Triều Sơn

Khi cỗ cúng làm xong, Ba Đèn mặc cái áo lương cũ đã vàng như ám khói và rách cả ở hai khủy tay để cúng vái. Nuôi Sẹo đứng cạnh nhìn hết Ba Đèn quỳ gối chắp tay trước ngực miệng lẩm bẩm nghe không rõ, Nuôi Sẹo chỉ nghe như người suýt soa phải bỏng. Gã nhìn mâm cơm, cút rượu mở nút để bên cạnh. Gã nhìn khói hương nhẹ tỏa xuống bay trên cái bàn thờ thấp lè tè này. Đột nhiên, gã chắp tay trước bụng.

Ba Đèn khấn và lễ cho cả nhà. Khi y khấn và lễ xong thì Nuôi Sẹo kéo cái chiếu ra giữa nhà để ăn cơm. Thằng Câm bưng mâm cơm và bỏ rượu ở trên bàn thờ xuống để giữa chiếu. Khi mọi người sắp ăn Nuôi Sẹo thấy Ba Đèn nhìn vào gậm giường để mời người nào ra ăn cơm. Nuôi Sẹo nhìn vào gậm giường có tiếng người khẽ trả lời nhưng không có ai ra. Nhờ ánh sáng ngọn đèn dầu hỏa để cạnh mâm cơm, Nuôi Sẹo nhìn thấy sau những chân giường làm bằng chồng gạch cũ hai cha con Cả Bĩ nằm thu gọn người đang ngửa cổ nhìn ra phía mâm. Ngạc nhiên một lát rồi gã mới nhớ ra là hai cha con nhà này đi trốn nợ.

Bữa cơm hôm nay Nuôi Sẹo ăn thấy ngon miệng lắm. Nhưng gã không ăn no quá như những hôm ăn cỗ nhà đám sau bao nhiêu ngày bị đói. Còn ngày mai, ngày kia nữa, gã nghĩ mai mới thật là Tết cơ mà.

Đêm hôm ấy Nuôi Sẹo nằm thao thức mãi không ngủ được. Gã nghe tiếng ro-ro ở tẩu của Ba Đèn tỏa ra mùi thơm của thuốc phiện bị đốt trên mặt lửa, nhưng gã vẫn nghe tiếng gió vi vút thổi qua vườn chuối nhà Cả Bĩ ở sau nhà. Tuy vậy tiếng gió bây giờ đã nhẹ hơn tiếng gió của mọi hôm như chính gió cũng đang từ từ nhẹ dần đi để rồi nay mai thành một thứ gió Xuân hây hây phớt bay qua những búp non lá xanh mởn mới nhú. Gã nghe thấy tiếng chó sủa ở xa đưa lại và tiếng trống cầm canh, gã lại thoáng nghĩ đến Đốc Tít. Gã tưởng như mùi nhang tỏa ra ở bàn thờ lúc nãy còn vướng vất đâu đây và có lẽ linh hồn ông bà ông vải của mấy người nhà này hiện bây giờ đã ở trên bàn thờ để ngày mai ăn Tết. Gã thấy người nhẹ nhàng như có thể ngay lúc này bay lên được. Gã cũng thấy ấm ấm. Không riêng gì gã ấm mà cả căn nhà đều ấm. Nhưng quái! Sao cái con vàng ghẻ vẫn còn rên ti tỉ ở gậm phản cháy. Gã chợt nghĩ đến hai cha con Cả Bĩ lúc này có lẽ vẫn nằm im trong gậm giường Ba Đèn. Gã nhìn vào gậm giường chỉ thấy tôi tối không nhìn ra bóng người. Còn phải trốn nợ chưa về được. Gã biết là con nợ trốn ba mươi Tết nhiều khi phải trốn đến lúc giao thừa rồi mới dám về nhà vì sợ trong năm cũ, chủ nợ đanh đá có thể trở lại vào lúc mười một giờ đêm. Tiếng trống tùng-tùng điểm canh lại theo gió bay đến. Cứ tùng-tùng mà điểm canh nữa đi. Gã nhớ đến nhiều lần gã đã được xem quan chảy: trên đường đi người đông như hội, tiếng trống cơm tòng-tòng dọn đường, tiếng trống cái tùng- tùng như đưa quan đi. Bây giờ tiếng trống tùng-tùng đây cũng đưa đêm ba mươi tháng chạp này đi, đi, đi nữa để chóng mang năm mới đến. Bây giờ vẫn còn là năm cũ. Cái năm cũ đầy đói khổ, lo lắng. Cha con Cả Bĩ vẫn nằm đấy, Nuôi Sẹo như nghe thấy tiếng thở hồi hộp của cả hai người. Còn phải lo lắng nữa. Khổ sở nữa. Cũng như vợ Tư Từ có lẽ bây giờ còn nằm lăn ở cạnh giường, mà không khéo mụ đã chết cong-queo rồi. Và những người tuần phố đêm đi qua vấp vào xác chết, đá nó xuống rãnh bên đường để lấy lối đi. Và cả hai vợ chồng người làng Lỗi bán bàn thờ ở chợ, lúc nãy có biết ngồi nhờ đám lửa và đến xin bọn ăn mày để khỏi chết đói chết rét không. Làng còn Cựu Ngôn, lúc này đang ở tù nhớ con, và còn cu Tý nữa… còn lo lắng còn đói khổ, khổ cho hết cái năm cũ này, chỉ chốc nữa thì thôi. Khi tiếng pháo giao thừa nhà cụ Lớn nổ một tràng dài là năm mới đến. Cha con Cả Bĩ có thể về được, không ai đòi nợ khi bắt đầu năm mới. Vợ, các con trốn ở đâu cũng về để sửa soạn mai ăn Tết cho yên thân. Yên thân khi nhất là được ba hôm Tết. Nuôi Sẹo ngủ quên đi lúc nào không biết.

