Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Vé trở về (kỳ 6)
Tiểu thuyết Liêu Thái
Một cách viết riêng từ góc nhìn của một công dân Việt lớn lên/trưởng thành sau-hòa-bình 1975 (tác giả sinh năm 1976).
Người cầm bút trẻ (so với những người đã-trưởng-thành trước 1975) nhìn nhận/nhìn xuyên-qua cuộc chiến ấy dưới lăng kính nào/màu gì? Quá khứ đã không thể thay đổi (dù có thể bị bóp méo/ám sát), tương lai chưa biết ra sao (dù có bao nhiêu dự tưởng/dự đoán/dự phần… vừa mơ hồ phi lý vừa thực dụng ngang nhiên tới mức tàn bạo), chỉ hiện tại là nhà văn có quyền dòm vào/góp-tiếng, cho dù chưa chắc đã được ai nghe/biết/quan tâm…
Xin giới thiệu với các bạn tiểu thuyết Vé trở về của Liêu Thái, tác giả thường được biết tới như một nhà thơ…
Văn Việt
12. Giấy khai sinh
Lần đầu tiên trong đời, Rô nghe nhắc tới mấy chữ “giấy khai sinh” cho Rô. Từ nhỏ, Rô chưa bao giờ được ai đi khai sinh. Mẹ Rô hình như bận bịu quá nên không để ý tới chuyện này. Mà có lẽ cha ruột của Rô đã chết từ lâu, mẹ ruột của Rô cũng đã đi đâu đó biền biệt, mẹ của Rô bây giờ là dì ruột của Rô thôi. Mẹ thì không bao giờ nghe mẹ nuôi, tức dì Ba của Rô, và các dì hay ông ngoại và cậu nhắc tới. Nhiều lúc Rô cũng muốn hỏi thăm về mẹ nhưng không được. Trong trí nhớ mang máng của Rô, hình như mẹ cao ráo hơn mẹ nuôi một chút thì phải, hồi đó Rô chừng ba tuổi, có lần mẹ về thăm Rô. Bban đầu, Rô thấy lạ và sợ, một lúc sau, Rô lại thích thú mỗi khi đến gần mẹ và khi được mẹ ẵm, hình như có một luồng hơi ấm và mùi mồ hôi thơm quấn lấy Rô, Rô thích thú ngồi vào lòng mẹ, Rô không muốn rời mẹ. Lúc mẹ đi, Rô ôm chặt lấy chân, không cho mẹ đi. Hình như mẹ cười nhưng nước mắt mẹ ngân ngấn. Và lúc ấy, mẹ nuôi, tức dì Ba, bắt Rô gọi mẹ bằng dì Hai, dì Hai Ngọ, và Rô phải thả chân ra để dì Hai đi. Rô cứ ôm ghì lấy chân mẹ không muốn rời…
Lần ấy cũng là lần gặp đầu tiên và duy nhất của Rô với mẹ. Mãi sau này, Rô không biết mẹ ở đâu. Và hình như cũng chẳng còn ai nhắc tới mẹ, không ai cho Rô biết đó là mẹ. Nhưng càng về sau, Rô càng tin rằng dì Hai chính là mẹ của mình. Nếu có hối hận hay ray rứt điều gì, có lẽ Rô hối hận duy nhất một điều trong cuộc đời này, là tại sao lúc ấy Rô không ôm ghì lấy chân mẹ, không cho mẹ rời bỏ Rô nữa. Và nghĩ tới đây, tự dưng Rô thấy buồn,tủi thân, tại sao mẹ lại nỡ gỡ tay Rô ra rồi đi!
Rô hơi giật mình vì tiếng rơi độp nghe rất rõ của giọt nước mắt lên giấy. Rô đang tập viết và tập đánh vần. Việc này là việc của những đứa trẻ lên sáu nhưng mãi đến bây giờ Rô mới có được. Nó cũng giống như việc rơi nước mắt hay khóc nhè là chuyện của những đứa trẻ lên ba, thế nhưng mãi đến giờ Rô mới có được. Hình như đây là lần đầu tiên Rô cảm nhận được trong nước mắt ấm, ngoài vị mặn nó có thêm chút ngòn ngọt, không mặn chát như những lần Rô khóc một mình sau khi bị cậu Út đánh tơi tả, bầm dập. Nhưng hình như, việc bị đánh không đau bằng những câu nguyền rủa “Mày là thứ đế quốc nạ dòng”, mấy chữ ấy khó hiểu quá, đế quốc là gì, rồi thêm nạ dòng nữa, là sao?!
“Con đừng buồn, cuộc sống là vậy, sẽ có lúc phải ngồi khóc một mình, bố từng như vậy trong đời nên bố hiểu được con!”. Ông Luân đặt bàn tay lên vai Rô, nhẹ mà ấm áp, câu nói của ông cắt ngang dòng hồi tưởng của Rô về mẹ. Rô tiếp tục cặm cụi viết. Rô cũng không hiểu vì sao ông Luân, tức bố của Rô bây giờ lại đọc được ý nghĩ của Rô.
*
Lần đầu tiên biết thành phố Sài Gòn là gì, nó rộng lớn cỡ nào, mà hơn hết là lần đầu tiên nghe mùi nước hoa thơm nức của mấy người Mỹ tóc dài, cô nào mắt cũng xanh nâu và sâu thăm thẳm như giếng làng mùa hạ. Họ dắt Rô đi thử máu, họ hỏi Rô bằng thứ tiếng Việt bập bẹ, thi thoảng họ hỏi vài câu tiếng Anh và Rô cũng trả lời bập bẹ. Sau đó họ hỏi Rô làm sao lại biết tiếng Anh và cha mẹ có ngược đãi với Rô không? Những vết lằn trên tay và lưng Rô do đâu mà có. Rô kể, đương nhiên là không kể thật rồi, vì cha mẹ của Rô bây giờ là ông bà Luân, mà họ thì không ném Rô về nhà ngoại để Rô bị đánh mỗi ngày, bữa đói bữa no như trước, họ đối đãi với Rô tốt như con của họ. Rô nói rằng đây là những tháng ngày Rô ở gầm cầu, bị đám lưu manh đánh cho bầm dập và chính ông bà Luân thấy tội nghiệp nên dắt về nuôi, họ nuôi Rô được hơn mười năm hay hơn vậy, Rô không nhớ rõ lắm… (nhưng trên thực tế thì chỉ vài tháng thôi! Rô hiểu mình phải làm gì). Cô người Mỹ tóc vàng gật gù, ghi ghi chép chép gì đó. Và bên một căn phòng khác, ông Luân cũng đang nói chuyện với một nhóm đàn ông Mỹ khác, sau đó họ bắt tay và ông Luân đưa Rô ra về.
