Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yên Thao
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Dặm trường (kỳ 12)
Trần Doãn Nho
CHƯƠNG 34
Trong cơn khủng hoảng, Lục bỗng nghĩ đến Hồng. Bèn lấy xe, đạp đi. Trời hè nắng chói chang. Anh đạp lên dốc núi trong cái nóng nồng nực và tiếng ve kêu rền dưới các lùm cây. Ðến cổng, anh dựng xe, bạo dạn mở cửa cổng đi vào. Tiếng chó sủa dồn. Người đàn bà xuất hiện, la chó, tỏ vẻ ngạc nhiên, rồi khi nhận ra anh, cười:
- Cậu đó à? Ði mô mà lại lạc loài lên đây?
Anh nói láo:
- Dạ, cháu đi chùa, tiện thể ghé vào thăm vú.
- Rứa thê! Tội nghiệp hí! Rứa khỏe không?
- Dạ, khỏe, vú. Vú có khỏe không?
- Khỏe thì không khỏe, nhưng mà còn nhúc nhích, đi lại được.
- Vú ở một mình hoài như thế này mà chịu được, tài thật.
- Mô có ở một mình.
Lục chụp ngay cơ hội:
- Vậy thì Hồng ở với vú?
- Không, không, nhưng lên luôn.
- Dạ ngày nào cũng lên?
- Không, không. Vú không nhớ, nhưng lên luôn. Lâu nay mô mà không thấy. Răng lâu ni không lên chơi? Rảnh lên chơi cho vui.
- Dạ.
- Vô nhà uống miếng nước.
- Dạ, cảm ơn vú. Con đi bây giờ.
Anh đi loanh quanh sân nhìn cây nhìn cỏ một lát rồi hỏi:
- Chỉ một mình Hồng lên với vú thôi à?
- Thì một mình hắn chứ ai vô đó.
Lục thất vọng chào vú ra về.
Vừa đắt xe xuống con dốc sỏi, nhảy phóc lên yên đạp, thì nghe tiếng gọi mừng rỡ:
- Anh Lục!
Giọng Hồng. Anh luýnh quýnh tông bánh xe trước vào vách núi, chao đảo. Anh gượng giữ thăng bằng. Hồng quành xe đến bên anh. Hồng vừa dừng lại, anh thả chiếc xe ngả chỏng chơ, giang hai tay ra chào đón Hồng. Anh lắp bắp:
- Trời, Hồng! Cô Hồng!
- Hồng đây. Anh lên tìm Hồng phải không? Hồng linh tính không sai mà. Hồng biết ngay là hôm nay thế nào cũng gặp anh.
- Lại xạo nữa!
- Hồng nói thật. Chỉ có điều là không biết gặp ở đâu và như thế nào, nhưng Hồng biết chắc trăm phần dầu là sẽ gặp. Tin Hồng đi.
Lục tin. Cuối cùng, anh đã gặp nàng, thế thôi. Hồng ríu rít:
- Mà lâu nay, anh đi đâu mất biệt vậy?
Anh hỏi lại:
- Hồng cũng thế, đi đâu mà mất biệt?
- Vẫn ở trong thành phố này. Không tìm làm sao gặp?
- Không tìm? Vậy ai lên đây?
- Ờ hớ! Thôi được. Vào nhà cái đã.
- Không, tôi phải về.
Hồng dứ tay vào trán Lục:
- Ừ, thì về đi. Về và không bao giờ gặp lại nhé.
Lục cười như trẻ thơ.
*
Tới chỗ gốc cây lần trước, Hồng dừng lại, lấy tấm ni lông ra. Lục thắc mắc:
- Chỗ cũ à? Không còn chỗ nào khác sao?
- Chỗ nào là chỗ nào?
- Có nơi nào còn nguyên sinh, nơi nào không có vết chân người, nơi nào hoàn toàn hoang dã.
Hồng cười:
- Thơi buổi này còn chỗ nào là “rin” đâu. Chỗ nào con người cũng tìm đến mày mò ráo hết rồi.
Thấy Lục vẫn còn đứng nhìn quanh, Hồng nói:
- Mấy hôm trước, rảnh, Hồng chịu khó đi quanh quanh mấy lần. Trời! Ði rừng một mình sợ muốn chết. Hồng cố tìm một chỗ...một chỗ...tốt hơn, nhưng không có.
Lục cảm thấy thú vị. Tuy thế, anh làm bộ hỏi:
- Tìm một chỗ tốt, để làm gì vậy?
Hồng phụng phịu:
- Thì...chẳng lẽ để Hồng đi chơi ...một mình.
Lục véo má Hồng:
- Ai mà biết!
Rồi anh nhìn nàng, tủm tỉm cười. Hồng hỏi:
- Gì mà cứ nhìn người ta cười hoài vậy?
- Anh tưởng tượng một cô Hồng tiểu thư, đi một mình vào rừng để tìm nơi làm tổ.
Hồng đập nhẹ vào ngực Lục:
- Cái anh này! Làm như Hồng là con chim không bằng.
- Không chim thì là gì nữa. Tìm chỗ tốt trong rừng để làm gì nếu không để đẻ trứng.
Hồng ngẫm nghĩ một lát rồi cười buồn:
- Ừ. Nghe nói thì như đùa, mà đôi khi cũng thế thật đấy, Lục à! Nếu được đi đâu thật xa, thật sâu, không có ai, không dính líu với ai...
- Vậy thì đi.
- Thì đi!
Hồng xếp đồ lại vào xách. Lục nắm tay Hồng, kéo đi. Anh không theo những lối mòn, mà băng ngang những vùng cây cỏ um tùm. Hồng cười khúc khích:
- Anh dẫn Hồng đi mô?
- Cứ đi. Cần gì biết đi đâu.
- Không khéo quên mất đường về.
- Cũng tốt! Hồng sợ thành Lưu Nguyễn lạc thiên thai hay sao?
- Trời, được thành Lưu Nguyễn thì còn gì bằng, phải không Lục.
Mùi lá mùi cây, mùi gỗ mục phảng phất. Hương rừng làm Lục ngây ngất. Anh băng băng kéo Hồng đi. Thỉnh thoảng anh dừng lại, đợi Hồng. Hồng kêu nhỏ, rên rỉ vì lá cứa, gai xóc, nhưng nàng vẫn im lặng theo anh. Ðến một vạt cỏ tranh um tùm, Lục dừng lại, nhìn Hồng:
- Hồng mệt chưa?
- Mệt! Hay ta dừng lại đây?
Lục nghi ngại nhìn quanh:
- Vẫn chưa phải là nơi mình muốn đến. Hồng xem, đầy cả dấu chân người: gỗ bị cưa, cây bị chặt. Ở đây vẫn còn loài người.
- Thì đi!
Hồng bước tới, suýt ngã vì ông quần vướng phải một cành cây. Mồ hôi tươm trên khuôn mặt Hồng. Tóc rối. Những sợi tóc dài lòa xòa trên trán, có sợi vắt ngang sống mũi nhỏ, có sợi dính vào khóe môi. Hồng mệt nhọc và hớn hở bước theo Lục. Anh mê muội kéo Hồng đi miết. Anh lòn, đạp, níu, nhảy, đu, bươn bả vượt qua những khoảng rừng, những lùm cây, những mảng cỏ tranh, những con suối cạn. Rừng bất tận. Không sao. Rừng che dấu. Rừng bao vây, che chở. Rừng hoang dã, thơ thới. Rừng mịt mùng, ngoài cõi. Rừng đắm đuối, hồn nhiên. Mỗi một bước tiến tới, thế nhân lùi xa tăm tắp. Hai người trở thành hai con thú hoang sổng chuồng, về với cây lá, đất đai.
Và đêm ập xuống, nhanh chóng và êm đềm y như ai vừa buông một tấm màn nhung trùm cả trời đất. Hồng đi sát vào người Lục, run rẩy:
- Hồng sợ!
- Có người đâu mà sợ. Lục thì thầm
Anh mày mò bước trong đêm, kéo Hồng đến một gốc cây. Anh ôm Hồng. Nàng nép mình vào ngực anh, thở. Hai ngời im lặng lắng nghe. Rừng đêm yên tĩnh kỳ lạ. Không có âm thanh nào ngoài tiếng lá va chạm nhau lào xào.
- Hồng nghe tiếng cây thở, Lục ơi.
- Không phải, chúng nói chuyện tình đấy.
Hồng cười rúc rích. Anh nhìn thấy vệt sáng của đường răng khép mở. Anh hỏi:
- Hết sợ chưa?
