Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Ban Biên tập

Địa chỉ liên lạc:

1. Thơ

tho.vanviet.vd@gmail.com

2. Văn

vanviet.van14@gmail.com

3. Nghiên cứu Phê Bình

vanviet.ncpb@gmail.com

4. Vấn đề hôm nay

vanviet.vdhn1@gmail.com

5. Thư bạn đọc

vanviet.tbd14@gmail.com

6. Tư liệu

vanviet.tulieu@gmail.com

7. Văn học Miền Nam 54-75

vanhocmiennam5475@gmail.com

Tra cứu theo tên tác giả

Chủ Nhật, 18 tháng 9, 2016

Khi Nhóm CÁNH BUỒM làm thêm công việc dịch sách

Phạm Anh Tuấn

Kim Dung: Nhà giáo - nhà văn Phạm Toàn vừa báo tin vui: Một cuốn sách mở đầu Tủ sách Tâm lý học Giáo dục Cánh Buồm do Nhà xuất bản Tri thức ấn hành đã được Giải thưởng sách hay 2016 do Viện Giáo dục IRED trao tại T/p HCM, ngày hôm nay 18/9.

.Xin chúc mừng Nhóm Giáo dục Cánh Buồm và nhà giáo - nhà văn Phạm Toàn, “thủ lĩnh” của Nhóm – một con người tràn đầy năng lượng và niềm yêu sống, yêu trẻ em. Xin chúc mừng riêng nhà thơ – dịch giả Hoàng Hưng đã đồng hành cùng Nhóm. Chúc anh Phạm Toàn, Nhóm Cánh Buồm, và anh Hoàng Hưng lướt xa hơn trên hành trình giáo dục đầy khó khăn và thách thức, nhưng cũng đầy cảm hứng để sống và làm việc cho cộng đồng.

————-

clip_image001

Mùa tựu trường năm nay, nhóm Nghiên cứu Phát triển Giáo dục hiện đại Cánh Buồm nhận một tin rất vui. Một thành viên U-80 của Nhóm, nhà thơ - dịch giả Hoàng Hưng nhận Giải Sách Hay 2016 thể loại sách Giáo dục cho bản dịch tiếng Việt Sự ra đời của trí khôn trẻ em của nhà sư phạm có ảnh hưởng rất lớn tới giáo dục toàn thế giới, Jean Piaget (1896-1980).

Cùng ra đời trong năm 2015 tại Hà Nội, do nhà xuất bản Tri thức ấn hành, ngoài bản được nhận Giải Sách Hay 2016 còn một dịch phẩm thứ hai của Piaget, có sự đóng góp của nhà thơ Hoàng Hưng là đồng dịch giả với nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, bản dịch Sự hình thành biểu tượng ở trẻ em. Cả hai bản dịch đều được tái bản hầu như ngay lập tức sau khi ra mắt.

Như thế, mảng sách dịch đầu tiên trong TỦ SÁCH TÂM LÝ HỌC GIÁO DỤC CÁNH BUỒM đến hôm nay cũng đã mang hình hài rõ rệt. Xin được liệt kê:

  • Cơ cấu trí khôn, Howard Gardner
  • Sự ra đời của trí khôn trẻ em, Jean Piaget
  • Sự hình thành biểu tượng ở trẻ em, Jean Piaget
  • Sự xây dựng cái thức ở trẻ em, (sắp in), Jean Piaget
  • Những kiểu trí tuệ sáng tạo (sắp in), Howard Gardner
  • Trí khôn phi học đường (sắp in), Howard Gardner
  • Tri thức học sinh triển của Jean Piaget (một thành viên U-90 của Nhóm đã bắt tay vào dịch nhưng vì lý do sức khỏe, lực bất tòng tâm phải tạm ngưng và một U-60 đã “dịch tiếp sức”, như thế đành khất hẹn và hi vọng bản dịch sẽ ra mắt kịp trước khi khởi tranh cuộc thi đua lành mạnh Giải Sách Hay vào mùa tựu trường sang năm).

