Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Albert Camus
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Cazaubon
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Bill Hayton
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Kha Tiệm Ly
- Khải Đơn
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Hạnh
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Mão Xuyên
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyễn Bính
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Ngân Vi
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Thịnh
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Hồng
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thụy Anh
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn An
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Trứ
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Âm
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefan Dege
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Văn học miền Nam 54-75 (484): Dương Kiền (kỳ 2)
MÁU CỦA MẸ
Con của mẹ,
Trong chốn vô cùng nhơ nhớp của đời mẹ, mẹ viết cho con những dòng này.
Ôi con của mẹ, con không thể nào tưởng tượng được cảm giác của mẹ lúc này. Con không thể nào tưởng tượng được cảm giác của mẹ muốn nôn ra khỏi thân thể tim, phổi, ruột non, ruột già.
Mẹ đang sống mà như không sống, không biết mình sống, không nghĩ rằng mình có thể sống được trong nỗi đau khổ ê chề, thê thảm tột cùng này.
Mẹ có còn xứng đáng kêu lên hai tiếng “Con ơi!” không? Con có còn đủ can đảm gọi lên hai tiếng “Mẹ ơi!” không? Con ơi, con quả thật là con dứt ruột của mẹ, con quả thật là đứa bé hai mươi năm trước mẹ tưng tiu trong lòng, cho con bú mớm, sung sướng và đau khổ vì con. Nhưng lúc này mẹ phải trốn chạy con, trốn chạy hình hài của mẹ, trốn chạy máu mủ của mẹ, trốn chạy như trốn chạy một định mệnh thảm khốc.
Mẹ trốn chạy tội lỗi mà độ lượng bao la của Thượng Đế cũng không thể tha thứ cho mẹ con ta.
Nhưng mẹ con ta nào có phải đích thực là thủ phạm của tội lỗi nhơ nhớp ấy. Có lẽ chính Thượng Đế, chỉ Thượng Đế mà thôi. Vậy mẹ phải tìm ai để quỳ gối thú tội đây, tất cả thế gian không hình thù này, những con người không mặt mũi này, và Thượng Đế tội lỗi này!
Mẹ muốn ôm con khóc cho vơi lòng mẹ, nhưng ý muốn ấy lại khiến da thịt mẹ rùng rợn trong cảm giác kinh tởm.
oOo
Neron gấp lá thư bỏ vào phong bì. Chàng mỉm cười một mình. Tâm hồn người lính Mỹ trẻ rộn ràng hướng về người yêu hòa lẫn với hình ảnh miền Florida rực rỡ biển, trời cùng những cánh đồng cỏ bao la.
Neron là một quân nhân được gởi sang công tác tại miền Nam Việt Nam. Chuyện viễn du khá dài và khá xa ấy không khiến cho Neron buồn cho lắm, vì Việt Nam tuy thật xa lạ và ít được nhắc nhở tới trong các bài học địa dư khi chàng còn ngồi ở High School, nhưng dãy đất cong queo ấy không xa lạ với chàng trong tâm tưởng.
Việt Nam! Việt Nam! Điệp khúc ấy cứ lẩn quẩn trong ý nghĩ chàng, như một lời kêu gọi chưa thành hình nhưng âm vang mời mọc, quyến rủ. Vì Việt Nam là hai chữ được ghi trong khai sinh của chàng: John Neron, con của Robert Neron (gia nhập quốc tịch Hoa Kỳ) và Lê Thị Phượng (quốc tịch Việt Nam). Chàng là một đứa con hai dòng máu, ba quốc tịch. Nhưng dân tộc Hoa Kỳ vốn là một dân tộc tạp chủng, trường hợp của Neron không phải là một ngoại lệ và chàng không có mặc cảm của một đứa con hoang trôi dạt giữa một xã hội xa lạ. Dù sao Neron không thể không nghĩ tới “nước mẹ” của mình. Khi còn đi học chàng đã hỏi thầy giáo về địa danh Việt Nam. Nhưng câu trả lời sơ sài và giáo khoa không đủ làm Neron thỏa mãn. Chàng đi tìm Việt Nam ở những tấm bản đồ thông thường. Neron không tìm được gì nhiều hơn về “nước mẹ”. Cuối cùng khi Neron đã gia nhập quân đội Hoa Kỳ và khi được chọn một trong các quốc gia Viễn Đông để phục vụ, chàng đã không ngần ngại ghi: “Việt Nam”. Người nhận giấy đã thoáng ngạc nhiên, không phải vì địa danh Việt Nam mà vì hai chữ Việt Nam có mang đủ dấu nặng, dấu ô.
Lựa chọn Việt Nam Neron phải xa Jean cả một Thái Bình Dương. Jean là người yêu đã đính hôn của chàng. Nhưng không thể lựa chọn khác. Tiếng gọi huyền bí xa xôi của “nước mẹ” bắt buộc Neron phải tìm về con đường ấy. Neron đã giải thích với Jean và Jean hiểu chàng, chàng ngạc nhiên Jean còn tán đồng ý nghĩ của chàng.
Jean đáng yêu biết mấy, Neron nhủ thầm. Từ ngày chàng sang Việt Nam đến nay, đã được tròn hai tháng, đều đặn mỗi tuần hai lần những cánh thư của hai người vượt đại dương để tới với nhau. Và chiều nay lá thư của Jean vừa tới. Và chiều nay trong trí tưởng của Neron nồng hơi thở của Jean, nồng hương thơm của cánh đồng lúa miền Floride, trang trại nơi Jean đang nghĩ hè, nơi Neron và Jean đã dạo bước, nơi trên một bãi cỏ mượt, Jean đã gối đầu lên tay chàng thì thầm những mơ ước tương lai.
Ngoài phần dành cho tình yêu chan chứa của Jean. Neron cũng dành một phần tâm hồn chàng cho việc khám phá “nước mẹ”. Neron đã không thất vọng. Chàng tìm thấy ở đây câu trả lời cho nỗi băn khoăn bấy lâu dường như trước kia tâm hồn chàng có một nơi trống trải, có một chổ thiếu sót, nay đã được lấp đầy. Chàng đã học được, đã cảm thấy được thái độ hướng nội của người Việt. Chàng đã có thể hiểu được sự vật không phải bằng sự vật mà bằng tương quan giữa con người với sự vật. Chàng đã được thấy những người Việt sống trong những hoàn cảnh vật chất chỉ bằng một phần trăm hoặc một phần ngàn một người Mỹ như chàng, nhưng chàng biết chắc chắn rằng họ không đau khổ. Chàng đã có lần viết cho Jean: “Em ơi, thật là kỳ diệu, không phải sự kỳ diệu của Kim Tự Tháp Ai Cập hay những vườn treo Babylone, mà là sự kỳ diệu nơi những con người nghèo nàn, giản dị nhưng đã có một thái độ sống đẹp đẽ chừng nào!”
oOo
Mẹ không biết bằng cách nào mẹ có thể bắt đầu câu chuyện của mẹ, đúng hơn, câu chuyện của mẹ và con. Có lẽ mẹ đã lúng túng vì trong những ngày thơ dại của con mẹ đã không có dịp ru con vào giấc ngủ bằng những câu chuyện cổ tích với câu mở đầu: “Ngày xửa ngày xưa… ” Nhưng thôi, mẹ có thể bắt đầu giản dị bằng cách gợi lại thời gian mẹ gặp cha con. Năm ấy mẹ mới mười tám tuổi, tuổi đẹp của đời con gái.