Cũng là lần đầu được đi máy bay, Rô không thấy vui mà chỉ thấy buồn, một nỗi buồn khó tả, Rô thấy nhớ mẹ, một nỗi nhớ mơ hồ, cũng khó nói, Rô nhớ mùi mồ hôi của mẹ, người mẹ mà Rô chỉ được một lần duy nhất trong đời ôm lấy chân mẹ và gọi bằng dì Hai. Nhưng mẹ đã rời đi. Hình như khi đủ ăn, khi có đủ thời gian để suy nghĩ thì người ta mới có thời gian để hồi tưởng. Mà trả giá cho việc để hồi tưởng này, đôi khi phải có số phận hơi đặc biệt một tí trong một thứ bối cảnh cũng đặc biệt một tí. Chứ có hàng ngàn đứa trẻ khác sống lây lất đầu đường xó chợ, chúng là con của những người lính miền Nam Cộng hòa, cha của chúng ngồi trong trại cải tạo, mẹ của chúng đã bỏ nhà đi biệt và chúng như những con chó hoang hay mèo hoang, đói khổ, giành giật từng miếng ăn và sống kiếp bụi đời nhưng chúng có được ai phỏng vấn, chúng có được ai mua về làm con nuôi đâu!
Nghĩ tới chuyện mình được mua về làm con nuôi, tự dưng Rô ráo hoảnh và thấy tự tin. Bởi ngày xưa, lúc còn ở nhà ngoại, Rô thích lão Kính, lão này buôn khoai mì, hay cho Rô cái bánh ít bột mì hoặc cho nắm bắp ngào đường. Hình như chỉ có lão là hay để ý tới Rô, hay cho Rô thức ăn. Và cái câu nói của lão khi nhìn thấy vết lằn thành sẹo trên tay của Rô khiến Rô nhớ mãi: “Buôn bán thì phải có lãi con ạ. Ta mua cây khoai mì phải kiếm lãi trên nó, người khác nhận nuôi một con người, không chừng cũng vậy, đừng buồn! Cái vết sẹo này, con biết giữ làm vốn, nó cũng sẽ sinh lãi cho con!”. Hình như cũng từ bữa đó, nhà ngoại của Rô không bán khoai mì cho lão Kính nữa. Nhưng thi thoảng, lão cũng lén cho quà Rô. Và sau đó thì Rô cũng không dám nhận quà của lão Kính vì sợ những trận đòn của cậu Út, cậu cấm Rô nhận bất cứ thứ gì của lão Kính.
Ông Luân đã mua Rô từ tay mẹ nuôi của Rô. Rô ban đầu còn hơi nghi ngại và mơ hồ không biết mình có nghĩ đúng hay không. Nhưng rồi trong một lần Rô đang ngồi học bài, lão Niên lại mò tới. Rô muốn điếng hồn vì sự xuất hiện của lão. Thời còn sống với mẹ, điều làm Rô sợ nhất và chẳng thiết sống nữa chính là lão Niên. Lão không từ bất kỳ thủ đoạn hay sự tàn nhẫn nào với Rô, nhiều lúc Rô tự hỏi không biết kiếp nào đó Rô có từng nợ nần gì với lão hay không mà lão lại hành hạ Rô đến mức khủng khiếp như vậy.Thà đánh đập hay cho ăn bữa đói bữa no như ông ngoại và cậu Út, thậm chí mắng sa sả như cậu Út, Rô vẫn không thấy đáng sợ bằng lão này. Thế nhưng hôm nay lão đến nhà ông bà Luân để làm gì.
“Tôi đến đây để dắt con trai tôi về” – lão nói.
“Con trai anh là đứa nào?”.
“Anh hỏi hay nhỉ, là thằng Lai chứ đứa nào nữa!”.
“Nó là con của chúng tôi, có giấy tờ hẳn hoi, tôi không biết anh dựa vào đâu để nói nó là con trai anh?”.
“Tôi nuôi nó từ nhỏ, tôi là người chăm bẵm cho nó…”.
“Ủa, anh nói vậy sao tôi thấy lúc tôi đưa nó về đây, anh ở đâu, chỉ thấy ông ngoại với mẹ và cậu út chứ có thấy anh đâu?”.
“Vấn đề này không quan trọng, tôi là cha nó, tôi phải đưa nó về!”.
Nói xong, lão toan đứng dậy vào kéo tay Rô về. Rô hơi khiếp đảm nhưng lần này Rô quyết tâm không theo lão về. Chỗ nhà của lão là một cái địa ngục. Rô nghĩ vậy và đứng thủ thế, dõng dạc quát: “Ông, ông đã đuổi tôi đi, giờ ông còn dắt tôi về làm chi? Về để đi giữ bò, bị ông đánh đập sao?!”.
“Mày là thằng con mất dạy, tao phải trị mày!”. Nói xong, lão rút khẩu súng ngắn ra chĩa thẳng về phía Rô. Không khí chùng xuống như có ai đó đang truyền qua một tia điện và mọi người bị điện giật đứng đông cứng. Ông Luân không nói gì, lặng lẽ đi xuống nhà dưới, mọi thứ vẫn diễn ra trong im lặng. Lão Niên đến trói tay Rô, sau một lúc không có động tĩnh gì, lão cất súng. Lúc này ông Luân lại xuất hiện ở cửa ra vào, bịt mất đường thoát của lão Niên. Ông và một người công an nữa đang chĩa súng vào lão Niên. Lão đứng trời trồng một lúc rồi hỏi ông Luân: “Ông muốn gì?”.
Ông Luân chìa một xấp tiền về phía lão Niên: “Đây, coi như tôi trả công cho anh, tôi biết thứ anh cần là nó chứ không phải là thằng Rô. Vợ anh cũng đã lấy tiền của tôi, giờ đến lượt anh. Nhưng tôi cảnh báo lần cuối, anh mà còn xuất hiện thì đừng trách tôi dữ. Vợ anh lấy của tôi ba lượng vàng, giờ anh hai triệu, tương đương với một lượng nữa. Đủ rồi nghe!”.
Nói xong, ông Luân nhét tiền vào túi lão Niên và đẩy lão ra khỏi nhà. Điều làm Rô thấy lạ là người công an cũng không bắt lão Niên vì tội mang súng đe dọa người khác. À, mà dân cùng ngành với nhau thì có bắt về rồi lại thả, không bắt, có khi được mời đi uống rượu, lại hay!
Giờ Rô mới hiểu rằng bố Luân đã mua Rô về nuôi, giá tiền là ba lượng vàng, thêm một lượng hòa giải với lão Niên là bốn lượng. Một số tiền lớn khủng khiếp trong lúc mọi người đói kém, thiếu ăn thiếu mặc.
