Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Aleksandr Griboedov
- Alesandr Blok
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alina Lesik
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatole France
- Anatoly Gavrilov
- Anders Olsson
- André Breton
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Maria Bracale Ceruti
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Péret
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Biệt Hiệu
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brice Pedroletti
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Carolyn Mary Kleefeld
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Chơn Không Cao Ngọc Phượng
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- D. S. Likhachev
- Da Màu
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dan Slater
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Gascoyne
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Ðinh Cường
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Cẩm Liên
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Mẫn
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dung Nguyễn
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Thuỵ
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Quốc Thông
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Công Lê Huy
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Hoa
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hồng Nhung
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thị Thu Trà
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Federico García Lorca
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Perreault
- George Siemens
- Gerhard Will
- Germain Droogenbroodt
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Giuse Lê Công Đức
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhân
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thị Minh Đạo
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Hai Thanh
- Han Dang
- Hàn Giang
- Han Kang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Phước
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henri Michaux
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Phương
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cát
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Anh
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhơn
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Việt
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huệ Hương Hoàng
- Huguette Bertrand
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Duy Lộc
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Igor Poglazov
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James Daniel Spears
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Joyce
- James Poniewozik
- James Stavridis
- James WrightJuan Felipe Herrera
- Janos Kornai
- Jared Carters
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean Toomer
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jiayang Fan
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jörg Wischermann
- Jorge Amado
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wong
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Karel Appel
- Karen Tongson
- Kate Chopin
- Kazuo Shiraga
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Ân
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. N. Tolstoy
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lawrence Ferlinghetti
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Anh Hùng
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Hoàng Lân
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Minh Phong
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Oa Đằng
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Madeleine Riffaud
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Bá Kiếm
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Maki Starfield
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark B. Hamilton
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Osaki
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Monica Berlin
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Naowarat Pongpaiboon
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Nhật Đăng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Cẩn
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Thuật
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Dương Quang
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàn Nguyên
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huy
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Ái Tiên
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Thuyền
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thiện Tơ
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hiệp
- Nguyễn Văn Hòa
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Khoát
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Ogden Nash
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Pablo Picasso
- Palmer
- Patrick Frater
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Éluard
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Paweł Kubiak
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter B. Zinoman
- Peter Hansen
- Peter Harvey
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Ngữ
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Song
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thu Vân
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Song
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quậy Nguyễn
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Mead
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert Desnos
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Russell Edson
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheikha A
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shirin Ebadi
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- Sylvia Plath
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Tanaami Keiichi
- Taras Shevchenko
- Tarik Khaldi
- Tawada Yoko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thủy Tiên
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Brennan
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tomas Tranströmer
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần C. Trí
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hải
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trần Quyết Thắng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Duy
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhân
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Văn.
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Lang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Hương Quỳnh
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Tòng Xuân
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volker Weidermann
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tâm
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wendy Barker
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- William Stanley Merwin
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yanis Varoufakis
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yoko Tawada
- Young Sang Lee
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Văn học miền Nam 54-75 (510): Văn Quang (kỳ 2) Chân Trời Tím
Cánh cửa mày xám vừa bật mở, Phi bước vào trong căn phòng rộng. Động tác chào kín của chàng như một cái máy thuần tục. Nhận xét đầu tiên của Phi về người chỉ huy mới của mình là vị Trung tá này nhiều tuổi, nghiêm trang nhưng chắc là thứ nghiêm trang giả tạo bởi ông này có dáng người thô kệch và khuôn mặt dễ dãi như sằn sàng mở lời bằng một câu chửi thề kèm thêm một nụ cười.
Tiếng Phi dõng dạc trong thủ tục trình diện:
- Hạ sĩ nhất Vũ Tiến Phi, quân số 200.1.1. Đại đội Tổng hành dinh, trình diện Trung tá.
Vị chỉ huy nhìn Phi một lượt từ đầu tới chân rồi ông hất hàm:
- Hạ sỹ có bằng lái xe?
- Dạ, tôi có bằng lái xe "xi vin", tôi lái xe nhà chứ không phải là tài xế xe nhà binh, sợ tôi lái... không quen.
Vị chỉ huy tỏ vẻ hơi ngạc nhiên trước câu trả lời cứng rắn đó của Phi, ông nheo mắt:
- Anh không muốn lái xe cho tôi sao?
Môi Phi hơi nhếch lên tỏ dấu một nụ cười, tiếng chàng mềm mỏng hơn:
- Nếu Trung tá cho phép tôi lựa chọn, tôi xin làm một công việc khác thích hơn là lái xe.
- Trong quân đội không có vấn đề thích hay không. Tôi biết là tôi đã xử dụng anh đúng khả năng. Anh hết chiến đấu được rồi phải không?
Phi lặng người, tiếng chàng như muốn đứt từng đoạn:
- Tôi chỉ bị hỏng một ngón tay trỏ trong cuộc tấn công cách đây hai tháng. Tôi hy vọng sẽ có ngày lành và lại ra chiến trường.
- Anh thích chiến trường?
- Không! Tôi nhớ các bạn tôi. Vì các bạn tôi đã chết hoặc... chưa chết nên tôi thích cuộc đời của những người lính chiến đấu. Trung tá chắc cũng thừa biết đơn vị tôi chỉ biết thắng, không biết thua bao giờ.
Tiếng vị Trung tá cười khanh khách có thể nghĩ là một tiếng cười mỉa mai:
- Anh bao nhiêu tuổi?
- Thưa hai mươi sáu.
- Anh còn trẻ lắm. Đánh nhau chỉ biết thắng không thua là tự sát. Thua trận nhỏ, thắng trận lớn mới là biết chiến đấu.
- Đơn vị tôi thắng trận nhỏ lãnh trận lớn.
- Tôi không muốn thảo luận chuyện đó với anh. Ngay từ bây giờ, anh lái chiếc jeep của tôi.
- Tuân lệnh Trung tá.
Phi đưa tay chào rồi xoay người định bước đi. Nhưng tiếng vị Trung tá đã vọng lên:
- Anh có điều gì cần nói?
- Thưa không.
- Anh biết tại sao tôi chọn anh?
- Thưa biết vì tôi có bằng liá xe và tôi có chiếc xe Simca vẫn thường lái vào trại, anh em ghét tôi, họ đẩy tôi lái xe cho Trung tá.
Mãi đến bây giờ vị Trung tá mới nở được một nụ cười thật tươi. Ông nhìn Phi một lần nữa rồi gật gù:
- Anh nói có phần đúng. Tuy nhiên tôi cũng đã xem kỹ hồ sơ cuả anh. Anh trốn động viên, xin vào làm lính văn phòng. Anh ba gai, đánh lộn với một tên "sẹc dăng" tây, anh bị đổi ra đơn vị chiến đấu. Sau đó anh xin giải ngũ, nhưng không được. Chiến đấu hai năm, đáng lẽ anh được giải ngũ, nhưng anh xin ở lại quân đội. Anh mê cái lon "cai xếp" à?
Phi cười, chàng biết là có thể nói đùa được nên chàng cúi đầu nói khẽ:
- Chắc vậy, thưa Trung tá.
- Anh hút thuốc?
- Cám ơn, tôi hút thuốc nhẹ.
Vị Trung tá đứng lên rời bàn giấy trong khi Phi móc túi lấy bao Salem và chiếc bật lửa Zippo. Vị Trung tá thân mật vỗ vai Phi:
- Ngồi đó đi. Tôi thích những người lính "gai góc" như anh. Anh nổi tiếng ở tiểu đoàn 10 về súng máy à?