Và hình như lúc ấy mẹ cũng đẹp, thật đẹp. Nhan sắc mẹ đã làm điêu đứng không biết bao nhiêu chàng trai đeo đuổi mẹ. Họ sẵn sàng quỳ dưới chân mẹ, tôn sùng mẹ, hiến dâng mẹ tất cả những gì họ có. Nhưng mẹ vẫn kiêu hãnh xua họ sang hai bên con đường mẹ đi, cười cợt trên những đau khổ của bọn đàn ông si tình ấy. Mẹ như một bông hoa nhiều sắc nhưng lắm gai, không để cho bàn tay ô trọc nào xâm phạm.
Và rồi mẹ đã gặp cha con. Và mẹ đã ngã vào ông mặc dù ông mang một dòng máu khác. Ông là sĩ quan trong quân đội Pháp, người Pháp đối với người Việt lúc ấy là kẻ xâm lăng. Nhưng ông cũng như một số người Pháp ý thức khác, dằn vặt bởi nỗi ô nhục vì vai trò nhỏ nhoi của mình trong guồng máy thực dân khốc liệt. Tâm hồn của ông bẩm sinh đa cảm, ông sinh trưởng tại Alsace và huyết thống ông có pha trộn dòng máu germain nên ông thông cảm thật nhanh, thật bén nhạy với những người dân bị trị nhưng quật cường. Ông hiểu rõ giá trị củ dân tộc Việt. Ông kính trọng và giúp đỡ họ trong phạm vi ông có thể giúp đỡ được.
Mẹ gặp ông và yêu ông, tình yêu đến như một phép lạ. Quả thật là một phép lạ. Bởi vì nếu không là một phép lạ hẳn mẹ không đủ can đảm vượt ra ngoài vòng cương tỏa của gia đình và xã hội để yêu ông và chung sống với ông. Gia đình mẹ mặc dù tân tiến và đã cho phép mẹ theo học chương trình văn hóa Tây Phương cũng vẫn không thể chấp nhận một người rể ngoại quốc, nhất là một người thuộc khối người Pháp xâm lược, mặc dù cá nhân người đó ra sao. Muốn hiểu phần nào thành kiến khắt khe của các gia đình Đông phương về phương diện hôn nhân của con cái, con có thể tìm đọc East Wind West Wind của Pearl Buck. Ngoài gia đình mẹ, họ hàng, bè bạn, xã hội… lại còn khắt khe hơn. Họ có một danh từ để chỉ những người làm vợ Pháp: “Me Tây”. Me tây có nghĩa là cặn bã, là những người đàn bà còn tồi tệ hơn bọn đĩ điếm. Ai đã là me tây là người đó đã cắt đứt mọi liên lạc với người chung quanh và bất cứ ai cũng có quyền khinh bỉ, phỉ nhổ một cách công khai.
Yêu cha con, mẹ đã phải chấp nhận hoàn cảnh của một “me tây” mẹ đã mất từ những người đồng hương xa lạ đến những người thân yêu ruột thịt. Mẹ lặng lẽ về nhà chồng, bữa tiệc cưới duy nhất là bữa tiệc cưới thu hẹp giữa năm ba người bạn thân của cha con.
Mẹ thú thật có buồn rầu và bơ vơ nhưng mẹ không hối hận. Mẹ đã đặt tình yêu đúng chỗ. Cha con là một người có nhân cách và độ lượng, tâm hồn ông có những băn khoăn sâu xa của một kẻ bị lưu đầy. Những người như ông thường cô đơn trong những hoài bão đốt cháy lòng mình. Mẹ càng hiểu càng yêu ông hơn, càng tận tụy làm tròn nhiệm vụ một người bạn đường của ông hơn.
Mẹ hoàn toàn được sung sướng. Mẹ không còn buồn rầu và bơ vơ nữa. Ngược lại, cha con cũng hiểu và cảm động trước mối tình của mẹ. Ông hiểu mẹ bị sỉ nhục bởi chính đồng bào, bè bạn và thân nhân của mình. Nhưng không phải vì bênh mẹ mà ông trở lại thù ghét những người ấy. Ông chỉ phàn nàn về những biên giới phi lý mà nhân loại đã vạch ra. Ông cố gắng tiến tới gần, quan sát, khám phá tâm hồn người Việt để một ngày nào đó ông có thể xóa nhòa biên giới ấy. Càng khám phá, ông càng kinh ngạc và có lần ông xúc động nói với mẹ:
“Những tinh hoa phương Đông thật đẹp nhưng cũng thật âm thầm, người Tây Phương chỉ biết say mê cảnh sắc, thường khó lòng khám phá vẻ quyến rủ kỳ bí ấy. Anh là một kẻ thật nhiều diễm phúc: Anh được ân hưởng tình yêu tuyệt vời của em. Càng gần em khiếu cảm nhận của anh càng bén nhậy để có thể tới chỗ hòa đồng giữa hình và thể, giữa vũ trụ và con người. Anh cảm tạ Thượng Đế đã sắp đặt cuộc gặp gỡ này, cho anh được đóng vai Từ Thức trong truyện truyền kỳ của xứ sở em”
Trong hai năm, mẹ và cha con triền miên trong giấc mộng mà giác quan không đủ để đón nhận hạnh phúc, mà hạnh phúc như một chất men làm choáng váng lòng người. Ôi, giờ đây mẹ còn nuối tiếc sao khoảng thời gian ấy không ngừng trôi, sao ngoại giới không “đứng” lại, đông đặc lại như một khối pha lê chẳng bao giờ chuyển biến nữa!
Rồi một tai nạn xảy ra cho cha con, một tai nạn tuy nhẹ không đến nỗi tàn tật nhưng đủ để cha con được giải ngũ. Cùng lúc ấy, một người họ xa đề nghị cha con sang Mỹ cộng tác kinh doanh. Tiếng gọi phiêu du trong huyết quản người dân miền Alsace một lần nữa đưa đẩy cha con và lúc ấy có cả mẹ, tới một chân trời mới. Dĩ nhiên mẹ lưu luyến quê hương và chẳng bao giờ muốn rời xa nhưng như mẹ đã nói, người đàn bà Á Đông chấp nhận một cách tự nhiên uy lực của người chồng. Để yêu cha con. mẹ đã mất tất cả bè bạn họ hàng, mẹ chỉ còn biết nương tựa nơi ông và như một con chiên ngoan đạo chỉ biết in dấu chân của mình vào đúng dấu chân con chiên đầu đàn, đàn chiên chỉ vẻn vẹn có con số hai. Lúc ấy cũng là lùc mẹ đã mang con trong lòng mẹ.