Hồng nép sâu thêm vào khoảng ngực:
- Hết. Nhưng trời tối quá, chẳng lẽ...
Anh quả quyết:
- Ðợi. Mình sẽ đi tiếp.
- Ði mô nữa hè?
- Ði cho hết đêm.
- Chẳng lẽ đi hoài?
- Ừ.
- Trời tối thế này...
- Hồng biết, trời sẽ sáng.
Và trời sáng thật. Trăng lên nhanh, tuôn ánh sáng vương vải. Những âm thanh đua nhau vang lên: tiếng leo trèo lên cây, tiếng bò dưới lá, tiếng rít, tiếng kêu the thé, man dại, tiếng lục cục. Rừng thức dậy, mơ màng trong sương đục. Lục cầm tay Hồng:
- Ta đi.
Hai người men theo những vết ánh sáng để đi. Rừng bây giờ yên ắng trở lại. Trong vắng lặng, rừng trở nên huyền hoặc. Mọi thứ dường như bất động. Chỉ có bóng trăng chuyển dịch. Thỉnh thoảng có tiếng rơi của một giọt sương, nghe lẻ loi, mơ hồ như từ một cõi nào xa rớt vào hư ảo. Lục cảm thấy người nhẹ tênh. Anh dắt Hồng đi như dắt một cái bóng. Hai người di chuyển thênh thang giữa ngàn cây giăng mắc. Qua khỏi bóng của một cụm rừng già, cây cao, tàn rậm, họ bắt đầu xuống dốc. Trước mặt, một mảng sáng mênh mông hiện ra. Trăng loang loáng trên một thảm cỏ ngậm sương. Hồng chỉ tay xuống dưới, reo lên:
- Kìa, suối, Lục. Xuống đó đi.
Lục gật. Ðúng là suối. Âm thanh reo rào rạt. Nước tuôn tràn, bất tận. Anh hân hoan nhìn một đường nước trắng xóa loang loáng ánh trăng, chạy vòng vèo theo triền đồi và biến mất sau khu rừng phía xa. Anh kéo Hồng dẫm lên cỏ, lướt xuống. Tiếng suối reo nhỏ dần. Dòng nước nhỏ dần. Khi cả hai xuống hết dốc, vừa đến nơi thì lạ chưa, tiếng suối không còn nữa, chỉ nghe vọng âm văng vẳng rồi tan biến. Trước mắt, dưới ánh trăng vằng vặt, chỉ còn trơ ra một con lạch nhỏ khô cạn. Hồng thất vọng nhìn quanh:
- Vậy thì con suối đâu?
Lục ngẩn ngơ, đứng nhìn. Ảo giác chăng? Anh nắm tay Hồng, cẩn thận bước xuống những tảng đá nhọn nằm cheo leo bên bờ khe. Lòng khe đầy đá sỏi to nhỏ không đều. Một giòng nước nhỏ nhoi ri rỉ chảy qua giữa những khe hở của các tảng đá. Hai bên bờ lau lách, cỏ dại um tùm. Lục cảm thấy thấm mệt. Anh dừng lại:
- Mình nghỉ ở đây.
Hông ngần ngại nhìn cây cỏ um tùm chung quanh. Lục lấy tấm ni lông ra. Anh lùa một đám cỏ tranh xuống, trải tấm ni lông lên trên. Anh bảo Hồng ngồi. Hồng ngần ngại.
- Hồng sợ gì vậy? Lục hỏi.
- Sợ rắn.
Anh quả quyết:
- Ðừng sợ. Rắn phải sợ mình.
Chẳng nói gì thêm, anh ôm xốc Hồng lên, rồi ôm nàng lăn xuống tấm ni lông. Anh nghe tiếng lạo xạo bên dưới. Vạt cỏ tranh nằm rạp. Cả hai lún sâu xuống. Anh lăn qua lăn lại để cho chỗ nằm được bằng phẳng hơn. Rồi anh ôm Hồng, im lặng nhìn lên. Phía trên, khoảng trời bao la hiện ra. Trăng cao tít. Chung quanh núi rừng chen chúc. Trong một thoáng, anh có cảm tưởng mình thoát khỏi mọi ràng buộc với cái xã hội nhiễu nhương, kỳ quặc dưới kia, bỏ lại đàng sau bao nỗi lạc loài. Anh ôm chặt thân hình nhỏ nhắn của Hồng và cảm thấy hứng khởi. Một hứng khởi tươi mới như sau thời kỳ phục sinh. Tâm hồn anh như được thanh tẩy khỏi mọi ràng buộc. Anh thì thầm:
- Anh cảm thấy tự do.
Hồng nhỏm ngừơi dậy:
- Tự do? Không. Hồng cảm thấy sợ. Sợ anh. Anh liều thật.
Lại cười khúc khích. Nàng bày rượu ra. Lục say đắm nhìn nàng. Dưới trăng khuya, nàng mỏng mảnh, thơ thới như khói.
Rượu nồng, tình thấm. Lục hỏi:
- Ta đi tiếp nhé?
Hồng nép vào anh, ngần ngại:
- Anh còn nhớ đường về không?
Lục ngoái nhìn ngọn đồi phía sau:
- Sao không. Chỉ cần leo ngược dốc này, là có đường về nhà Hồng thôi.
- Ðâu có đơn giản vậy. Mình đã đi qua bao nhiêu cánh rừng rồi, anh nhớ không?
- Cần gì nhớ. Trăng nó dẫn mình đi, lo gì.
Hồng hỏi, giọng chợt bâng khuâng:
- Có khi nào về thì mọi chuyện đã thay đổi không nhỉ?
- Thì sao?
Hồng im lặng. Lục chỉ về phía trước:
- Cố vượt thêm cánh rừng nữa đi. Xem thử bên kia có gì?
Hồng gật. Hai người băng qua khe, đi vòng theo triền dốc. Rừng rậm, thấp. Cỏ cây chằng chịt. Vừa hết khu rừng, Hồng chỉ mé bên phải:
- Dường như có nhà ở, Lục ơi.
Lục nhìn theo tay chỉ. Ðúng là có nhà. Một ngôi nhà nằm đơn dộc dưới một chòm cây. Hồng hào hứng nói:
- Sao lại có nhà giữa rừng thế này, Lục nhỉ? Hay là mình thử đến đó xem sao?
Lục ngần ngại:
- Ðừng nữa. Anh ngại. Biết đâu đó là công an biên phòng.
Hồng quả quyết:
- Không đâu. Ðây là nhà chứ không phải là đồn đâu. Ðể Hồng tới thử xem.
Lục lần chần bước chậm theo sau Hồng. Ði một quãng ngắn, cả hai thấy một lối mòn nhỏ dẫn đến ngôi nhà. Hồng dừng lại, nhìn lui nhìn tới, ngạc nhiên:
- Lạ thật! Sao Hồng thấy chỗ này quen quá, Lục à?
Nói xong, nàng chạy nhanh tới phía trước. Lục rảo bước theo. Ðược một đoạn, Hồng reo lên:
- Lục ơi, nhà Hồng! Kìa, anh xem, khu mộ của ba má Hồng nhé, hàng dương liễu vây quanh nhé, còn xem kìa, cái sân, cái cổng. Còn kia, phòng của Hồng.
Hồng vừa nói vừa kéo Lục chạy băng qua hàng rào, đến khoảng sân. Hồng dừng lại, ôm chặt lấy Lục, lắp bắp:
- Sao nhà Hồng lại ở đây, anh?
Lục rùng mình, ngẩn ngơ. Cho đến khi nghe tiếng chó sủa và bà vú của Hồng lụm cụm bước ra, anh mới tin là Hồng nói thật. *
Ðêm đó, Lục ngủ lại thư phòng của Hồng. Anh nằm nghe nàng kể những câu chuyện mà nàng đọc từ hồi còn nhỏ. Hồng nói:
- Anh có biết chuyện “Mai ăn khỏi trả tiền” không? Chuyện thế này: có một người khách ghé vào một quán ăn nọ ở dọc đường. Anh ta định gọi đồ ăn thì chợt thấy ngay trên cửa quán có treo một tấm bảng đề: “Mai ăn khỏi trả tiền”. Anh nghĩ bụng: tội gì mà mình ăn hôm nay. Ðợi đến mai lại ăn. Nghĩ thế, nên anh nhịn đói, rời quán. Hôm sau, anh lại đến. Anh gọi đồ ăn, ăn uống phủ phê, xong thung dung bước ra. Chủ quán chận anh lại, bảo: “Sao anh không trả tiền mà bỏ đi?”. Anh sừng sộ: “Hôm nay ăn khỏi trả tiền mà”. Chủ quán hỏi: “Ai nói với anh vậy?”. Anh chỉ vào tấm bảng: “Thì chẳng phải anh cho treo tấm bảng này à?”. Chủ quán trả lời: “Ðúng”. Anh nói: ‘Thì tại sao lại còn đòi tiền tôi”. Chủ quán nói: “Tấm bảng nói sao, anh nhắc lại cho tôi nghe”. Anh nhìn tấm bảng, đọc: “Mai ăn khỏi trả tiền”. Chủ quán bảo: “Vậy thì mai anh lại ăn hẳn hay. Bây giờ mới có hôm nay chứ đã ngày mai đâu”. Anh ngẩn ngơ, móc túi trả tiền và bẽn lẽn bỏ đi.
