Minh Anh

Ngay từ rất sớm ông đã đứng riêng một hàng ngũ khác, nơi văn chương không có giả trá, không có dối gian…

Trong lời giới thiệu cho cuốn Từ Đông sang Tây của cố tác giả Cao Huy Thuần, nhà văn Nguyên Ngọc từng viết: “Trí thức chính là “người xớ rớ”, là người thường xuyên làm cho mọi chuyện tưởng đã yên hóa ra không phải là đã yên, là người thường xuyên “đặt lại vấn đề”, về mọi chuyện, và bất kỳ ở đâu, với bất kỳ ai”. Và không đâu khác ngoài Dọc đường 2 thì tác giả của nó đã hiện lên như một trí thức đích thực, dù bản thân ông không tự thừa nhận và cũng có lúc chịu nhiều đày ải từ khái niệm này.

 NHẬT KÝ

I. Về

Trước mặt là làng

Mẹ cha đang đợi

Niêu cá kho nhừ

Nồi cơm chín tới

Lòng dạ bồi hồi

Bước chân vồi vội

Đường thôn ngắn lại

Nhà mình đây rồi

Mèo tròn xoe mắt

Chó mừng vẫy đuôi…

 Nguyễn Man Nhiên

Anselm Kiefer

Anselm Kiefer (sinh năm 1945) là một trong những nghệ sĩ đương đại có tầm ảnh hưởng lớn nhất của nước Đức, được biết đến với sự nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử, ký ức và thần thoại, đặc biệt là quá khứ phức tạp của quốc gia này. Kiefer khám phá những chủ đề như bản sắc Đức, thảm họa Holocaust và sự phức tạp của ký ức văn hóa, thường lấy cảm hứng từ văn học, thuật giả kim và triết học.

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 Nguyễn Thúy Hạnh

Đó là thời gian tôi bị đưa đi giám định tâm thần, phải trải qua những ngày khủng khiếp mà tôi thà chết đi trăm lần còn hơn phải sống qua sáu tuần kinh khủng ấy.

 Ngô Thị Kim Cúc

 Truyện ngắn của Hiếu Tân

1. Lũ trẻ

- Tao cuộc với chúng mày mười ăn một rằng kỳ này đội Star-II sẽ nuốt chửng đội Colect.

- Này đừng tưởng bở. “Thằng” Colect hàng phòng ngự hơi yếu nhưng thủ môn của nó là thiên tài.

 Nhà của ốc

Dưới mặt biển
Em bé như hạt thóc

Anh vòng đôi tay mình bế thốc em lên
Tóc tai mặt mày em ướt sũng
Mùi cá ngai ngái xa xăm
Cả một đại dương đôi chân anh dẫm lên Những con ốc mượn hồn cúi mình trong lớp vỏ Cả một đôi chân, đôi chân em dẫm lên

 Dương Thắng

1. Nhà nhân chủng học lỗi lạc Claude Lévi-Strauss đã có một niềm đam mê và gắn bó dài lâu với đất nước Nhật Bản, niềm đam mê được nuôi dưỡng ngay từ thủa ấu thơ: “[...] cha tôi, vốn là họa sĩ, hồi trẻ đã sưu tập một thùng các-tông chất đầy các bức tranh mộc bản của Nhật Bản, vào quãng năm tôi 5 hay 6 tuổi, ông đã cho tôi một bức [....], kể từ đó mỗi khi có thành tích học tập ở trường tôi lại được thưởng một bức tranh khắc Nhật Bản [...], vì thế có thể nói tuổi ấu thơ và một phần tuổi niên thiếu, tình cảm và suy nghĩ của tôi đã trải rộng cả ở Nhật Bản lẫn Pháp, nếu không muốn nói là ở Nhật Bản nhiều hơn” (trang 10-11).

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 Nguyễn Đức Tùng

Cảm nhận nhiều ánh sáng. Nhắm mắt lại và bạn nhìn thấy ánh sáng xuyên qua hiện hữu của mình, qua mọi hiện hữu. Bạn chấp nhận đời sống, những niềm vui và những nghịch cảnh của nó. Bạn thừa nhận sự yếu đuối của bạn. Bạn nhìn thấy sự nguy hiểm, sự không an toàn của đời sống. Bạn nhìn thấy sự chọn lựa của mình, buông bỏ và bắt đầu, tin vào sự chọn lựa ấy, sống với nó, và bạn được tưởng thưởng. Và giờ đây bạn ca ngợi sự chọn lựa ấy.