- Tôi bắn súng nào cũng được.
- Có vợ chưa?
- Thưa chưa.
- Nhưng chắc có nhân tình?
Phi vừa ngồi xuống ghế vừa lắc đầu:
- Có, nhưng... cũng không phải là nhân tình.
- Vậy là… người yêu hay "phi ăng xê"?
- Không là gì cả...
Vị Trung tá nghĩ rằng Phi không muốn thố lộ chuyện riêng tư nên nói qua chuyện khác:
- Anh là con nhà giầu?
- Thưa, nhà cũng thường thôi. Tôi là con một.
- Anh học tới đâu?
- Tôi thi rớt tú tài phần nhất thì vào lính.
- Làm với tôi anh sẽ có thì giờ học thêm.
- Cảm ơn Trung tá.
Tuy nói vậy song Phi thừa hiểu mình không còn hơi sức đâu mà học thêm được nữa. Ngay thư hồi còn ngồi ở văn phòng, Phi cũng không thể học thêm. Hơn ba năm chiến đấu, Phi bỏ hẳn sách vở. Bây giờ thêm một chuyện tình đầy ray rứt. Phi biết mình không còn tâm trí đâu nghĩ đến sách đèn. Chàng ngồi im hút từng hơi thuốc dài.
- Tôi nghe thiếu úy Minh nói anh can đảm nhưng... chơi bời lắm phải không?
Phi thú nhận một cách hồn nhiên:
- Dạ.
Vị Trung tá vỗ vai Phi:
- Con trai đứa nào chẳng chơi. Hồi bằng cậu. Ở bên Pháp tôi còn chơi gấp bốn các cậu bây giờ. Nhưng đánh trận thì "suya" lắm.
Phi cười nhẹ. Vị Trung tá đứng dậy bắt tay Phi:
- Thôi, cảm ơn anh. Anh có thể bắt đầu ngay hôm nay. Nằm bệnh biện một tháng, về đây chơi nửa tháng, mình bắt tay vào việc là phải rồi. Anh đi lấy xăng.
Phi bước ra khỏi căn phòng, chàng nhìn chiếc xe jeep mới, được bọc nệm trắng dưới mái hiên. Một nỗi chán chường dâng ngập. Phi nhảy lên xe, rú ga phóng vút đi trên con đường đất đỏ nằm dài dưới cơn mưa buổi sáng. Gio từ hai bên ào ào chuyển động. Con đường xuống kho xăng qua một khúc quanh thật nguy hiểm, Phi buông lỏng chân ga một chút, nhưng tốc độ vẫn còn quá nhanh so với những người tài xế khác. Chàng muốn cho chiếc xe nghiêng đi nằm kềnh xuống rãnh nước. Song chiếc xe vừa chao đi, Phi đã nhanh nhẹn lái lại. Tiếng thắng xe rít lên. Chỉ chậm chút xíu, chiếc xe có thể đâm sầm vào mảnh tường bằng tôn.
Người Trung sỹ coi kho xăng đã để ý tới chiếc xe Phi lái ngay từ lúc ló khỏi đầu dốc. Hắn đứng chống nạnh nhìn Phi:
- Lái chậm thôi được không?
- Được, nhưng không thích.
- Muốn gì?
- Xăng.
Người Trung sỹ cười nhạt
- Nói thế mà nghe được à?
Phi nhẩy xuống đất, chàng gườm gườm nhìn viên Trung sỹ, chàng cũng đã tính gây sự, nhưmg khi nhìn vẻ mặt anh ta, Phi thấy không đáng nên chàng cười đấu dịu:
- Xe Trung tá mà. Trung sỹ phát cho ba chục lít.
- Nói thế có dễ nghe hơn không!
Phi đứng im, khoanh tay tước ngực. Từ ngày ở bệnh viện ra, bị gửi về đơn vị này, Phi thấy xa lạ với tất cả mọi người. Hình như mọi người đều nhìn chàng với một vẻ khó chịu? Cũng như ngày đầu tiên Phi đổi tới tiểu đoàn 10, anh em cũng xa cách với chàng như vậy. Nhưng sau mười lăm ngày chiến trận, người ta tự động xích lại gần Phi, và tình thương yêu mỗi ngày một sâu đậm. Còn ở đây, một đơn vị hành chánh, Phi thấy khó mà có thể gần gũi với bất cứ ai. Người ta ghét Phi, phải chăng vì chiếc xe Simca mới của chàng?
Phi mỉm cười một mình.
Người Trung sỹ đưa bông xăng và chỉ tay xuống đống "phuy" dưới hầm:
- Xăng ở dưới đó.
Phi ngoan ngoãn giao bông xăng cho người lính phát xăng rồi theo anh ta xuống xách hai tay hai "can" lên đổ vào xe. Phi làm cái công việc này với tâm trạng của một tên tù khổ sai, nhưng giỏi chịu đựng. Cuộc đời đã dạy cho Phi cách chịu đựng trong hồn nhiên, trong im lặng, trong kỷ luật.
Đổ xăng rồi Phi móc bao thuốc lá, mời viên Trung sỹ vừa gây sự với mình và mời cả anh binh nhì phát xăng. Viên Trung sỹ đầy tự đắc, cho rằng "thằng nhỏ" đã thần phục mình nên anh thản nhiên rút một điếu và chờ Phi bật quẹt. Phi hiểu rõ anh này nghĩ gì, nhưng Phi vẫn thản nhiên châm lửa cho anh ta và giới thiệu:
- Tôi là Hạ sỹ Phi, vừa được lệnh lái xe cho Trung tá.
Viên Trung sỹ thở khói thuốc xanh, môi dẩu ra:
- Tôi là Trung sỹ Thức, trưởng kho nhiên liệu. Cậu được làm với ông này thì sướng quá rồi. Ông ta vui tính, dễ dãi nhưng úynh trận thì… thần sầu, chắc không chê được.
- Tôi mong được đánh trận hơn là làm tài xế.
Thức cười mỉa mai:
- Ai xin cậu về đây?
- Ông Trung tá chọn tôi sau khi ở bệnh viện ra.
- Con gái ông ta đẹp lắm đấy. Toàn là con gái. Hình như cả hai đứa cùng học ở Saigon. Bà vợ Trung tá chết vì bệnh đau tim năm trước ở ngoài Trung.
Phi lơ đãng:
- Ông ta không có con trai à?
- Không! Cậu có thể... làm con trai ông ta hay làm... con rể. Cái "mã" cậu có vẻ được đấy.
Phi phì cười:
- Con gái Trung tá mà chịu lấy hạ sỹ nhất sao?
- Biết đâu.
Giữa lúc đó một chiếc xe G.M.C. dừng lại tước cửa kho, Phi vội vàng nhẩy lên xe lái trở lại bộ chỉ huy, quên hẳn ngay câu chuyện Thức vừa mới kể. Dừng xe lại trước mái hiên, Phi bật ngửa người ra phía sau. Chàng nghĩ đến Thanh và buổi chiều thứ bảy hôm nay. Chàng đã hẹn Thanh từ tuần trước, đúng bốn giờ, chàng sẽ đón Thanh đi ciné, đi ăn và sau đó hai đứa sẽ đi nhẩy. Thanh sẽ bỏ đi làm một hôm để đi với Phi.