Nuôi Sẹo mở choàng mắt nghe tiếng pháo nổ đì đẹt ở đâu vọng lại. Tết đây rồi, gã đứng dậy ra ngoài, cửa liếp còn đóng im lìm, ánh sáng bên ngoài qua bao nhiêu khe, bao nhiêu lỗ nhỏ ở cửa liếp ở đầu nhà hắt vào làm cho căn nhà ở trong khoảng mờ tỏ, tranh tối tranh sáng. Nuôi Sẹo đoán rằng bên ngoài đã sáng tỏ và sáng từ lâu.

- Năm mới chúc chú Nuôi năm nay làm ăn phát tài, tiếng Ba Đèn ở giường bên này đưa sang.

- Năm mới tao cũng chúc chú đầu năm lấy vợ, cuối năm đẻ con giai, tiếng thằng Câm tiếp theo ngay.

Nuôi Sẹo bấy giờ mới nhìn thấy hai người đang ngồi uống trà tàu ở bên giường ra vẻ thư thả, thảnh thơi lắm. Gã lúng túng chưa biết trả lời thế nào thì tiếng mẹ Lê ở trong bếp đưa ra:

- Năm mới chúc chú phát tài bằng năm bằng mười năm ngoái.

Nuôi Sẹo cuống quýt, lắp bắp nói mấy câu mừng tuổi theo như những câu mọi người vừa nói với gã. Ba Đèn bảo gã sang bên giường uống nước và thằng Câm ngồi xê vào mé trong nhường chỗ cho gã.

Tay cầm chén nước trà Tàu uống, Nuôi Sẹo cảm thấy gã đang sống trong Tết. Gã đưa vào miệng uống từng hớp khá dài. Tết ở lời mừng tuổi của mọi người, hôm nay thì chả ai còn mắng chửi gã nữa. Mọi người chẳng thân mật gọi gã bằng chú Nuôi là gì? Mùi hương thơm nhẹ ngát tỏa từ bàn thờ ra khắp căn nhà. Và tuy nhà không có pháo đốt, Nuôi Sẹo cảm thấy như có mùi thuốc pháo thơm thơm khen khét vương vấn với mùi hương. Lẫn với hương thơm, Nuôi Sẹo thấy có mùi beo béo, êm ấm ngây ngây lúc này đang ở trong bếp đưa ra. Đúng như cái mùi gã vẫn thường ngửi thấy ở hàng bà Cả Luận. Nhưng lúc này nó không phải là mùi sống no đủ của người khác. Nó là mùi thức ăn xào nấu mà mẹ Lê đang sửa soạn ở trong bếp để làm cơm cúng. Cái mùi ấy, thức ăn ấy dành cho Ông Bà Vải của mọi người trong nhà này. Nhưng chỉ lát nữa đây, khi mâm cơm cúng đã được mang từ trên bàn thờ xuống chiếu thì nó thuộc về của mấy người. Tất nhiên thuộc về cả Nuôi Sẹo. Tết là tất cả các thứ mùi vị ấy hy vọng mong mỏi ấy và sự thực ấy. Nó cứ như ngấm mãi vào người gã theo nước trà ấm, theo mùi hương để tẩy uế con người gã hết mọi lo lắng khổ sở, đổi con người gã thành một Nuôi Sẹo mới. Nuôi Sẹo đặt chén trà uống cạn vào đĩa, dừ mặt thở dài, Tết!