Sau loạt sách dịch thứ nhất này, Nhóm sẽ triển khai dịch những bộ sách tâm lý học giáo dục đi cụ thể hơn vào một số chủ đề. Xin tạm kể ra:

  • Tâm lý học sáng tạo (bản chất của sáng tạo)
  • Tâm lý học sáng tạo nghệ thuật (để dạy tư duy tưởng tượng, các môn nghệ thuật)
  • Tâm lý học sáng tạo khoa học (để dạy tư duy khoa học tự nhiên)
  • Tâm lý học sáng tạo triết học (để dạy tư duy lối sống hay là triết lý sống)

Ngoài ra, Nhóm sẽ tổ chức dịch một số tác phẩm tiêu biểu của tâm lý học ở Liên Xô cũ (nếu không thì cũng uổng). Nhân đây xin được nói, việc một vài giáo sư thế hệ đầu tiên từng học tâm lý học giáo dục ngay tại Liên Xô cũ mà cho tới nay vẫn không có một công trình giới thiệu bài bản nào về nó, là một điều đáng trách lớn. Cho tới nay, như tôi biết, chỉ có duy nhất một bản dịch (rất mỏng) một tác phẩm của Lev Seminovich Vygotsky. Đó là bản dịch một cuốn sách về tâm lý học nghệ thuật (một bản dịch xuất sắc), đã được xuất bản từ rất lâu rồi, nay chính nhà xuất bản cũng không biết dịch giả đang sống ở đâu, còn sống hay đã khuất.

Phát biểu liều lĩnh về tâm lý học Phương Tây dẫu sao cũng còn có thể “thông cảm”, như trường hợp một giáo sư-viện sĩ viết hẳn trong Bách khoa toàn thư – mục Giáo dục, rằng John Dewey (tác giả của Democracy and Education, bản dịch tiếng Việt Dân chủ và giáo dục của Phạm Anh Tuấn năm 2008) là một nhà triết học duy tâm (!?).

Như vậy, nếu như Nhóm Cánh Buồm làm sách giáo khoa để “trình xã hội” (như cách nói đã thành một tiêu ngữ của Nhóm), thì Nhóm làm sách dịch Tâm lý học Giáo dục là để trình cho NHÀ TRƯỜNG TƯƠNG LAI, chính xác là trình cho các trường đại học, cho giảng đường lẫn thư viện đại học, trong đó quan trọng hơn cả là các trường sư phạm.

Thoạt đầu, thực ra việc dịch sách này là nhu cầu nội tại. Năm 2013, sau 5 năm hoạt động, Nhóm bắt đầu thấy rõ nhất thiết phải có những bộ sách lý luận, trước tiên tập trung vào đề tài Tâm lý học giáo dục. Sau khi một nhóm nòng cốt được thành lập ban đầu đã làm xong các cuốn sách giáo khoa Tiếng Việt, Văn và Lối sống chotoàn bộ cấp Tiểu học, nhân sự của Nhóm đông lên nhiều, đa dạng hơn thuở ban đầu. Lúc này nhu cầu đào tạo của Nhóm cho các thành viên mới gia nhập là rất lớn và cấp bách. Một điều có thể nhận ra từ buổi đầu, ngay cả các thành viên mới gia nhập Nhóm là sinh viên đã tốt nghiệp trường sư phạm cũng hầu như “phải học lại từ con số không”. Vì một điều rất đơn giản: sinh viên Việt Nam hiện nay không có sách để học. Không có sách thì chỉ còn mỗi cách là ngồi thụ động nghe thầy giảng giải rồi cố mà ghi nhớ và nhớ theo cách vừa đủ (vô cùng dễ vì có phải nghĩ, có phải thảo luận hay tranh luận đâu, lời thầy đều được chép nguyên xi trong vở rồi!) để có thể vượt qua các kỳ kiểm tra để mà còn tốt nghiệp. Với cách học hiện nay, sinh viên đại học thực chất là học sinh phổ thông cấp 4. Không có sách tức là không có bột để mà gột nên hồ. Ai không tin, xin hãy vào thăm các trường đại học một buổi, hãy tạt qua hiệu sách giáo dục ở các cổng trường đại học một buổi, thậm chí hãy ghé qua mua … tinh nghệ tươi bà Thanh Nghệ An ở cửa hàng mang biển hiệu rõ ràng “Cửa hàng sách, báo, tạp chí triết học” trên phố Láng Hạ.