Suốt một tuần lễ, Phi chỉ sống với bằng ấy hy vọng, với một chiều thứ bẩy sáng ngời lên trong tâm khảm. Mặc dầu từ trong đáy sâu trong tâm tư khác, chuyện tình giữa Phi và Thanh là một chuyện tình đau đớn, một thứ tình yêu khắc khoải, một đam mê hoảng hốt, nhói buốt và câm nín. Chính Phi cũng chẳng hiểu tại sao mình lại yêu Thanh đến như vậy. Phi đã yêu Thanh như mối tình thứ nhất của mình. Trong khi đó Phi nhìn rõ mình như một con thỏ non lăn xả vào vòng tay đầy nanh vuốt, vòng tay đó đã có thời kỳ cụp những móng nhọn lại, dâng hiến cho con thỏ non một thứ tình yêu giai đọan, nhưng rồi những vuốt nhọn đó mỏi mệt trong sự ngủ yên nó đã vùng dậy.
Phi nghĩ đến những ngày đầu gặp Thanh, hai người đã tìm đến với nhau hồn nhiên như hoa cỏ, Thanh dâng hiến tình yêu cho Phi thật dễ dàng, mặc dầu bên nàng không thiếu gì những kẻ hơn Phi. Hai người sống với nhau gần như chồng vợ. Năm tháng sau Thanh phá thai, Phi biết, song chàng yên lặng bởi nghề nghiệp của Thanh không cho phép Thanh... nghỉ dài hạn trong thời gian sinh nở.
Những lủng củng cũng bắt đầu từ đó. Những cuộc cãi vã tàn tệ, đôi khi là những cuộc xô xát, đập phá tan nát mọi thứ trong nhà. Phi đã bỏ đi. Nhưng rồi Phi lại trở về với Thanh. Ở Thanh, có một ma lực lôi cuốn, có một cái gì kỳ lạ kéo giật Phi trở về. Phi sợ hãi những cuộc đụng độ, Phi run rẩy trong tình yêu cay đắng đó, song Phi không thể bỏ Thanh. Tình trạng đó kéo dài. Tuy không sống với Thanh nữa và tuy Phi thừa biết mỗi tối Thanh có thể đi chới với nhiều người khách lạ hay quen. Phi đau tím ruột mà vẫn phải giả bộ làm lơ. Thỉnh thoảng Phi cũng hục hặc, khổ sở và tưởng như không thể chịu đựng được nữa, chàng đã để mặc cho sự ghen tuông hờn tủi bùng nổ.
Thanh đã nói thẳng vào mặt Phi:
- Giữa tôi và anh không còn gì cả, anh đừng bao giờ tới đây nữa, tôi chán nhìn thấy anh. Anh để cho tôi làm ăn.
Nhưng lần nào cũng vậy, Phi xách xe về đơn vị nằm thở dài chán rồi chiều thứ bẩy, Phi lai. trở về tìm Thanh. Mà quái thật, Thanh vẫn niềm nở tiếp đón Phi như quên hẳn chuyện cũ. Phi sống dằng dai với những thương yêu kỳ lại, những thảm cảnh khôn lường đó.
Phi nghĩ đến tấm hình Phi và Thanh chụp chung với nhau vào những ngày mới yêu nhau ngoài Cấp. Tấm hình Phi đã xé đi ba lần và đi in lại ba lần. Chàng lẩn thẩn rút ví ra tìm hình Thanh. Thanh đang ở bên chàng, đang cười với chàng. Những kỷ niệm yêu thương sống lại mãnh liệt. Phi kỳ vọng buổi chiều hôm nay chàng sẽ được ôm Thanh vào trong vòng tay, buổi chiều Thanh hoàn toàn thuộc về chàng, ban đêm Thanh là của chàng. Đôi mắt Phi khép lại hình dung đến dáng người đậm đà của Thanh, nụ cười, khoé mắt và những vòng tay khăng khít...
Tiếng kèn bãi việc buổi sáng thứ bẩy đã lôi Phi ra khỏi giấc mơ chập chờn đó. Phi sửa lại mũ, ngồi ngay ngắn trước tay lái. Những tiếng máy xe nổ ròn, anh em tản mác dần ngoài cổng trại.
Năm phút rồi mười phút, căn trại đã vắng ngơ vắng ngắt, chỉ còn bóng người lính gác cổng dưới cơn mưa bụi buổi trưa và bầu trời thấp xám. Ruột Phi nóng như lửa đốt, chàng nhìn hoài về phía chiếc cửa ra vào phòng vị chỉ huy. Nhưng Phi vẫn không thấy bóng dáng ông ta đâu.
Phi nghĩ đến cách nói dối. Chàng sẽ gõ cửa vị chỉ huy và xin phép mình về sớm vì lý do bố đau nặng phải vào nhà thương. Một tuần mới được về phụng dưỡng bố già một lần, chắc chắn ông Trung tá sẽ... cảm động cho về. Song cứ nghĩ quanh nghĩ quẩn mãi, Phi dùng dằng không chịu bước xuống xe.
Nửa giờ sau, Phi không chịu nổi nữa, chàng bước xuống, nhưng lại ngần ngại không dám gõ cửa phòng. Chàng đi đi lại lại như điên trên chiếc hàng lang hẹp. Đúng một giờ vị Trung tá mới từ trong phòng đi ra. Phi vội vàng nhảy lên xe. Vị Trung tá mỉm cười nhìn Phi:
- Đói chưa?
- Thưa... chưa.
Chiếc xe rời khỏi căn trại. Phi giận mình, tự cho mình ngốc khi trả lời vị chỉ huy câu đó. Đáng lẽ Phi phải trả lời là đói quá rồi để lần sau ít ra ông ta cũng nghĩ đến sự chờ đợi rát ruột của chàng. Phi vòng xe ra con đường trải đá lồi lõm từng vũng nước đỏ ngầu nằm giữa lối đi. Chàng quen tay tính chạy thẳng ra đường lộ dẫn về Saigon, nhưng vị Trung tá đã vỗ vai Phi:
- Cho tôi xuống tiểu đoàn 9 một lát đi.
Phi ngước nhìn vị chỉ huy, một sự tức giận hậm hực vừa dồn đến như muốn bốc cháy trên hai khoé mắt. Vị Trung rá vẫn thản nhiên, đôi mắt đăm chiêu nhìn thẳng về phía trước không hề hay biết những cáu kỉnh bực bội của Phi. Chiếc jeep chồm lên quẹo vào con đường đất đỏ trơn trợt. Phi phải dằn mạnh tay lái mới kỏi đâm xuống ruộng nước. Nếu là một người chỉ huy khác Phi đã bị khiển trách, nhưng vị Trung tá này vẫn ngồi lì, không tỏ một thái độ nào, dù là một mảy may hoảng hốt.
"Cha này làm bộ gan lì hay mải suy nghĩ".
Nghĩ vậy và Phi rú ga cho chiếc xe chạy vun vút trên khoảng đường nguy hiểm, chỉ cần có một chút sơ sót có thể quăng chiếc xe khỏi mặt đường. Vị Trung tá bấm lấy mép kính chắn gió rồi lại tiếp tục ngồi im mãi cho đến khi xe tiến vào chiếc cổng gỗ ngăn đôi hàng rào thép gai bao quanh trại của tiểu đoàn 9, vị này mới quay sang nhìn Phi khen ngợi:
- Cậu lái xe khá lắm.
Phi không ngờ vị Trung tá lại khen mình như vậy, chàng cũng nhếch môi cười và trong lòng thoáng một chút kiêu hãnh.
Trước khi bước vào bộ chỉ huy tiểu đoàn, vị Trung tá xoay người lại nói với Phi:
- Nếu đói, cậu vào câu lạc bộ ăn tạm cái gì đi. Tôi sợ công việc tôi hơi lâu lắc. Yên trí, sẽ có Thiếu tá tiểu đoàn trưởng trả tiền.
