới nữa vì mục đích ấy. Làm thế nào hậu sinh có thể phán xét những người đã chết một cách công bằng? Liệu có thể đuổi theo họ sang thế giới bên kia để mà thẩm vấn họ không? Ngay khi vừa có khả năng nhìn nhận họ một cách công bằng, thì họ đã bị quên lãng rồi. Nhưng liệu có thể có sự công bằng không? Công bằng là gì? Dù sao chăng nữa cuối cùng bà Cornouiller cũng phải thừa nhận rằng mẹ tôi không lừa bà ấy, và rằng cuối cùng không thể tìm thấy Putois.
“Tuy nhiên bà ấy không bỏ cuộc tìm kiếm anh ta. Bà ta hỏi tất cả các họ hàng, bạn bè, hàng xóm láng giềng, bọn đầy tớ và các nhà buôn có biết Putois không? Chỉ có hai hay ba người trả lời rằng họ chưa từng nghe nói về Putois. Phần đông nghĩ họ đã trông thấy anh ta. ‘Tôi đã nghe cái tên này’ Người đầu bếp nói ‘Nhưng tôi không thể nhớ mặt’. ‘Putois ấy à? Ồ tôi biết rất rõ anh ta’ Nhân viên địa chính nói. ‘Nhưng tôi không thể mô tả chính xác anh ta cho bà’. Tin tức chính xác nhất đến từ ông chưởng khế Blaise, ông này tuyên bố đã thuê Putois chặt cây trong sân nhà ông ta, từ 19 đến 23 tháng Mười, vào cái năm có sao chổi.
“Một hôm bà Cornouiller hổn hển chạy đến phòng làm việc của cha tôi. ‘Tôi trông thấy Putois rồi’ bà kêu lên. ‘Ồ, phải, tôi vừa mới trông thấy nó. Anh có tin không? Nhưng tôi chắc lắm. Nó vừa mới leo lên tường nhà ông Tenchant. Nó rẽ ra phố Abbesses, nó đi nhanh lắm. Tôi bị mất hút nó. Có đúng là nó không? Không còn nghi ngờ gì nữa. Một gã đàn ông khoảng năm mươi, gày, còng, trông như thằng lang thang, mặc một chiếc blu bẩn thỉu’. ‘Thế thì đúng thằng Putois rồi’ Cha tôi kêu lên ‘Ồ, tôi đã bảo anh mà. Tôi kêu lên gọi hắn: Putois! Và hắn quay đầu lại. Đó là điều mà các nhà trinh thám thường làm khi họ muốn chắc chắn về nhân dạng của một tội phạm mà họ đang truy lùng. Tôi đã chẳng nói với anh đích là nó còn gì! Tôi cố bám theo dấu vết của hắn, thằng Putois của anh ấy. Ôi, trông nó kinh lắm. Thế mà anh chị thuê nó, thật là bất cẩn. Tôi biết xem tướng người, và mặc dầu tôi chỉ thấy sau lưng, tôi có thể thề rằng nó là một thằng ăn cắp, có lẽ còn là một kẻ giết người. Tai nó lởm chởm, đó là một dấu hiệu không thể nhầm lẫn được.’ ‘Ồ, bà đã nhận thấy tai nó lởm chởm?’.‘Không có gì lọt qua khỏi mắt tôi’.
Anh Bergeret thân mến, nếu anh không muốn bị giết cùng với chị ấy và các cháu, đừng để cho Putois vào nhà anh lần nữa. Hãy nhớ lời khuyên của tôi, và cho thay tất cả các khóa trong nhà anh đi’
“Rồi sau đó ít ngày xảy ra chuyện bà Cornouiller bị mất trộm ba quả dưa trong vườn rau. Vì không tìm ra kẻ trộm, bà nghi cho Putois. Một toán sen đầm được gọi đến Monplaisir, và tuyên bố của họ xác nhận nghi ngờ của bà Cornouiller. Bọn trộm thường lảng vảng quanh các khu vườn ở nông thôn. Nhưng lần này vụ trộm dường như được thực hiện bởi một tên duy nhất, và vô cùng thành thạo. Nó không làm hư hỏng một cái gì, và không để lại vết chân trên nền đất ẩm ướt. Kẻ phạm tội không thể là ai khác ngoài Putois. Đó là kết luận của viên đội cảnh sát, ông này từ lâu đã nghe nói về Putois, và đã dùng mọi cố gắng để tóm tên trộm đó.