13. Đà Nẵng
Tự dưng, y thấy thèm tuổi thơ, thành phố ấy bây giờ đã xa lạ, hiện đại và rực rỡ, chộn rộn, nhộn nhịp, không còn một Đà Nẵng của bến cảng có nhiều than. Nơi đường Bạch Đằng nhìn ra sông Hàn, có một cái bến gần chợ Hàn, có những chuyến tàu viễn dương neo đậu ở khu vực gần trước thư viện cổ, nơi mà cách đó không xa là cửa hàng hoa rau quả bao cấp của nhà nước.Và dường như thời đó, Đà Nẵng chỉ có hai trục đường chính, một trục đường của những quan chức thời Việt Nam Cộng Hòa sống trước 1975 chạy dọc theo bờ sông Hàn, song song với đường Bạch Đằng, Trần Phú, tức đường Phan Châu Trinh bây giờ và một đường nữa nằm cắt vuông góc với các con đường kia, có cảm giác như nó chạy thẳng từ miền Nam ra đâm thẳng xuống sông Hàn, đường Hùng Vương. Đường này nối với Lý Thái Tổ, đến ngã ba Cai Lang thì giáp đường Cầu Vồng và Điện Biên Phủ, đường Điện Biên Phủ lúc đó còn là quốc lộ 1A, từ miền Nam ra, đến ngã ba Hòa Khánh, nếu rẽ trái thì ra Huế, đi thẳng thì vào thành phố. Ở ngã ba Điện Biên Phủ - Hòa Khánh là điểm hội tụ bụi đời nhiều bậc nhất thành phố trong cả hai chế độ. Đĩ điếm, cướp giật, trộm cắp, xì ke ma túy đều quần tụ nơi đây, đêm đêm kéo ra đường đóng vai xe thồ, sau này là xe ôm, để cướp bóc. Từ ngã ba Điện Biên Phủ đi tới chừng một cây số là Công viên 29 tháng 3, nơi đây vốn là bãi rác trước 1975, sau này, thanh niên xung phong đào hồ, thả cá và trồng cây thành công viên, đặt tên 29 tháng 3 để kỷ niệm ngày quân giải phóng vào thành phố Đà Nẵng.
Trước công viên vẫn còn khu đất trống, nơi đây gái điếm hoạt động thâu đêm. Họ đặt những cái giường tre tạm bợ trong vườn tràm và ra đứng ngoài đường đón khách. Thường thì giá một dù có thể mua được ba bát gạo, bằng một ngày lao động của nông dân. Hầu hết các băng đảng cũ và mới như người dơi, cột cờ đều đổ xô về đây làm ăn. Rừng cây chưa đầy một cây số vuông trở thành điểm hoạt náo về đêm, một thế giới khác. Thử tưởng tượng có một rừng toàn cướp giật, đĩ điếm hoạt động huyên náo bên cạnh một khu nhà thờ cũ. Sau này, nhà nước cải tạo, xóa sổ khu rừng và mở khu phố ẩm thực, siêu thị Bài Thơ và chợ đầu mối. Các băng đảng bắt đầu làm ăn theo kiểu khác, cũng quanh quẩn đây chứ không đi đâu xa, đến thời ông Thanh chủ tịch thì tự giải tán, một phần vì già, một phần vì hết đất làm ăn. Giang hồ hay kháo nhau rằng khi một đại ca của mọi đại ca lên nắm quyền, thì các đại ca tự rút là khôn nhất.
Những năm 1980, thành Phố Đà Nẵng nếu đi vào ban trưa chỉ nghe toàn mùi cá kho dưa, đến ngã năm Phan Châu Trinh – Hoàng Diệu – Trần Bình Trọng và Trần Quốc Toản, thì nhiều khu nhà lầu tô đá rửa còn sót lại từ trước gần như vắng người. Chỉ có hai khách sạn Phương Đông và Thái Bình Dương là đèn đuốc sáng choang, nơi có những ông bà Liên Xô khệnh khạng say sau khi nốc đầy bia ở nhà hàng Phương Đông. Thường thì những đứa trẻ quê như y, khi ra Đà Nẵng vẫn thích nhất là đến khu vực này chơi, ngắm những ông bà Liên Xô và thỉnh thoảng được mang một tờ họa báo Liên Xô in bằng giấy bóng, trên đó có hình những đường phố sang trọng, những chiếc xe Volga, những đoàn tàu du lịch… Có một thế giới khác trong những họa báo Liên Xô in hình màu và giấy bóng. Tụi trẻ thành phố hay trẻ quê đều dùng những tờ báo này để bọc vở. Ngoài việc kiếm những tờ báo này, bọn trẻ còn lân la đến gần nhà hàng Phương Đông để xin cho được vài vỏ lon coca cola và vỏ lon bia. Nhưng thứ này mang về mài vào đá để bay đi phần nắp, sau đó mài giũa cho nhẵn miệng rồi làm ly uống nước. Ở thành phố thì có nhiều loại ly hơn và vẫn dùng ly này để uống nước trong gia đình với nhau, ly thủy tinh chỉ dùng để mời khách. Ngược lại, ở quê thì nhà nào khá giả một chút mới có vài ba cái ly bằng vỏ lon cộng với bộ ly thời trước để lại. Nhà nghèo thường dùng gáo dừa mài nhẵn, tra cán tre và cứ cầm gáo múc thẳng nước trong ảng mà uống chứ cũng chẳng cần đun sôi hay diệt khuẩn gì. Thường thì trẻ quê lem luốc, khỏe mạnh, nhưng bụng đứa nào đứa nấy óc ách đầy giun sán. Đó là những năm 1980 của thế kỷ trước. Những năm mà đám trẻ con lai như Rô thường lang thang ở bến xe liên tỉnh và bến xe buýt thành phố, đêm tới lại chui gầm cầu ống cống mà ngủ, có nhiều trận đánh nhau đến toét đầu chảy máu để giành một chỗ ngủ.
