Danh Ngôn
Những nhà văn xuất chúng luôn luôn là những nhà phê bình nghiêm khắc nhất đối với chính tác phẩm của mình.
(The best authors are always the severest critics of their own works.)
Lord Chesterfield, chính khách, nhà văn Anh. (1694-1773). Thư gởi con trai, 6 tháng Năm 1751
Tôi có một nhà phê bình đòi hỏi quá quắt hơn các bạn: đấy là cái tôi thứ hai của tôi.
(I have a critic who is more exacting than you: it is my other self.)
Jean Meisonier, họa sĩ Pháp. Trong tuyển tập của Alice Hubbard, An American Bible, tr. 192, 1946
Hỏi một nhà văn đang sáng tác ông ta nghĩ gì về các nhà phê bình cũng giống như hỏi một cột đèn cảm thấy thế nào về các con chó.
(Asking a working writer what he thinks about critics is like asking a lamppost how it feels about dogs.)
Christopher Hampton, nhà soạn kịch sinh tại Bồ Đào Nha 1946 hiện sống tại Anh. Trong Sunday Times, (London), 16 tháng Mười 1977

Ban biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com

Tra cứu theo tên tác giả
- A. Puskin
- Adam Gopnik
- Adonis
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alan Phan
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Allen Ginsberg
- An Nam
- Anatoly Gavrilov
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Ánh Liên
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Mitchell
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arthur Koestler
- Aurélie Coulon
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bạch X. Phẻ
- Bakhtin
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Nhi Lê
- Bão Vũ
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- Bei Dao
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Brett Reilly
- Brodsky
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Chát
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Giáng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cao Chi
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bukowski
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chế Diễm Trâm
- Chi Mai
- Chim Trắng
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Costica Bradatan
- Cù Huy Hà Vũ
- Cung Trầm Tưởng
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Daniel Halpern
- David Brown
- David Weinberger
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Quốc Sỹ
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Du Tử Lê
- Dũng Vũ
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Thu Vũ
- Dương Đình Giao
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Phương Vinh
- Dương Thuấn
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Đà Văn
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Thái
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Xuân Thảo
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Ý Nhi
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Huyến
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tử Huyến
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Kh
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đồng Chuông Tử
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Ellen Bass
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Flanny O’Connor
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Frank Dikötter
- Frankfurt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gaither Stewart
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- George Orwell
- Giang Dang
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Graham Allison
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Ngọc Hòa
- Hà Nguyên Du
- Hà Phạm Phú
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thế
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Han Dang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hào Thiện Nhân
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Henry David Thoreau
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Hoa Níp
- Hoài Nam
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cầm
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Phú Bông
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Huong Nguyen
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hường Thanh
- Hữu Danh
- Hữu Loan
- Hữu Phương
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Issa
- Italo Calvino
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jake Johnson
- James Grossman
- James Poniewozik
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- Jonathan London
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julio Cortázar
- Kai Hoàng
- Kale
- Kamel Daoud
- Kate Chopin
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Khái Hưng
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Ly
- Khanh Nguyen
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Mai Sơn
- Kim Chi
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lang Anh
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Lâm Duyên
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê Anh Hoài
- Lê Bá Đảng
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Hải
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng Vọng
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Luân
- Lê Mai
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Khuê
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quỳnh
- Lê Tất Đạt
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thời Tân
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vũ Trường Giang
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Linh Vân
- Luân Hoán
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lưu Á Châu