Bóng vị Trung tá mất hút sau cánh cửa. Phi tưởng mình có thể phát điên lên được.
Đúng năm giờ chiều hôm đó Phi mới đưa Trung tá Lạc - tên vị chỉ huy - về tới Saigon. Thế là cái hẹn với Thanh đã lỡ. Giờ này, không hiểu Thanh còn ngủ hay đã đi bát phố Catinat với một người con trai khác. Ý nghĩ đó như một ngọn roi quất mạnh vào đầu óc Phi, chàng bỗng cảm tháy choáng váng, mệt mỏi và chán nản lạ thường. Sự ghen tuông với Thanh đã trở thành thường trực. Phi chỉ còn thấy buồn nản, đớn đau tím ruột mà không hục hoặc, bực bội, như ngày mới yêu nhau.
Chàng lái xe vào ga ra rồi trở ra chiếc bàn kê dưới giàn hoa giấy leo ngồi uống nước. Sự nôn nóng từ trưa cho tới bây giờ đã nguội lạnh. Phi vứt chiếc mũ xuống đùi, ngồi cúi mắt trên bàn. Hình ảnh Thanh như một bóng dáng ma quái ám ảnh. Phi thấy nghèn nghẹn ở cổ, chàng muốn làm bất cứ một cử động nào như sự đổ vỡ.
Bỗng những tiếng cười ròn tan bên cạnh khiến Phi ngửng lên. Hai người con gái mặc cùng một kiểu sơ mi màu đỏ ngắn tay, quần "din" xanh, mái tóc buộc gọn bằng hai chiếc nơ màu trắng, ùa đến như một vệt nắng rực rỡ. Phi đóan là hai người con gái Trung tá Lạc như lời anh Trung sỹ coi kho xăng đã nói với chàng, Phi ngồi im trước cái nhìn tò mò của hai người con gái đó. Hai người giống nhau như hai giot nước, có lẽ hai chị em sinh đôi. Phi không hiểu ở đây người ta phân biệt hai cô này như thế nào.
Hai người con gái dừng lại trước mặt Phi. Chàng để ý thấy trên ngực áo sơ mi mỗi cô thêu một chữ rất nhỏ. Một cô thêu L và cô khác mang chữ P. À! Người ta phân biệt bằng hai chữ đầu tên của mỗi người đó. Có lẽ Loan và Phượng.
Phi mỉm cười vẩn vơ rồi quay đi, hai bàn tay ấp lấy ly nước lạnh.
- Anh mới lái xe cho ba tôi phải không?
Nghe giọng hỏi hơi có vẻ... hách ấy. Phi quay lại. Trước hết là chàng nhìn xem cô nào vừa hỏi chàng, cô mang chữ P trên ngực. Phi gật đầu:
- Phải, tôi mới làm việc cho ba cô sáng nay.
- Anh khiêng gíup tôi chiếc bàn này xích ra kia rồi kê hộ bàn ping pong một chút nhé?
Phi lừng khừng đứng lên, chàng hơi bực mình, song vì... lịch sự với con gái nên Phi keó chiếc bàn tròn ra phiá ngoài. Chàng quay lại hất hàm hỏi trống không:
- Bàn ping pong ở đâu?
Cô mang tên L nhanh nhẹn đỡ lời:
- Để tôi khiêng với anh một tay, bàn nặng lắm a.
Dáng chừng cô L đã nhận thấy rõ vẻ miễn cưỡng và điệu bộ ngang bướng của Phi nên cô mới có giọng nói dịu dàng như vậy. Phi ngước nhìn người con gái đó với một chút thiện cảm, tuy nhiên chàng vẫn làm ra vẻ lừng khừng "bất cần". Chàng lẳng lặng rút thuốc lá mồi lửa hút một hơi dài rồi xoay người đi theo hướng người con gái vừa chỉ.
L đi theo Phi, nàng mỉm cười trước cái dáng điệu lừng khừng "con nhà lính tính nhà quan" của Phi. Nàng thấy anh chàng có một vẻ gì đặc biệt không giống như những thuộc cấp đã từng giúp việc cho ba nàng từ trước tới nay. Trước khi nghiêng người xuống để khiêng một đầu bàn, L tự giới thiệu:
- Tôi là Loan.
Phi đáp thản nhiên:
- Tôi cũng nghĩ thế. Nhưng… cái gì Loan.
- Cái gì... nghĩa là thế nào?
- Nghĩa là tên đệm. Kiều Loan à?
Đôi mắt Loan hóm hỉnh:
- Sao anh tinh thế. Biết hết.
Phi cười:
- Bởi cái tên đó… không có gì đặc biệt cả. Đã là Loan, người ta thường lấy tên đệm là Kiều Loan, Thanh Loan. Sao không chọn một cái tên đệm khác?
- Để làm gì?
Phi nhún vai:
- Để cho khỏi tầm thường.
- Tôi thích cái gì tầm thường. Còn anh?
- Tôi hả? Tôi là Phi.
- Cái gì Phi.
- Vũ Ngọc Phi.
Loan cười, hàm rằng đều, trắng bóng:
- Tên anh đặc biệt thật. Có vẻ là một cái tên trong một cuốn tiểu thuyết trinh thám tân thời.
Bị Loan trả miếng, Phi đau điếng nhưng sự thật chàng vẫn có phần nào thích thú ngấm ngầm. Chàng cú xuống khiêng với Loan chiếc mặt bàn phing pong. Loan nhăn nhó:
- Nặng quá.
- Cô để tôi vác một mình. Ăn no vác nặng là nghề của tôi mà.
Loan buông tay, mỉm cười. Phi nhấc bổng chiếc mặt bàn cồng kềng đó lên, Loan chỉ bám hờ vào mặt bàn cho khỏi đổ nghiêng qua một bên.
Hai người lúi húi kê bàn, chăng lưới, trong khi người con gái mang tên P. kéo cao chiếc mành cửa. Phi có thêm một nhận xét nữa là P. có vẻ khoẻ mạnh hơn Loan. Ý nghĩ khiến Phi phỏng đoán được thêm một chút nữa về hai người con gái chàng mới gặp lần thứ nhất. Họ là hai chị em sinh đôi, nhưng tính tình khác biệt. Loan hiền hậu, ngoan ngoãn, và mơ mộng. Còn P. ưa hoạt động, tươi vui nhưng hơi phách lối một chút.
Phi căng lưới bên mình xong, chàng vòng sang căng giúp Loan, lợi dụng cơ hội đó Phi khẽ hỏi:
- Trong hai cô, cô nào là chị?
Loan cười nhẹ:
- Đáng lẽ thì không ai nên là chị cả. Bởi cùng sinh một ngày một giờ. Nhưng không hiểu tại sao, ba tôi nói tôi là chị còn Phượng là em.
- Tại cô sinh trước vài phút. Nhưng nếu đánh lộn có lẽ cô Phượng sẽ thắng.
- Có thể. Nó ưa thể thao hơn tôi. Anh nên nhớ nó ưa coi đá banh lắm. Còn tôi thì không.
- Cô đọc sách.
Loan chúm chím cười gật đầu:
- Và đôi khi làm thơ nữa.
Phi thấy Loan chân thành, duyên dáng. Trong một vài phút, chàng quên hẳn những băn khoăn về cái hẹn chiều nay với Thanh.
- Anh chơi được bóng bàn không?