“Trên tờ Báo Saint-Omer xuất hiện một bài báo về ba quả dưa của phu nhân Cornouiller. Bài báo nêu miêu tả về Putois, theo những tin tức thu thập được trong thành phố. ‘Trán của gã thấp’, bài báo viết ‘Mắt gã lác, gã có cái nhìn lén lút, trên thái dương gã có vết chân chim, gò má gã cao, đỏ bóng. Vành tai gã lởm chởm. Gày, hơi còng. Vẻ ngoài yếu ớt, nhưng thực ra gã khoẻ phi thường: gã có thể bẻ cong một đồng năm frăng bằng ngón cái và ngón trỏ.
‘Có những lý do đáng tin cậy để quy cho gã hàng loạt vụ cướp với những mánh khóe vô cùng lợi hại’ bài báo viết.
“Trong thành phố người ta bàn tán nhiều về Putois. Một hôm có tin gã bị bắt và bị tống giam. Nhưng liền đó người ta khám phá ra rằng kẻ mà người ta tưởng nhầm là Putois thật ra chỉ là một gã chuyên ngồi lê đôi mách tên là Rigoberg. Vì không có gì chứng tỏ gã phạm tội, gã được thả sau hai tuần bị giam giữ nghiêm ngặt. Và như vậy vẫn không tìm thấy Putois. Phu nhân Cornouiller bị một vụ trộm khác còn táo bạo hơn lần trước. Ba chiếc thìa bằng bạc đã bị lấy trộm từ tủ buýp phê của bà.
“Bà ấy nhận ra bàn tay của Putois, nên đã dùng một cái xích để khóa cửa buồng ngủ, và nằm thức cả đêm không dám ngủ”
III
Khoảng mười giờ, Pauline đã đi ngủ. Cô Bergeret nói với anh trai:
“Anh đừng quên kể về Putois đã quyến rũ cô bếp của bà Cornouiller như thế nào”
“Anh cũng đang nghĩ về chuyện ấy đây.” Anh cô trả lời “Bỏ sót sự cố ấy là bỏ sót phần hay nhất của câu chuyện. Nhưng chúng ta phải đi đến đó từ một điểm thích hợp. Cảnh sát ráo riết săn lùng Putois nhưng vẫn không tìm thấy gã. Khi biết rằng không thể tìm ra được Putois, mọi người coi việc phát hiện ra gã là một vinh dự, và ác tâm đã tham gia vào đó. Vì không thiếu kẻ có ác tâm ở Saint-Omer và vùng lân cận, Putois bị theo dõi cùng một lúc ở nhiều nơi, trên đường phố, trên cánh đồng, và trong rừng. Như vậy có một nét khác được bổ sung vào tính cách của Putois: người ta gán cho gã cái biệt tài là có khả năng có mặt ở khắp nơi, một đặc tính có ở những anh hùng của dân chúng. Một thực thể có khả năng di chuyển trên những quãng đường dài trong một thời điểm, và có khả năng xuất hiện bất ngờ ở nơi người ta ít chờ đợi nhất, là một điều tự nhiên gây hoang mang. Putois là niềm khủng khiếp ở Saint-Omer. Phu nhân Cornouiller tin rằng Putois đã lấy trộm ba quả dưa và chiếc thìa bạc của bà ấy, đã tìm cách phòng thủ ở Monplaisir và sống trong nỗi sợ hãi thường trực. Mọi thứ thanh chắn, then và khóa cửa đều không đủ để đảm bảo cho bà ấy. Đối với bà, Putois là một tạo vật khủng khiếp biến hoá khôn lường, có thể đi xuyên qua những cánh cửa đóng kín. Một sự cố trong đám gia nhân khiến nỗi khiếp sợ của bà tăng gấp bội. Cô nấu bếp của bà bị quyến rũ, và đến một lúc cô ta không thể dấu kín tội lỗi của mình nữa. Nhưng cô ta bướng bỉnh nhất quyết không chịu khai ra kẻ đã lừa dối cô.