Buổi nước trà xong, mỗi người đi làm một việc để sắp sửa cúng sớm. Ba Đèn và thằng Câm đi sắp đặt bàn thờ, còn Nuôi Sẹo gã đi xuống bếp để làm phụ với mẹ Lê. Ở trong bếp, gã nhìn qua kẽ vách ra ngõ thấy ngõ còn vắng và êm ả khác thường. Vừa đun bếp, gã vừa để ý nghe không thấy có tiếng động gì bên phía nhà Cả Bĩ. Gã đoán là bên ấy người ta cũng đang sửa soạn cúng cơm như ở nhà này, cũng như bao nhiêu nhà khác, bất cứ giầu hay nghèo trong làng, ngoài phố.

Gã đoán chắc là họ cũng mùng tuổi nhau và lão Nhão hôm nay cũng được vợ Cả Bĩ mừng tuổi như mọi người.

Lúc sắp cúng, Ba Đèn hỏi Nuôi Sẹo, chẳng biết tên Ông bà Cha mẹ gã để y khấn, Nuôi Sẹo chẳng biết trả lời y ra sao. Ba Đèn hỏi gã rằng cha mẹ gã còn hay mất, gã cũng không hay. Ba Đèn bực mình: “Thế thì còn cúng với khấn cái con chó gì nữa”. Nuôi Sẹo đứng ngẩn mặt. Những bát cỗ cúng đã để sẵn trên mặt bàn thờ. Ngay lúc ấy thằng Câm nói đỡ: “Thôi thì cứ khấn là Nuôi Sẹo chi tổ phụ vậy”. Ba Đèn ngần ngừ một lúc rồi đi vào chiếu rì rầm khấn, lễ. Ba Đèn lễ xong, cởi áo dài và trật khăn đưa cho thằng Câm. Sau thằng Câm thì Nuôi Sẹo lại mặc cái áo the rách khuỷu tay và đội cái khăn xếp cũ ấy để lễ. Gã đứng lên, quỳ gối, cúi lễ như người bổ củi. Cuối cùng đến mẹ Lê ngồi vào chiếu lấy khăn hàng che miệng mà vái bốn, năm lần. Khi cả nhà ngồi vào bàn ăn cơm thì mọi thức ăn đã nguội ngắt nguội ngơ. Thịt gà luộc, xương lợn hầm, lòng, gan, mề xào rau cải, đĩa xôi, bát nước mắm và dưa hành. Nuôi Sẹo uống rượu nhắm thức ăn còn ngẩn ngơ nghĩ đến chuyện cúng vừa rồi. Không biết liệu ông bà gã có về hưởng được món cúng này không? Nuôi Sẹo quay nhìn bàn thờ, chỉ thấy bàn thờ vắng ngắt liền đưa ý kiến ra hỏi mọi người. Mẹ Lê nói: “Nghe thấy các cụ bảo rằng chỉ có ngày rằm tháng Bảy ở âm ty người chết mới được phép về. Chứ còn ngày giỗ, ngày Tết việc mình cúng thì cứ cúng, còn việc các cụ có về hay không thì mình biết thế nào được”. Thằng Câm vừa ăn nhồm nhoàm vừa nói: “Tâm động quỷ thần tri, mình khấn vái tên tuổi các cụ thì các cụ vể hưởng được chứ”. Còn Ba Đèn thì mắng nhẹ Nuôi Sẹo: “Chẳng biết mày có phải là ngành trưởng hay không, chứ mẹ khỉ có cái tên tuổi của ông bà cha mẹ mà cũng không nhớ thì còn nhớ được cái gì”. Nuôi Sẹo lại càng ngẩn ngơ thêm.

Nhưng mọi người quay sang câu chuyện khác, mẹ Lê nói ăn cơm xong mẹ sẽ đi sang lễ chùa Sen, mẹ tin ông thầy Kế thấy bảo năm nay xuất hành phương Bắc tốt lắm. Thằng Câm bàn sẽ đi ra ga mò vào mấy đám bạc, và Ba Đèn phải ở nhà sợ có khách đến điếu lễ buổi sáng. Rượu đã ngấm vào người Nuôi Sẹo như len lỏi thấm thía vào mọi thớ thịt. Hai tai gã đã nóng bừng bừng và cái sẹo giần giật ngứa ngáy. Ngủ hay đi đâu, gã tự hỏi. Gã thèm ăn một miếng bánh chưng, cái miếng bánh da xanh còn mùi lá luộc chín và nhân để một miếng thịt mỡ bằng hai đầu ngón tay, cái bánh chưng mới thật là Tết. Gã nhắm và uống lia lịa, tới tấp.

Khi bữa cơm xong, Nuôi Sẹo ngà ngà say muốn nằm ngủ. Nhưng Ba Đèn đã nhắc gã phải đi làm việc với anh Bũng như lời gã hẹn từ năm cũ. Y cũng nhắc luôn Nuôi Sẹo là gã đi đâu thì đi ngày mai phải có mặt ở làng vì các cụ trong làng cho biết mồng hai ngày tốt sẽ làm lễ thần ở ngoài đình.