Hồi đó, bến xe buýt thành phố nằm ngay trước nhà hát Trưng Vương bây giờ, mùa nắng thì bụi bẩn, mùa mưa thì nhếch nhác sình đất. Những thương binh của chế độ cũ hay chống nạng ra đây đứng xin ăn. Những đứa trẻ lai thì quanh quẩn trong bến xe để gặp người hiền hậu thì ngửa tay xin vài đồng, gặp người dữ tợn thì lén móc túi. Và hình như các thương binh chế độ cũ cũng không thương gì bọn trẻ lang thang, bởi chúng không chỉ hay quấy phá họ mà đôi khi, chúng làm cho họ tổn thương, họ thấy thân phận bị hắt hủi ra khỏi lề xã hội của họ thông qua chúng. Giữa chúng và họ đều có điểm giống nhau là bị hất khỏi đời sống bình thường của một con người. Nên họ luôn tạo ra ranh giới khắt khe giữa họ và chúng. Bởi chúng là những đứa lạc loài, không có gốc gác, không mang dòng máu Lạc Hồng như họ. Và hơn hết, chúng là những đứa trẻ bất đắc dĩ, được sinh ra bởi một giây phút sơ ý hay chủ quan nào đó, một sự phối ngẫu giữa hãnh tiến, khinh bạc và cam chịu, chấp nhận. Chúng như ấn chứng của sự cẩu thả và đồi trụy của một đám đàn bà Việt mê tiền, mê sắc dục. Nhưng cũng có những người đàn bà Việt bị gia đình đẩy vào con đường này và khi đứa con ra đời, họ quyết giữ để nuôi nấng, để hy vọng một ngày nào đó chúng được trưởng thành. Nhưng đôi khi, chúng cũng là bằng chứng của một nền y học nhân bản thời chiến tranh, chống phá thai và hạn chế nó đến mức thấp nhất. Có thể nói rằng thành phố Đà Nẵng tuy không lớn bằng Sài Gòn, nhưng đây là thành phố có căn cứ quân sự của Mỹ và có sân bay quân sự dã chiến Nước Mặn do lực lượng đồng minh để lại, có bến cảng lớn, nước sâu như Tiên Sa, nên hầu hết mọi thứ giao thoa hay giao hợp giữa người Việt với người ngoại quốc đều diễn ra tại đây. Và hình như lượng con rơi, con lai do quân đồng minh để lại ở thành phố này cũng nhiều nhất nhì đất nước.
Có một điều y lấy làm lạ là cái thành phố qua hai chế độ này, mà nói chính xác là qua ba chế độ, từ Pháp cho đến cộng hòa và bây giờ là cộng sản, dường như con lai rất nhiều, nhưng hầu như không thấy con lai Tàu và con lai Liên Xô. Thời đói khổ, đàn ông Liên Xô sang chảnh, giàu có qua đây làm chuyên gia, chuyên viên rồi ở khách sạn hạng sang, nhưng nếu muốn chơi gái thì cũng lén lút ra ngoài rừng dương bờ biển hoặc rừng tràm trước công viên 29 tháng 3 mà ngã giá chứ không có bất kỳ cô chân dài nào theo họ. Mà hình như nếu có con lai cũng chỉ có vài đứa con cha Việt mẹ Liên Xô chứ không ngược lại. Nó khác hoàn toàn so với trước 1975, đàn bà Việt chạy theo đàn ông Mỹ để kiếm ăn và vô tình đẻ con, thả chúng đi lang thang mọi hang cùng ngõ hẻm. Y thấy vậy. Và hình như Đà Nẵng cũng là một trong các thành phố nhiều người Hoa sinh sống nhất nước. Thế nhưng tỉ lệ con rơi của người Hoa gần như không thấy. Cũng dễ hiểu, vì có những người Hoa tuy ở đậu trên đất Việt nhưng họ luôn nhìn người Việt bằng con mắt khinh thị, họ xem người Việt như những kẻ nô lệ chứ không phải chủ nhà. Mãi đến năm 1979, cuộc chiến tranh biên giới phía Bắc nổ ra, hầu hết người Hoa đều bỏ Việt Nam về nước theo tinh thần của Mao Trạch Đông. Những căn nhà của họ để lại trên thành phố được nhà nước trưng thu và bán phân phối cho các cán bộ. Sau này, có một số người quay trở lại Việt Nam tham quan, du lịch, họ đã chỉ cho con cháu của họ căn nhà cũ và nói rằng đây là quê hương, là nhà của mình, đã bị bọn Việt Nam cướp mất.
Trường hợp mẹ thằng Duy là điển hình. Nhà mụ ở gần khách sạn nhà hàng Phương Đông, mụ bỏ về nước năm 1979, mụ thề phải trị cho được bọn dân Việt một khi sang trở lại. Và trong lần du lịch gần đây nhất, mụ dắt mấy đứa cháu nội, con của thằng Duy tới thăm nhà cũ, mụ đã chỉ căn nhà và nói với mấy đứa cháu đây là căn nhà bị người Việt cướp mất. Mấy đứa cháu chỉ trố mắt nhìn, và mụ khuyên các cháu mụ cố gắng quay lại Việt Nam khi có cơ hội và bằng mọi giá phải lấy lại căn nhà, lấy lại đất đai.
Lúc mụ nói, Kim, con gái của Khanh đang làm hướng dẫn viên du lịch, nó phiên dịch cho đoàn khách có mụ này. Vậy là nó chửi thẳng vào mặt mụ rằng “Người Minh Hương và Phúc Kiến là những đoàn lưu dân, sang Việt Nam tá túc và sau đó sáp nhập thành con dân Việt Nam. Bà cần phải biết điều, cần phải dạy cho con cháu của mình lòng biết ơn, chí ít là biết ơn Việt Nam đã giúp cho ông bà cha mẹ của chúng có đất sống và có thể học hành, tiếp tục phát triển thành tài như mọi người. Bởi do bà ham hố chính trị, nghe theo lời của lão Mao hiếu chiến và nham hiểm nên đã bỏ nhà về lại Trung Hoa, về bên đó gặp nhiều khó khăn thì quay ra thù Việt Nam, đó là thứ tâm lý ăn cháo đá bát, và bà không có bất kỳ tư cách gì để nói rằng người Việt đã cướp nhà của bà. Việt Nam đã cho bà lưu trú và bà ra đi không một tiếng cảm ơn, giờ bà còn ăn nói hồ đồ, tráo trở, bà chỉ xứng đáng được trục xuất ngay tức khắc và không đủ tư cách đặt chân lên đất Việt Nam…”.
Không biết sau đó mụ có bị chính quyền trục xuất hay không nhưng rõ ràng là cô Kim bị trục xuất khỏi công ty du lịch vĩnh viễn, vì lý do xúc phạm đến công dân của một nước anh em. Khanh nghe chuyện này thì không nói không rằng, mượn tiền bạn bè để mở tiệc mừng cho con gái trưởng thành.