“Tên cô ta là Gudule” Cô Zoé nói.
“Tên cô ta là Gudule, và cô ta được cho là đã được bảo hộ bởi một bộ râu ba chòm chống lại những hiểm họa của tình yêu. Một bộ râu, bỗng nhiên xuất hiện trên cằm của một cô gái đồng trinh thánh thiện được tôn thờ ở Prague, bảo vệ sự trinh trắng của cô. Một bộ râu, không còn trẻ nữa, không đủ để bảo vệ cho đức hạnh của Gudule. Bà Cornouiller hối thúc Gudule khai ra tên kẻ đã quyến rũ cô ta rồi bỏ rơi cô trong cảnh khốn quẫn. Gudule bật khóc, nhưng từ chối nói. Mọi đe dọa, dỗ dành đều vô hiệu. Bà Cornouiller làm một cuộc cật vấn dài và tỉ mỉ. Bà khôn khéo hỏi dò tất cả những người hàng xóm, cả đàn ông đàn bà, những người buôn bán, người làm vườn, viên thanh tra giao thông, những sen đầm, chẳng ai cho bà dấu vết của thủ phạm. Một lần nữa bà cố sức lấy ra cho được lời thú tội của Gudule: ‘Vì lợi ích của mày, Gudule, nói cho tao biết nó là thằng nào’. Gudule vẫn im lặng. Bỗng nhiên bà Cornouiller lóe lên một tia sáng: “Nó là Putois” Gudule khóc nhưng không nói gì. “Nó là Putois, tại sao mình không đoán ra sớm hơn. Nó là Putois, ôi, mày thật là đứa con gái khốn khổ.”
“Từ đó bà Cornouiller hoàn toàn tin rằng Putois là cha đứa bé trong bụng cô đầu bếp. Tất cả mọi người ở Saint-Omer, từ ông chánh án đến con chó lai của người thắp đèn đường đều biết Gudule và cái rổ của cô. Cái tin Putois đã quyến rũ cô bếp nhà Cornouiller lan rất nhanh trong thành phố, với những tiếng cười, sự ngạc nhiên và khâm phục. Putois nổi danh như một anh chàng tán gái có hạng, không ai cưỡng nổi, là người tình của mười một nghìn cô gái đồng trinh. Trên cơ sở đó người ta đổ cho gã là cha của năm hay sáu đứa trẻ khác sinh ra cùng năm ấy. “Thằng cha quỷ thật” những người ngồi lê tán gẫu kêu lên.
“Như vậy là Putois, gã thần dê vô hình ấy, đã đe dọa gieo rắc những nỗi khổ không thể bù đắp cho toàn bộ gái trinh trong một thành phố, trong đó, theo lời những cư dân lâu đời nhất, gái trinh từ xa xưa chưa hề gặp nguy hiểm.