Cha con dỗ dành:
“Con chúng ta đã là một phối hợp tuyệt hảo về huyết thống, nhưng anh còn muốn nó được lớn lên trong hoàn cảnh của một quốc gia đang vươn mình. Với tâm hồn Á Đông phong phú và với tinh thần không khí Viễn Tây, anh tin chắc nó sẽ là một con người điển hình cho thế giới ngày mai. Em không ước mong một tác phẩm tuyệt mỹ như thế sao?”
Ông vừa nói vừa để tay lên bụng mẹ, hầu như muốn truyền thông ý tưởng của ông cho con. Nhưng dù cha con hữu lý hay không, mẹ bao giờ có thái độ khác hơn là tuân phục.
Bấy lâu, mẹ có bao giờ ngờ đời mẹ luôn luôn là những chuyến viễn du. Nhưng như mẹ đã nói,mẹ không hề hối tiếc. Được chung hưởng hạnh phúc cùng cha con dù chỉ trong giây phút để phải chịu đựng cả trăm năm đau khổ, mẹ cũng cho là đời mẹ đã được Thượng Đế đãi ngộ quá nhiều.
Mỹ Quốc đối với mẹ quả là một thế giới lạ lùng. Tất cả sức mạnh của quốc gia trẻ trung ấy đều vươn lên bằng hình khối. Cuộc sống hối hả như muốn khuất phục mọi định luật về thời gian. Mọi giá trị của xã hội Mỹ đều đo lường bằng kích thước và mọi kích thước đều vĩ đại. Cha con sau bao nhiêu nằm bị dồn ép khả năng và ý chí trong khuôn khổ của đoàn quân viễn chinh lạc hậu đã được đánh thức trong cái đà sống cuồn cuộn ấy. Ông lao mình vào công việc, ông tận dụng trí tuệ đê xây dựng và sáng tạo. Ông thường nói với mẹ: Người ta đã đánh giá nhầm các doanh nhân. Doanh nhân ở đây cũng là một thứ nghệ sĩ.
Về phần mẹ, tuy mẹ có bỡ ngỡ với cuộc sống mới nhưng mẹ luôn luôn cố gắng để khỏi làm bận lòng cha con. Nhưng mặc dù cố gắng, khí hậu miền bắc nước Mỹ cộng với cách sinh hoạt mới và lòng hoài tưởng quê hương cũ làm cho sức khỏe của mẹ suy kém trông thấy trong khi chỉ cỏn non một tháng trời nữa thì mẹ sinh con. Nhiều đêm tỉnh giấc, cha con thấy mẹ còn thao thức thì ông cảm thấy bị cắn rứt như đã phạm một lỗi lầm không thể tha thứ. Cho đến một hôm bác sĩ tỏ ý lo ngại nếu sức khỏe của mẹ không khá hơn, sự sinh nở có thể là một trường hợp nguy hiểm, cha con dẹp bỏ mọi công việc dở dang để đưa mẹ đi tĩnh dưỡng tại một làng nghỉ mát hẻo lánh nhưng thơ mộng và gần với sắc thái Việt Nam trên bờ biển Los Angeles. Những buổi chiều thần tiên, mẹ và cha con kề vai đắm mình trong khung cảnh bao la của trời và biển, đã trở nên bất diệt trong tâm tưởng mẹ. Cha con thường gượng nhẹ hôn mẹ và thì thầm:
“- Thần nữ Á Đông huyền diệu của anh!”
Nhưng than ôi, cũng nơi ấy đã chôn vùi đời mẹ vì cũng nơi ấy, mẹ đã mất chồng, con đã mất cha khi chưa kịp mở mắt chào đời. Một hôm cha con nể lời mời của người hàng xóm, cùng đi câu ngoài khơi trên một con thuyền nhỏ. Mẹ mang con trong bụng đã khá nặng nhọc nên thơ thẩn ở nhà một mình. Sáng hôm ấy nắng ấm, trời và biển trong xanh, nhưng bỗng quá trưa trời trở cơn giông bất ngờ và cha con biệt tích trên mặt biển.
Sóng gió lớn khiến các tầu cấp cứu cũng không thể nào hoạt động được. Mẹ không thể mô tả hết nơi đây nỗi kinh hoàng và niềm đau đớn của mẹ. Sáng hôm sau khi vớt được xác cha con thì mẹ đã như người chết rồi. Và mẹ mê man từ hôm ấy cho đến ngày sinh con. Sinh con rồi mẹ còn ốm hơn ba tháng. Khỏi rồi mẹ còn ở trong trạng thái tinh thần mê hoảng ngót nửa năm.
Người họ xa đã mời cha con sang đây săn sóc mẹ khá chu đáo và đặt tên cho con là John Neron. John ơi, con có thể nào hiểu được nỗi khổ đau của mẹ. Tình yêu đã mất, người yêu đã mất, quê hương đã mất, bè bạn và họ hàng đã mất, mẹ còn gì để sống ngoài con của mẹ. Nhưng con còn thơ dại quá, mẹ có đủ sức gây dựng cho con không, người mẹ bạc nhược từ thể xác đến tinh thần này?
Chao ôi, ngày đêm mẹ khóc mà không nhỏ nước mắt, sự khóc than khô héo đó biểu lộ một trạng thái tinh thần hiểm nghèo: những đau khổ dồn nén lúc nào cũng rình rập để biến thành trận cuồng phong thổi tắt ngọn lửa sinh lực nhỏ nhoi còn lại của mẹ.
Mẹ tự lượng không đủ sức nuôi con, mẹ cũng không muốn nhờ vả đến người họ xa của cha con vì dù sao đối với những người còn lại- là mạ và con- đôi bên cũng chưa kịp có mối giao tình thắm thiết. Mẹ đành giao con cho một viện mồ côi. Mẹ muôn vàn có lỗi với con, nhưng con hãy rủ lòng thương mẹ, John nhé!
Buổi sáng trước khi ôm con đến viện mồ côi, mẹ ru con lần cuối bằng một bài ca dao của quê hương mẹ:
Trèo lên ngọn đông,
Trông sang ngọn bắc.
Trăng sao vằng vặc,
Lòng mẹ bời bời,
Con ơi con ngủ đi thôi,
Cha mẹ cầu trời con chóng lớn khôn….