Kể xong, Hồng nói:
- Mình sống trong xã hội hiện nay, lúc nào cũng nghe nói tới ngày mai, ngày mai, ngày mai…Mình thì cứ ở mãi trong cái hôm nay, đọc mãi tấm bảng “mai ăn khỏi trả tiền” làm vui, chứ có bao giờ được có ngày mai đâu mà hy với vọng, anh nhỉ.
Lục giật mình, nhìn Hồng chăm chú. Người đàn bà này thật đáo để! Đêm đó, ngủ, anh cứ nằm mơ thấy tấm bảng, chữ viết thật lớn, treo khắp nơi: MAI ĂN KHỎI TRẢ TIỀN!
Sáng ra, đạp vội xe về, nhìn quanh nhìn quất nhà Hồng, Lục mới biết là mình đã đi quá xa trong cuộc phiêu lưu tình cảm quá sức liều lĩnh này.
CHƯƠNG 35
Nghỉ ngơi được có một hôm, Hạnh đã lại thấy bồn chồn. Lạ chỗ, lạ nhà. Và lo lắng vu vơ.
Duyệt bảo: “Ở đó đi, chút tôi về, cần gì tôi chở bà đi”. Nghe lời bạn, nàng nằm. Nhưng chỉ được có một chút, nàng đã ngồi bật dậy, thay áo quần, gọi xích lô đến nhà anh Thuyên, nơi nàng ở trọ bán hàng trước đây. Vừa gặp, nàng chưa kịp hỏi chuyện hàng hóa, anh đã kêu lên:
- Trời, cô Hạnh. Ði đâu mà lâu này chẳng thấy mặt mày đâu cả vậy. Cô mới vào hay sao? Hàng hoá thế nào? Lâu nay có mấy người đến hỏi thăm cô, tôi chẳng biết cô ở đâu mà chỉ. Mới hôm qua đây thôi, cũng có một ông tới hỏi. Anh ta có để giấy lại. May mà cô tới, còn không tôi cũng chẳng biết mô mà giao. Ðây, cô.
Nàng ngạc nhiên. Anh Thuyên vào trong lấy đưa cho nàng một mảnh giấy xếp tư. Nàng mở ra đọc:
“Hai vợ chồng tôi vừa đi hàng vào. Hiện ở tại 123/46 Nơ Trang Long, Bình Thạnh.Cô có rảnh ghé lại để bán chuyện làm ăn. Chúng tôi chỉ ở được hai hôm, ngày kia phải về lại. Mong. Thương”
Thương vào? Nàng nhíu mày, ngẫm nghĩ. Nàng hỏi lại:
- Người đưa giấy là đàn ông?
- Thì là đàn ông. Anh ta bảo vừa từ Nha Trang vào.
Thế là Cảnh rồi. Nàng cầm tờ giấy xoay qua xoay lại, sửng sốt. Sao anh ta biết địa chỉ ở đây? Và làm sao anh ta có thể bỏ việc ngoài đó để vào? Với lại, làm sao Thương có thể để cho anh ta đi? Anh chàng này liều lĩnh đến thế sao? Nhìn cái địa chỉ, nàng bỗng hồi hộp vô cớ. Có nên đến tìm anh ta không? Ông Thuyên tiếp:
- Còn nữa. Hôm cô đi được ít hôm, có một người đàn ông Bắc đến tìm cô. Ông gì có đến đây một vài lần rồi.
- Chắc anh Phiệt.
- Ðúng rồi, Phiệt. Anh ta cho hay là anh ta đã nhận được giấy báo đi phỏng vấn.
- Vậy à! Anh ta có người vợ ở Canada bảo lãnh.
- Một người nữa. Anh chàng này lạ, người Huế. Người ôm ốm, trông bộ điềm đạm...
Hạnh giật mình. Ai vậy nhỉ? Túy chăng?
- Anh ta có nói tên không?
- Không. Anh ta chỉ đến hỏi thăm.
- Có nhắn gì không anh?
- Không. Anh ta vào một chút rồi đi ngay.
- Vậy à. Có lẽ là một bạn hàng trầm.
Vậy là thầy có đến tìm em. Trời ơi, em giận thầy biết mấy. Em buồn khổ, em đi tìm thầy, thế mà thầy sao sao đâu. Thầy vẫn như ngày nào, vẫn giữ kẽ, vẫn...nhút nhát, vẫn...
Nên ghé thăm ai đây? Thầy Túy hay Cảnh? Nàng chào anh Thuyên ra về, quên bẵng chuyện đến đây để hỏi thăm anh về tình hình thị trường
*
Thấy Hạnh bước vào, Duyệt la bai bải:
- Bà đi đâu vậy? Ðã nói ở nhà nghỉ ngơi, thế mà cứ tháy máy đi. Thích đi đâu thì để tôi chở đi, sao lại đi xe thồ. Hàng hóa hay thăm ai? Nói mau.
- Mình ghé nhà người quen hỏi tình hình hàng hóa.
- Thế nào? Hàng đã ăn lại chưa?
Hạnh bịa:
- Chưa.
- Tôi chạy vội về đây vì có hai tin mừng mang lại cho bà. Hai tin cùng đến một lúc, khiến tôi phân vân. Ấy, không phải phân vân gì cho tôi, mà cho bà đấy. Thứ nhất là : con Hương, có nhớ con Hương không, con Hương hôm nhảy nhót ở nhà anh Thông ấy. Con Hương tổ chức mừng đứa con vừa vượt biên đến Mã Lai an toàn. Chiều mốt. Tất nhiên là có nhảy. Ðây là dịp để bà thực tập. Tin thứ hai là: ông Quất vừa ghé lại. Nghe tin bà hiện có ở đây, anh ta mừng quýnh. Khoan, không có gì bậy bạ đâu, chuyện làm ăn thôi. Anh ta bảo là đi với bà hên. Này, dân Cộng sản thứ thiệt đấy nhé, nhưng giờ mê tín lắm. Tin đủ thứ, thần thánh, ngày tốt ngày xấu, mỗi chuyến hàng đi đều có cúng quảy đàng hoàng. Có lần hồi mới quen, anh ta còn hỏi tuổi tôi thử có hạp chuyện buôn bán với anh ta không...nghĩ cũng tức cười.
- Ông ta nói chuyện gì?
- Anh ta cho biết hiện thuốc “Jet” và “Hero” ở Hà Nội đang “hút”, vì có mối đóng lên vùng Thượng Du phía bắc. Anh ta cần đóng gấp hàng để đi khuya nay. Tôi đang bấn lên đây.
- Gì mà gấp gáp thế?
- Buôn bán thời buổi này mà bà hỏi. Hàng lên hàng xuống như nước lụt, đâu có đợi ai. Không nhanh tay thì thiệt mình. Vả lại, tàu anh ta phải đi khuya nay. Bây giờ bà tính sao, có muốn chớp thời cơ, đi luôn chuyến này với anh ta không? Hay ở lại vui chơi? Tùy bà đấy. Nếu bà muốn đi, thì dọt lẹ đi đóng hàng.
Hạnh cảm thấy bối rối thực sự. Nhiều việc đến cùng một lúc. Gặp Cảnh, thăm Túy, vui chơi hay đi Hà Nội? Duyệt nói:
- Có gì đâu mà bà bần thần vậy? Dân buôn là phải biết quyết định ngay, có gì mà phải đắn đo này nọ. Thích đi, thì sửa soạn tiền nong, đóng hàng, giao cho “tụi nó” lo chuyển vào ga ngay. Thì giờ không đợi ai cả. Nếu chưa muốn đi thì ở nhà nằm nghỉ, mốt ta vui chơi. Tôi thì, nói thật với bà, ba mươi giây là xong ngay. Nhưng để khỏi làm rộn bà, tôi cho bà nửa giờ suy nghĩ. Tôi lên chợ thâu tiền hàng rồi về lại. Quất cũng muốn biết ngay là bà có đi không. Tôi đi đây.