 Đỗ Quyên

Chưa hẳn là tạng người “sinh ra phải viết văn” Lê Học Lãnh Vân viết tản luận, bút ký, hồi ký bằng ngay các chuyện, sự việc, chi tiết có thật từ bản thân, gia đình, bạn hữu, đồng nghiệp qua môi trường xã hội và làm việc của ông. Từ và về đất nước - con người Việt Nam mà bản thân ông rất, rất gắn bó…

 Trịnh Y Thư

Không rõ do một cơ duyên nào mà ba người ấy – ba nhà thơ nữ, ba tâm hồn, ba định mệnh, ba trải nghiệm, ba cuộc đời, ba ngọn suối nguồn thơ ca lại rủ nhau về hợp lưu tụ hội trong một tuyển thơ đặc sắc, hiếm có. Có lẽ là chữ duyên. Vâng, đúng rồi. Một trong ba người nữ ấy có bút danh là duyên, một chữ duyên duy nhất, không viết hoa, không họ, không chữ lót, còn hai người kia thì tên tuổi đã gắn với văn chương, nghệ thuật từ nhiều năm, trong nước cũng như hải ngoại bây giờ: Lê Chiều Giang, Nguyễn Thị Khánh Minh.

Bức If not not (1975-76), RB Kitaj (1932-2007); nguồn: wikiart.org

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2025)

Eric Henry dịch từ nguyên bản tiếng Anh, đăng trong cuốn Creative World of the South Vietnam and Overseas 1954-1975 to the Present.

Cuốn sách này [Viet Ecology Press, ấn bản lần đầu, tập 1, 2025] là bản dịch của một tập hợp bài viết về các nhân vật, văn học và báo chí của các cá nhân người Việt đã có những đóng góp đáng kể cho văn học, nghệ thuật và khoa học. Đây là một nguồn thông tin phong phú về lịch sử xã hội, văn hóa và chính trị của Miền Nam Việt Nam, cũng như sự nghiệp cá nhân trong lãnh vực nhân văn.

 Kiến Văn

“Black Box Diaries” là cuốn phim tài liệu 1g24‘ của nhà điện ảnh Nhật Shiori Ito, đã được chọn tranh giải Oscar tháng 3-2025 và được công chiếu ở Pháp bắt đầu từ tuần qua.

 Bùi Vĩnh Phúc

8.

Ngữ pháp của thơ cũng nằm ở những dấu lặng. Không gian của trang giấy in thơ chứa đầy những dấu lặng. Bởi thế, nó có nhiều khoảng trống. Những khoảng trống này, theo tôi, cũng là một phần ngữ pháp của thơ. Đặc biệt đối với thơ tự do.

 Khói chiều

Lao xuống sân tranh nhặt thóc

đôi cánh tôi tự xếp lại nơi cái nhìn đô thị ngụ cư

không có chân trời nào ngoài kia, không có!

bên cửa sổ

ngoài đại dương.

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 Bùi Vĩnh Phúc

"Một thi phẩm là một bí mật mà để giải mã nó độc giả có chìa khóa trong óc tưởng tượng của chính mình"

(Stephane Mallarmé)

"Qua nhà thơ, ngưòi ta trông thấy tầm cỡ của thời đại mà ông ta sống"

(Jirí Wolker)

 Dạ Ngân

Chưa đầy một thế kỷ, đất nước đi qua ba cuộc chiến tranh, Hà Nội lưu giữ trong nó tầng tầng ký ức bi thương. Sẽ có người nói, thủ đô oai hùng chứ, ít ra cũng bi tráng chứ. Độ lùi thời gian cho phép người sau có chữ của thế hệ mình, bi thương, vì vậy có những tượng đài luôn cất ở phần đế của nó những số phận câm.

 Nguyễn Thị Thanh Xuân

Hẹn nhau tháng Tám là bản thảo sau cùng của Gabriel García Márquez, đã hình thành một cách khó khăn trong thời kỳ trí nhớ của nhà văn bị suy tàn.