Lúc ấy con chưa đầy năm, nào con có hiểu gì đâu. Nhưng hình như con đang chìm đắm trong giấc mơ vô thức nào nên con nhoẻn miệng cười, nụ cười làm mẹ nhẹ hẳn lòng, mẹ tin rằng Thượng Đế đã truyền thông sự thương yêu của Người cho con và con đã sẳn sàng tha thứ cho mẹ. Sau khi gửi gấm con cho những nhà từ thiện,mẹ thu xếp trở về quê hương. Nhờ sự giúp đỡ của lãnh sự quán Pháp, nơi mà cha con có người quen, mẹ được bước chân xuống tầu ở New York hướng về Thái Bình Dương. Trong những ngày lênh đênh, biển và trời không bão tố nhưng lòng mẹ là cả một trận cuồng phong. Chiều chiều mẹ ngồi trên boong tàu, mắt mở mà không nhìn; gió thổi, sóng vỗ hay sương rơi mà mẹ không hay biết, vì mẹ đang hân hoan sống với cha con, sống với những kỷ niệm hình như đã xa xôi lắm, mặc dù cha con mới mất chưa đầy một năm.
Mẹ mỉm cười. Mẹ thì thầm những lời tình tứ. Mẹ ôm hôn một hình bóng đang kề bên vai mẹ. Khi đêm xuống hẳn và gió quất buốt da thịt, mẹ choàng tỉnh, người nóng bỏng như đang lên cơn sốt dữ dội. Mẹ vùng chạy về cabin nức nở gọi tên cha con, gọi tên con trong bóng tối tàn nhẫn.
Nhiều lần mẹ muốn gieo mình xuống biển cả. Mẹ tin rằng làn nước trong xanh kia sẽ phủ lấy mẹ trong sự êm mát khôn cùng, rong rêu sẽ kết thành hoa lá dựng cho mẹ một mùa xuân vĩnh cửu. Và điều mà mẹ tin chắc hơn cả là trong hương sắc mùa xuân ấy, cha con sẽ dang rộng hai cánh tay đón mẹ, nước mắt hội ngộ thừa làm cho biển cả dâng cao và những xúc động ái ân say đắm sẽ mặn nồng hơn ức tỉ những tinh thể vô cơ chứa đựng bởi đại dương.
Nhưng không hiểu sức mạnh nào đã giữ mẹ lại. Thực tình mẹ không hiểu, bởi vì mẹ làm gì còn lý trí để hiểu.
Mẹ về đến quê nhà đúng lúc chiến tranh bùng nổ ở Âu Châu lôi cuốn Mỹ Châu và sau đó lan tràn sang Á Châu. Từ đấy mẹ đứt đoạn với con, đúng hơn mẹ đứt đoạn với cơ quan từ thiện nhận nuôi dưỡng con.
John ơi, nguồn sống cuối cùng của mẹ đã mất. Như chiếc lá trên dòng, mẹ buông thả đời mẹ cho định mệnh khắt khe.
oOo
Sài Gòn ban đêm đối với Neron không rực rỡ bằng một khu phố trung bình của New York, nhưng sau gần một tháng công tác tại một quận lỵ nghèo nàn xơ xác Neron cũng cảm thấy vui thích được về đây.
Buổi chiều vừa có một cơn mưa nhỏ, đủ ướt mặt đường và nhờ thế bớt đi phần nào bụi bặm và oi bức. Neron đi qua các cửa hàng còn trưng đèn sáng, tò mò ngắm nhìn nhưng không chủ đích. Từ lâu chàng định mua tặng Jean một món quà đặc biệt Á Đông, nhưng có lẽ chàng nên nhờ một người bạn Việt Nam “cố vấn”, chắc chắn sẽ gây thích thú bất ngờ cho Jean nhiều hơn. Không chủ đích, Neron dễ dàng bị hấp dẫn bởi âm thanh rộn rã của một bản nhạc Rock vọng ra từ một phòng trà. Neron gần như bị thúc giục bởi nhu cầu phải tiêu cho vơi số tiền, tuy chẳng nhiều lắm, của hai tuần lương vừa lĩnh chiều nay.
Ngồi trên chiếc ghế cao, Neron nhìn vào ngực người chiêu đãi mặc áo hở cổ và cười. “Cảnh này chẳng nên kể với Jean”, chàng nghĩ thầm.
Qua mầu vàng óng ánh của ly whisky, mọi vật như bị uốn cong và có một vẻ đẹp ngộ nghĩnh. Neron chợt nhớ chàng đã có cảm tưởng ấy trong một quán rượu nhỏ gần khu đại học, nhưng lúc ấy chàng chưa đủ tuổi uống rượu và chàng chỉ ngắm nhìn vẻ cong queo của đồ vật trước mắt qua lớp thủy tinh của vỏ chiếc chai coca- cola hiền lành. Sự liên tưởng ấy khiến Neron cảm thấy hãnh diện thực sự là người lớn.
Ánh sáng trong phòng mù mịt khói thuốc. Neron dựa lưng vào quầy nhìn mấy cặp đang nhẩy ngoài piste. Tầm mắt bâng quơ của Neron chợt ngưng lại ở một góc tối phía đối diện. Một người con gái – đúng hơn một người đàn bà – đang ngồi một mình, đầu hơi cúi thấp, mái tóc xõa che khuất một nửa khuôn mặt. Tuy không nhìn rõ, không hiểu tại sao Neron vẫn đinh ninh người đàn bà có một vẻ đẹp gợi cảm nhưng kín đáo, một vẻ đẹp thuần túy Á Đông.
Neron vẫy một người chiêu đãi đứng gần đấy và hỏi:
– Tôi có thể nói chuyện với cô kia được không?
– Of course, boy!
Chữ “boy” tinh nghịch không khiến cho Neron bực tức vì chàng đang tự hài lòng và dễ tha thứ. Từ khi bắt gặp người đàn bà với vẻ ngồi lơ đãng trong bóng tối, Neron bị thu hút một cách kỳ lạ, không như một sự đòi hỏi thể xác, cũng không như sự nao nức chờ đón người yêu sau mỗi giờ tan học. Chàng cảm thấy, mà không hiểu, ở người đàn bà ấy có một vẻ gì lôi cuốn bí ẩn.
Người chiêu đãi lấy tay ra hiệu. Người đàn bà rời bỏ vùng bóng tối của nàng tiến về phía Neron. Chàng không nhầm, nàng đẹp thật. Tuy nàng có vẻ lớn tuổi nhưng thời gian hình như không tàn phá mà còn mài giũa cho viên ngọc thêm trong sáng.
Nàng đưa tay cho Neron bắt và hơi phát một nụ cười. Neron thầm nghĩ: “Mình đã gặp nụ cười này trong giấc mơ nào đây”. Đột nhiên Neron cảm thấy bối rối, mặc dù chàng biết mình đang đối diện với một “joy girl” không hơn không kém.
– Anh vừa từ mặt trận về?
– Sao cô biết?
– Biết chứ! Người Việt Nam có một khứu giác quen thuộc với chiến tranh. Dù anh có trút bùn đất trong bồn tắm, rửa mặt bằng nước hoa và gội đầu bằng whisky, tôi vẫn ngửi thấy.
– Ồ, tôi không thích loài chồn, cô đừng làm tôi sợ. Cô tên gì?