14. Thần tượng
Khanh vẫn luôn hỏi về nàng, rốt cuộc nàng là ai? Vì đứa con gái đầu lòng của anh giống hệt nàng chứ không giống mẹ nó, từ gương mặt đến mái tóc, ánh mắt, dáng đi… Dường như điều đáng sợ nhất trong anh cũng nằm ở chỗ con gái anh. Anh bắt gặp nàng bất kỳ nơi nào trong ngôi nhà nhỏ của mình mỗi khi con gái anh xuất hiện. Liệu có sự hóa thân nào đó trong cuộc đời hay nói nôm na là đầu thai? Vì theo lý giải của khoa học, thì một người nào đó sinh ra mà giống một thần tượng nào đó như Chúa Jesus, Phật Thích Ca hay các Thánh thần, Bồ tát, các nghệ sĩ lớn… là do trong quá trình mang bầu, người mẹ luôn nghĩ đến thần tượng, điều này ảnh hưởng không nhỏ đến dung mạo của đứa bé khi ra đời. Nhưng ở đây, người mang bầu là vợ anh, và cô chưa bao giờ biết về nàng, anh cũng chưa bao giờ kể cho vợ nghe câu chuyện giữa anh và nàng. Mà nếu có kể thì không tài nào cô có thể hình dung được gương mặt của nàng, bởi chính anh cũng mờ nhòa về điều đó. Bởi nàng đẹp sắc cạnh và trắc ẩn, mỗi nét của nàng đều quyến rũ, huyền nhiệm. Nhưng để nhớ từng nét thì dễ, mà ghép tất cả các nét đẹp này thành một gương mặt thì vô cùng khó. Thường thì có lúc anh nhớ tới sóng mũi dọc dừa, lúc thì anh nhớ tới ánh mắt, lúc anh lại nhớ cái cằm nhỏ chẻ mờ… Anh không tài nào gắn mọi nét vào một bức chân dung. Đã vậy thì làm sao vợ anh có thể nghiệm ra được gương mặt của nàng mà nghĩ tới.
Nhưng điều làm anh nhớ nhất và hơi ớn lạnh là giây phút giao thừa trong trại giam. Nhớ nhất, có lẽ là lúc anh và vợ nhận quyết định ly hôn. Lúc đó, anh lan man nghĩ về chiều ba mươi Tết.
*
Khanh đã nhiều lần nhớ và kể trong câu chuyện dông dài này, anh ra những ngôi mộ phía sau trại giam để thắp nhang, ngồi trò chuyện và thổn thức về thân phận con người, về số kiếp. Mọi thứ đều im lặng, câm nín, chỉ có gió, lá rừng và cỏ trên mộ bắt đầu xanh, chúng trò chuyện với anh.
Anh tìm lá khô củi khô và đốt, sưởi ấm những thân phận dưới lòng đất kia, anh biết được một số người, còn một số người anh có thể chưa từng gặp mặt mà cũng không cùng thời với anh. Có người từng là cướp, có người là sĩ quan quân lực Việt Nam Cộng hòa, có người là quân cán bị tố từng gây tội ác, có người ở trại qua hai chế độ, ốm yếu, gầy nhom, khi giải phóng về thì không đủ sức để vượt ngục nên lại được tiếp quản với biệt danh “ăn hại”. Họ thiếu lương thực, thiếu sức lực, thiếu cả vợ con trong tâm tưởng, bởi đâu đó trên mặt đất này, có thể vợ con của họ đang lênh đênh trên đại dương, may mắn thì vào tới trại tị nạn, không may mắn thì gặp cướp biển, và mọi chuyện coi như xong. Cũng có trường hợp vợ con đã rời bỏ họ khi chế độ Việt Nam Cộng hòa còn mạnh, nghĩa là họ bị thương, vào bệnh viện nằm, bác sĩ người Việt chẩn đoán phải cưa chân, cô vợ nghe vậy cắp nón quay ra, đi biền biệt, may sao khi đưa lên tàu hải quân Mỹ để cứu chữa, người đó không bị cưa chân mà chỉ phẫu thuật, và bác sĩ cảnh báo nếu trong vòng ba tháng mà có quan hệ nam nữ thì vết mỗ sẽ hoại thư. Lại cười, rằng trong cái buồn cũng có cái vui, vì nếu như có vợ bên cạnh mà ba tháng không làm gì thì e rằng quá khó, mà làm gì đó thì bay cái chân, coi như Thượng Đế cũng công bằng, được chân thì mất vợ, được vợ thì mất chân, vậy thôi. Thế nhưng chưa đầy hai năm, chân đi còn chưa kịp thẳng, ăn tiền thương binh còn chưa bám răng thì đùng một cái giải phóng về, mọi thứ nháo nhác lên cả. Người này lại phải khăn gói lên trại cùng đồng đội, vì có ai đó đã chơi ác, tố anh từng gây tội ác, mà anh có cố lục trí nhớ cũng chẳng thể tìm ra mình từng ác với ai. Khanh và anh gặp nhau chỗ này, anh biết tên Khanh nhưng Khanh mới biết tên anh lúc anh sắp lìa đời sau hai năm trong trại. Tính Khanh là vậy, có thể biết mọi thứ nhưng có thể chẳng biết gì cả.
“Anh đang nói chuyện với anh ấy?” – nàng hỏi.
“Ừ, anh chỉ muốn hỏi rằng những ngày cuối của cuộc đời, anh ấy nghĩ gì?”.
“Anh ấy nghĩ rằng sinh ra và chết đi như một cái búng móng tay, chẳng còn gì là quan trọng. Dường như thời cuộc và duyên nợ chỉ là bóng khói…”.
“Làm sao em biết anh ấy nghĩ vậy?”.
“Em suy đoán vậy, vì em cũng từng nghĩ vậy. Hồi đó, em là một cô thanh niên xung phong không xinh đẹp nhưng trắng trẻo và trong trẻo nữa, chỉ nghĩ đến lý tưởng cứu nước. Thế rồi…”.
“Thế rồi sao?”.
“Kẻ phá trinh em là cấp trên của em, dưới giao thông hào. Hắn đã làm vậy với nhiều bạn của em. Sau đó, để che giấu tội lỗi, hắn đẩy tụi em ra chiến trường Đông Bắc, và tụi em bị bọn Tàu hãm hiếp, bắt cởi quần áo để diễn trò cho chúng xem. Có nhiều bạn đã cắn lưỡi tự tử, còn em thì không!”.
“Lúc đó em nghĩ gì?”.
“Em nghĩ rằng mình đã diễn trò quá lâu trên cái sân khấu lý tưởng của mình, giờ diễn thêm một chút để sống được giờ nào quý giờ đó. Sự sống quý lắm, vì em còn chưa kịp ăn món cải ngồng xào tỏi của mẹ. Món này hồi nhỏ em không ăn được, cho đến khi lớn lên, nhìn màu hoa vàng miên man và tinh khôi của nó, nhất là những buổi sáng lạnh, tư dưng em nghĩ đến món ăn, thật là phàm tục phải không anh?”.
“À, bình thường thôi mà!”.