Mặt khác, đòi hỏi sinh viên đọc sách nguyên bản tiếng nước ngoài là vô lý. Như nhà triết học - dịch giả Bùi Văn Nam Sơn đã chứng minh điều này qua những gì ông đã thực tế trải nghiệm về hai quốc gia ở châu Á vốn có thể nói ngày nay đã trở thành hùng cường là nhờ rất nhiều từ công cuộc dịch thuật. Quả như lời dạy “chi bằng học” của Cụ Phan Châu Trinh. Vậy, để “chi bằng học” thì chi bằng dịch sách nghiên cứu của người ta sang tiếng Việt để mà học đã. Như thế mới rút ngắn được thời gian đuổi kịp người ta, thậm chí ở lĩnh vực sư phạm và các môn khoa học nhân văn và triết học thì cũng chỉ mong đuổi kịp người ta cách đây nhiều, nhiều chục năm.

Như thế, tương tự như Tủ sách Tinh hoa của nhà xuất bản Tri thức ra đời đã lâu, và Tủ sách Bùi Văn Nam Sơn, một tủ sách tuyệt vời vừa ra mắt cách đây không lâu, Tủ sách Tâm lý học giáo dục Cánh Buồm không nhắm đến những chỗ náo nhiệt mang nhiều tính giải trí, những nơi hội hè hô hào. Chúng đến với những giảng đường, những thư viện tôn nghiêm, đến với những sinh viên sư phạm hay những sinh viên theo học các lĩnh vực khác nhưng say mê sư phạm, những bộ óc đương lấy tư duy làm thú vui tao nhã và lấy sự cải cách, sự thay đổi bằng hành động làm khát vọng. Những ý tưởng cải cách giáo dục bắt buộc phải được khai sinh từ những bộ óc như thế. Xã hội học tập phải được xây dựng từ những bộ óc “gốc” như thế.

Chính trẻ em sẽ được hưởng lợi đầu tiên từ những bộ óc như thế. Trẻ em được hưởng lợi thì người lớn cũng được hưởng lợi theo, vì người lớn là từ trẻ em tự trưởng thành lên mà thành. Trẻ em tự mình làm ra mình rồi hưởng luôn thành quả của chính mình. Chúng không biến mất đi đâu sất! Trẻ em được giáo dục tử tế sẽ thành những người lớn không cần thiết ngồi một chỗ mà rút kinh nghiệm liên miên và tìm chỗ để đổ lỗi rồi tranh luận theo kiểu Kinh viện thời Trung cổ, con lừa nó không chui vừa lỗ kim là vì con lừa quá to hay vì lỗ kim quá nhỏ!

Vì lẽ cao quý nói trên của công việc dịch thuật sách dành cho học tập đích thực, xin một lần nữa chúc mừng nhà thơ - dịch giả Hoàng Hưng cùng Nhóm Cánh Buồm được nhận giải Sách Hay Giáo dục 2016. Mong còn có nhiều cơ hội hơn nữa để chúc mừng Nhóm Cánh Buồm trong công việc này, một cách đều đặn và lâu bền.

Nguồn: https://kimdunghn.wordpress.com/2016/09/18/khi-nhom-canh-buom-lam-them-cong-viec-dich-sach/

ĐÔI LỜI TRONG NGÀY CÔNG BỐ GIẢI SÁCH HAY 2016

HOÀNG HƯNG

Khá bất ngờ và thật vinh dự cho tôi được nhận Giải Sách Hay cho cuốn sách dịch “Sự ra đời trí khôn ở trẻ em” của Jean Piaget, triết gia và nhà tâm lý học hàng đầu thế kỷ XX. Không thể có mặt trong buổi công bố Giải trang trọng này, tôi xin gửi lời chân thành cảm tạ tổ chức sáng lập Giải - Viện Giáo dục IRED và Hội đồng giám khảo cùng quý vị có mặt trong buổi lễ để khích lệ chúng tôi. Nhưng trước hết, cho tôi bày tỏ lòng biết ơn nhà giáo dục Phạm Toàn và nhóm giáo dục thiện nguyện Cánh Buồm đã tạo cơ hội cho tôi, một kẻ đã ngoại thất thập, được học hỏi một môn khoa học mà mình là kẻ ngoại đạo; vừa học tôi vừa tìm cách chia sẻ với cộng đồng những kiến thức mới học được qua con đường dịch thuật.