“Mặc dầu được tán tụng như vậy trong khắp thành phố và các vùng lân cận, gã vẫn tiếp tục đặc biệt gắn với gia đình chúng tôi một cách bí hiểm. Gã đi qua cửa nhà chúng tôi, và nhiều lần gã trèo qua tường vào vườn nhà chúng tôi. Gã không bao giờ để người ta thấy tận mặt. Nhưng chúng tôi thường xuyên nhận ra bóng gã, giọng nói của gã, dấu chân gã. Đã hơn một lần, trong lúc chạng vạng, chúng tôi tưởng đã nhìn thấy cái lưng của gã ở chỗ khúc quanh của đường. Cả tôi và em gái tôi đều thay đổi ý kiến về gã. Gã vẫn cứ hiểm độc và ác tâm, nhưng gã đã trở nên đơn giản và ngây thơ như trẻ con. Gã ngày càng trở nên không thực, và, nếu tôi có thể nói thế này, trở nên nên thơ hơn. Gã gần như có thể được đưa vào trong số những nhân vật truyện thần tiên của trẻ con. Gã biến thành Croquemitaine (6), thành Cha Fouettard, thành thần ngủ làm cho trẻ con nhíp mắt lại hằng đêm. Gã không phải loại yêu tinh đêm đêm quấn đuôi ngựa non vào chuồng ngựa. Không quá thô kệch cũng không quá duyên dáng, gã chỉ tai quái một cách thực thà, gã thường lấy mực vẽ râu vào những con bup bê của em tôi. Trên giường ngủ chúng tôi thường nghe giọng gã trước khi chìm vào giấc ngủ, gã sủa giọng chó, gã rên gừ gừ trong phễu máy xay, gã bắt chước giọng hát của những gã say về khuya trên đường phố.
Điều khiến Putois hiện diện và thân thuộc với chúng tôi, khiến chúng tôi thích thú ở gã, là cái ký ức về gã gắn liền với mọi đồ vật xung quanh chúng tôi. Búp bê của em gái tôi, vở bài tập của tôi, những trang vở luôn bị gã làm cho mực dính lem nhem và vò cho nhàu nát, những bức tường vườn mà trên đó chúng tôi đã thấy đôi mắt đỏ của gã lóe lên trong bóng tối, chậu hoa màu xanh mà một đêm mùa đông gã đã làm nứt vỡ nếu không phải là tại băng giá; cây cối, phố xá, các ghế dài, tất cả đều nhắc nhở chúng tôi nhớ đến Putois, Putois của chúng tôi, Putois của bọn trẻ con, một hình bóng địa phương và huyền thoại. Trong thần thoại và trong thi ca, gã kém xa những gã người rừng vụng về, những vị thần đầu người mình dê hoang dã xứ Sicily hay thần đồng áng xứ Thessaly có sừng có đuôi. Nhưng dẫu sao gã cũng là một á thần.
“Đối với cha chúng tôi, tính cách của Putois hiện ra rất khác, nó là một biểu tượng và có ý nghĩa triết học. Cha tôi có lòng trắc ẩn bao la đối với nhân loại. Ông không nghĩ là con người hiểu lẽ phải. Những sai lầm của họ, khi chúng không độc ác, thì thường làm ông buồn cười, thích thú. Ông quan tâm đến việc người ta tin vào Putois như là sự tóm tắt, rút gọn của mọi niềm tin của loài người. Cha tôi là người hóm hỉnh và hay châm biếm; ông nói về Putois như thể gã có thực. Đôi khi ông rất kiên nhẫn miêu tả từng chi tiết một cách chính xác khiến mẹ tôi hết sức ngạc nhiên. ‘Mọi người cứ bảo anh là người nghiêm túc’ bà nói thẳng ‘thế mà anh hiểu hoàn toàn’ Cha tôi trả lời một cách nghiêm trang ‘cả cái thành phố Saint-Omer này đều tin vào sự tồn tại của Putois. Liệu tôi có thể là một công dân tốt của nó không nếu tôi phủ nhận? Người ta phải suy nghĩ thật chín trước khi ngăn chặn một bài báo viết về một niềm tin phổ biến’
“Chỉ có những người đầu óc rất nhạy bén mới phải băn khoăn đắn đo như thế. Trong thâm tâm cha tôi là một môn đồ của Gassendi (7). Ông thỏa hiệp giữa những quan điểm cá nhân và những quan điểm của công chúng: với những người dân Saint-Omer ông tin vào sự tồn tại của Putois, nhưng ông không can thiệp trực tiếp và vụ trộm dưa và vụ quyến rũ cô đầu bếp. Tóm lại, là một công dân tốt ông nhận là có tin vào sự tồn tại của Putois, và ông lờ đi Putois khi giải thích các sự việc xảy ra trong thành phố. Do đó, trong trường hợp này cũng như tất cả mọi trường hợp khác, ông chứng tỏ mình là một người tốt và sâu sắc thận trọng.