Nghe tiếng Phượng hỏi, Phi ngước sang nhìn. Giọng Phượng vẫn có vẻ hách dịch bởi khuôn mặt lúc đó tỏ một dấu hiệu kênh kiệu, có lẽ Phượng cho rằng Phi không biết chơi như một vài người lính đã từng giúp việc cho ba Phượng ở đây. Phi trả lời bằng một dáng điệu hết sức lừng khừng:
- Tôi biết qua loa thôi, nhưng không thích.
Sự thật Phi cũng chỉ biết qua loa thật, chàng vẫn chê trò chơi này là thức trò chơi của đàn bà. Chàng xoay người bỏ đi với ý định là lên nhà trên gặp Trung tá Lạc để xin phép về. Nhưng qua phòng tắm, tiếng nước đổ rào rào và giọng hát ồm ồm vọng ra, Phi biết là Trung tá Lạc ở trong đó. Chàng ngồi duỗi dài dưới một gốc cây soan tây, điếu thuốc lá lại cháy đỏ trên môi. Hình ảnh Thanh lại lở vởn hiện lên với chiếc jupe màu nâu thẫm, chiếc áo sơ mi màu mạ non, bộ ngực căng đầy, nụ cười mơn mởn trên khuôn mặt luôn luôn thoáng một chút đăm chiêu. Phi nhớ đến những kỷ niệm thắm thiết của nhừng ngày mới yêu Thanh, những vòng tay khoác chặt khi đi với nhau ngoài phố.
- Bây giờ Thanh đang đi với một gã con trai khác cũng với bằng ấy cử chỉ ái ân, cũng với bằng ấy lời nói thân mật ngọt xớt?
Tiếng nói ấy như một nhát búa dáng thẳng vào đầu một con vật bị thương. Sự đau đớn âm thầm, song nhói buốt đến nghẹn cổ. Tâm sự ray rứt đó của Phi luôn luôn mang một chút tủi nhục của kẻ bại trận. Sự bại trận câm nín mà Phi biết không bao giờ chàng dám nói ra, ngoại trừ với Thanh vào một giờ phút nào ở bên Thanh mà chàng không thể chịu đựng nổi? Những tàn phá âm thầm ấy nữa. Đã có lần, Thanh hiểu Phi, Thanh cảm động với nỗi đau đớn của Phi, Thanh ôm chầm lấy Phi và có lẽ là Thanh muốn khóc lắm. Nhưng rồi… sau đó Thanh lai. quên tất cả, Thanh lao mình vào cuộc sống ban đêm của mình, để hình ảnh Phi chỉ còn như một chiếc bóng mờ.
Phi cúi đầu như một tín đồ chịu tội trước đấng Tối Cao. Mẩu thuốc cháy khét trên mặt cỏ. Phi đón nhận sự đau đớn lớn rộng như kẻ hành xác. Chàng nhắm mắt, ngã đầu vào thân cây còn ướt nước mưa.
Văng vẳng bên tai Phi, tiếng reo cười của hai chị em Loan lẫn vào tiếng vợt cao su cùng quả banh nhựa qua lại đều đều trên mặt bàn gỗ. Phi hé mắt nhìn dáng Phượng khoẻ mạnh, chắc chắn trong những điệu bộ đánh bóng bàn thành thạo. Chàng phải công nhận là Phượng đánh thật hay so với những người con gái khác. Tuy nhiên, Phượng chưa chắc đã ăn nổi chàng. Hồi còn đi học, đã có thời Phi say mê chơi trò "thể thao đàn bà" này. Ít lâu sau, chàng ham đá banh nên bỏ. Từ đó, Phi không có dịp thử lại xem tài nghệ mình tới đâu. Dù sao Phi vẫn tin rằng khó mà chàng chịu thua Phượng.
Phi trở vào bàn ping pong, Loan vừa thua luôn hiệp thứ ba. Phượng vừa cười vừa buông vợt:
- Đánh mãi với chị chán chết, được hoài đâu có thích.
Loan đưa vợt cho Phi:
- Anh đánh với Phượng đi và nhớ hạ nó dùm tôi.
Phi ngần ngại nhìn Phượng, Phượng buộc lại mái tóc:
- Được lắm, thử coi.
Phi cầm vợt và với ý định "hạ con nhỏ này một phen cho bõ ghét". Song ngoài miệng, Phi nhũn nhặn để đề phòng… mình thua:
- Tôi bỏ lâu, không hiểu còn đánh nổi không.
Loan kéo chiếc ghế đơn nylon vào khoảng giữa bàn:
- Cứ đánh đi rồi sẽ biết, để tôi làm trọng tài, đỡ mất công cãi qua cãi về.
Phượng giao banh bằng một đường banh xoáy hóc hiểm. Phi nhoài người ra đỡ, nhưng banh đụng lưới. Tiếng Phượng cười ròn làm Phi đỏ mặt. Chàng cũng dùng lối giao banh xoáy tít trả đũa. Đến lượt Phượng cho banh vào lưới. Loan vỗ tay reo lên:
- Có vẻ được lắm, trả lời rất đẹp.
Cuộc "đấu giao hữu" vì vậy mà gay cấn ngay từ phút đầu tiên trước đôi mắt thích thú của Loan.
Hiệp thứ nhất Phi thắng 21.18
Hiệp thứ nhì Phượng thắng khít khao 21.22
Sang tới hiệp thứ ba hai người cẩn thận đuổi nhau từng trái. Phi cũng trở nên thận trọng đến nỗi không dám "tiu" mạnh.
20.21 rồi 21.21 rồi 21.22
Tình trạng mỗi lúc một căng thẳng. Phi cũng quyết được và Phượng cũng quyết thắng. Loan ngồi ngoài vỗ tay khuyến khích lòng hiếu thắng của cả hai người. Giữa lúc đó thì một chiếc xe hơi chạy rào rào trên mặt đường sỏi và dừng lại sát chiếc bàn tròn. Phượng và Phi cùng ngừng tay ngoảnh ra. Phi nhận thấy một trong hai người này là Đại úy Minh, một vị đại úy trẻ tuổi có học nhưng… thích dùng mọi cách để ngồi lai. văn phòng hơn là thích chiến đấu. Phi làm một cử chỉ chào kính rất nghiêm trang. Minh tiến lai. xoè tay bắt tay Phi:
- Công tử Simca hôm nay lại có thì giờ đánh bong bàn ở đây kia à?
- Tôi lái xe cho Trung tá.
Phượng vừa lau mồ hôi trán vừa nói với Minh:
- Anh đợi em một chút, em đánh xong "xê" này đã nhé.
Minh gật gù:
- Đánh đi. Ai thua ai được?
Loan xen vào:
- Trong vài trái nữa anh biết ngay. Hai người đang huề và đang găng nhau ở ván quyết định này.
Người đi cùng với Minh sửa lại cập kính, anh ta nhìn Loan thật nhanh và khẽ hỏi:
- Có tranh giải gì không đấy?
Loan cũng cũng cười nhẹ:
- Anh treo giải đi, anh Toàn.
- Một chầu ciné nhé?
Minh vỗ tay:
- Hay lắm. Có nghĩa là hôm nay mày bao chầu ciné chứ gì?
Toàn cười hiền lành:
- Cũng được, không sao cả.
Phượng lại tiếp tục giao banh. Phi chỉ cần nhìn thoáng qua chàng cũng hiểu ngay là anh chàng Toàn và Đại úy Minh đến đây với mục đích gì. Có lẽ là Minh đến với Phượng, còn Toàn đến với Loan. Nhưng Minh có vẻ thân hơn, chắc Minh tới trước rồi sau đó mới giới thiệu Toàn cho Loan. Tình trạng giữa Toàn và Loan coi bộ còn … mới mẻ lắm.