Truyện ngắn Ý Nhi

Ông dừng sững lại nơi cửa khi nhìn thấy ngay trước mắt mình, đối diện với cửa ra vào là một cánh cửa khác khép kín, treo tấm bảng hiệu bằng chữ màu đỏ: Cửa thoát hiểm.

 Nguyễn Huệ Chi

5-2 Về hình thức trình bày, cụ thể là lời văn giải nghĩa, đọc cuốn sách đang có trên tay ta thấm thía công phu của hai tác giả bỏ vào ròng rã 12 năm. Nhiều mục từ tìm được để bổ sung đã rất quý mà ngôn từ diễn đạt gọn ghẽ, bình dị, lắm khi còn thêm chút dí dỏm. Người soạn không cốt làm văn nhưng câu văn tự đến theo yêu cầu của ngữ nghĩa. Mục từ ăn lỡ, các ông giảng: “ăn giặm thêm giữa các bữa ăn chính (nghỉ tay để ăn lỡ các bác thợ ơi)” (tr.9, cột 1). Mục từ bôi mép, giảng: “nói đùa là được ăn ít quá, không bõ dính mép” (tr.57, cột 1). Mục bắt rễ xâu chuỗi, giảng: “len lỏi vào thành phần bần cố nông (bắt rễ) để tìm thêm nhiều phần tử tích cực khác (xâu chuỗi) phục vụ cho phong trào [CCRĐ]” (tr.33, cột 2). Mục sẩy trôn, giảng: “vô ý đánh rắm mà không nhịn lại kịp” (tr.853, cột 2); …

Thơ tình thứ bảy

MỤC ĐÍCH CỦA ĐỜI SỐNG

Mới đầu một giọt

Về sau một giọt nữa

Một giọt nữa

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

Nguyễn Huệ Chi

5. Một điểm cuối cùng: xem xét phần giải nghĩa trong cuốn từ điển. Ba mục 2, 3 và 4 tập trung vào tiêu chí thu thập, chọn lọc và sắp xếp mục từ, phần việc thứ nhất chiếm một nửa công sức của người làm từ điển. Đến mục 5, soi vào ngữ nghĩa – là nhìn vào phần việc thứ hai, chiếm một nửa công sức còn lại, xét tầm mức còn hệ trọng hơn cả ba việc trong phần đầu, vì nó chính là mục tiêu cuối cùng mà người làm từ điển muốn gửi đến bạn đọc.

 Hồ Anh Thái

Dư Hoa thuộc thế hệ những nhà văn trải qua các phong trào trời long đất lở và công cuộc sửa sai sau đó. Từ trải nghiệm cá nhân và nỗ lực khai thác tư liệu, cộng với khả năng hư cấu phóng khoáng, trong thế hệ này đã xuất hiện những tài năng vào bậc nhất của văn chương Trung Quốc hiện đại.

 Trần Thị Nguyệt Mai

Lê Ký Thương do Đỗ Hồng Ngọc vẽ. 02.08.2003

Sáng sớm hôm nay, khi mở hộp thư, nhận được tin, tôi liền điện thoại cho anh Phạm Văn Nhàn, người bạn thân với anh chị Thương - Quy. Hỏi, “Anh Nhàn ơi, anh hay tin gì chưa? Anh Lê Ký Thương đã ra đi lúc 9 giờ 50 phút sáng hôm nay 14/2/2025”. Cả hai anh em đều buồn. Im lặng một lúc, anh kể mới gọi thăm anh Lê Ký Thương cách nay mấy tuần. Chị Quy nói chuyện rồi đưa phone qua cho anh Thương, nhưng khi đó miệng anh Thương đã cứng, không nói được gì...