“Sự ra đời trí khôn ở trẻ em” được Giải Sách Hay ở Việt Nam đúng 80 năm sau khi tác phẩm gốc ra đời (1936). Riêng điều đó cũng đã nói lên sự lạc hậu của khoa học giáo dục nước nhà, nằm trong sự lạc hậu và hạn chế của các ngành khoa học xã hội nhân văn nói chung. Phải chăng một nền giáo dục cứ loay hoay đổi mới, cải cách đủ kiểu mà vẫn bế tắc chính là bởi không ra khỏi cái vòng kim cô của một triết lý giáo dục quá lỗi thời?

“Sự ra đời trí khôn ở trẻ em” là cuốn sách mở đầu của bộ ba (tiếp đó là “Sự xây dựng cái thực ở trẻ em” và “Sự hình thành biểu tượng ở trẻ em”) công trình nền tảng về tâm lý học nhận thức mà Jean Piaget đặt tên là “Tri thức học sinh-triển” (Épistémologie génétique), tức lý thuyết về sự phát triển nhận thức của con người qua từng giai đoạn (Développement cognitif). Toàn bộ trước tác của nhà tâm lý học được so sánh với Einstein trong lĩnh vực của mình đã góp phần làm cho giáo dục thế giới có sự thay đổi lớn. Có thể nói vắn tắt: Nếu lối giáo dục áp đặt, nhồi sọ, nô dịch mà hậu quả kéo dài cho đến hôm nay ở nước ta là lối “thầy giảng, trò ghi và học thuộc lòng” vẫn là chủ đạo, thì thuyết Sinh-triển Xây dựng luận của Piaget là cơ sở lý luận của lối giáo dục “thầy hướng dẫn trò tự học, tự thu nhận kiến thức qua việc tự làm”.

Công cuộc đổi mới toàn diện nền Giáo dục mà cả nước đang kỳ vọng không thể thành công nếu không dựa trên cơ sở khoa học thích đáng. Nhóm giáo dục thiện nguyện Cánh Buồm đã xây dựng một mô hình dạy-học dựa trên những phát hiện về tâm lý học giáo dục mà Jean Piaget và những nhà khoa học khác như Lev Vygotsky (Nga), Howard Gardner (Mỹ)… đã công bố. Song song với bộ sách giáo khoa thể hiện mô hình ấy, Cánh Buồm cũng xây dựng một tủ sách tâm lý học giáo dục do NXB Tri Thức bảo trợ mà cuốn sách được giải Sách Hay hôm nay chính là cuốn mở đầu.

Tôi hy vọng Giải Sách Hay cho cuốn “Sự ra đời trí khôn ở trẻ em” sẽ tạo thêm động lực cho những người tha thiết với giáo dục nước nhà dấn thân vào công cuộc đổi mới triệt để mang tính cách mạng dựa trên cơ cở khoa học, từ một nền giáo dục lấy mục tiêu là tạo ra những “bánh xe, đinh ốc” (chưa được là “cỗ máy”) chuyển qua một nền giáo dục như Jean Piaget đã nêu lên từ nửa thế kỷ trước: “Phần lớn người ta cho rằng giáo dục nghĩa là dẫn dắt đứa trẻ để nó trở thành một người trưởng thành điển hình của xã hội… Nhưng với tôi, giáo dục nghĩa là tạo ra những con người sáng tạo… Ta phải tạo ra các nhà phát minh, các nhà cách tân, không phải những kẻ tuân phục”.

15/9/2016