Phi không keó dài sự chú ý của những người đứng ngoài nên mặc dầu đang dẫn trước Phượng một trái, chàng để thua luôn ba trái sau đó. Chàng buông vợt, lau mồ hôi trán:
- Xin chịu thua, cô Phượng đánh hay lắm.
Phượng nói thẳng ngay:
- Hôm nay chưa ai thua cả. Anh nhường tôi - vì lịch sự hay vì một lý do nào đó - chứ không phải anh thua. Để hôm khác mình đánh lại...
Phi định cãi, song Loan đã đứng lên giơ tay:
- Đừng chối, vô ích, ai cũng công nhận như vậy, kể cả địch thủ của anh.
Phi cười:
- Riêng tôi là không nghĩ vậy.
Nói rồi Phi xoay lưng bước ra ngoài sân. Bốn người keó nhau lên nhà trên. Phi đứng một lát dưới mái hiên rồi đi thẳng ra cổng kiếm taxi về nhà.
Mỗi lần về tới nhà điều khó chịu nhất của Phi là sự mừng rỡ của gia đình, từ ông bố tới bà mẹ đến cả chị người làm nhà chàng đều có nỗi vui mừng cứ như vừa thấy chàng mới thoát chết trở về.
Nhưng nỗi vui mừng đó không bao giờ kéo dài được quá một giờ đồng hồ. Lần nào Phi cũng chỉ về qua nhà rồi lại đi ngay. Và lần này, Phi chỉ về nhà đúng mười lăm phút đủ để thay quần áo, trả lời vài câu hỏi của bà mẹ.
Phi bước xuống nhà để xe với nỗi trống trải mênh mang. Chiếc Simca lùi ra khỏi cổng, ròi bỏ lề đường mà chính Phi cũng không biết nên chạy về hướng nào. Đến nhà Thanh bây giờ chắc chắn Thanh đi rồi, không có lý gì Thanh nằm nhà giờ này. Tuy nghĩ vậy song Phi cũng vẫn đến nhà Thanh.
Một điều hết sức ngạc nhiên là cửa nhà Thanh vẫn mở, chứng tỏ Thanh có nhà. Người Phi bỗng nóng ran lên, chàng không thể ngờ được điều này. Thanh cố chờ chàng hay là Thanh có một lý do gì khác? Phi đi nhanh vào nhà Thanh nằm trên chiếc ghế xích đu với tờ tuần báo chuyên về điện ảnh và sân khấu trên tay. Nhìn thấy Phi bước vào. Thanh chỉ hơi nhỏm người lên, một chân đu đưa trên ghế.
- Gớm! Về đúng hẹn nhỉ. Chờ anh dài người ra.
Câu trách móc của Thanh đầy tình tứ khiến Phi cảm động. Chàng nhẩy ba bước đến bên Thanh. Chàng ngồi xuống bên nàng:
- Anh xin lỗi, vì… công việc nên về trễ. Anh cứ tưởng em… đi chơi rồi nên chưa chắc đã gặp em.
Thanh tát nhẹ lên má Phi:
- Em đã hẹn đi với anh là em đợi. Từ chiều, bao nhiêu kép đến, em cho "dọt " hết. Nhưng nếu muộn một chút nữa thì chính anh "dọt".
Phi gục đầu trên vai áo Thanh. Mùi nước hoa quen thuộc phủ lên mặt chàng, lùa vào gíac quan chàng một hương vị đặc biệt đánh thức những nhớ nhung say đắm từ trong tiềm thức. Những hối hận mong manh lại hiện đến với Phi, chàng hối hận vì khi xa Thanh chàng vẫn nghĩ là Thanh không hề chú ý đến mình. Tình yêu Thanh như mặt biển lớn đẩy vỡ tung bờ cát mỏng tràn về. Chàng ôm lấy má Thanh diễn tả những rào rạt yêu thương đó bằng những nụ hôn nóng bỏng.
Thanh phải gỡ tay Phi ra:
- Chúng mình đi thôi chứ anh?
Phi đứng dậy, chàng chọn áo cho nàng. Phi để ý đến vài chiếc áo mới mà chàng biết chắc là không phải của chàng may cho nàng. Chỉ cần một ý nghĩ nhỏ đó, lòng Phi đủ quặn đau, nhưng sự đau đớn âm thầm ấy, không bao giờ Phi nói ra. Chàng đi tìm chiếc áo cũ, có lẽ là chiếc áo Phi đã đưa Thanh đi may gần đây nhất, cách chừng... hai ba tháng gì đó, chàng keó mắc áo ra khỏi tủ:
- Trời này em mặc màu xanh thẫm là nhất.
Thanh đứng im, ngước nhìn chiếc áo puy lô vơ cũ. Có lẽ Thanh hiểu Phi muốn gì, nhưng sự đòi hỏi sang trọng và kiểu áo hợp thời trang đã khiến Thanh ngần ngại rồi đi đến quyết định dứt khoát:
- Không! Em không thích màu xanh đó đâu. Hôm nay em mặc bộ mới: anh kiếm cho em bộ màu trắng viền chỉ đỏ.
Phi cúi đầu, ngoan ngoãn đặt chiếc áo vào mắc. Tiếng Thanh lại ỡm ờ cất lên:
- Đi với anh phải mặc thế cho... hách.
Thừa biết là một câu nói vuốt đuôi, chỉ có giá trị bằng một lời an ủi cho vừa lòng nhau, Phi nuốt hận, chọn cho Thanh bộ áo mới đúng như lời Thanh nói. Chàng cố tạo một nụ cười đưa áo cho Thanh.
Thanh vuốt lại mái tóc:
- Được không anh?
Phi muốn trả lời: "Anh muốn dẫm nát bộ áo này dù rằng nó đẹp" nhưng Phi lại gật đầu:
- Đẹp lắm.
Rồi Phi thản nhiên hút thuốc lá chờ đợi Thanh trang điểm. Phi cố tìm lại những kỷ niệm quen thuộc trong căn nhà này, nhưng gần như kỷ niệm của riêng chàng đã biến hết. Từ một chiếc quạt máy đến chiếc radio, đến ngay cả những con vật nhỏ xíu bầy trong tủ buffet. Phi có cái cảm nghĩ mai mỉa rằng đây là một căn phòng góp nhặt toàn những kỷ niệm vô nghĩa, xuẩn ngốc, rỗng không và tượng trưng cho những sự sắp đặt, lừa lọc. Phi muốn bước khỏi căn phòng này không một chút hối tiếc.
Nhưng, đây không phải là lần thứ nhất Phi có cái ý nghĩ này. Đã bao nhiêu lần rồi, Phi mang cái tâm trạng buồn cách đó và Phi đã bước ra, song sự buồn chán không thể vượt nổi tình yêu ma quái sâu thăm thẳm luôn luôn kéo trở Phi lại với gian nhà này bằng một thèm khát, bằng cả một tâm sự sôi nổi say mê. Phi đứng xoay lưng vào tường nhìn khuôn nắng xuyên qua cửa sổ ngã dài trên sàn gạch hoa. Khuôn nắng vàng kệch, mệt mõi như muốn lịm tắt. Phi nghĩ khuôn nắng buổi chiều đó cũng như mối tình của mình và Thanh. Tại sao khi ở bên Thanh, đột nhiên có những phút Phi lại có thể lo sợ một cái gì sẽ mất? Chính Phi cũng không hiểu nổi mình. Chàng vặn lớn chiếc máy thu thanh. Tiếng hát Thái Thanh vút lên xóay hút thăm thẳm.