Không đợi Hạnh có ý kiến gì, Duyệt quày quã bước ra rú xe đi ngay. Nàng nhìn theo, lòng thầm nhủ, con nhỏ lanh như sóc. Cái gì cũng nhậm lẹ. Duyệt và Thương có nhiều điểm giống nàng: nhanh, gọn, xởi lởi, và tốt với bạn bè. Những lúc chạy hàng ở Huế, nàng cũng ba chân bốn cẳng. Khi cần, quyết định rẹt rẹt. Nhưng nàng có cái khác: không vô tâm như họ. Lúc này, nàng thực sự bối rối. Hình ảnh Cảnh và Túy chập chờn nhảy múa trong đầu óc. Cảnh táo bạo, hồn nhiên. Túy sâu sắc, da diết và...yếu bóng vía. Mỗi người tạo cho nàng một ấn tượng riêng biệt. Ấn tượng nào cũng khiến nàng nao nức, bồi hồi. Giờ họ ở đâu đó, đang đợi nàng. Mỗi người đợi một cách: Cảnh thì đi vào đi ra, nôn nóng. Nếu gặp nàng là anh ta sẵn sàng xông thẳng tới, chụp đôi vai nàng, day dở cuồng nhiệt. Còn Túy thì trầm ngâm, nhìn quanh nghe ngóng, thấy nàng, sẽ từ tốn đứng lên, đôi mắt reo vui hớn hở, rồi...thôi.
Nàng đi lui đi tới nghĩ ngợi mông lung. Ðàn ông, cái thế giới trông rất gần gũi ấy, vẫn không thiếu điều kỳ lạ. Hồi xưa, khi mới lấy chồng, nàng nghĩ đàn ông thì ai cũng thế. Dâm đãng, tham lam và lười biếng. Nhưng giờ đây, nàng hiểu ra rằng, không đơn giản như thế. Mỗi một người có nét riêng của họ, khó hiểu và hấp dẫn. Mười Giộc hung bạo mà hào hoa. Túy nhút nhát mà sâu sắc. Cảnh thì ẩu tả mà quyến rũ. Chẳng ai giống ai. Mỗi người mang lại cho nàng những cảm giác riêng biệt. Lạ. Y như được nhắm thử những món đặc sản tại các vùng khác nhau.
Thoắt một thoáng đã thấy Duyệt trở về. Duyệt leo vội lên gác, giọng oang oang:
- Thế nào “bà nội”? Ði hay ở?
Không kịp suy nghĩ, Hạnh trả lời:
- Ði!
Duyệt có vẻ ngỡ ngàng trước câu trả lời dứt khoát, tức thì của bạn.
- Chắc chưa?
- Ừ.
- Vậy nhé. Tôi đi rửa mặt, uống cốc nước. Bà lo chuẩn bị mọi thứ đi. Vàng chiều nay có giá đấy. Ðám cao nguyên về đóng. Khâu Kim Vân được giá. Bà có khâu gì?
- Khâu xanh Huế.
- Hơi yếu đấy. Nhưng không sao. Hơn thua vài trăm.
Duyệt xuống. Hạnh nhanh chóng xếp đặt áo quần, kiểm tra lại số vàng mang theo, tính toán số lượng phải mua. “Lại đi”, Hạnh nhủ thầm.
*
Trong các chuyến đi buôn đường dài của Hạnh, có lẽ chưa lần nào, Hạnh thoải mái như lần này. Quất dành trọn cho nàng nguyên cái “ca bin” của kiểm soát viên, để nàng tự do sử dụng. Phòng tuy nhỏ, nhưng gọn gàng, có gối, có chăn, có chậu rửa mặt, có tủ đựng đồ. Phòng là phòng của hai người, nhưng không biết Quất dàn xếp thế nào mà anh chàng kiểm soát viên kia, tên Tuấn, không hề thấy thấp thoáng trong phòng. Nàng áy náy, hỏi Quất:
- Em làm phiền mấy anh quá không?
- Không sao đâu Hạnh. Cái gì chúng tôi cũng lên kế hoạch cả rồi. Có phụ nữ thì phải có kế hoạch đàng hoàng chứ.ø
Anh ta vừa nói vừa vỗ vào cái “xắc cốt” lủng lẳng một bên hông cười, để lộ hàm răng trên hơi vẩu, nhưng có duyên ngầm, nói tiếp:
- Chúng anh thực hiện phương châm “nhân viên và hành khách là bạn”. Em cứ yên tâm. Chỉ khi nào có đội cơ động lên, em tạm lánh ra ngoài.
Buổi chiều, Quất rủ Hạnh xuống toa cung ứng. Sau bữa ăn chiều, toa bán đồ ăn này trở lại lặng lẽ. Chỉ còn một vài người khách ngồi nhâm nhi cà phê, chuyện vãn. Tàu đang chạy qua những cánh đồng lúa vừa gặt xong, tiếp giáp với chân những ngọn đồi thấp. Mặt trời chênh chếch trên đỉnh ngọn núi xanh thật xa, chọc thủng một cụm mây khá dày, ném xuống chùm tia sáng thẳng tắp, nhiều màu, sắc cạnh. Một số tia chiếu thẳng vào toa tàu. Hạnh hớp một ngụm bia, nói:
- Chuyến này trông có vẻ êm đềm, anh nhỉ?
Quất uống một hơi hết nửa ly, nhìn nàng hỏi:
- Ý Hạnh muốn nói cái gì êm đềm?
- Thì không thấy công an lên lục soát gì cả.
- Không có chuyến nào êm đềm đâu. Khuya rồi có toán cơ động lên, nhưng họ chỉ làm ở toa 6. Toa 2 và 4 cũng bị, nhưng sơ sơ.
- Em lo quá!
- Khéo lo! Anh đã nói rồi, anh lo hết. Em không tin Quất kiểm soát viên này sao!
Hạnh hạ giọng:
- Hàng hóa để đâu, em không thấy?
- Thế mới hết ý! Hàng giấu mà để cho người ta biết, thì giấu làm gì.
- Nhưng mà...
- Không nhưng mà... gì hết. Em cứ việc ngủ ngáy, vui chơi thoải mái. Thế nào, hôm rồi ngủ ngon không?
Hạnh bẽn lẽn:
- Vâng. Em thật bậy. Giành chỗ của mấy anh. Sáng ra, thấy anh nằm trên võng...
Quất cười:
- Nếu không nằm võng thì nằm đâu. Chẳng lẽ...
Anh ngừng nửa chừng, nheo mắt nhìn nàng. Nàng giả tảng không biết, hỏi tiếp:
- Còn Tuấn?
- Anh có khách thì cu cậu phải lo chuyển hộ khẩu thôi.
- Anh có nhiều khách lắm sao?
- Khách gì mà nhiều với ít. Làm như phòng kiểm soát viên chỉ để chứa khách. Khách là em đấy. Một mình em. Em là người đầu tiên và duy nhất. Phải có lý do chính đáng mới thuyết phục được cu cậu nhường chỗ chứ.
Hạnh cười:
- Anh ta to thế mà anh cứ gọi cu cậu nghe sao phải?
- Ấy, hắn to thế mà trẻ hơn anh những ba tuổi kia đấy.
- Vậy anh ta mới ba mấy thôi à?
- Ba mốt. Chiến sĩ Trường Sơn ba năm, nên chóng già.
Hạnh tính nhẩm. Vậy thì Quất ba mươi bốn, thua nàng những ba tuổi. Trời, thế mà nàng nghĩ anh ta phải đến bốn mươi. Nàng xưng anh anh em em với anh ta ngọt xớt. Nàng nói:
- Ừ, Quất trẻ thật. Bộ Quất không đi Trường Sơn sao?
Quất trả lời:
- Anh xui. Ðộ nọ, đúng cái hôm lên đường đi nghĩa vụ thì ông cụ đột ngột lên cơn hen nặng, phải chở đi viện, nằm ở đó một tháng rồi chết. Ðảng ủy và xã đội chiếu cố cho anh về chăm sóc. Ðến khi mọi việc xong xuôi, thì đợt nghĩa vụ cũng chấm dứt. Ấy, rủi mà...may. Sau này, có đợt gọi lại, anh đang công tác tại xã, lại được miễn thêm một thời gian nữa. Không phải anh lười nhác, trốn tránh trách nhiệm đâu. Con người là thế, lúc đầu hăng hái mà không làm được đến khi lòng mình nguội rồi thì...gay lắm!