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- Mạc Văn Trang
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Chanh
- Mai Khôi
- Mai Ninh
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marcel Reich-Ranicki
- Marco Ferrarese
- Maria Donovan
- Mario Vargas Llosa
- Mary Morose
- Matthew Clayfield
- Maya Angelou
- Mặc Lâm
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Miêng
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Cầm
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thọ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyên Yên
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Thuyên
- Nhật Chiêu
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhị Linh
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nicolas Casey
- Nina McPherson
- Ninh Kiều
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Oleg Kashin
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Pablo Neruda
- Palmer
- Patrick Lodge
- Paul Hoover
- Paul Mozur
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Peter Hansen
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viết Đào
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Nguyên
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Cự Đệ
- Phan Đắc Lữ
- Phan Độc Lập
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Tấn Hải
- Phan Thắng
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phanxipăng
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phong Linh
- Phố Văn
- Phù Sa
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Thảo
- Phương Uy
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quỳnh Vi
- Rainer Maria Rilke
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Richard Millet
- Roger Vu
- Romain Rolland
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Salman Rushdie
- Sam Dresser
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sheri Berman
- Shukshin
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Phạm
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Susan Sontag
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tadeusz Rósewicz
- Tâm Chánh
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thanh Nam
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thơ
- Thu Phong
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Hạ
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạnh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Minh Phi
- Trần Mộng Tú
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quốc Toàn
- Trần Song Hào
- Trần Thắng
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thiện Đạo
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Yên Nguyên
- Trên Facebook
- Trên giá sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bách
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Y Thư
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Quang
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Xuân Thiên
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuệ Anh
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tương Lai
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Velcrow Ripper
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vinh Quyền
- Vĩnh Quyền
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Hồng
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Sơn
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Lâm
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Từ Trang
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Ngọc Minh
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wells
- William Nee
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Dương
- Xuân Thọ
- Xương Văn
- Ý Nhi
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yōko Ogawa
- Zac Herman

Văn học miền Nam 54-75 (292): Quách Thoại (1)
Quách Thoại tên thật là Đoàn Thoại, sinh năm 1930 tại Huế, từ nhỏ đã đọc thơ và say mê thơ của thi hào Ấn Độ Tagore. Năm 1948, khi mới 18 tuổi, ông vào Sàigòn cộng tác với các báo Đoàn Kết, Làm Dân. Trong hai năm 1949-1950, ông làm Tổng thư ký tuần báo Nguồn Sống và từ năm 1955 viết cho các báo Việt Chính, Người Việt, Sáng Tạo, Thế kỷ Hai Mươi. Ông có tâm hồn lãng mạn, tính tình phóng khoáng, sống mãnh liệt, nghiện thuốc phiện rồi bị bệnh lao, phải vào bệnh viện lao Hồng Bàng (bệnh viện Phạm Ngọc Thạch bây giờ) không người chăm sóc. Trong thời gian nằm viện, quá khao khát sống, không thể nằm một chỗ chờ chết, ông thường trốn bệnh viện ra ngoài lang thang đây đó. Ngày 7 tháng 11 năm 1957, ông mất trong cảnh cô đơn, nhưng nhà thơ Thanh Tâm Tuyền đã viết trên tạp chí Sáng Tạo vào tháng giêng năm 1958 rằng “cái chết của Quách Thoại là một cái tang lớn cho văn học 10 năm trở lại đây.”
Tập thơ “Giữa Lòng Cuộc Đời” của Quách Thoại được in năm 1963 và được in lại năm 2004 ở hải ngoại với những bài viết về ông của Uyên Thao, Nhã Ca, Huy Phương, Thanh Tâm Tuyền, Lý Hoàng Phong (anh ruột của ông) và hai người em gái của ông là Ngọc Cầm và Thanh Hương.
Quách Thoại sở trường về thơ tự do, có những bài thơ nổi tiếng như: "Sáng tạo", "Như Băng trường tình", "Trăng thiếu phụ"...
Theo Fb Huỳnh Duy Lộc
THANH TÂM TUYỀN
Thoại ơi! Thoại ơi! Không biết khóc
Khi người ta nghĩ không thể nào mang lại hạnh phúc cho người mình yêu, người ta sẽ làm những điều tàn ác với hắn. Không phải người ta hết tình yêu trong lòng. Trái lại đó là sự biểu diễn của một thứ tình bất lực. Chúng tôi mang thứ tình bất lực ấy đối với Quách Thoại. Thoại nghèo, Thoại bệnh, Thoại thi sĩ. Chúng tôi chẳng thể thay đổi được những điều ấy ở Thoại. Và tàn ác chúng tôi đã ước mong cái chết của Thoại.