Nuôi Sẹo đi ra để ý thấy con chó mực nhà Cả Bĩ hôm nay không sủa gầu gầu để báo hiệu cho những con chó khác trong xóm. Cái nhà Cả Bĩ lúc này cũng nằm im lìm như ngủ trễ, không một tiếng thở dài. Lão Bĩ xuyễn hôm nay cũng không thấy vác lọ đờm ra ho sù sù ở đầu nhà và đầu ngõ. Nuôi Sẹo cũng không thấy những bãi cứt trâu nóng hổi, bốc hơi. Nhưng nhìn kỹ hơn Nuôi Sẹo thấy cánh cửa liếp nhà Cả Bĩ đã mở hấp hé, gã biết nhà này đã có người xông đất rồi.

Nuôi Sẹo bước vội vã, lật đật, gã gặp trên đường ngõ làng những trẻ con ăn mặc lành lặn, hớn hở chỗ năm đứa, chỗ ba đứa, nơi đốt pháo tép đì đẹt, nơi đánh đáo ăn tiền. Những người đàn bà cùng con cái lớn nhỏ đi lễ chùa hay ở chùa về. Những người đàn ông xúng xính trong bộ áo mới, từ nhà nọ sang nhà kia mừng tuổi. Nuôi Sẹo gặp mẹ Khán Xèo, áo tứ thân, quần xồi thâm, guốc mới lẹp kẹp, gặp một người quen mẹ nhoeo nhoéo: “Năm mới mừng tuổi bác Tư năm nay giàu bằng mười năm ngoái”, khi nói mẹ vẫn đều chân bước đi như chẳng để ý đến câu trả lời của người khác.

Ở ngoài phố đông người đi lại hơn trong làng nhiều, những đứa trẻ con nhà giàu áo sa tanh, quần chúc bâu trắng. Nuôi Sẹo trông thấy một đứa mặc bộ quần áo lính thủy ngắn cũn cỡn. Những chú khách xúng xính trong cái áo dài màu lụng thụng dài gần lấp quần. Những cô gái tân thời môi trát son mặt đầy những phấn, đi nhay nhảy nhởn nhơ. Có một lúc Nuôi Sẹo thấy vợ chồng ký Giang đi ở phía ga lại, chồng mặc áo sa tanh phủ áo trắng, chân đi giày Tây, còn vợ thì áo mầu quần trắng, chân diện dép Xè Gòng, tóc vấn rẽ lệch, rõ ra vẻ tân thời lắm. Nuôi Sẹo nghĩ: “Mới đầu năm mà đã để cho con vợ nhẩy lên đi ngang hàng thế mà không sợ rông cả năm hay sao? Người có học mà lại thế nhỉ?”. Ở trước cửa điếm phố, cạnh mấy cái xe tay chỏng gọng, Nuôi Sẹo đã thấy một đám sóc đĩa và một đám chẵn lẻ. Khi Nuôi Sẹo mải nhìn một con chó sợ pháo chạy ra phía đồng thì anh Bũng ở đâu đến vừa gắt mắng, vừa đấm gã dùm dạp [?] hai ba cái. Đoạn anh nhe hai hàm răng ngựa ra cười và mừng tuổi Nuôi Sẹo. Anh hỏi Nuôi Sẹo: “Năm nay chú bao nhiêu tuổi?”. Chẳng đợi cho gã trả lời, anh nói luôn: “Mẹ cắp có cái tuổi mà cũng không nhớ”. Mọi năm anh vẫn hỏi tuổi và vẫn nói câu này, rồi lại chẳng để cho Nuôi Sẹo kịp há miệng ra nói gì, anh xô vào vai gã: “Đi đi mau lên, không có hỏng cả việc rồi, tiền đâu mà tiêu Tết”.

Nuôi Sẹo theo anh Bũng về đến nhà đã thấy chị Bũng sắp sẵn cho gã mội đôi quang gánh và hai thùng sắt Tây. Anh Bũng mặc một cái áo lưng cũ, đội cái khăn lượt rách. Rồi anh xuống bếp béo tai, lôi thằng Sản lên chụp vào đầu nó một cái khăn rộng quá. Nuôi Sẹo thấy một bánh pháo thò đầu ra ngoài bọc. Đoạn anh Bũng và thằng con đi trước, Nuôi Sẹo gánh đôi thùng đi theo sau. Ba người khởi hành cuộc đi mừng tuổi những nhà giàu trong phố.