– Liên, tiếng Việt Nam có nghĩa là “hoa sen”.
– Thế thì tôi cứ gọi cô là Hoa Sen nhé? Nào, cô Hoa Sen, cô nhẩy với tôi bài này nhé!
– Đồng ý… còn tên anh?
– John. Cô nói tiếng Anh thật lưu loát, tôi từng gặp nhiều người Việt học rộng cũng không nói được như cô. Cách phát âm của cô khiến tôi nghĩ cô đã phải từng sống ở Hoa Kỳ.
Nàng nói sang vấn đề khác:
– Anh còn trẻ, quá trẻ nhỉ? Anh đã đủ tuổi uống rượu chưa?
– Ở tiểu bang tôi thì vừa đủ?
– Anh ở tiểu bang nào?
– Florida.
– Đẹp lắm! Những cánh đồng cam miền Floride thật tuyệt!
– Sao cô biết?
– Tôi xem…Informations et Documents.
– Cô uống rượu nhé?
– Một chút thì được. Anh cũng đừng nên uống nhiều, tôi không thích săn sóc học trò say rượu.
– Tôi là học trò?
– Chứ gì? Đừng nên tập làm người lớn. Hết hạn quân dịch anh lại trở lại đại học, phải không?
– Phải. Cô thông minh nhưng quái ác. Có người yêu như cô chắc tôi không dám dở trò gì.
– Anh có người yêu chưa?
– Rồi. Nàng dễ tính hơn cô, khuyến khích tôi uống rượu và hút thuốc.
– Nếu tôi là mẹ anh, tôi sẽ đánh đòn cả hai. Đi quân dịch, anh được lựa chọn đơn vị đồn trú, có người yêu ở Mỹ sao anh lại chọn Việt Nam?
John nói dối:
– Tôi không tự hỏi như thế bao giờ. Vả lại tôi chỉ phải xa người yêu trong một năm. Tình yêu xa cách là một cơ hội thử thách quý giá….Việt Nam đối với tôi hình như có một sức quyến rủ thật khó hiểu.
– Bây giờ anh đã hiểu chưa?
– Chưa. Ai dám tự hào hiểu Việt Nam, nói chung cả Á Châu, chính là người không hiểu gì cả.
– Biết như thế là anh hiểu rồi đấy. Ở đại học chắc anh học về văn hóa Á Đông?
– Không. Tôi chỉ lập lại ý kiến của một ký giả trong bài báo mà tôi đọc đã lâu.
– Anh có vẻ già dặn hơn tôi tưởng và không nông cạn như hầu hết người Mỹ mà tôi đã gặp. Với anh, tôi may mắn không phải nói chuyện về Marilyn Monroe, về Paul Newman hay kiểu áo của bà Jacqueline Kennedy. Nhưng không khí này quả cũng không thích hợp để anh tìm hiểu Á Đông đâu.
– Phải đấy. Cô có thể đi với tôi tới một chỗ khác tĩnh mịch hơn không?
– Không hiểu tại sao với anh tôi bằng lòng ngay mặc dù chưa “điều đình” gì cả. Nhưng tôi tin là anh không để tôi thiệt.
Neron đưa nàng ra khỏi vũ trường. Dáng nàng mảnh khảnh và cao. Bỗng dưng Neron muốn nắm lấy tay nàng như từng nắm lấy tay Jean những lần đi dạo bên nhau. Nàng hơi rụt tay lại khiến Neron cảm thấy vui thích, nỗi vui thích thật trẻ con.
– Tôi ít gặp một người làm nghề này có một kiến thức như cô, kể cả người Mỹ. Nếu từ cô mà suy luận về trình độ của người Việt thì người Việt đã vượt người Mỹ nhiều lắm.
– Tôi không muốn mang tiếng tự kiêu, nhưng quả thật tôi là một ngoại lệ. Và cả anh nữa, anh là một ngoại lệ đối với tôi.
Neron đưa nàng vào một quán nước ở bờ sông. Đối diện nàng. Neron nhận thấy trong vẻ đẹp của nàng có một vẻ mệt mỏi yên tĩnh.
– Tôi có cảm tưởng ít khi cô vui thật tình.
– Tôi không bao giờ vui thật tình. Từ hơn 20 năm nay.
– Hơn 20 năm? Cô nói thản nhiên như nói về một chớp mắt. Hơn hai mươi năm mà cô không có một phút nào sung sướng sao?
– Không! Tôi đã chôn vùi sự sung sướng của tôi chung với nấm mộ chồng tôi.
– Chồng cô chết đã 20 năm? Cô trẻ hơn tuổi nhiều quá.
– Đó là một hình phạt cay đắng của Thượng Đế. Người giữ gìn tuổi trẻ và sắc đẹp cho tôi nhưng lại cướp mất hạnh phúc của tôi. Càng trẻ đẹp tôi càng cô đơn hơn. Tôi mong được già, được xấu, để được mau tái ngộ với chồng tôi.
– Mỗi người Á Đông là một vũ trụ. Càng đặt bước vào càng thấy mênh mông.
Nàng quay mặt nhìn ra dòng sông đen im lặng chảy. Vầng trán nàng thật cao và thanh khiết.
Neron không còn ý nghĩ nàng là một người đàn bà bán thân.
Bỗng nàng quay lại nhìn sâu vào hai mắt Neron, chàng cảm thấy như nàng khẽ rung mình và cất tiếng nói thoảng qua như một hơi thở:
– Ồ, mắt anh có một màu đen thật đẹp. Mầu mắt ấy thật hiếm ở một người tây phương. Có lẽ hôm nay là một ngày vui của tôi sau hai mươi năm buồn nản. Anh là tiếng vang của hạnh phúc đã mất, dội lại từ một thế giới nào thật xa. John, thật tình tôi thích anh. Anh hứa sẽ không trả tiền tôi như đối với các người đàn bà khác nhé.
Nàng đưa tay nắm lấy tay Neron để trên bàn. Bàn tay nàng ấm áp như được sưởi ấm bởi nhiệt tình.
Ra khỏi quán. Neron hôn nàng dưới một tàn cây. Trong ý nghĩ, Neron văng vẳng nghe chính lời chàng khẽ gọi: “Jean! Jean!”
oOo
… Và định mệnh quả thật có khắt khe. Chiến tranh tàn phá quê hương mẹ, tàn phá nốt cuộc đời mẹ.
Không dám trở về với gia đình, không dám tìm lại bè bạn, mẹ bơ vơ với hai bàn tay trắng trong khi khói lửa xô đẩy xứ sở này vào đói khát, lầm than, tàn phá… Quân đội Nhật chiếm đóng bán đảo Đông Dương, thi hành một chính sách cai trị cực kỳ khắt khe và vô nhân đạo. Dưới gót sắt của chiến tranh, con người mê hoảng trong những thảm trạng khủng khiếp.