Nhật ký của tôi còn ghi ngày 22 tháng 7 năm 1956 những dòng này: “Và chính bây giờ tôi có ý tưởng Thoại nên chết thì hơn. Sống khốn nạn và hắt hủi thì chết còn nhẹ.”
Một nhân vật của Dostoievski thắc mắc: Có thể nào có một người được quyền phán đoán kẻ khác, quyết định kẻ nào đáng sống và kẻ nào không đáng sống chăng? Câu trả lời: Người ta có quyền ước mong cái chết của kẻ khác. Chúng tôi đã ước mong cái chết của Thoại. Và bây giờ thì Thoại đã chết.
Ước mong mới chỉ là khởi đầu sự tàn ác trong tâm hồn. Sự tàn ác ấy có thể nhập vào hành động. Tôi hiểu tại sao Plisnier đã để cho một nhân vật của ông bắn chết người vợ đau khổ yêu quý của y. Vì y không mang lại hạnh phúc cho người vợ đau khổ mà y yêu hơn thân mình nên một buổi sáng kia y nói những lời âu yếm với vợ và nổ đạn vào ngực người đàn bà khốn nạn.
Thì chúng tôi cũng đã tàn ác không kém với Thoại. Chúng tôi bỏ rơi, chúng tôi quên Thoại trong những ngày cuối cùng của đời chàng. Thoại chết bao giờ, ở đâu? Cho đến khi viết những dòng này tôi cũng chẳng hay. Chỉ nghe kể lại sau ba ngày không ăn uống, Thoại đã từ biệt vĩnh viễn cuộc đời trong một bệnh viện Trung hoa ở Chợ lớn. Không một người bạn đưa Thoại tới nơi an nghỉ. Người anh của Thoại, anh Lý hoàng Phong, lo chôn cất em và dấu [sic] kín tin tức về cái chết ấy. Khi chúng tôi biết thì Thoại đã ngủ yên ở một nghĩa địa nào ngoài Phú Thọ. Có thể anh Lý Hoàng Phong không muốn làm phiền mọi người vì cái chết được ước mong ấy. Có thể đó là ý muốn của Thoại.
Ngày tôi gặp Thoại, chúng tôi - Doãn Quốc Sỹ, Nguyễn Sỹ Tế, Trần Thanh Hiệp và tôi - đang làm những số Người Việt đầu tiên. Thoại trao cho tôi tập thơ dày của Thoại để tôi giới thiệu trên báo. Tôi đưa Thoại vào làm chân sửa bài ở nhà in. Nhưng Thoại không đến được vì bệnh. Một buổi chiều Thoại tìm tôi, dưới những bóng cây lớn, nói cho tôi hay chứng bệnh nguy hiểm và nhờ tôi chạy một món tiền vào nằm nhà thương. Anh em Người Việt góp được hơn một ngàn đồng và Thoại vào nằm ở một nhà thương bên Thị Nghè. Thỉnh thoảng Thoại vẫn phải ra phố tìm gặp tôi vì hẹn tôi vào thăm chẳng bao giờ thấy tôi cả. Tôi lười và bận công việc. Thoại tả cho tôi nghe chỗ giường nằm của Thoại với cửa sổ cao nhìn lên trời, gác chuông nhà thờ, đồng rộng, bà Phước hiền từ mà Thoại yêu ngông cuồng của thi sĩ (Phải tôi có biết bà Phước đó!). Người Việt ra đến số 3 thì lực lượng kiệt quệ, chúng tôi quyết định ra số đặc biệt rồi tạm đình bản. Một buổi trưa nắng Thoại tìm tôi ở nhà in Thanh Long đưa cho tôi bài thơ “Còn Sáng tạo ta hãy còn Sáng tạo” để đăng vào số Sáng Tạo của Người Việt và Thoại sửa soạn về Huế vì hết tiền nhà thương.