Nuôi Sẹo gánh đôi thùng ra bến vục hai thùng nước sông. Vào nhà nào thì anh Bũng và con trai vào trước rồi Nuôi Sẹo gánh hai thùng nước vào sau. Anh Bũng mở đầu nói: “Năm mới có gánh nước mừng tuổi ông bà làm ăn phát tài bằng năm bằng mười năm ngoái”. Nuôi Sẹo không nói nửa câu, tìm vại hay bể nước để đổ gánh nước của gã. Anh Bũng lúc ấy mới bỏ giầu cau ra để lên bàn thờ rồi lễ bàn thờ ông vãi. Lễ xong, anh đợi cho lúc người chủ nhà có mặt ở đấy, anh nhăm nhăm cầm bánh pháo, tất nhiên là chủ nhà phải can anh không cho anh đốt pháo, và để mừng tuổi lại, nhà chủ phải cho thế nào để xứng đáng với cái bánh pháo mà anh Bũng dọa đốt. Thường thường người ta cũng không lấy, trả lại giầu cau anh Bũng để anh mang đi chỗ khác. Nuôi Sẹo biết là việc anh Bũng mang con và bánh pháo đi mừng tuổi dân phố là thường lệ từ lâu. Và người ta cũng lập thành lệ là trả lại giầu cau anh Bũng. Nhiều năm anh đi khắp mọi nhà giàu trong phố mà bánh pháo vẫn còn. Anh Bũng theo như lời hẹn trước với hiệu, anh chịu lỗ một ít, trả lại hiệu để người ta đem bán cho các làng vào đình đám.

Suốt hôm ấy, Nuôi Sẹo đi mừng tuổi hàng phố với cha con anh Bũng. Chiều tối lúc nghỉ việc, gã thấy người đau như dần vì anh Bũng cứ giục gã làm cố để kiếm tiền. Gã ăn cơm chiều với vợ chồng anh Bũng, gã thích lắm vì được ăn một miếng bánh chưng. Cơm xong, anh Bũng tính tiền, cho gã năm hào. Chị Bũng bảo chồng: “Thôi cứ giữ lấy cho nó, đưa cho nó nhỡ có đánh mất thì sao? Bao giờ nó về thì đưa cũng được cơ mà”. Anh Bũng nghe lời vợ bảo với Nuôi Sẹo: “Ừ thôi để tao giữ cho, đêm hôm nay mày ngủ đây, mai đi làm nữa cơ mà”. Nuôi Sẹo gật đầu, gã nghĩ: “Khéo không chị Bũng này có chửa thật”.

Tối hôm ấy gã ngủ sớm ở xó bếp, trong lúc vợ chồng anh Bũng và mấy người hàng xóm đánh tam cúc lào rào ở nhà trên.

Sau mồng một, Tết chạy nhanh không ngờ. Mồng hai, mồng ba… chiều mồng ba, Nuôi Sẹo ngẩn ngơ tiêng tiếc cái gì mà gã không biết rõ. Tới mồng sáu tốt ngày, các hiệu khách lớn đều khai trương. Họ đốt những tràng pháo dài treo từ trên gác rũ xuống tới mặt đất. Tiếng pháo đạch đạch nên thỉnh thoảng lại đùng một tiếng lớn, cứ thế kéo dài đến hàng giờ. Chó ngoài phố sợ pháo chạy đi mấy hôm Tết, đã về dần, nay lại được một bữa chạy nữa. Nuôi Sẹo đi lang thang trong làng ngoài phố thấy quả là Tết đã hết. Những đám cỏ vôi dưới đất bị xéo mãi, lại bị trận mưa hôm mồng ba xóa nhòa hết. Những câu đối, những ông Tiên Tài, Tiên Lộc dán ở cửa, ở cổng nhà bây giờ đã rách hay buộc góc bắt đầu xuống màu vàng. Trẻ con một vài đứa còn cố mang cái quần mới xuống màu cháo lòng, còn số lớn đã bị cha mẹ bắt cất quần áo đi để dành. Một số nhà hàng đã mở cửa vào ngày mồng bốn, và sau ngày mồng sáu thì không còn nhà hàng nào đóng cửa nữa. Phiên chợ huyện ngày mồng sáu đã đông gần bằng những phiên chợ ngày thường. Ở ngoài ga khách đi tàu lại như thường và những người ăn mày lại ra đủ như hồi trong năm cũ để xin tiền rêu ở sân ga.