Số phận mẹ còn bi đát hơn. Vì mẹ là một người đàn bà mất chồng, mất mọi niềm tin yêu trần thế. Mẹ làm sao còn đủ nghị lực, dù chỉ chút ít nghị lực, để phấn đấu.
Với số tiền nhỏ của cha con để lại, mẹ sống vất vưởng ngót một năm trời ở Sài Gòn. Sau đó mẹ gặp một người bạn cũ của cha con. Trước đó ông có đồn điền cao su khá lớn ở Xuân Lộc, một thị trấn cách Sài Gòn chừng 60 cây số. Nhưng từ ngày quân Nhật chiếm đóng. Ông cũng như mọi người Pháp khác mất địa vị thống trị và giờ đây là kẻ thất thế. Ông trốn lên Nam Vang là nơi áp lực của người Nhật không đến nỗi bóp chết mọi hoạt động của người Pháp. Gặp mẹ và được biết những gì xẩy ra cho mẹ, ông tỏ vẻ xúc động. Những người đang thất vọng, dù thất vọng vì những lý do khác hẵn nhau, có lẽ cũng dễ dàng thông cảm nhau hơn.
Ông đề nghị đưa mẹ lên Nam Vang và giúp mẹ tìm kế sinh nhai. Mẹ không phải suy nghĩ lựa chọn, vì mẹ còn có gì khác đâu để lựa chọn.
Ở Nam Vang, mẹ tương đối được đầy đủ về vật chất. Ông bạn của cha con nói sẽ giúp mẹ tìm kế sinh nhai, nhưng thật ra mẹ không phải làm gì, mẹ hoàn toàn nhờ cậy vào sự trợ cấp của ông.
Mang ơn nặng, mẹ lại không có cách để trả. Mẹ chỉ còn có tấm thân đã nguội lạnh này. Mẹ biết ông cũng thật tình yêu mến mẹ. Nhưng mẹ có thể nào đi bước nữa trong khi tình yêu đối với cha con còn như cuồng lưu chảy trong huyết quản mẹ.
Sau một thời gian suy nghĩ đắn đo, mẹ để lại cho ông một bức thư trần tình hẹn ông một kiếp nào đó, mẹ sẽ trả món nợ vô giá kiếp này, rồi từ giã Nam Vang tìm đường về Sài Gòn.
Ít lâu sau mẹ được tin ông tử nạn trong một trận oanh tạc của phi cơ đồng minh. Dường như mẹ là kẻ luôn luôn gieo tai họa cho những ai thiết tha đến mẹ.
Mẹ lại rơi vào tình trạng bơ vơ như cũ. Chẳng bao lâu mẹ phải bước chân vào con đường bán thân nuôi miệng. Con có thể hỏi tại sao mẹ không thể chung sống với người bạn cũ của cha con, mẹ lại có thể chấp nhận chung đụng với mọi người đàn ông xa lạ khác? - Lý do của mẹ giản dị lắm: nếu chấp nhận một người duy nhất là mẹ phải chấp nhận chia xẻ, dù chỉ phần nào, tình thương yêu và nghĩa chồng vợ, là mẹ đã phản bội cha con. Tình yêu của mẹ và cha con không thể chia xẻ, không thể hao mòn, không thể có sự hiện diện của người thứ ba. Thà mẹ dửng dưng mua bán xác thịt với nhiều người còn hơn mẹ phải chung sống và yêu thương một người không phải là cha con.
Vì vậy, cho tới bây giờ mẹ đã thực sự làm đĩ, một thứ đĩ dày dạn và chuyên nghiệp, mẹ vẫn luôn luôn tự hào đã một lòng chung thủy với cha con.
Tuy nhiên trong thời gian đầu mẹ mới chỉ huyễn hoặc và lợi dụng lũ đàn ông đam mê sắc đẹp của mẹ. Mẹ chưa phải bán thân bệ rạc như bây giờ. Nhưng rồi cũng đến lúc khổ đau và thời gian tàn phá sắc đẹp của mẹ, mẹ phải chịu trăm ngàn nỗi đắng cay của một con điếm tầm thường, bị dày vò bởi trăm ngàn con quỷ vật dục. Để đổi lấy manh áo. Để đổi lấy miếng cơm.
Nhiều lần mẹ nghĩ đến cách tự giải thoát. Mẹ có còn gì đâu để tha thiết với thế gian này? Lòng mẹ nguội lạnh và dửng dung Nhưng John, con có biết tại sao mẹ cố sống hay không? Mẹ hy vọng một ngày kia mẹ dành dụm được một số tiền để sang Mỹ gặp con. Mẹ đã từng cố gắng liên lạc với cơ quan từ thiện nuôi dưỡng con nhưng chẳng may hội thiện ấy đã giải tán, họ chỉ trả lời cho biết con đã được gửi cho một cơ quan khác từ năm 10 tuổi, nghĩa là cách đây chừng hơn 10 năm. Mẹ lại tiếp tục dò hỏi thì được biết con đã xin xuất viện và vào đại học. Mẹ vui mừng khôn tả. Thế là con đã thành người. Mang ơn Thượng Đế, con của mẹ đã có một chỗ đứng dưới ánh mặt trời, đã có thể kiêu hãnh vươn lên. Người mẹ tội lỗi của con lòng nhẹ những khắc khoải, tưởng như thể vừa trút ra khỏi thân thể chính sức nặng thên thể mình, tuy nay chỉ còn sống với một chút ảo mộng cuối cùng của đời mình. Ảo mộng? Phải, vì ảo mộng đó mẹ đã cố kìm hãm ý muốn mãnh liệt trực tiếp viết thư cho con. Mẹ mơ tưởng một ngày nào đó, bỗng dưng mẹ xuất hiện trước mặt con, ôm con vào lòng và gọi tên con! Khi ấy, mẹ là một người đàn bà hoàn toàn khả kính, một người mẹ hoàn toàn trong sạch. Con sẽ hãnh diện vì mẹ. Rồi mẹ sẽ kể lại cho con cuộc đời và những đức tính của cha con để con có thể hãnh diện vì cha.
Mẹ ôm ấp giấc mơ ấy từ hơn một năm nay. Mẹ thêu dệt những chi tiết đẹp đẽ chung quanh giấc mơ của mẹ. Mẹ hình dung gương mặt con, gương mặt mà không hiểu vì sao mẹ tin tưởng một cách chắc chắn phải là phản ảnh từ tâm hồn đến thể xác cha con. Hy vọng ấy mang đến cho mẹ một nguồn sống vô biên.
Và con ơi, thật là thê thảm. Để đạt được giấc mơ ấy, mẹ tận tụy làm đĩ nhiều hơn. Để có tiền. Để sớm được đặt chân lên đất Mỹ một lần nữa…
oOo
Neron khẽ cựa mình rồi lại tiếp tục ngủ, và trên môi chàng hình như vừa thoáng một nụ cười. Có lẽ chàng đang nghĩ đến Jean, đang mơ đến Jean. Nằm nghiêng mình một bên, Liên ve vuốt những sợi tóc vàng xõa trên trán Neron. Lần thứ nhất trong đời làm đĩ, Liên không cảm thấy tởm sau khi chịu đựng thân thể đàn ông.