Lỡ một mai tôi chết trần truồng không cơm áo
Bây giờ không còn là lỡ nữa. Đúng là Thoại chết trần truồng không cơm áo. Và chúng tôi chẳng thể làm gì hơn cho Thoại được. Nhưng ngày ấy tôi đã viết cho Thoại, tự dối mình và dối bạn:
Không chết trần truồng, không thể được
Chúng tôi đập vỡ những hình hài
Và tôi hy vọng:
Xin trao thi sĩ vòng hoa tặng
Chúng ta đã thắng giữa cuộc đời
Bài thơ ấy tôi gửi ra Huế cho Thoại trước khi đăng báo. Không bao giờ tôi trao tặng Thoại vòng hoa nào cả, dù là một vòng hoa phúng viếng.
Ít lâu sau Thoại trở vào Saigon khỏe mạnh hơn trước. Mọi người đều vui mừng. Những số hấp hối của Người Việt được đánh dấu bằng cuộc triển lãm của Duy Thanh và Ngọc Dũng. Chúng tôi đã sống những giờ vui nhất với nhau. Không ngày nào chúng tôi không có mặt quây quần trong cái quán nước đặc khói trong ngõ hẻm Phạm ngũ Lão sau nhà in Dân Chủ. Chúng tôi ăn những cái bánh gọi là ngói, nhìn ngõ hẻm ra ngoài đời. Những ngày triển lãm chúng tôi la cà tụ họp ở đường Tự Do ngồi trong phòng ngó ra thiên hạ. Phòng triển lãm đóng cửa. Người Việt đóng cửa. Và chúng tôi trở thành những kẻ thất nghiệp gặp nhau hằng ngày: Duy Thanh, Quách Thoại và tôi. Quách Thoại dự định in thơ, Ngọc Dũng chạy nhà xuất bản và tôi viết tựa. Nhưng cuộc sống thất thường làm cho bệnh Thoại nặng trở lại. Một buổi sáng chủ nhật tôi được tin đêm trước Thoại thổ ra huyết. Khi ấy Thoại ở khách sạn Đại Nam đường La Somme gần chợ Bến Thành. Tôi không xuống thăm Thoại ngay mà ngồi nhà ghi nhật ký: “Và chính bây giờ tôi có ý tưởng Thoại nên chết thì hơn. Sống khốn nạn và hắt hủi thì chết còn nhẹ.”
Buổi trưa tôi xuống gặp Duy Thanh. Thanh đã ngồi suốt buổi với Thoại và cản tôi vào vì Thoại ngủ. Ngọc Dũng đạp xe từ Hòa Hưng mang lên cho Thoại một ống thuốc. Chúng tôi tính một món tiền thuốc nhưng không thành. Tôi thất nghiệp, kết quả tài chính cuộc triển lãm của Thanh và Dũng không được khả quan. Buổi chiều chúng tôi kéo nhau ra bờ sông uống rượu như khi thất tình. Tôi về viết tựa cho tập thơ Thoại sợ Thoại chết. Và tôi viết bài thơ “Tĩnh vật Duy Thanh Quách Thoại Tôi” mà khi đăng báo theo lời yêu cầu của Mai Thảo chỉ còn vỏn vẹn là “Tĩnh vật”:
Người nhổ muôn ngàn giấc máu ra khỏi ngực
Là tĩnh vật
Kẻ đi ngoài kia la vào mồm
Sống
Tôi đã ghi trong nhật ký rằng tôi muốn chửi tục để kết luận bài thơ ấy.