Nuôi Sẹo cảm thấy năm đã bắt đầu trở nên cũ và hình như trên mặt những người nghèo khổ, những nét răn năm cũ đã trở về đầy đủ. Chỉ còn những người ham mê cờ bạc là còn bận chơi bời như muốn kéo dài cái Tết ra cho hết tháng giêng, tháng ăn chơi. Họ đi vầy vò (???) vào những đám bạc ở các làng lân cận vào đình đám. Chơi ở phố ga một buổi sáng Nuôi Sẹo thấy Hai Côn mặc cái áo ba đờ xuy, quần lụa mỡ gà, tay cầm cái cặp da dầy cộm và cái đèn năm bin, bước qua đường sắt đi về lối tắt tới làng Hiến đang có đình đám. Gã vừa tiêng tiếc cái Tết đã qua, vừa vui vui vì thấy mùa đình đám các làng đã bắt đầu. Từ đã mấy hôm, hôm nay, thỉnh thoảng gã nghe thấy gió đưa lại tiếng trống tùng-tùng của các làng vào đám, gã đã tưởng đến cảnh trai gái nhởn nhơ đi ra đình xem các cụ tế, xem đánh vật, xem chọi gà, xem hát tuồng chèo.

Đình đám làng Ngò bắt đầu từ mồng tám tháng giêng kéo dài cho đến mười hai mới rã đám. Trong bốn ngày, Nuôi Sẹo đều bận tíu tít. Trong suốt một năm, mấy ngày này là những ngày gã bận việc làng nhất, nào rao mõ, nào mang phần làng đi chia, nào quét dọn, hầu hạ các cụ ăn uống. Nhưng trong tất cả một năm chỉ có dịp này là gã thấy cái vinh hạnh, cái vẻ vang được ngồi một mình một mâm ở một góc đình. Gã chẳng bị đói hôm nào, trái lại còn đem đồ thừa về nhà cho Ba Đèn và thằng Câm.

Trong mấy hôm, vui cái vui chung của cả làng, nghe tiếng trống đánh đổ hồi ở hiên đình vang đi khắp làng, như vương vấn, quấn quýt bờ tre, mô đất, bụi rậm, cái nhà, Nuôi Sẹo thấy người hớn hở. Gió xuân nhè nhẹ còn vương chút man mát hơi lành lạnh. Những búp non bây giờ đã thành những lá non mơn mởn mọc vàng cả ở những đầu cành. Đây đó những cánh bướm vàng, trắng như những mảnh lá non ở cây rụng ra bay nhởn nhơ vô định. Những trẻ con còn cố mang quần áo Tết thêm mấy hôm nữa, những cô gái có áo tứ thân mới, quần nâu, hay áo dài, quần trắng đều ra vẻ chải chuốt, những bà già chống gậy còn cố chống gậy ra xem cảnh hội làng, những nhà đăng cai tế đám mang những mâm bông xôi, những con lợn luộc nằm úp sấp trên những mâm thau, những mâm cỗ đậy lồng bàn sơn son, những bạch đinh bận phục dịch các cụ trong đình với Nuôi Sẹo, những ông đàn anh vừa ăn cỗ vừa ồn ào nói chuyện việc làng ở hai bên đình, trong sân đình và ở quãng đường từ giếng xây vào tới đình, những hàng quà bán nào bánh dầy, bánh giò, bánh đúc, phở, lạc luộc, bánh đa, canh bún… mọc ra đầy cả. Những trẻ con gọi nhau nhẩy nghịch. Những cô gái nhí nhảnh làm duyên làm dáng với con trai, những chuyện con trai ghen tuông nhau vì con gái, những cánh tổ tôm của các cụ ở những đám bạc công khai hay vụng trộm ở xóm này xóm khác. Ở sân đình cờ đuôi nheo cắm đầy bay phất phới. Trước cửa đình ra hai hàng giáo mác oai nghiêm. Ở hiên đình cái trống trên giá gỗ thỉnh thoảng vẫn tung ra những tràng tùng tùng như thúc giục. Nuôi Sẹo đi lẫn vào đám người, nghe những mẩu chuyện của họ, chứng kiến những cảnh trai gái ghen tuông tưởng mình cũng như mọi người làng đang cố kéo dài cái tết cho tới ngày rã đám.