“Thế rồi em thèm ăn món này, nói mẹ cho em ăn nhưng chiều hôm đó em sốt li bì, mãi đến khi tỉnh dậy thì cả gia đình đã tản cư lên vùng ATK (chữ viết tắt của an toàn khu). Và cũng sau buổi đó, em được sung vào lực lượng thanh niên xung phong, đầy nhiệt huyết, mơ mộng, lý tưởng. Để rồi… vào Trung ra Bắc, lúc em bị chúng hãm hiếp, em chỉ nghĩ đến dĩa cải ngồng xào và chén cơm nóng có độn vài lát sắn khô, em sung sướng đến chảy nước miếng với hình ảnh này, bụng đói, vùng dưới nhức nhối. Chúng tưởng em thỏa hiệp và tới đỉnh nên cười sung sướng và cho em một dĩa cơm có vài lát sắn độn, vài hạt cơm trắng, một ít cải ngồng xào. Em được ăn món cải ngồng xào trong những ngày như vậy đó. Em cũng đã ứa nước mắt khi ăn…”.
“Nhưng sau này, sao em…?”.
“À, em chết vì chịu không nổi, vì kiệt quệ, mỗi ngày có đến hai chục, có khi hơn hai chục đứa thay nhau hãm hiếp em và em không biết mình chết lúc nào. Nhưng em nhớ, lúc em lìa xác, màu hoa cải ngồng đã kéo em đi, em đi mãi cho đến nơi này, vô tình có những vườn cải ngồng của cán bộ quản giáo trồng, thời tiết vùng núi miền Trung đến mùa lạnh hơi giống miền Bắc, họ mang hạt giống từ ngoài ấy vào. Và em ở lại đây cho đến nay…”.
Nghe câu chuyện của nàng, tự dưng Khanh thấy lồng ngực của mình trống và lạnh, đâu đó trong hai hốc mắt vốn đã khô cạn của anh, có thứ gì đó mặn và ấm tựa như nước mắt đã chảy xuống.
Anh không thấy gì ngoài nỗi xót xa, thương cảm và thấy rằng hình như sinh ra làm con người là để đón nhận một thứ tội lỗi gì đó với đồng loại, mà tội lỗi gì thì cũng rất mơ hồ, khó nói!
*
Rô cảm thấy mệt mỏi và không muốn gặp bất kỳ ai kể từ bữa được gặp mẹ ruột. Bởi dường như mọi sự đều có chút gì đó đổ sụp, rồi mất trọng lượng. Cái lần đầu tiên gặp gỡ sau hơn bốn mươi năm hắn không thể bên cạnh mẹ và cũng không nhận được tình yêu thương ấy, Rô nghĩ rằng mẹ sẽ khóc rất nhiều và bà nghẹn ngào nói không thành tiếng. Đường đi vòng vèo, chiếc Fortuner chạy băng qua con đèo Cổ Mã, đây là nơi mà trước khi Rô ra đời, các cô điếm Việt Nam tập trung ở đây để đợi khách mỗi đêm. Thường các cô đứng đây là kẻ hết thời son phấn, gần như thời son phấn của họ đã ném ở sở Mỹ, quán bar, và mọi thứ năng lượng có được họ dùng cho việc kiếm tiền gởi về gia đình, gởi cha mẹ, nuôi em út, xây nhà thờ họ, củng cố bộ mặt gia đình và đốt đời bằng ma túy hay rượu mạnh, thuốc lá. Thế nhưng đến khi tuổi trẻ lụi tàn, họ không những không được tộc họ đón về, chia sẻ hay thương cảm mà còn bị nguyền rủa với cái danh khá mỹ miều: “đĩ Mỹ”. Và bất kỳ cô gái nào bị gắn cái danh này thì không bao giờ có cơ hội trở lại, ngước mặt nhìn quê nhà, thậm chí không có cơ hội ghé về nhà. Nhất là trong thời đại xã hội chủ nghĩa, Mỹ là thứ sen đầm quốc tế, Mỹ xâm lược Việt Nam, Mỹ giết hại dân tộc Việt Nam, Mỹ giết người hàng loạt… Mỹ xấu xa đến độ trẻ con và người già chỉ cần nhắc tới đã bị quở trách, huống chi những cô từng ấp Mỹ hoặc để Mỹ ấp thì đương nhiên không bị xem là tội phạm, là kẻ bán nước cũng đã may mắn lắm rồi.
Tội phạm hả? Vì đã để lại một đám con lai, chúng phá phách và không chừng còn làm gián điệp cho quê cha đất tổ của chúng, tức nước Mỹ. Mẹ của Rô cũng không ngoại trừ, nghe đâu bà đã từng tới chùa để tu, nhưng rồi một sư cô trong chùa phát hiện thân thế của bà nên đã đuổi đi. Rồi bà từng đi lang thang xin ăn, đám ăn mày cũng phát hiện thân thế của bà nên không cho bà ở gầm cầu nữa. Bà lại tìm cách lên rừng trồng khoai mì nhưng không được bao lâu thì chính quyền phát giác, bởi có người từng là kỹ nữ trong các bar, giờ làm vợ của một cán bộ thôn của chế độ mới đã phát hiện ra bà, nên lại yêu cầu bà ra khỏi nơi cư trú để tránh liên lụy đến thực tại. Cuộc đời lang bạt kỳ hồ của bà cùng hai cô con gái lai Mỹ như một cái bóng. Bà có ba đứa con lai, nhưng bà chỉ giữ hai và để mất một đứa.
Nói là để mất nhưng thực ra bà để lại cho người em gái ruột, cũng là chủ quán bar mà ngày xưa bà từng phục vụ. Nơi đây, bà đã gặp những người lính Mỹ và họ đã để lại những giọt máu. Bà nhất quyết không đem cho hai đứa con gái, bởi bà tin rằng với nhan sắc của chúng, lớn lên chúng có thể kiếm được chén cơm, chế độ nào rồi cũng cần đàn bà, nhất là đàn bà hư hỏng. Mà đã là con người, nếu không may mắn kiếm cơm một cách nghiêm túc được thì cũng nên kiếm cơm một cách hư hỏng. Rõ ràng, hư hỏng mà để cho người ta biết mình hư hỏng thì tốt hơn rất nhiều so với việc đóng vai đạo đức nhưng trong lòng tối om ma mị. Bà nghĩ vậy và bám cầu, bám rừng, bám mặt đất mà qua ngày đoạn tháng.
Nhưng rồi mọi chuyện cũng không yên, đùng một cái, Mỹ quốc có chính sách rước con lai. Các con của bà có cơ hội sang nước Mỹ, sống một đời sống khác. Nhưng muốn sang Mỹ thì phải có tiền để vào Sài Gòn mà nộp hồ sơ, rồi trả lời phỏng vấn gì gì đó. Bà thì đến cái ăn còn không đủ, lấy đâu ra tiền mà mơ đi Mỹ. Cuối cùng, cuộc đời rày đây mai đó của bà được thay thế bằng một căn nhà cấp bốn, đứng tên bà hẳn hoi. Nhưng bù vào đó, bà phải chấp nhận từ bỏ hai đứa con gái và xác nhận cho nó làm con nuôi của hai gia đình giàu có. Lúc này, bà bỗng dưng nghĩ đến đứa con trai biền biệt gần hai mươi năm nay. Nó là giọt máu do bà banh da xẻ thịt đẻ ra, bà cần phải đưa nó về. Nhưng, dì của nó, tức mẹ nuôi của nó đã tuyên bố, nếu bà bén mảng tới gần nó thì hậu quả khôn lường. Bà vốn rất rành tính khí đứa em gái của bà, nó bất thường, điên không ra điên nhưng bình thường cũng không ra bình thường.