Quất cười hềnh hệch. Anh chế thêm bia. Hạnh tới quầy mua phiếu, lấy thêm một chai nữa, nhưng anh xua tay:
- Ðủ rồi, em. Ðợi khi xuống “ca” hẳn hay. Giờ không uống được nhiều đâu. Tốt nhất là về đến Hà Nội, giao ban, thong dong, uống mấy cũng được. Nể em, uống một tí gọi là giao tình. Ðang công tác mà say thì gay lắm.
- Mặt Quất mới uống một tí mà đã đỏ lên rồi đó.
- Chính thế. Chính vì vậy mà anh chỉ uống khi ở nhà. Ta ngồi chút cho hết hơi bia.
Nàng nhìn ra ngoài. Mặt trời bây giờ đã khuất hẳn sau núi. Tàu vẫn còn chạy qua những cánh đồng. Trời sâm sẩm tối. Những con chim lạc lõng bay về một nơi nào đó trong xa kia mất hút. Lòng nàng chùng xuống. Chiều xuống bao giờ cũng gợi nhớ bếp lửa và bữa ăn gia đình. Chợt nhớ Lục và mấy đứa con. Nàng hỏi:
- Bao giờ thì đến Huế?
- Chắc phải đến khuya. Này, Huế của Hạnh nghe nói đẹp lắm phải không?
- Quất chưa đến hay sao?
- Ði qua thì hàng ngàn lần. Mà xuống Huế để tham quan thì chưa. Hôm nào, anh sẽ ghé chơi. Hạnh dẫn anh đi nhé?
- Không khó.
- Mà người Huế nghe nói khó lắm.
- Ở đâu chẳng vậy.
Hạnh chợt nghĩ đến người đàn bà tìm gặp nàng ở Hà Nội hôm nào.
- Như ở Hà Nội. Mình nhớ đến cái bà gì ghé tìm mình ở nhà trọ lần trước. Bà ấy đúng là...là...
Quất xua tay:
- Ôi thôi! Ðừng có mà nhắc đến cái bà lắm mồm ấy. Anh ngấy bà ấy quá trời.
- Ðừng nói bậy. Ỷ thế không có chị ấy ở đây rồi ăn nói linh tinh. Mang vạ có ngày. Bà ấy bà xé xác Quất ra không chừng. Ðàn bà Bắc nghe nói dữ lắm.
Quất đứng dậy:
- Ừ, thì dữ!
*
Lúc đó, tàu vừa dừng ở ga Hải Vân Nam. Nàng hé cửa ra nhìn. Ðêm trăng đẹp tuyệt! Bầu trời trong vắt như mới tắm xong. Ánh trăng quấn lấy cây cỏ, mềm dịu kinh người. Lòng Hạnh xôn xao dậy thì. Ðầu óc mỏng ra, bốc thành hơi bay vút. Nàng ra khỏi ca bin, leo xuống, đứng dựa vào thành tàu, say sưa nhìn mọi vật im lìm đẫm trăng. Ðã nửa khuya, lại giữa núi rừng, nên không mấy hành khách xuống tàu. Lác đác chỉ có vài người đi tiểu, hút thuốc âm thầm như những bóng ma. Xa phía dưới kia, biển ngậm ánh sáng, lăng tăng bạc. Gió lạnh. Nàng vòng chặt hai tay trước ngực. Một bóng người rọi đèn pin đi đến:
- Ô, Hạnh. Sao đứng đây?
- Ai vậy? À, Quất. Mình ngắm trăng chút. Trăng núi rừng đẹp quá. Bữa nay mấy rồi nhỉ? Ði miết, quên cả ngày tháng.
- Ðã qua rằm rồi. Hạnh nhìn trăng thì biết. Trăng méo rồi.
Anh nắm tay nàng:
- Ðứng làm gì ở đây. Muốn ngắm trăng, đi quanh quanh với anh. Ở đàng kia có con suối đẹp. Tàu chưa chạy đâu. Ðang đợi tránh tàu vào, cũng phải hơn nửa tiếng nữa.
Hạnh gỡ nhẹ tay Quất:
- Cám ơn. Mình lạnh!
- Sao không khoác áo ấm vào? Ðể anh vào lấy cho nhé?
- Thôi, để mình vào lấy cũng được.
Quất vỗ vào cánh tay trần của Hạnh, giọng thân mật:
- Lạnh, đau mất! Ðừng ẩu thế, không hay.
Nàng lên ca bin, lấy tấm áo gió choàng vào.
Quất dọi đèn pin, theo lối bên hông nhà ga đi xuống. Ga, thực ra chỉ là một trạm nhỏ, nằm lọt giữa vách đá núi. Ngọn đèn bão treo ngay cửa sổ toả ra một thứ ánh sáng mờ đục buồn bã và cô độc. Sau lưng ga là một con dốc mấp mô những đá sỏi và rễ cây. Lau lách, cỏ dại đẫm sương. Nàng lần bước khó khăn. Chợt la lên:
- Chết cha!
Quất hoảng hốt quay lại:
- Gì vậy?
Hạnh chới với níu đại một cành cây. Quất nhảy lên đỡ nàng, gỡ chiếc áo len ra khỏi một nhánh cây trụi lá nhô ra trên lối đi.
- Thôi mình về. Khiếp quá!
- Ðể anh đỡ. Ðâu có sao. Xuống khỏi lùm cây kia là đến suối à. Ðã nghe tiếng suối rồi đó.
Hạnh lắng nghe. Ðúng là có tiếng suối thì thầm đâu đó. Quất dìu Hạnh xuống. Sương lạnh. Quất nói:
- Suối kia rồi.
Suối thật. Hạnh phấn khích gỡ tay Quất ra, chạy xuống. Một giòng nước trắng xóa chảy tràn qua các kè đá, hớn hở đổ xuống một vũng nước trong leo lẻo phía dưới. Tiếng rơi như hát. Nàng đứng ngẩn người ra nhìn. Lau lách bạt ngàn thoai thoải chạy xuống dưới xa kia. Lòng chợt vô cùng cảm khái. Nàng khe khẽ hát: “Người hẹn cùng ta đến bên bờ suối..”.. Quất hỏi:
- Hạnh hát bài gì thế?
- Một bài hát cũ.
- Thuộc hết không, hát tiếp đi.
- Người hẹn cùng ta đến bên bờ suối, rừng chiều mờ sương ánh trăng mờ chiếu, một đêm thiết tha...
Hạnh ngừng, nhón chân bước lên tảng đá có giòng nước tràn qua. Quất cảnh giác:
- Coi chừng, rêu rong trơn lắm, té đấy.
- Mình thích suối. Chưa có lúc nào trong đời mình được thấy suối đẹp như thế này.
Nàng lẩm nhẩm lập lại câu hát, tay đưa ra hứng giòng nước. Lạnh tê. Hạnh buốt tay, rụt vào. Chợt nghe tiếng thở gấp, quay lại. Khuôn mặt Quất tối đi, ngây dại. Ðôi mắt rực rỡ khác thường. Hơi thở nóng. Quất chụp hai vai Hạnh. Hạnh kêu:
- Quất!
- Ừ, Quất đây.
Nàng đẩy Quất ra:
- Quất! Mình không thích thế.
Quất vẫn không buông tay, giọng nghe như say:
- Hạnh! Hạnh đẹp quá!
Nàng quay lại, nghiêm giọng:
- Quất! Ðàng hoàng tí đi nào!
Quất vuốt nhẹ má Hạnh một cái rồi mới chịu buông, nhưng vẫn giữ giọng ngả ngớn:
- Hạnh hát hay quá!
Hạnh ngồi xuống vốc nước suối, vừa lập lại câu hát vừa tung nước ra xa. Nước tạt ngược lại, rơi vào ngực. Nàng rùng mình, đứng dậy:
- Thôi mình lên đi Quất. Không khéo tàu chạy mất.
- Chưa đâu. Anh biết mà. Hạnh!
- Thôi, lần khác.
Quất thở nhẹ:
- Dễ chi mà có lần khác.
Hạnh nói:
- Nghe mình đi. Lên.
- Ừ, thì lên.