Nuôi Sẹo thích những buổi tế ở ngoài đình. Đại khái năm nào cuộc tế cũng chỉ có thế. Nhưng Nuôi Sẹo thấy mỗi lần tế thần là một lễ mới. Lúc rảnh việc đôi chút gã đứng gần vào đám đông đàn bà trẻ con già trẻ chen lấy nhau đứng chật lấy cả hai bên sân đình để xem cụ lớn Tuần chủ tọa buổi tế, xem các cụ dân rượi trong bộ áo thụng xanh, xem ông đồ Lung ngân nga giọng sang sảng đọc văn tế trước hương án. Nuôi Sẹo thích nhất là xem hát chèo hay hát tuồng ở ngoài đình. Năm nay quỹ làng không được dồi dào nên các cụ chỉ gọi gánh hát vào đêm cuối cùng mà thôi. Nhưng gánh hát này là gánh hát kép Thanh nổi tiếng trong vùng nên Nuôi Sẹo cũng như mọi người trong làng đều mong mỏi được coi buổi hát này. Đêm hôm ấy gã ra đình len mãi mới vào được chỗ gầm hương án ngồi ôm mấy cái cột cạnh thằng Khiêng trong lúc đình đã chật ních những người nói ồn ào như chợ vỡ. Cụ lớn Tuần Đan hôm nay ra đình cầm trống khai buổi hát. Nuôi Sẹo mong được coi hẳn tuồng San Hậu mà lâu lắm gã không thấy hát ở đình này. Nhưng khi người ra giáo đầu gã biết ngay là gánh hát diễn Tam Quốc. Gã hơi thất vọng, song chỉ trong lát sau gã đã mê mải xem kép Thanh trong vai Đổng Trác, đào Tý trong vai Điêu Thuyền, kép Lân người làng Hiến trong vai Lã Bố và kép Lút trong vai Tào Tháo.

Khi đám hát tàn, người làng chen nhau qua cửa đình đổ ra về thì trống canh điếm làng điểm canh ba. Nuôi Sẹo đêm nay ngủ lại ở đình để hôm sau dọn dẹp đình sớm. Tất cả gánh hát được phép các cụ, cho ngủ lại ở đình. Thằng Khiêng không muốn về nhà ở phố chợ, cũng ngủ ở trong đình với Nuôi Sẹo. Hai người ngồi ở trong hậu cung nhìn ra đám người lục-xục ở buồng làm bằng những khăn cũ khâu dính với nhau trong ánh sáng mờ vàng của đèn dầu dĩa. Mãi cho tới khi họ tắt đèn đi ngủ Nuôi Sẹo và thằng Khiêng mới nằm xuống. Nhưng thằng Khiêng chưa chịu ngủ ngay, y cứ khen đi khen lại cô đào Tý đóng vai Điêu Thuyền mãi. Y nói: “Chả trách mà cứ năm nào vào hội đình đám là khối đứa bỏ vợ theo cô đào Tý. Nhưng nghe đâu bảo rằng là cô ta đã mấy lần chửa với kép Thanh rồi. Cũng như vợ chồng rồi còn gì”. Nuôi Sẹo không trả lời. Gã đang tưởng đến bọn Đổng Trác, Điêu Thuyền, Lã Bố và Tào Tháo, cả trung lẫn nịnh lại có thể nằm đè lên nhau trong cái buồng tro chẳng rộng hơn cái bếp nhà Ba Đèn bao nhiêu. Gã nói với thằng Khiêng: “Mẹ cha cái mặt đỏ râu da dày là cái thằng Tào Tháo đồ nịnh thần”. Thằng Khiêng liền bàn ngay vấn đề trung nịnh ở trong cái bản tuồng gã đã coi, nào Chinh Đông, Chinh Tây, nào Tống Địch Thanh, nào Bao Công xử án Bàng Quý Phi. Nuôi Sẹo vừa nghe vừa thiu thiu. Thằng Khiêng đấm vào người gã. Nuôi Sẹo mở choàng mắt ra hỏi: “Cộng sản nó là trung hay nịnh?” Thằng Khiêng không trả lời và im lặng một lúc y nói ra bên cạnh: “Chắc cô Điêu Thuyền thì bây giờ cũng ngủ rồi”. Nuôi Sẹo nằm im, gã cảm thấy tết cũng đã hết mà hội làng cũng hết ở đêm nay. Ngày mai ở đình chỉ còn những mảnh vỏ bưởi, mảnh giấy và bụi đất mà người ta đã mang vào tối hôm nay, những miếng vải, miếng bông dính phấn, dính son, mà gánh hát để lại… Gã buồn buồn nghĩ: không biết tết này ông, bà, cha, mẹ gã có về để hưởng được những thứ của gã cúng hay không? Hay là phải cầu bơ cầu bất lang thang đi húp cháo lá đa?

Mồng mười, mười một mười hai tháng giêng… Khác với dạo mùa đông, ngày bây giờ càng xa tết càng dài thêm như tranh lấn với đêm đang thụt lùi dần. Trái với mấy hôm tết và hội làng, ngày bây giờ lại ra vẻ như kề cà chẳng thèm vội. “Ra giêng, ngày dài tháng rộng.” Những lá non đã thêm nâu xanh và mọc rậm chi chít ở các bụi. Trời thỉnh thoảng nắng hoe hoe, một thứ ánh sáng vàng trong tươi. Tuy vậy ở trong bóng dâm người ta còn thấy ớn lạnh, có khi nổi gai ốc. Nuôi Sẹo đi ra ngõ đã thấy đồng hiện ra một màu xanh mướt, bát ngát tới những bờ tre làng, màu xanh lam đậm rõ nét. Những chim sẻ đồng phan phát cánh bay tan ra trên mặt lúa khi chân người bước tới. Nuôi Sẹo nhiều lúc như ngửi thấy mùi hương của đồng tỏa ra những cây lúa con gái mon thon, óng ả, chân dầm nước, mùi hương nhẹ thoang thoảng như tiếng ca lênh đênh chơi vơi của những người làm cỏ ruộng.