Nó luôn lẩm nhẩm “Tao sẽ giết chúng mày” bằng tiếng Việt mỗi khi làm tình với một tay Mỹ nào đó. Và hậu quả là chính nó rên la, kêu ỏm tỏi như một con heo con bị bóp cổ. Và rồi nó thù hận. Nó thù hận Mỹ chả hiểu vì lý do gì, nhưng cứ mỗi khi làm tình xong, tay lính Mỹ xuất tinh thì nó đưa hai tay bụm lại hứng lấy tinh trùng của gã lính Mỹ, sau đó hắt vào một cái bô hoặc cái khăn nào đó. Nó bảo rằng bằng mọi giá, không cho tinh trùng của quân xâm lược rơi trên đất mẹ. Cái lập luận yêu nước đầy chất đĩ của nó đôi khi làm bà buồn cười nhưng cũng xót xa cho chính bà và nó. Xót xa vì điều gì thì không hiểu được. Nó cũng giống như bà, yêu nước nồng nàn và sẵn sàng xả thân. Nhưng xả thân theo cách của một con đĩ…
“Con chào mẹ, mẹ biết con không?”.
“Rô đây mà, hồi đó hai mắt con tròn như hai viên bi, con đẹp trai nhất ở đây”.
Nghe mẹ nói đến đây thì Rô không thể nói được gì thêm, hắn chỉ biết khóc. Hắn nghẹn ngào khóc và cố hít lấy mùi già trên người mẹ, hắn hôn mẹ túi bụi. Và sau đó hắn cũng không quên trong lúc mắt mũi kèm nhèm, lấy điện thoại ra để mở facebook, mở phát trực tiếp cảnh mẹ con hắn gặp nhau. Và đương nhiên, hắn cũng không quên động viên những đứa con lai đang lây lất không mẹ không cha trên đất Mỹ rằng “Bạn hãy cố gắng tìm, nhất định bạn sẽ được gặp cha mẹ. Bạn hãy cố gắng tìm, mẹ của bạn sẽ hiện ra trước mắt bạn. Bạn không được tuyệt vọng, bạn phải luôn hy vọng và phải có niềm tin…”.
Rô nổi tiếng trên truyền hình Mỹ, bởi Rô là người bóc mẽ đời sống con lai trên đất Việt. Rô đã kể thật với truyền hình Mỹ về đời sống đau khổ, khó khăn và thiếu thốn của bản thân khi sống với ông ngoại, bị cậu đánh đập, hành hạ ra sao. Đương nhiên, Rô không bao giờ nói ra chi tiết mẹ nuôi chính là dì ruột và càng không bao giờ nói rằng mẹ nuôi đã bán Rô để lấy vài lượng vàng.
“Mẹ có biết người này là ai không?”. Rô đưa tấm ảnh cha của mình ra cho mẹ xem.
“Ờ… ai vậy hè?”, bà nhìn bâng quơ.
*
Rô không thấy buồn vì mẹ hắn không nhận ra cha hắn. Điều này làm hắn miên man nghĩ đến một câu chuyện khác, câu chuyện đầu đời của hắn. Lúc đó ông ngoại hắn chừng năm mươi hay sáu mươi gì đó, còn cậu út hắn thì lớn hơn hắn vài tuổi. Ông ngoại và cậu út chẳng thân thiết gì nhau, nhưng họ có một điểm chung là rất ưa cái đầu phát video mà với họ, nó thuộc về thế giới thượng lưu. Thời đó, ăn còn không có, muốn coi ti vi thì phải đi coi nhờ, thỉnh thoảng các đoàn chiếu phim lưu động của trung tâm văn hóa huyện về chiếu phim ở các bãi đất trống hoặc sân phơi hợp tác xã. Trước khi chiếu, họ cho vũ trang chặt tre, rào thật kỹ khu vực chiếu để bán vé. Giá vé chừng một đồng cắc, tương đương với hai ký lúa. Người lớn thèm coi phim phải đi bán lúa để mua vé, còn con nít thì chui rào hoặc nhờ người lớn kẹp nách để đi theo. Đứa nào may mắn thì bảo vệ cho vào, đứa nào không may mắn thì bảo vệ đuổi ra, lại phải nghĩ chuyện tìm một cái lỗ chó chui nào đó để chui vào. Riêng ông ngoại và cậu út thì không bao giờ thèm coi phim kiểu này, họ tự thuê băng video để coi. Và đa phần hai người coi với nhau, Rô chỉ mong hợp tác xã chiếu phim để được coi.
Rô có biệt tài mà bạn bè hắn gọi là Rô cá trê, nghĩa là hắn vừa lì lại vừa lanh và độc. Thay vì như những đứa trẻ ngang lứa, hắn phải cố gắng tìm lỗ chó mà chui rào hoặc năn nỉ xin người lớn kẹp nách. Rô thì lượm một tờ giấy bằng cỡ tấm vé, nhúng nước chè cho vàng, sau đó cắt giống hình tấm vé và chờ khi người ta chen chúc nhau vào thì Rô cũng cầm hờ tờ vé của hắn trên tay rồi chen vào, đợi qua giáp cửa, nghĩa là sắp bước qua khu vực sân chiếu mới đưa tấm vé ra và luồn người nhanh vào bên trong. Đương nhiên bảo vệ cổng sẽ phát hiện vé giả và rượt theo Rô, hắn chạy ào vào khu vực chiếu phim và chạy vòng vòng giữa đám đông, sau đó ngồi thụp xuống chỗ nào đó, vừa ngồi thụp xuống vài giây thì hắn bắt đầu di chuyển ở tư thế ngồi sang một khu vực khác. Và hình như chưa bao giờ Rô thất bại trong chuyện xem phim chui ở sân hợp tác xã.