Nhưng Thoại không được in thơ mà tôi in thơ. Và Thoại không chết. Tôi có nói ý nghĩ muốn Thoại chết với Thoại và Thoại cười. Trong những tháng này có một đứa con gái, tôi không biết tông tích, Thoại bảo người miệt Hậu Giang, mê thơ Đông Hồ và về chăm sóc giặt rũ [sic] cho thi sĩ Quách Thoại. Những buổi chiều tối mở cửa phòng tôi gặp Thoại đứng xoay lưng nhìn xuống đường chuyện trò với đứa con gái. Đứa con gái ấy thường mặc quần áo trắng và im lặng như một cái bóng. Tôi không muốn thi vị hóa mà gọi đấy là bà tiên hay vị thiên thần của đời Thoại, vì nếu biết đứa con gái ấy tầm thường như thế nào chắc có kẻ dám khinh Thoại. Vì người con gái tử tế nào lại tình nguyện chung sống với một thằng thi sĩ ho lao ngông cuồng là Quách Thoại - Đứa con gái ấy - hiểu tại sao tôi gọi bằng đứa - đến với Thoại không vì tiền, Thoại không có tiền ở khách sạn là nhờ [sic], cũng không vì thú vui xác thịt, Thoại bệnh, chỉ vì một lẽ giản dị: nó nhìn thấy Thoại là thi sĩ.
Thời kỳ ngặt nghèo ấy qua khỏi, Thoại không chết. Và chúng tôi quên điều ước mong. Cho đến hôm nay nghe tin Thoại chết chúng tôi sửng sốt đến nỗi không thể cảm động. Cái chết đến với Thoại khi chúng tôi không nghĩ tới nữa, chúng tôi quên Quách Thoại. Đó là một thứ tàn nhẫn của tâm hồn con người.
Tôi gặp Thoại lần cuối tại nhà tôi một buổi trưa khi tôi sửa soạn đi dạy học. Thoại lại về Huế lần nữa và mới trở vào. Thoại mặc áo cà sa và mang theo tập “Những bài thơ tình đầu tiên” hy vọng tìm một nhà xuất bản. Thoại giảng cho tôi nghe phép tu luyện “yoga”, dạy tôi cách đi bộ hai tay mở ngửa để có thể đi xa đi nhanh không mệt. Thoại dự định học tiếng Phạn để sang Ấn Độ. Tôi đưa xe Thoại lên Saigon và đến trường. Và tôi quên Thoại, quên một cách tàn nhẫn.
Tôi ước mong Thoại chết, và Thoại chết:
Có kể gì tôi ăn mày
Có kể gì anh bệnh hoạn
Những người chết đi là chết đi
Em tôi thành hoàng hậu
Giữa đô thành Paris
Thoại đã “ngủ một giấc không nhớ lại tý gì”.
Điều ân hận nhất trong đời Thoại là Thoại đã không được in thơ. Tôi nhớ khi còn sống tôi với Thoại đã giao ước: kẻ nào chết trước, sau một năm, sẽ được kẻ sống lập một giải thưởng thơ để kỷ niệm. Tôi không hiểu tôi có giữ trọn lời ước với Thoại không?
Có một điều là tôi sẽ phải viết lại bài tựa cho tập thơ của Thoại vì bài tựa trước hình như Thoại chưa hài lòng. Dù viết lại tôi cũng không bỏ ý này:
Giả thử không có Quách Thoại cuộc đời của chúng ta cũng chẳng thay đổi chút nào. Những Quách Thoại đã có mặt và chúng ta sẽ chẳng bao giờ cởi bỏ được sự có mặt ấy. Thế giới Quách Thoại vây lấy chúng ta. Và tiếng nói Quách Thoại đã ném vào vĩnh viễn mãi mãi còn là những gì thân yêu quen thuộc.
Với chủ quan của một người bạn, tôi chẳng ngại ngần gì không bảo: cái chết của Thoại không những chỉ làm đau đớn bằng hữu của chàng là chúng tôi mà còn là một cái tang lớn cho văn học trong mười năm trở lại đây!
(Sáng tạo số 16, 1/1958, tr. 12-15)