Những khi lang thang ở trong làng, ngoài phố, Nuôi Sẹo lại cảm thấy cái năm nay vừa hôm nọ đây còn mới mà bây giờ đã cũ, cũ như những rổ rá bằng tre mà người ta bỏ quên trên gác bếp. Không phải cũ trên cảnh vật, mà cũ trên mặt người. Lại những bộ mặt nhăn nhó, lo lắng vì đói khổ, rách rưới, nợ nần, túng thiếu. Cũng may là Nuôi Sẹo năm nay vẫn được các chủ nợ mượn đi đòi nợ luôn luôn. Gã thấy trở lại đời sống thường, thỉnh thoảng vào lúc rảnh việc lại ra thơ thẩn ở phố ga để kiếm việc làm thêm ngoài việc đòi nợ.

Đêm hôm mười tám tháng giêng, Nuôi Sẹo đang ngủ bị đánh thức chồm dậy. Gã nghe thấy tiếng trống ngũ liên đổ hồi. Gã run rẩy cả người. Gã định đẩy cửa liếp đi ra. Nhưng thằng Câm nghiến răng chửi gã: “Đéo mẹ mày muốn chết hay sao mà ra”. Và giầy gã nằm lăn xuống ổ. Gã nghĩ đến Đốc Tít. Gã nghe tiếng trống như đánh ở bên tai và hình như có tiếng kêu làng nước, kêu giời. Một lát sau, tiếng trống và tiếng người kêu đều im thì Nuôi Sẹo lại thấy như có tiếng chân người chạy thình thịch và bó xéo ở đầu ngoài ngõ. Rồi im lặng. Nuôi Sẹo lại nhắm mắt ngủ lại.

Sáng hôm sau, Nuôi Sẹo dậy đã thấy thằng Câm ở ngoài về kể chuyện Đốc Tít hôm qua về làng. Thực ra thì Đốc Tít không về, chỉ có những bộ hạ của y về thôi. Vào khoảng canh hai bắt sang canh ba, trong lúc không ai ngờ thì chúng vào trong làng tự lúc nào chẳng ai biết. Mới đầu chúng ra điếm bắt trói tất cả tuần có mặt tại điếm. Một người tuần cưỡng lại và định chạy trốn bị một đứa cao lớn chém cho một nhát dao xẻ cả vai. Sau đó một số đến đứng chiếm ở các lối và các ngõ chính và một số đi đến nhà ông Hội Đỉnh. Khi chúng đi vào được trong nhà rồi thì chúng bắt trói cả nhà ông Hội, nhét giẻ vào miệng, từ ông Hội, bà Hội, con gái cho đến con trai là cả Chung và con dâu vợ cả Chung. Đoạn một đứa trong đám bỏ ra hai bao trà tàu Chính Thái và một con dao găm để trong một cái khay và nói: “Các quan lớn theo lệnh của bác Đốc đến đây để mang vợ cả Chung này về làm vợ năm”. Nói rồi, chúng vác luôn vợ cả Chung và chẳng lấy đồ đạc của cải gì hết.

Khi bọn cướp đã đi xa người hàng xóm mới kêu làng nước, tiếng trống ngũ liên mới nổi lên. Mười lăm phút sau, lính huyện tới đổ nhào đi sục sạo khắp trong làng ra đến ngoài phố. Thằng Câm nghĩ Tư Bường chủ mưu chuyện này. Nuôi Sẹo, nghe xong câu chuyện, người nổi máu hăng. Gã liền ra ngoài thì quả nhiên đã thấy người làng túm tụm để bàn tán về cái lễ cưới vợ năm của Đốc Tít tối qua. Đi gần đám người đứng ở cửa điếm, gã nghe thấy người ta đang nói về chuyện con dao và hai bao chè. “Chắc con dao găm và hai bao chè vẫn còn ở nhà ông Hội chứ”. Đâu có, phải đem ngay trình quan chứ, chốc nữa quan đến khám và làm biên bản, việc gì còn phải đem đi trình. Nuôi Sẹo bước ra phía hàng bà Ba Mãnh, tự hỏi: “Sao không thấy Đội Hướng mang khẩu súng hai nòng ra bắn phát nào cả”. Tới hàng bà Ba Mãnh, gã cũng thấy người ta đang đứng túm tụm nói về chuyện này.