Neron còn trẻ, thật trẻ, so với tuổi đời cũng như tuổi đời của nàng. Neron còn đầy vẻ ngây ngô của cậu bé mới lớn. Lúc đưa nàng vào phòng, Neron đã lúng túng khổ sở.
Liên thấy chàng vụng về lật úp chiếc ảnh bán thân của một thiếu nữ để trên bàn ngủ đầu giường. Nàng mỉm cười thoải mái dễ chịu. Liên không yêu Neron, dĩ nhiên, vì nàng không còn yêu ai được, nhưng thật tình thấy thích Neron. Thích vẻ mặt hiền lành và nụ cười trong sáng, nhất là con mắt to đen, con mắt không tây phương chút nào với cách nhìn thật phong phú và nồng cháy.
Trong giây phút cuồng nhiệt, sự cuồng nhiệt mà Liên ngạc nhiên không hiểu vì sao nàng có được sau bao nhiêu năm dạn dày và nguội lạnh, Liên cười hỏi Neron:
– Hẳn đây là đầu anh phạm tội?
Neron ngượng nghịu gật đầu.
Liên xoa rối thêm mái tóc của chàng:
– Đừng buồn anh! Ngày mai anh sẽ cảm thấy mình lớn hơn, đàn ông hơn. Anh sẽ trưởng thành đối với Jean, cảm tưởng ấy khiến anh vững tin ở tình yêu của mình. Đó là bí quyết của hạnh phúc. Đàn bà thích tuân phục và ngưỡng mộ nam tính. Rụt rè, chiều chuộng hay nhu nhược có thể làm anh mất tình yêu mà ngạc nhiên không hiểu vì sao.
– Em đã từng yêu ai chưa?
– Có! Em yêu chồng em, tuyệt đối và vĩnh viễn.
– Chồng em có những gì khác những người đàn ông khác?
Liên hôn phớt lên trán Neron, thì thầm:
– Đừng hỏi, anh! Em không muốn nhắc đến chồng em lúc này. Thượng Đế khắp nơi, nhưng chúng ta chỉ cầu nguyện Thượng Đế trước bàn thờ ngài.
– Em có cho anh gặp lại nữa không?
– Có lẽ không. Vì em có cảm tình với anh. Với những người đàn ông khác, em kiếm tiền và không xúc động ái ân. Với anh, em nối tiếp giấc mơ ân ái với chồng em, nhưng thể xác anh lại không phải là thể xác chồng em, vì thế em sợ. Em không muốn phản bội, em không thể phản bội, dù dưới bất cứ hình thức nào.
– Chao ôi, chồng em thật là một người nhiều diễm phúc.
oOo
Giữa cơn thủy triều, Neron và Liên sống thực cho mỗi người với mỗi xúc động riêng biệt, của bề ngoài hai cuộc đời riêng biệt. Nhưng họ hòa chung nỗi dạt dào đắm đuối….
Trong ánh sáng mờ nhạt của ngọn đèn ngủ, Liên lặng lẽ ngắm nhìn vẻ mặt vô tư và trẻ thơ của Neron. Liên vuốt ve sống mũi gồ cao của Neron như vuốt ve một vật thân yêu đã mất từ lâu. Những kỷ niệm xưa cũ sống lại.
Liên chợt nhớ nàng đã từng vuốt ve chàng như vậy, và áp má vào môi chàng để cảm thấy hơi thở đầm ấm phớt qua. Chàng thường tỉnh giấc bất ngờ, ôm nàng trong vòng tay, dỗ dành:
– Ngủ đi em, nữ thần Á Đông nhỏ bé của anh!
Chao ôi, nữ thần giờ đây đã gãy cánh, đã sa hai chân xuống bùn lầy, chẳng bao giờ còn bay lên trời cao được nữa.
Liên cúi nhìn Neron, người lính Mỹ trẻ, thân thể to lớn kềnh càng nhưng vẫn còn đầy đủ những nét vô tư bé bỏng. Liên cảm thấy trìu mến thương yêu, một tình cảm thật tự nhiên, như đã từ lâu lắm nàng đã có sự ràng buộc tha thiết nào với hắn, chú bé John, Liên mỉm cười nghĩ thế.
Liên ôm Neron vào tay, vỗ về, và bỗng dưng nhớ tới một điệu ca dao:
Trèo lên ngọn đông,
Trông sang ngọn bắc.
Trăng sao vằng vặc,
Lòng mẹ bời bời,
Con ơi con ngủ đi thôi,
Cha mẹ cầu trời con chóng lớn khôn….
– Tại sao em khóc?
– Em khóc đấy ư? Ồ, nước mắt em tự dưng chảy ra mà em không biết. Đã lâu lắm em không khóc, khóc được em thấy nhẹ hẳn lòng. Có lẽ vì được hưởng một đêm tuyệt diệu như đêm nay, em sung sướng đến phát khóc.
– Em là một người đàn bà lạ lùng. Từ lúc gặp em, anh luôn luôn bỡ ngỡ. Yêu em thì hẳn là không, nhưng anh quý em, mến em, trọng em nữa, Hoa Sen của anh ạ! Tâm hồn em là cả một khu rừng. Tuy em phải làm một nghề xấu xa, nhưng khu rừng tâm hồn thì dễ gì những bước chân trần tục có thể xâm phạm được.
– Cám ơn anh. Thôi, ngủ đi John!
– Em đã đánh thức anh, vậy em phải hôn anh cho tới bao giờ anh ngủ lại, Hoa Sen nhé!
Liên cười vui:
– Thế thì anh sẽ thức cả đời, nếu anh không van em đừng bỏ tù môi anh nữa.
Liên hôn trên trán, lên mắt, lên mũi, lên môi Neron.
Neron mỉm cười khoanh tay trước ngực nằm thật ngoan.
oOo
Neron, con của mẹ. Đến đây, mẹ phải gọi hẳn tên con, Neron ạ. Vì tuy con chỉ tự xưng với mẹ là John, cái tên của tám mươi phần trăm người Mỹ, cũng như người Việt có tên Hùng, tên Thịnh…Nhưng Jean thì đã đề sau bức ảnh tặng con rõ ràng, đầy đủ: John Neron!
Chính vì con đã lật úp ảnh của Jean trên bàn ngủ mà mẹ nhìn thấy. Trời, mẹ như người xảy chân từ trên núi cao xuống một vực thẳm không đáy. Mẹ không tin mắt mẹ, những đốm sáng nhức nhối nhảy múa trước mắt, mẹ phải nhắm mắt lại định thần giây lát rồi đọc đi đọc lại.
Nhưng vẫn chỉ hai chữ ấy: John Neron!