 Nguyễn Huệ Chi

Cuốn sách⁽¹⁾ gồm 1274 trang, khổ 16x24cm, bìa cứng, giấy đẹp, tôi nhận được đã gần một tháng⁽²⁾ nhưng đến nay mới đọc xong, dù chỉ là đọc lướt các vần từ C đến Y và đọc tương đối kỹ hai vần từ A đến B. Ngay khi mới cầm nó trên tay tôi đã rất vui thích ở hình thức trang nhã, dày dặn, cách đóng sách chắc chắn để dùng lâu và dùng nhiều không hỏng, và cách trình bày đúng quy thức một bộ từ điển Việt ngữ, ngoại trừ một ít sơ suất không đáng có và cũng không nhiều – như trùng lặp (2 mục từ ào ào; 2 mục từ bá láp; 2 mục từ bập bùng và bập bừng); sắp xếp sai trật tự vần a, b, c (bé cái miệng phải đặt trên bé miệng; trong hai chữ bá láp một chữ đặt nhầm vào vần ba, chữ thả giàn đặt nhầm vào vần xả); viết chữ sai (từ bóng thiềm có chữ thiềm là con cóc viết thành thuyền); đôi khi có mục từ được ghi chữ “như” ở một từ đồng nghĩa, nhưng mở ra tìm, lại không thấy đâu cả (dứt dây động rừng: như bứt dây động rừng; tr. 200)... – Càng đọc vào tôi càng phát hiện ra những điều cầnđã được đáp ứng (chưa dám nói là đủ) ở một cuốn từ điển giải nghĩa tiếng Việt mà hai tác giả từng cất công đeo đuổi suốt nhiều năm. Không phải nhà ngôn ngữ học, nhưng để khỏi phụ lòng hai ông, dưới đây tôi xin nêu một vài ý kiến ban đầu, hay dở đều xin nói thẳng, hai ông cứ xem là cảm tưởng của một người không chuyên nói lên những gì mà sách làm khơi dậy sự “động não” của mình.

 Lê Thiếu Nhơn

Tại hội thảo “Thơ - Nhạc tương sinh hay tương khắc” do Hội Nhà văn TP. HCM và Hội Âm nhạc TP. HCM phối hợp tổ chức tháng 2/2024, tôi đã thưa rằng: Sự cộng tác với các nhà thơ, giúp các nhạc sĩ bớt đi những ca từ viết về cái gì cũng “ơi”, ví dụ “em ơi”, “lúa ơi”, “cánh đồng ơi”, “giám đốc ơi”, “thị trấn ơi”, “công ty ơi”, “nghĩa trang ơi”, “yến sào ơi”, “phân bón ơi”, “bánh bột lọc ơi”, “thuốc trừ sâu ơi”…

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 Nguyễn Xuân Thiệp

Một ngày đầu thu, ngồi viết đôi trang về thơ của ba nữ lưu thời nay, sao bỗng thấy lòng xúc cảm lạ thường. Như ngày nào khi dạo chơi trong khu vườn Gitanjali bỗng gặp lại bông siêu ly thuở còn mơ mộng. Như ngày nào khi hoàng hôn xuống lái xe qua cây cầu cao ở Baton Rouge bỗng thấy vầng trăng lồng lộng trên sông. Hay như cách đây hơn mười năm, khi đi chơi vùng biển Laguna bỗng gặp lại người xưa – đầu đội nón rộng vành, mang kính đen, ngồi dưới bóng dù, tay lật xem thơ Tôi Cùng Gió Mùa. Vậy đó. Xin mời bạn đọc theo dõi những trang sau đây viết về ba nhà thơ nữ: duyên, Lê Chiều Giang và Nguyễn Thị Khánh Minh. Ô, lần đầu tiên ba nhà thơ nữ họp mặt nhau trong cùng một tập thơ. Một cuộc hội ngộ tuyệt đẹp.

 Đỗ Hồng Ngọc

D U Y Ê N

nỗi lá vàng cuối thu

duyên không chỉ làm thơ. duyên vẽ. duyên chụp hình. duyên làm những bookmark thiệt dễ thương để gởi bạn bè, nhắc nhớ mỗi khi lật từng trang sách, vì ngoài kia…

DUYÊN

.

.

chuyện cổ tích

– gửi các thi sĩ..

– riêng đến Mary, đoá hoa dại. bên bờ suối.

 T.Vấn & Bạn Hữu thực hiện (2025)

 Hồ Anh Thái

Tuyển tập truyện ngắn Việt Nam mang tên “Tình yêu sau chiến tranh – Văn xuôi Việt Nam đương đại” (Love after War: Contemporary Fiction from Vietnam) do nhà xuất bản Curbstone Press ở Mỹ ấn hành năm 2003. Cho đến nay, đây vẫn là tuyển tập dày dặn nhất xuất bản ở Âu – Mỹ, dày 650 trang khổ lớn, tập hợp truyện ngắn của 45 tác giả Việt Nam.