“Về phần mẹ tôi, bà cảm thấy có trách nhiệm về việc ra đời của Putois, và bà nghĩ thế là đúng. Vì thực tế là Putois đã ra đời từ sự bịa đặt nhỏ của mẹ tôi, như Caliban (8) sinh ra từ sáng tạo của nhà thơ. Tât nhiên hai kẻ tội phạm này vô cùng khác nhau về tầm cỡ, và tội lỗi của mẹ tôi không lớn bằng tội lỗi của Shakespeare. Tuy nhiên, bà hoang mang và mất tinh thần khi thấy một lời nói dối nhỏ bé như thế đã lớn lên vô hạn, một sự lừa dối tầm thường như thế đã gặp được thành công to lớn phi thường đến mức nó không dừng lại ở đâu cả, nó lan ra cả thành phố và có nguy cơ lan ra cả thế giới. Một hôm bà tái xanh tin rằng bà sắp sửa trông thấy điều bịa đặt của bà hiện lên thành người trước mặt bà. Vào ngày hôm đó, một người hầu gái của bà, là người mới đối với nhà này và vùng này, đến tìm bà và nói có một người đàn ông muốn gặp bà. Ông ta nói, ông ta muốn nói chuyện với bà chủ. ‘Ông ta là loại người nào?’ ‘Một người đàn ông mặc blu. Trông ông ta có vẻ là người làm công ở nông thôn’ ‘Ông ấy có cho biết tên không?’ ‘Có, thưa bà’ ‘Ờ thế tên là gì?’ ‘Putois’ ‘Ông ấy bảo cô đó là tên ông ấy à?’ ‘Thưa bà vâng ạ’ ‘Và ông ấy đang ở đây?’ ‘Vâng, thưa bà. Ông ấy đang đợi ở trong bếp’ ‘Cô đã trông thấy ông ấy rồi à?’ ‘Vâng, thưa bà’ ‘Ông ấy muốn gì?’ ‘Ông ấy không nói. Ông ấy bảo chỉ nói với bà chủ’ ‘Đi hỏi ông ta’.
“Khi người hầu gái trở lại bếp, người đàn ông không còn ở đấy nữa. Cuộc gặp gỡ giữa Putois và người hầu mới không bao giờ được giải thích. Nhưng tôi nghĩ rằng từ hôm đó mẹ tôi bắt đầu tin rằng Putois có lẽ đã tồn tại thật, rằng có lẽ không phải là bà đã bịa ra anh ta.”
_____________________
(1) Nhân vật trong Gargantua và Pantagruel, tác phẩm của Rabelais.
(2) Rabelais (1494-1553): Nhà văn, nhà nhân văn chủ nghĩa vĩ đại Pháp thời Phục Hưng.
(3) Jacob Jordaens (1593-1678): Họa sĩ Hà Lan theo phong cách Barốc. Vẽ tranh về các chủ đề tôn giáo, huyền thoại và ngụ ngôn.
(4) Jean de La Fontaine (1621-1695): Nhà thơ ngụ ngôn Pháp.
(5) Marie Jeanne Roland de la Platière (1754-1793): Nhà chính trị, nhà báo thời Cách mạng Pháp, bị đưa lên máy chém năm 39 tuổi.
6) Một kiểu ngoáo ộp, hay yêu quái.
(7) Gassendi (1592-1655): Nhà triết học, khoa học và toán học Pháp.
(80 Nhân vật trong vở kịch Bão tố của Shakespeare.