Nàng đưa tay cho Quất kéo lên dốc đá. Lên khỏi dốc, nàng ngoái lui nhìn giòng suối, lòng vương mang theo hình ảnh của bài hát cũ. Chợt nhớ thầy Túy da diết.
Trở vào ca bin, nàng trằn trọc hồi lâu mới ngủ lại được.
Khi thức dậy mới hay tàu đã dừng ở Huế tự khi nào. Nàng hốt hoảng leo xuống tàu, chạy vội ra cổng thì tàu đã hú còi chạy. Nàng tiu nghỉu leo trở lên, bỏ lá thư và bịch đồ vào lại xách, đứng tựa cửa nhìn ngoái lui sân ga vắng, tự hỏi chẳng biết Lục và Ðồng vẫn còn đợi ngoài ga hay đã trở về nhà *
Ðến ga Thanh Hóa, Quất bấm Hạnh ra quầy hàng giải khát, nói:
- Từ đây ra Hà Nội, có thể có phái đoàn của Tổng Cục Ðường Sắt lên kiểm tra. Ðội Cơ Ðộng có thể nhảy ở Ninh Bình. Nhiều việc lu bu lắm. Vậy, em tránh ra ngoài , kiếm chỗ nào ở đầu xe, mắc võng nằm. Lát nữa, khi tàu chạy lại, Hạnh tìm gặp riêng Tuấn, bồi dưỡng cho cu cậu.
- Ðương nhiên. Nhưng nhiêu?
- Tùy Hạnh. Em liệu lý lấy. Dân buôn chuyên nghiệp mà còn hỏi. Nên nhớ, hắn không chỉ nhường ca bin cho em mà còn phụ anh cất giấu hàng nữa đấy.
Nhân cơ hội, nàng hỏi luôn:
- Hàng giấu ở đâu?
Quất nhìn quanh, hạ giọng:
- Ðáng lẽ ra đến ngoài đó rồi cho em biết sau. Nhưng, không hề gì. Anh dấu trong “cốp”.
- “Cốp”?
- Ðúng. Tụi anh mở “cốp” dấu hàng rồi đóng lại.
- Nhưng mình có biết “cốp” là cái gì, ở đâu đâu.
- Cốp là trong thành tàu ấy mà.
Hạnh gật đầu, tỏ dấu hiểu. Quất tiếp:
- Còn phần bà nội ở xe Cung Ứng, anh lo.
- Sao còn bà cung ứng vô đây?
- Hàng dấu nhiều nơi, em biết không. Trong “cốp” đâu có đủ. Có cả trăm cây thuốc chứ có ít đâu. Anh phải nhờ bà ta giúp thêm. Ở đó hơn một nửa rồi đấy. Nhưng kín miệng. Bể ra là hỏng hết. Nhớ chưa, cô em?
Quất đưa tay nựng má Hạnh, nhưng nàng cảnh giác, tránh qua một bên.
- Coi người đi tới đi lui tùm lum nơi kìa!
Quất chìa cho Hạnh tấm vé tàu :
- Em giữ tấm vé Thanh Hóa - Hà Nội, phòng gặp đội kiểm tra.
Quất đi. Hạnh gọi giật:
- Còn một việc nữa, ra ngoài đó thế nào? Mình không về lại chỗ Kim Liên đâu.
Quất dừng lại, cắn môi:
- Vâng. Anh cũng nghĩ thế. Ðể xem. Hay là em mướn phòng trọ gần ga đi. Chỗ này cũng có điều bất tiện, nhưng cứ tạm ở đó, sau hãy hay. Quyết định vậy đi nhé.
Hạnh quanh quẩn một lát trong cửa hàng rồi trở lại tàu. Khi nàng vừa bước lên toa, thì có hai người đàn bà nãy giờ luẩn quẩn dưới sân ga, chạy ào tới:
- Chào cô, chào cô.
Hạnh quay lui nhìn. Ðó là hai người đàn bà gầy ốm, má hóp, mặt đầy những vết nhăn, ăn mặc rách rưới, bẩn thỉu. Mỗi người ẵm một đứa bé hai, ba tuổi mặt mày lem luốc. Bà đứng sau còn dắt theo một thằng nhỏ cỡ chừng bảy, tám tuổi. Thằng bé buồn bã đứng im, đôi mắt láo liên nhìn quanh. Hạnh sợ hãi tránh sang một bên. Người đàn bà đứng gần lên tiếng, nghe như hát:
- Trăm lạy cô, ngàn lạy cô. Cô “nàm” ơn “nàm” phước giúp cháu. Nhà cháu quá nghèo. Năm nay mùa màng lại thất bát. Nhà chẳng còn gì ăn, con lại đông. Cô “nàm” ơn “nàm” phước...
Bà này còn muốn nói tiếp thì bà kia chen vào:
- Cô ơi, cháu cầu trời phật giúp cô mua may bán đắt. Cô “nàm” ơn “nàm” phước cứu giúp nhà cháu. Con, con “nạy” cô mấy “nạy” đi cô.
Vừa nói, bà ta vừa đẩy thằng bé ra tới trước. Thằng nhỏ chấp tay lạy:
- Cô ơi, nhà con đói nắm. Cô nàm ơn “nàm” phước cứu con. Con nguyện kết quả ngậm vành đội ơn cô. Con “nạy” cô...
Hạnh tức cười vì lối học thuộc bài của nó, nhưng làm bộ nghiêm. Nàng lục túi áo, tìm mấy đồng bạc lẻ. Bà nói đầu tiên lại chen lên, hai tay bồng đứa con đưa tới sát ngực nàng:
- Cô ơi, con bé này ngoan nắm. Chừng này tuổi mà biết chuyện “nắm”. Cô “nàm” ơn “nàm” phước...
Có tiếng ai trong toa nói ra như ra lệnh:
- Ðuổi xuống, đuổi xuống!
Một giọng khác phụ họa:
- Ðuổi xuống. Ðóng cửa toa lại. Trông bẩn mắt quá!
Hạnh dúi mấy đồng bạc lẻ vào tay người đàn bà. Bỗng nhiên, cả hai người đàn bà hốt hoảng bước xuống toa, chạy vội đi. Hạnh ngơ ngác nhìn quanh, thấy hai người công an đang tiến lại. Hai công an vừa đi khỏi, người đàn bà có đứa con lớn, nhanh chóng bước lên toa, đẩy thằng con về phía nàng:
- Theo cô đi con.
Chị ta quay về phía Hạnh:
- Cô “nàm” ơn “nàm” phước nuôi cháu. Cháu ngoan “nắm”, “nàm” gì cũng được: gánh nước, bồng em, giặt đồ, bửa củi. Cô nhận cháu đi cô. Nhà cháu bảy miệng ăn, không nuôi nổi. Xin cô cho nhà cháu...hai ngàn thôi. Nếu cô thương thì cho thêm, nhà cháu không dám đòi. Nhà cháu cắn cỏ ngậm vành đội ơn cô. Này, Tào, nắm tay cô đi con.
Thằng nhỏ dạn dĩ nắêm lấy tay Hạnh. Hạnh khiếp đảm tránh đi:
- Không, không, tôi không nhận đâu chị ơi. Ðây cháu cầm lấy một ít tiền về mua gạo.
Người đàn bà kia từ nãy giờ bị cánh cửa chận lại, không lên được, cố chen vào. Bà ta gạt thằng bé sang một bên rồi chìa đứa con cho Hạnh:
- Này, cô ơi, cô bồng đi. Cô mang cháu vào trong kia. Nhà cháu đến mười miệng ăn, ruộng vườn không có, chỉ còn đợi chết. Cô “nàm” ơn “nàm” phước. Thằng nhỏ này, cho cháu ngàn rưởi thôi. Cô “nàm” ơn “nàm” phước...
Hạnh lúng túng, đứng đực người ra, không biết phải làm sao. Bỏ vào trong thì bất nhẫn, mà đứng đây thì bất tiện. Nàng lục trong túi lấy thêm ít tiền định cho thêm, thì chợt một bóng người từ dưới nhảy lên:
- Bước xuống, nghe không? Xuống hay tôi gọi công an bắt. Xuống, xuống mau, tàu sắp chạy bây giờ.
Hai người đàn bà chưa kịp lấy tiền từ tay Hạnh thì bị người đàn ông trong bộ đồng phục đường sắt mạnh tay đẩy xuống hẳn khỏi toa, bất chấp tiếng khóc van vỉ của hai người đàn bà. Anh ta đóng sầm cửa lại. Hạnh kêu lên:
- Quất! Anh Quất!