Gần một giờ sau, Phi và Thanh ra ngoài thành phố. Chân trời trước mặt ôm kín một màu tím thẫm, Phi hình dung đến khoảng thiên đường dành riêng cho những người yêu nhau ở đó. Không! Phải nói là những linh hồn yêu nhau mới tới được đó, mới sống trọn vẹn ở đó.
Còn con người tầm thường không bao giờ đi tới được chân trời. Phi mỉm cười với ý nghĩ này. Chàng quay sang phía Thanh:
- Anh muốn đi hết, đi mãi con đường này.
Có một phút nào đó, Thanh cũng bỗng thấy thương Phi, yêu Phi. Thứ tình yêu quái gở còn sót lại, Thanh chớp mau mắt gật đầu:
- Anh muốn đi tới đâu cũng được.
Phi sung sướng với câu trả lời đó, mặc dầu chàng biết đối với Thanh, tình yêu chàng chỉ còn là một khoảnh khắc bất chợt, một thoáng qua ẩn hiện trong tâm hồn Thanh như ma chơi. Có thể là một giờ, vài giờ, một đêm, một ngày nào đó tùy theo những diễn tiến tình cảm hoặc ngoại cảnh chi phối tâm hồn Thanh. Có trời mới hiểu nổi.
Hai người bước vào một tiệm ăn ven đường. Tiệm ăn được cất giữa một hồ nước hình chữ nhật. Vào giờ này nhà hàng vắng khách, mới chỉ lác đác vài ba cặp ngoài khoảng sân lộ thiên. Phi chọn chiếc bàn ngoài cùng, nơi mà Phi và Thanh vẫn thường ngồi với nhau vào những ngày mới quen, Phi tưởng khi gặp Thanh, ngồi với Thanh như thế này, chàng sẽ nói được nhiều, rất nhiều, mà lần nào cũng vậy, Phi ít nói hơn cả những ngày bắt đầu yêu. Phi thấy mình không có chuyện gì để nói cả.
Nói về tình yêu ư? Đối với Thanh và chàng là thừa! Nói về nỗi nhớ nhung Thanh những ngày nằm ở trại ư? Phi thấy ngớ ngẩn lạ thường. Chàng ngước lên nhìn khung trời. Vẫn một màu tím sẽ ngả dần sang màu đen của đêm tối, cũng như tình yêu, sự đam mê và buổi tàn đêm trở về với một hình hài rã rượi.
Phi hoảng hốt nghĩ đến sự đam mê bây giờ để rồi sáng sớm ngày thứ hai, chàng trở lại con đường đất đỏ, con đường nhầy nhụa như lòng chàng, Phi buông trôi ý nghĩ ghê rợn đó như người tử tù uống ly rượu cuối cùng.
Thanh vẫn có cái tài đặc biệt mỗi khi cần làm cho người đi với mình được hoàn toàn vui vẻ. Trong bữa ăn Thanh nói liên miên, từ một chuyện của tài tử chiếu bóng đến một cái tin trên báo hàng ngày đều là đề tài cho Thanh bình luận một cách vô cùng dí dỏm. Thanh chiều chuộng Phi khiến Phi tưởng như luôn luôn Thanh là một người vợ chung tình, một người vợ mới cưới yêu chồng nhất thế gian.
Đó là bản chất Thanh, bởi chính Thanh cũng muốn vui chứ tuyệt nhiên không phải là một thủ đoạn.
Phi bị cám dỗ điêu đứng trong tình yêu Thanh một phần lớn cũng vì những thứ đó.
Sau bữa ăn, Thanh bắt Phi đưa đi ba bốn tiệm khiêu vũ khác nhau. Thanh không muốn phá phách của Phi, song tính Thanh vẫn thích chơi như vậy. Nàng là thứ thiêu thân lao vào ánh đèn và hình như chỉ ban đêm nghe tiếng nhạc vũ trường, nhìn ánh đèn màu và khung cảnh của những hộp đêm khác nhau Thanh mới thấy ý nghĩa của cuộc đời nàng. Có lẽ Thanh muốn quên, muốn đắm mình trong say mê cuồng loạn để bỏ hẳn ra ngoài xa cả một dĩ vãng đớn đau, cả một quãng đời trôi nổi vừa đau nhục vừa sung sướng lẫn lộn. Nhưng rồi cuộc đời đó tới khi nhìn lại chỉ toàn là những kỷ niệm tê dại đến uất nghẹn. Tâm sự Thanh cũng tương tự như tâm sự của tất cả những nàng Kiều ban đêm của thời đại này. Thanh đã suy nghĩ, đã thấm đau và thấm mệt nên bây giờ Thanh muốn quên.
Tình yêu Phi đến với Thanh cuốn hút như một chiếc xoáy lớn giữa thác lũ. Nước sẽ cuốn theo thác lũ cùng với bèo bọt, nhưng xoáy rồi cũng phải tan, thác lũ điên cuồng vẫn là thác lũ thản nhiên trôi. Thanh biết mình không hề yêu Phi mãi mãi trong cái cảnh này. Nàng buông rơi Phi với hy vọng Phi đau đớn một thời gian rồi Phi sẽ quên nàng. Nhưng bao nhiêu lâu rồi Phi không quên nổi. Phi vẫn trở lại đây với nàng. Có lần Thanh đón tiếp Phi bằng những vui thích cảm động như khi còn yêu Phi. Có lần Thanh đón tiếp Phi với một tâm trạng buồn nản, chán chường, nàng muốn đuổi Phi đi ngay cho khuất mắt, nàng không muốn nhìn thấy Phi biểu diễn một điệu bộ si ngốc mãi như vậy, nhất là những trò ghen tuông rất trẻ con.
Lắm lúc Phi bị sỉ nhục tàn tệ bằng tất cả những lời lẽ tàn nhẫn nhất. Phi tưởng không bao giờ mình có thể trở lại đây được nữa.
Nhưng chính Thanh lại là kẻ lôi Phi trỏ lại, nàng hối hận và thương Phi vô kể, nàng nhắn bạn bè kêu Phi trở lại thăm nàng. Những lần, sau một cuộc "khủng hoảng" Thanh và Phi thường yêu nhau như những ngày đầu tiên.
Cũng như lần trước, sau nửa tháng Phi giận Thanh tới khi Phi trở lại, Thanh ôm đầu Phi hôn như mưa. Tình yêu đó keó dài cho tới cuộc hẹn hò lần này.
Vì một chuyện rất trẻ con, một chuyện tầm thường nhỏ nhặt trong tiệm khiêu vũ. Phi bực mình với Thanh bởi Thanh vừa nhẩy với chàng vừa nghịch ngợm với một người khách quen. Phi bỏ dở bản tango kéo Thanh về bàn. Thanh biết lại sắp có chuyện lộn xộn, nhưng Thanh bình thản đón nhận.
Vào đến bàn, Thanh ngồi phớt lờ như không, nửa chờ đợi nửa khiêu khích cho Phi nói. Phi hậm hực:
- Đi với anh, em là vợ anh chứ không phải là một... con điếm tầm thường, em hiểu không. Anh không muốn em chào hỏi thằng nào, đùa nghịch với bất cứ đứa nào khi ở bên anh như vậy. Em muốn sỉ nhục anh à?
Thanh bật người ra ghế, vẻ chán nản, khinh khi:
- Cần gì tôi phải sỉ nhục anh. Anh đi với tôi, một con điếm tầm thường không đủ là một sỉ nhục rồi sao?
- Em thật... trơ trẽn. Anh không còn danh từ nào để dùng trong trường hợp này.