Neron là cái tên đặc biệt ít người có, trùng tên với một bạo chúa La Mã. Nhưng mẹ vẫn hy vọng người đàn ông nằm kia không phải là con mẹ, không phải là đứa trẻ bé bỏng hai mươi năm trước, và chỉ là một sự trùng hợp hiếm có mà thôi. Mẹ quyết tìm thêm bằng chứng – bằng chứng hắn không phải là con mẹ—để được hoàn toàn an lòng.
Lén lút như một kẻ trộm, lặng lẽ như một con mèo,mẹ lục lọi đồ đạc trong phòng. Đây rồi, tấm thẻ quân nhân của con có ghi đầy đủ tên họ cha mẹ. Mẹ ngã xuống sàn gạch, tinh thần hôn mê, hoảng loạn. Neron! Neron! Trời ơi, con đấy ư? Sao định mệnh lại xui khiến mẹ gặp con trong cảnh ngộ này? Thần kinh mẹ tê liệt đến không còn biết đau khổ, không còn biết kinh ngạc, không còn biết hổ thẹn….Chỉ còn cảm giác sợ hãi cùng cực khiến chân tay mẹ run lẩy bẩy không sao kìm hãm được. Mẹ bò dần tới bên giường. Một khoảng cách chừng hai thước mà mẹ bò không biết trong thời gian bao lâu.
Đây rồi, khuôn mặt của con. Đây rồi, chiếc mũi, đây rồi, cặp mắt, đây rồi, đôi môi, đây rồi, vầng trán, đây rồi, vành tai, đây rồi, ngón chân, đây rồi, ngón tay….. Đây rồi, tất cả, tất cả rõ ràng là hình ảnh cha con. Sao mẹ không nhận ngay ra điều ấy. Trời con của mẹ! Robert ơi, hãy tha thứ cho em! Neron ơi, hãy tha thứ cho mẹ!
Mẹ muốn ôm con vào lòng nhưng mẹ không dám. Thân thể nhơ nhuốc này không có quyền âu yếm con nữa. Sao mẹ con ta lại gặp nhau trong hoàn cảnh thê lương và ghê tởm này? Mẹ và con đã phạm trọng tội nào khiến Thượng Đế phải trừng phạt bởi hình phạt nặng nề đau đớn này?
Neron! Neron! Con có hiểu cho lòng mẹ chăng? Neron, nếu con hiểu rõ những gì đã xảy ra, phải đương đầu với sự thật thảm khốc, con có đủ can đảm để tiếp tục sống trên trần thế này không?
Run rẩy quỳ gối bên con, hàng chục lần, hàng trăm lần, mẹ định đưa tay định vuốt ve con, nhưng mẹ không dám. Mẹ sợ làm con tỉnh giấc. Mẹ chợt nghĩ nếu bây giờ con mở mắt nhìn mẹ, chắc mẹ sẽ ngất đi. Lạy trời, may mắn thay, con vẫn đắm chìm trong giấc mơ bình yên. Vầng trán con vẫn phẳng lặng. Đôi mắt con vẫn tươi tắn.Nhưng nếu tình cờ con mở mắt? Một cảm giác lạnh buốt chạy dọc xương sống mẹ. Nếu con mở mắt lúc ấy,chắc hẳn con sẽ vui vẻ đưa tay ôm lấy mẹ như ôm một tình nhân, hay nơn nữa, như ôm một con điếm. Ý nghĩ ấy khiến máu mẹ như sắp trào ra khỏi cuống họng, sắp ứa ra khỏi các lỗ chân lông. Mẹ muốn nôn ra khỏi thân thể tim, gan, phổi, ruột non, ruột già…Chân tay mẹ cứng lại nhưng rồi với một cố gắng phi thường, mẹ vội vã mặc quần áo, đi giật lùi từng bước, mắt đẫm lệ nhìn con, gào lên trong tâm tưởng những lời vĩnh biệt.
Neron! Neron! Vĩnh biệt con! Vĩnh biệt con của mẹ!
Suốt ngày hôm ấy, mẹ lang thang giữa thành phố náo nhiệt và bụi bặm. Mẹ không còn cảm giác. Mẹ không nhìn thấy đường, không nhìn thấy gì trước mặt. Nhưng mẹ vẫn bước đều, như một kẻ mộng du. Mẹ nghĩ đến con. Mẹ nghĩ đến cuộc đời khổ đau của mẹ. Mẹ nghĩ đến cái đêm kinh tởm vừa qua. Trong một sát na, xúc động ân ái mới mẻ bừng dậy nơi mẹ, mẹ choáng váng tưởng chừng sắp ngã xuống hôn mê. Ôi,sao lại có thể như thế, sao lại có thể có sự tình cờ thảm khốc đến thế? Câu hỏi thật vô lý nhưng mẹ vẫn cứ tự hỏi mãi.
Mẹ nghĩ đến buổi sáng lúc con tỉnh dậy, không nhìn thấy người tình một đêm nằm bên, hẳn con sẽ đôi chút băn khoăn nhưng thích thú. Con sẽ có dịp kể chuyện với bạn bè về một con điếm lạ lùng. Con có biết đâu, trong lúc con thích thú thoải mái thì mẹ của con chỉ còn là cái xác biết cử động, như một bóng ma vất vưởng giữa một thành phố náo loạn.
Giờ đây, bóng đêm về, khi mẹ đã có thể sáng suốt nhận thức thực tại này, mẹ ngồi trong một góc chiếc quán nghèo nàn gượng viết những dòng này. Mẹ cũng không hiểu rõ lý do thúc đẩy mẹ viết, vì chắc chắn mẹ sẽ không gửi nó tới con. Con đã phạm tội cùng mẹ nhưng mẹ sẽ gánh chịu một mình, còn con, mẹ cầu xin Thượng đế tha thứ cho con để con được thảnh thơi vui sống.
Neron con, đời mẹ, mẹ đã chết nhiều lần. Chết khi cha con chết, chết khi khám phá “chú bé” John chính là con, giờ đây mẹ sửa soạn chết thêm, chết thật lần nữa.
Con hãy vui mừng đi, mẹ sắp được giải thoát khỏi số kiếp thảm thương của mẹ.
Neron! Neron! Vĩnh biệt con. Ở đâu đó con hãy chung lời cầu nguyện với mẹ dâng lên Thượng Đế xin người xóa bỏ mọi tội lỗi của mẹ và con, xin cha hãy rộng lượng đón mẹ về chốn quê hương bình an vĩnh cữu…
oOo
Tin vắn của báo Aux Ecoutes du Monde cho biết người mẹ đáng thương đã lao mình vào xe hơi tự tử, nhưng không cho biết bà có được chết hay không và người con được ghi danh là Neron, về sau ra sao?
Dương Kiền
(Phỏng theo một tin ngắn của báo “Aux Ecoutes du Monde” tháng 11 năm 1964)
Nguồn: gocsanchoihd.blogspot.com/2015/11/mau-cua-me-duong-kien.html