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 BÀI CA XÁM

Anh mở cái cốp xe già nua màu xám

Hờ hững vắt trên ghế là chiếc áo len xám bị bỏ lại của em

Mặt trời chưa đủ sức xua màn đêm

Gió đuổi mây chạy đến nơi tận cùng thung lũng

nơi con suối rì rào thanh âm xám

 Văn Việt vừa nhận được báo Thơ tháng 3-2025

 Nguyễn Lương Thịnh

Mình với Bác không quan hệ trực tuyến. Bác chảnh vương quyền. Mình hàn nho ngậm chữ. Mình ngước lên, Bác cao vời vợi. Bác dòm xuống, đếch thấy mình đâu. Vậy mà túc duyên, đụng vía nhau.

 Thái Hạo

Đứng trước những bức tranh của Nguyễn Ngọc Phương, tôi thường tự hỏi một câu rất ngớ ngẩn: “Anh ta vẽ gì?”. Tôi biết, câu hỏi ấy không dành cho giới chuyên môn, nhưng là một người ngoại đạo chỉ thích hội họa bằng bản năng, tôi tự cho mình cái quyền chất vấn anh những câu như thế; may thay, dù là kẻ ngang tàng, anh đã luôn chiếu cố cho tôi mà không nổi giận.

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 Lê Học Lãnh Vân

Tôi thích viết về văn học, các cảm nhận khi đọc một bài văn, thơ... Tôi cũng có nhiều cảm xúc với các sự việc xảy ra quanh mình, đó là nguồn gốc những bài viết về xã hội, chính trị – hai đề tài, với tôi, gợi nhiều cảm xúc học thuật, trong đó cũng bao hàm cảm xúc văn chương. Các bài viết về xã hội, chính trị của tôi luôn liên quan tới Việt Nam, tổ quốc của tôi.

 CHÚC

Mùng một Tết ta nằm trong bệnh viện

Đón tân niên cùng với bốn bức tường

Biết chúc ai, ai chúc, giờ đây nhỉ ?

Thôi, chúc đời cho rộng nghĩa yêu đương

 Đinh Yên Thảo

Lời tác giả: Sau sự ra đi của thầy Tuệ Sỹ, tôi dành thời gian tìm đọc lại một số tác phẩm của vài bậc cao tăng và giáo sư tại Viện Đại học Vạn Hạnh, nơi tập trung nhiều trí thức lỗi lạc của miền Nam trước năm 1975, từ các bậc tu sĩ, giáo sư cho đến những sinh viên từng thụ huấn. Trong số các vị này là hai chị em dịch giả Phùng Khánh và Phùng Thăng với một vài dịch phẩm mà tôi đã từng đọc qua trước đây nhưng chưa biết nhiều về thân thế. Vậy là cất công quay ngược lại thời gian để tìm hiểu thêm về hai nữ lưu trí thức và tài ba này. Một số chi tiết tham khảo trong bài viết này được sử dụng từ ấn bản đặc biệt về Phùng Thăng trên Thư Quán Bản Thảo (số 59, tháng 3-2014) do nhà văn Trần Hoài Thư chủ trương cùng một số trang Phật học khác nhau.

Tác giả: Timothy Snyder

Việt dịch: Nguyễn Quang A

Nhà xuất bản Dân Khí, 2025

 Nguyễn Quang A

Bài “Về Độc lập” cho chúng ta thấy khái niệm độc lập như thường được hiểu như không phụ thuộc, là rất phi thực tế; hiểu theo nghĩa khác cũng chỉ tương đối; và độc lập không phải là giá trị cao quý nhất. Thế tự do thì sao?

Nhiều người như John Stuart Mill [2005] cho rằng tự do là giá trị thiêng liêng, cao quý nhất (tr. 33-34), tự do tư tưởng và tự do biểu đạt thậm chí là “tuyệt đối và vô điều kiện” (tr. 41), nhiều người khác, chẳng hạn Isaih Berlin, cho rằng nó là một trong những giá trị cao nhất.