Thanh cười:
- Anh dốt! Thiếu gì danh từ người ta vẫn thường dùng với một con điếm! Anh có quyền dùng tất cả những danh từ đó.
Phi choáng váng, ngồi lặng đi. Khói thuốc lá cay đắng trong cuống họng. Chàng cúi đầu khẽ hỏi.
- Thằng đó là gì của em?
- Bồ!
Sự thật người khách quen đó của Thanh cũng chỉ là một người quen như tất cả những người khác, nhưng Thanh muốn trêu Phi chơi cho bõ ghét.
Phi tưởng như bị một gáo nước lạnh hắt vào mặt, chàng ân hận vì đã hỏi Thanh một câu ngu xuẩn như vậy. Chàng thở dài liếc nhanh vào khuôn mặt Thanh. Chàng thấy khuôn mặt đó có phần nào đĩ thoã thật. Tại sao Phi lại có thể say đắm một khuôn mặt trơ trẽn, một tâm hồn qúa lầy lũa như vậy. Phi ghê tởm cả chính mình. Chàng không muốn hỏi Thanh thêm một câu nào nữa, nhưng khi xuống đến xe, không thể chịu đựng nổi, Phi lại nói một câu không suy nghĩ:
- Từ giờ anh cấm em không được làm như vậy nữa. Lần sau thì... biết anh.
Thanh cười khanh khách:
- Lần sau thì quá muộn. Anh cũng không nhân danh gì để mà cấm tôi được. Thích gì tôi làm nấy. Tôi đã nói với anh bất cứ trường hợp nào tôi cũng hoàn toàn tự do.
Nỗi đau đớn dàn trải minh bạch trước mắt Phi như con đường rộng vắng hun hút nằm dài dưới ánh đèn đêm thành phố. Chiếc Simca gầm lên, lao như tên bắn. Mọt lần nữa cái ý nghĩ đâm xe vào gốc cây lại hiện đến ám ảnh Phi. Nhưng không bao giờ Phi làm như vậy cả.
Từ đó Phi im lặng. Thanh cũng im lặng cho đến khi đưa Thanh về tới nhà. Thanh đẩy cửa xe bước xuống ném lại hai tiếng cụt ngủn:
- Chào anh.
Phi không kịp nhép môi cười Thanh đã đi vào trong bóng tối. Phi lái xe trở lại con đường cũ, nỗi buồn càng toả rộng. Mỗi lần ở nhà Thanh về là mỗi lần Phi thấy người nhẹ bỗng, mất mát, trống rỗng. Chàng ghé vào một tiệm khiêu vũ, nơi mà ngày xưa chàng đã gặp Thanh. Phi ngồi ở quầy uống rượu nét mặt lầm lì khổ sở. Một vài cô vũ nữ quen tìm đến châm chọc. Phi chỉ biết lắc đầu lặng thinh. Phi nghĩ: có lẽ chúng nó cho rằng mình bị Thanh bỏ rơi. Ngụm bia cay nồng, Phi thú nhận một cách can đảm:
- Mình bị bỏ rơi thật còn gì! Phi muốn nhẩy thật nhiều cho quên.
Chàng nhìn thấy hai cặp Minh Phượng và Toàn Loan ngoài Piste. Có lẽ họ đã thấy Phi ngay từ lúc mới vào.
Loan đi qua trước mặt Phi, nàng khẽ vẫy mỉm cười. Phi cũng nghiêng đầu chào lại. Chàng thấy Loan thật tử tế, dễ thương. Trái hẳn với Phượng, khi nhìn thấy chàng, Phượng lãnh đạm thản nhiên như một kẻ hoàn toàn xa lạ. Phi không đòi hỏi một cảm tình đặt biệt, song ít ra người ta cũng không nên coi thường chàng. Mặc cảm đó dẫn Phi tới chỗ ghét Phượng lạ lùng.
Lựa một bản boston, Phi kiếm Liên mời nhẩy. Liên là bạn Thanh và thật ra Liên quen Phi trước Thanh. Vì một chút tự ái, Liên dấu kín tình yêu của mình để rồi Phi ngã vào tay Thanh một cách điên đảo, Liên đành mất Phi từ đó. Mối tình câm nín của Liên lẳng lặng, câm nín đến nỗi ngay cả Phi cũng không hề hay biết. Chàng chỉ coi Liên như một cô gái quen thân hơn những người khác chút đỉnh. Liên cũng không hề tỏ một cử chỉ nào khác ngoài những cảm tình đã được Liên giới hạn ngay từ khi biết Phi yêu Thanh. Nhưng nhẩy với Phi, Liên cảm thấy gần gũi và rung động như muốn gục đầu vào vai chàng hoặc hơn thế, ghì chàng thật chặt trong vòng tay. Song, không bao giờ Liên làm như vậy cả.
Một phút, nhìn vẻ mặt đăm chiêu của Phi, Liên biết Phi buồn lắm và chắc chắn Phi buồn vì Thanh. Liên thấy lòng mình quặn đau vì... hờn tủi, ghen ghét, nhưng sự hờn tủi đó không vượt nổi tình yêu Phi thầm kín đã từ lâu chìm lắng, bây giờ mới có dịp sống dậy, Liên khẽ hỏi:
- Vợ con anh đâu?
- Bỏ lâu rồi mà, em không biết sao?
Liên gật nhẹ:
- Biết. Nhưng hồi chiều em mới thấy anh chị đi với nhau du dương lắm mà? Bỏ dễ thế sao?
Phi cười nửa miệng:
- Lâu lâu về thăm một lần, đi với nhau không đầy ba tiếng đồng hồ lại chán nhau ngay.
- Ai chán?
- Lẽ dĩ nhiên là "nó" chán anh.
Liên cũng cười, nàng làm bộ hồn nhiên cúi đầu vào ngực áo Phi, song sự thật là Liên rung động. Liên thương Phi hơn bao giờ hết. Nàng dò hỏi:
- Anh còn yêu Thanh lắm phải không?
Yên lặng vài giây. Phi thú nhận:
- Bằng một thứ tình yêu quái gở, dằn vặt, phi lý, song không thể nào thoát được. Không có lý do nào buộc anh phải ở lại bên Thanh cả, thế mà anh vẫn phải ở lại. Bỏ đó anh có cảm tưởng... bị phản bội. Sự tưởng tượng về Thanh và kẻ khác đau thấm hơn là sự thật.
Liên đã từng yêu, đã từng bị đày đoạ bằng những mối tình tương tự như vậy nên nàng hiểu Phi, đồng thời nàng nhìn rõ mối tình của Thanh đã dành sẵn cho Phi. Phải nói thẳng ra rằng đã đến lúc Thanh chán Phi, có thể vì tình yêu một người kh'ac cũng có thể tình yêu Phi kéo dài một cách bình dị, vô nghĩa, Thanh chẳng có ích lợi gì cả ngoài những chuyện bực mình. Khi tình yêu đã coi như một sự hưởng thụ thì trở nên nhàm chán cũng như người ta ngồi mãi trong một lâu đài tất là phải nhớ cuộc đời, thèm muốn những đổi thay, mua một chút cảm giác lạ, Thanh ở trong trường hợp này. Liên kéo mạnh vai Phi:
- Bây giờ anh và Thanh ra sao?
- Hết rồi.
Liên lắc đầu:
- Mới vừa cãi nhau xong thì anh tới đây phải không?
- Ừ, Không bao giờ anh gặp Thanh nữa.
- Ông nào cũng tưởng vậy. Bỏ nhau khó lắm chứ không phải dễ đâu. Anh đã hứa với anh như thế cả ngàn lần chưa?