- Kìa, Hạnh. Dây dưa với họ làm gì.
- Thì ai mà biết. Em tưởng họ chỉ xin tiền. Mà họ ở đâu vậy Quất?
- Diễn Châu. Nghe nói năm này mùa lại mất.
Tàu từ từ chuyển bánh. Hạnh cảm thấy bất nhẫn, mở cửa nhìn xuống. Chẳng thấy hai người đàn bà ở đâu cả. Rải rác trên sân ga, nhiều người tay dắt tay bồng ngơ ngác nhìn theo đoàn tàu. Nàng vịn tay chắn, ngoái nhìn lui cho đến khi khu ga khuất hẳn tầm nhìn.
CHƯƠNG 36
Người phát thư dừng xe đạp trước cổng, gọi lớn vào trong:
- Nhà này có ai tên Ðồng không, ra nhận điện.
Lục đang ngồi sửa xe đạp ở góc nhà, nghe tiếng, chạy vội ra. Người phát thư hỏi một lần nữa:
- Nhà có ai tên Ðồng không?
Anh vừa bước nhanh vừa đáp:
- Ðồng, Ðồng nào? Nhà này chỉ có Lục. Tôi là Lục.
- Tôi biết. Vì thế tôi mới hỏi. Không có ai khác nữa sao?
- Có. Tôi có đưa con tên Ðồng, Tống Viết Ðồng. Nhưng nó còn nhỏ mà, ai điện cho nó làm gì!
- Ðúng rồi, tên Tống Viết Ðồng. Ðây này...
Lục ngạc nhiên:
- Ai lại gửi điện tín cho thằng Ðồng kìa?
- Nếu đúng tên Ðồng thì nhận. Tôi phải hỏi vì sợ lộn nhà thì phiền. Ðiện lại là điện khẩn.
Anh cầm tờ điện tín đọc:
“Con hãy lên ga đón mẹ để lấy đồ ăn vào chiều ngày 26 tháng 9. Ghé ga để xem kế hoạch tàu trước. Mẹ đi Thống Nhất 1”.
Hóa ra là điện của Hạnh. Ðọc xong, anh cầm tờ điện tín đi vào nhà, lòng bửng lửng bơ lơ. Sao Hạnh không gửi cho anh mà lại gửi cho thằng Ðồng? Anh cảm thấy danh dự mình đột nhiên bị xúc phạm. Thấy mấy đứa con lảng vảng đâu đó phía trước cửa, đoán là chúng lóng ngóng muốn biết tin về mẹ chúng, anh gọi:
- Ðứa nào ngoài đó?
Nghe gọi, thằng Phụng mau mắn chạy ngay vào. Anh hỏi:
- Thằng Ðồng đâu?
- Dạ. Ðồng bước vào, trả lời.
Anh đưa tờ điện tín cho Ðồng, giọng cố giữ thật dịu dàng:
- Ðiện tín của mạ gửi chi mi. Ðọc đi.
Ðồng cầm tờ điện tín, đọc. Anh hỏi:
- Có hiểu không?
- Dạ, hiểu sơ sơ.
Biết Ðồng không rành đọc chữ điện tín, anh “dịch” lại cho nó. Dịch xong, anh muốn nói một câu thật chua chát với con, nhưng cố kềm giữ lại. Anh bảo:
- Giữ lấy. Lo mà đi đón mạ mi.
Mấy đứa con kéo đi. Anh nhìn theo, lắc đầu ngao ngán.
Ngày hôm sau, sau giờ học, Ðồng hỏi anh lấy chiếc xe đạp để lên ga. Anh ngạc nhiên, vì không nghĩ rằng thằng Ðồng có thể làm cái việc người lớn này. Anh hỏi:
- Mi biết gì về kế hoạch tàu mà đi?
Ðồng nói, giọng chắc nịch:
- Con làm được.
Anh nhìn nó, suy nghĩ một lát rồi bảo:
- Liệu làm được thì đi đi.
Ðồng chỉ đợi có thế, đạp xe đi. Một hồi lâu sau, nó trở về, ghi lại cho anh giờ đến của tàu Thống Nhất 1. Anh hỏi:
- Sao mi biết?
- Con hỏi nhân viên ga. Con cũng có xem bảng kế hoạch tàu.
- Có xem đúng ngày 29 tháng 9 không? Vì ngày nào cũng có một chuyến tàu Thống Nhất 1 hết. Số lẻ chỉ chuyến tàu vào. Số chẵn chỉ chuyến tàu ra.
- Con biết.
- Thứ hai là, giờ họ ghi không có gì chắc chắn cả. Họ ghi vậy, nhưng trễ vài tiếng đồng hồ hay nửa ngày là thường.
- Con biết. Ngày mai con sẽ lên xem lại.
Anh nhìn Ðồng chăm chăm. Ðồng cúi mặt nhìn xuống hai bàn chân mình. Khác với cái nét bướng bỉnh, thách thức những lần trước, lần này, Ðồng có vẻ chững chạc, tự tin. Nó biết rõ những điều cần làm và phải làm như thế nào. Ai bày cho nó? Anh nhìn thấy những sợi lông măng hai bên môi Ðồng lún phún đen. Ðôi môi thỉnh thoảng mím lại. Tia nhìn dường như đã chứa ít nhiều nét suy tư. Những câu nói của Ðồng trở nên gọn ghẽ. Bộ điệu và cử chỉ chừng mực.
So với Ðồng bây giờ, hình như thằng nhỏ Lục hồi đó ngang bướng hơn nhiều. Anh không nhớ rõ chính xác vào lúc nào, nhưng trong độ tuổi mười lăm, mười sáu, một hôm, không hiểu từ đâu, anh bất chợt bắt gặp một cảm giác lạ: anh muốn chống lại chú ruột và mẹ. Thằng nhỏ bực tức vì những lời la mắng, nguyền rủa, răn đe, ngăn cấm và những lằn roi quất vào người suốt thời thơ ấu của hai người lớn. Họ bất công. Tại sao họ cấm hắn bắn chim, câu cá? Tại sao họ cấm không cho hắn ra đường chơi vào những đêm trăng đẹp? Tại sao họ cấm hắn đi xe đạp? Tại sao họ cứ thường xuyên rót vào tai hắn những bài học luân lý nhàm chán như là hiếu đễ, vâng lời? Không cãi lại được, không bỏ đi đâu được, hắn bắt đầu một cuộc nổi loạn ngấm ngầm: làm trái lại tất cả những gì mà mẹ và chú muốn. Chẳng hạn như cố tình học kém cho có vị thứ thấp hơn trong thành tích biểu hàng tháng, không chịu đội mũ khi ra trời nắng, cãi lý hoặc nhịn đói khi bị mẹ la. Trong thâm tâm, thằng nhỏ muốn chọc thủng bức tường quyền hành của mẹ và chú. Hắn thành công. Hai người lớn dần dà nhượng bộ. Hắn bắt đầu cảm thấy mình trở thành người lớn.
Càng nhớ lại về mình, Lục càng thâm cảm thái độ của Ðồng. Và đau đớn. Giữa hai cha con bắt đầu có một cuộc chiến tranh mà kẻ thua cuộc chắc chắn là anh.
*
Ðồng muốn đi đón mẹ một mình, nhưng Lục không cho. Anh lấy xe chở con đi. Tàu trễ hai giờ. Anh lầm bầm chưởi thề, bảo Ðồng về nhà. Ðồng không chịu. Nó muốn ở lại cho đến khi tàu tới. Anh bực mình gắt:
- Về! Ðứng làm cái quái gì ở đây.
Ðồng không nói gì, mắt lườm lườm nhìn anh. Thấy thằng nhỏ bắt đầu nổi chứng, anh âm thầm nhượng bộ, lấy xe đi lang thang một hồi, đợi đến giờ quay trở lại. Tàu đến, anh để Ðồng vào ga một mình gặp Hạnh. Anh chẳng muốn gặp vợ trong lúc này. Có gặp cũng chẳng biết nói gì, chỉ càng thêm giận. Mãi đến khi tàu chạy, Ðồng mới trở ra, tay xách một giỏ đồ đủ thứ lỉnh kỉnh. Ðồng đưa cho anh một xấp tiền, lẳng lặng ngồi lên xe. Từ đó về đến nhà, hai cha con đều im lặng. Anh không muốn hỏi. Ðồng cũng chẳng muốn kể chuyện.