Cả một khoảng tuổi thơ dài coi phim chui, rồi sang tuổi thiếu niên thanh niên cũng coi phim chui chẳng để lại ấn tượng gì về các bộ phim đã coi. Vì với Rô, nó nhợt nhạt, sống sượng và hình như hơi lên gân dạy đời. Nhưng dù sao thì có coi cũng sướng hơn không có gì. Đặc biệt là ở cái tuổi ngấp nghé thanh niên, Rô cũng thích đi cùng với mấy thằng bạn lượn lờ vào khu vực có các ông già đứng coi phim để chọc ghẹo. Rô nhớ ông Bảy Tài, là một ông già có con cu như củ khoai, cả đời mặc quần đùi đi làm ruộng và chim chóc cứ tòn teng nhìn rất buồn cười, được cái lão rất khó tính và cục mịch và lại có bệnh mê gái nhưng hơi đần. Thường thì cứ có phim, Rô có đúng hai việc, tìm trước một cây gai bưởi, sau đó phải chui vào cho được trong sân, tìm cho được chỗ lão Bảy Tài đứng coi phim. Và đương nhiên là biết chỗ lão đứng coi để thỉnh thoảng tiến lại chọc một phát chứ không dại gì đứng lâu, bởi thằng Dung, con trai cả của lão to khỏe như trâu, hắn là khắc tinh của Rô, hắn làm trong lực lượng vũ trang, có súng, mang đi vòng vòng tìm đứa nào chui rào thì hù dọa, thậm chí đánh đập. Thôi thì con làm cha chịu vậy.
Lão Bảy Tài lại mê đứng sau lưng bọn con gái. Lão lùn, nhiều khi đứng tới mép tai mấy đứa con gái nhưng lão vẫn thích đứng sau để coi. Không chừng, lão đứng để nhìn tóc tai vai gáy của tụi nó chứ có coi phim gì. Cái chứng của mấy lão già thả rông cả đời mà vợ chết sớm, nhưng nghèo và xấu trai nên ôm phận hẩm hiu, nghĩ cũng tội. Nhưng Rô vẫn thích chọc vì hắn ghét cái tật hống hách của cha con lão. Làm vũ trang thì có thá gì mà hống hách, coi thiên hạ dưới mắt! Rô chờ những đoạn phim hấp dẫn thì đứng sau lưng lão, lấy cây gai bưởi ra, chích nhẹ vào mông lão. Theo phản ứng tự nhiên, lão ưỡn tới trước, chim của lão sẽ đụng vào phần đùi hoặc mông của đứa con gái đứng trước. Cứ mười giây thì Rô chích một phát. Lão Bảy Tài biết mình bị chích gai vào mông nhưng hình như lão nín nhịn, chịu đựng. Ban đầu thì lão chịu đựng, một lúc, thằng nhỏ của lão cứ va quẹt, chạm vào phần thịt mềm, êm ái của gái mới lớn, nó trở nên cứng đờ ra. Vậy là canh cho tới lúc này, Rô chích một phát thật mạnh vào đít lão, theo phản ứng tự nhiên, lão ưỡn mạnh về phía trước. Lúc này, tụi con gái la toáng lên, chửi lão già mà dê. Lão thì mặc quần đùi, có gì thì thấy nấy. Lúc đó, Rô lặng lẽ chui ra ngoài ngồi coi phim, cố bụm miệng nhịn cười. Thằng Dung vũ trang hăng nhất nghe các cô la làng thì ôm súng chạy tới (sau này Rô mới biết súng không có đạn, dùng để tập ngắm thôi) và pin đèn. Đương nhiên là nó gặp cha nó đang tả tơi vì bị chửi, tát…
Nhưng hình như cũng từ sau vụ lão Bảy Tài, Rô lại sinh sự, muốn khám phá một thứ gì đó. Thỉnh thoảng, thay vì chích kim vào mông lão Bảy Tài, Rô đi ngang một đứa con gái nào đó đang say sưa coi phim, vờ vô tình quẹt lưng bàn tay vào mông nó một phát nhẹ. Cái cảm giác mu bàn tay sạm nắng lượn ngang phần mông con gái mềm mềm, rồi lọt xuống kẽ đít, sau đó lại đi lên phần mông kế tiếp khiến cho Rô thích thú. Ban đầu thì lượn nhẹ, nhanh, dần dần, Rô cho tay nó lượn mạnh, thậm chí véo vào mông con gái rồi bỏ chạy. Và hình như cũng do lần coi phim lén mà Rô mới có tính này.
Lần đó, mọi người đã đi ngủ, riêng ông ngoại và cậu út vẫn nằm coi phim trước phòng khách, khuya, Rô nghe tiếng cười nói rõ to rồi nhỏ dần, tiếng nhạc xập xình, Rô lén mò ra xem, đương nhiên là đứng phía sau chỗ hai người nằm coi nên không ai thấy Rô. Hắn thấy một cô gái Việt Nam nhảy múa giữa đám lính Mỹ, cô này múa xoay quanh cái cột nhỏ, sau đó cô cởi bỏ dần áo quần bên ngoài, chỉ mặc quần lót, cặp vú rung lên mỗi khi nhảy múa. Còn mấy tay lính Mỹ càng lúc càng hăng lên, khui bia, rót rượu, hò hét la ó cổ động cho cô gái. Và cuối cùng, cô gái cởi nốt chiếc quần lót và nhảy múa, mãi cho đến lúc đám lính la ó thì cô bước về phía trước, quỳ hai chân xuống sàn nhảy và ưỡn người về phía sau. Rô nhìn thấy một tay lính Mỹ chồm lên, sờ soạng vào ngực cô gái và bắt đầu ngửi vào phần lông đen của cô, sau đó hắn bú vào chỗ kín, cô gái ưỡn người khó chịu, sung sướng, sau đó cô bắt đầu cởi áo của tay lính Mỹ, rồi cởi phec-ma-tuya của hắn, sau đó cô thò tay vào lôi của hắn ra và bắt đầu bú mớm. Hai bên làm trò này trước sự cổ vũ của đám lính, hò hét inh ỏi. Cuối cùng, tay lính Mỹ cũng nhét được phần của hắn vào chỗ cô gái. Coi đến đây, Rô thấy nóng ran người và có một thứ gì đó bắt đầu tuôn chảy bên dưới, cái cảm giác tê dại này lần đầu tiên có trong đời. Rô vừa thích thú vừa sợ hãi.
Và sau đó là những cô gái khác xuất hiện, đám lính Mỹ lại hò hét và chia mỗi tay một cô để làm tình. Mọi thứ cứ như đang chơi đá banh, rất tự nhiên và trần trụi. Sau này, đôi khi, Rô tự hỏi có phải đó là chiến tranh Việt Nam, những cô gái kia, trong hàng trăm hàng ngàn cô gái kia, có cô nào là mẹ của hắn không. Và trong hàng triệu con tinh trùng rơi vãi trên đất Việt, có bao nhiêu con mang thân phận vô loại như hắn.
Đôi khi hắn buồn và chỉ muốn giết một thứ gì đó để trả thù một thứ gì đó rất bâng quơ và cô đơn…