Nhật Chiêu

Đôi lời về “Thơ tượng quẻ” Nhật Chiêu

Ở đây có hai thành phần: Tượng quẻ và Thơ.

Tượng Quẻ: Kinh Dịch thâu tóm các mối quan hệ trong vũ trụ trong 64 Quái, tức quẻ (tám quẻ nội x 8 quẻ ngoại): Tỷ, Đại hữu, Phục…

Tượng theo Kinh Dịch là “Tứ tượng”, là cấp độ biến hóa thứ nhì sau quan hệ bao quát đầu tiên “Lưỡng nghi” (Lưỡng nghi sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái, bát quái biến hóa vô cùng).

Tôi không nghĩ Nhật Chiêu dùng từ “tượng” theo ý này, mà muốn người đọc hiểu “tượng” là “symbole”, tức là hình đồ thể hiện quẻ, kết bởi các hào âm – dương (vạch đứt – vạch liền).

Để anh sắp xếp mỗi bài thơ theo hình đồ ấy.

Tượng, Quẻ nguyên si của Kinh Dịch, thời buổi online này ai thích tìm hiểu chỉ cần Google là biết.

Sáng tạo của Nhật Chiêu là ở Thơ.

Lời Thơ được gợi hứng từ hàm nghĩa của các quẻ. Nói cách khác, nhà thơ phải “minh họa” chủ đề cho trước, nhà thơ bị “đặt hàng”. Điều này tối kị cho sáng tác. Nhưng tất nhiên, khác hẳn các kiểu “minh họa”, “đặt hàng” vụ lợi vụ danh thường thấy, Nhật Chiêu đã “tự đặt hàng”, tự nguyện “minh họa” những đề tài triết lý, trừu tượng. Truyền thống Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm. Cũng vẫn thường “kỵ” với Thơ hiện đại. Người Việt hiện đại nhìn chung không ưa Thơ triết, Thơ trừu tượng, thích Thơ tình, thơ kể, Thơ tả, thích cụ thể.

Thử thách là ở đây.

Bây giờ ta tạm quên “quẻ”, “tượng”, chỉ đọc Thơ:

Quẻ “Kết giao” trừu tượng đã được tình hóa, cảnh hóa, cảm giác hóa, Thơ hóa thế này:

… ngực nàng mọng môi mưa đầy

nàng một cõi mưa nghìn tay

Quẻ “Quay về” được nâng lên một tầm Triết, Phật triết, minh triết, quay về bản thể uyên nguyên, và đầy sảng khoái (nhắc nhớ tiếng thét lạnh cả thái hư của Thiền sư Không Lộ):

… rồi một ngày quay bước lại

đưa chiếc bóng về tinh khôi

cười vang trong cuộc quy hồi

“Trong đất cây mọc” thì bản thân tựa đề đã là Thơ, là Triết, được Nhật Chiêu “minh họa” sống động:

… trong lòng đất có mầm cây

điệu ca thầm không ai hay

Còn nữa, trên đây chỉ trích mấy câu bất chợt.

Trăm năm trước, Apollinaire đã bày cuộc chơi “thư đồ thi” (calligrammes). Nhật Chiêu chơi cái này kiểu Đông phương. Thêm một cách Chơi Thơ cho Thơ phong phú. Nhưng Chơi kiểu gì, cũng phải là Thơ cái đã. Thơ Tượng Quẻ là những bài Thơ, không ít bài hay.

Tác giả mới công bố 8 bài tập trung vào cụm chủ đề “đất, lửa, nước, gió” (tứ đại, bốn thành tố làm nên tất cả thế giới vật chất, theo Kinh Phật). Ta có quyền chờ đợi 56 bài nữa cho đủ 64 quẻ Thơ.

Hoàng Hưng