Ðến nhà, anh đợi Ðồng soạn đồ đạc ra, liếc nhìn một chút rồi bỏ đi. Mấy đứa nhỏ rờ rẫm, cầm nắm những bịch kẹo, những trái hồng, trái nhãn, nhưng không reo vui hớn hở như mọi lần. Chúng cố kiềm chế niềm vui. Có lẽ rút kinh nghiệm từ lần trước, chúng không muốn anh nổi giận. Anh đếm tiền. Số tiền Hạnh gửi khá nhiều so với lần trước. Nàng lời nhiều? Hay nàng còn ở lâu? Hay đó là ngụ ý một lời xin lỗi?
Tối lại, sau khi ăn xong, mấy đứa con tụ nhau trong phòng, khép cửa lại, rồi ríu ra ríu rít nói chuyện. Anh rón rén bước đến cửa, đừng lại, ghé tai lắng nghe. Tiếng thằng Ðồng:
- Mạ hứa với tau mạ sẽ cho tau đi một chuyến vào Sài Gòn rồi ra Hà Nội. Tàu sẽ chạy qua hết các tỉnh.
Giọng thằng Phụng:
- Mạ phải cho em đi trước. Em nhỏ. Không, em không chịu để anh đi mô. Mạ phải đem em đi.
Ngân xen vào:
- Mạ cho em với thằng Phụng đi trước. Anh đi sau.
Giọng Ðồng quả quyết:
- Mạ nói rồi. Tau đi trước. Tau lớn, có việc gì tau có thể giúp mạ.
Ngân nói:
- Em cũng giúp được. Ðúng rồi, thằng Phụng nhỏ, đi đã không giúp gì cho mạ lại càng thêm phiền.
Thằng Phụng mếu máo:
- Không. Em phải đi với mạ. Không cho em đi, em nằm vạ cho coi.
Ðồng xuống giọng dỗ dành:
- Thì để tau đi một lần thử cho biết, rồi lần sau mi đi. Mạ nói là đứa nào cũng được đi hết.
- Mà anh đi rồi em ở nhà với ai?
- Thì với ba.
- Không. Không. Em không muốn ở nhà với ba. Em thích đi với mạ ni.
Ngân nói:
- Nói nhỏ nhỏ cả ba nghe. Liệu hồn. Mi ở nhà, mi còn nhỏ, ba ít la.
- Không, em không chịu ở nhà mô. Em đi. Cả ba đứa đi luôn.
*
Một tuần sau, anh nhận được một lá thư của Hạnh:
“ Anh,
Em viết ít giòng tin anh rõ: em đóng hàng lên tàu đi Hà Nội một chuyến nữa. Chuyến này, em không nhắn thằng Ðồng lên ga đón, vì tàu sẽ đến Huế vào nửa đêm. Hơn nữa, vì chuyến rồi, em đã gửi đồ ăn và tiền về nhà. Tiền em đưa dư để trả nợ. Anh có mượn ai, cứ trả hết. Hiện nay, em quyết định đi buôn tuyến Hà Nội - Sài Gòn, vì em bắt được mối thuốc lá ngoại ở Hà Nội. Em cung cấp thuốc cho họ mang đi Trung Quốc qua ngả biên giới. Em cũng bắt được mối cung cấp thuốc xã hội chủ nghĩa từ biên giới sang. Ðóng thuốc vào Huế bán cũng được, nhưng không lời bao nhiêu, thành thử em đóng thẳng vào Sài Gòn, vừa bán được giá, lại vừa đóng ngay thuốc lá ở đó lên cùng một chuyến tàu ra lại Hà Nội cho kịp chuyến. Ðường dây này hiện chưa có con buôn nào biết, nên em tranh thủ đi được chuyến nào hay chuyến đó. Em tính chuyến này từ Hà Nội vào, em sẽ ghé nhà nghỉ ngơi ít ngày, rồi đi lại. Nhưng cái đó còn tùy tình hình hàng hóa. Có gì, em sẽ đánh điện về nhà. Vài hàng tin anh rõ. Hạnh”.
Lục thất vọng lật qua lật lại lá thư. Thư viết trên một tờ giấy vở học trò, được cắt cẩn thận ở phía lề. Chữ viết dù cân đối, nhưng có vẻ cẩu thả. Thư bắt đầu bằng chữ “anh” khô khan và một dấu chấm. Chữ A viết theo lối chữ in. Thư chấm dứt bằng một chữ “Hạnh” đơn độc, gọn lỏn. Lời lẽ trong thư hoàn toàn chỉ có tính cách thông báo. Không có một chút hơi hướm tình cảm nào. Không nhớ nhung. Không giận hờn. Anh đọc đi đọc lại. Những giòng chữ dửng dưng, lạnh lùng.
Anh ngồi thừ người, suy nghĩ, trong trí bỗng hiện ra mồn một từng chi tiết trong lá thư đầu mà Hạnh gửi cho anh khi hai người mới quen nhau. Lá thư này anh đã giữ khá lâu, cho đến khi lạc mất trong đợt chạy loạn năm 1975. Lá thư bắt đầu bằng chữ “anh” và cũng kết thúc bằng chữ “Hạnh” như bây giờ. Cái khác biệt là chữ A và chữ H, nàng viết theo kiểu chữ viết hoa với những nét uyển chuyển, xoáy vòng lại và kéo dài ra ở cuối trông rất duyên dáng và ý nhị. Anh còn nhớ anh đã ngắm nghía mãi không chán những nét chữ trong lá thư đầu tiên này. Nội dung thư cũng chỉ là những giòng thông báo và thăm hỏi vớ vẩn. Ðại loại như “anh vẫn còn đi làm ở chỗ cũ chứ”, “Em vẫn đi làm bình thường”, “ai đi làm xa, nhớ nhà lắm, nhưng đành phải chịu chứ biết làm sao” vân vân. Nhưng anh chú ý nhất là câu “ở ngoài mình, trời đã trở lạnh chưa anh? Trong này có hôm em phải mặc áo ấm vì buổi sáng trời có hơi se lạnh”. Anh ngờ rằng ý tứ của cô gái mới quen nằm trong câu này. Anh nhẩm đi nhẩm lại hoài câu này và cảm thấy “se lạnh” theo hơi văn dù hai chữ “se lạnh” có vẻ sáo ngữ.
Anh mang thư cho các bạn hỏi ý kiến. Hầu hết đều cho rằng lá thư chẳng có gì đặc biệt, chỉ là một lá thư xã giao bình thường. Nhưng Phù suy diễn một cách khác. Hắn ta cho rằng lá thư, từ hình thức đến nội dung, “bày tỏ một tình cảm vượt qua giới hạn bình thường”. Hắn phân tích: “Này nhé, bì thư là một loại bì đặc biệt hai lớp, lớp trong màu tím. Nên nhớ nhé, màu tím là một màu rất có ý nghĩa. Lời thư tuy nói chung chung, nói vẩn vơ, nhưng đọc lên câu nào nghe cũng man mác, nhất là những chữ “chứ”, “nhớ nhà lắm”, “biết làm sao”, “trời trở lạnh”, “se lạnh”. Nếu không có tình ý gì thì cô ta chỉ viết đại khái như “nhớ nhà”, chứ thêm chữ “biết làm sao” vào làm cái quái gì. Còn “trở lạnh”, “se lạnh” lại càng không cần thiết. Nếu xã giao, cô ta chỉ cần viết “có lẽ bữa ni ngoài đó lạnh rồi” là đủ. “Trở lạnh”, rồi “se lạnh” nghe nó thân thiết, bồi hồi, mời gọi. Ðã thế, mắc mớ gì cô ta lại kể với cậu là cô ta phải “mặc áo ấm”. Sao lại không “mặc áo len”. Tao thấy chữ “ấm” này đầy ẩn ý. Nhiều khi cô ta cũng viết vô tình thôi, nhưng rõ ràng là trái tim cô ta muốn một cái gì ấp ủ vào cho “ấm”.
Nghe lời Phù, anh viết tiếp một lá thư nữa, lời lẽ đậm đà hơn một chút và anh nhận được ngay thư hồi âm, hé lộ chút nồng nàn.
Hai lá thư với khoảng thời gian gần mười bảy năm có nhiều điểm giống nhau, nhưng lại quá khác xa nhau. Anh giận dỗi cầm bức thư xé nát thành những mảnh vụn. Thấy mấy đứa con lảng vảng trước cửa có vẻ chờ đợi xem thư mẹ, anh nhìn chúng mắt long lên, gầm gừ:
- Ði, cút đi. Ði cho khuất mắt tau!
-
T.D.N.