Danh ngôn

Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.

We need, in every community, a group of angelic troublemakers.

(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)

Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.

It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.

(James Baldwin - No Name in the Street 1972)

Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.

While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.

(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)

Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.

There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.

(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)

Ban Biên tập

Địa chỉ liên lạc:

1. Thơ

tho.vanviet.vd@gmail.com

2. Văn

vanviet.van14@gmail.com

3. Nghiên cứu Phê Bình

vanviet.ncpb@gmail.com

4. Vấn đề hôm nay

vanviet.vdhn1@gmail.com

5. Thư bạn đọc

vanviet.tbd14@gmail.com

6. Tư liệu

vanviet.tulieu@gmail.com

7. Văn học Miền Nam 54-75

vanhocmiennam5475@gmail.com

Tra cứu theo tên tác giả

Thứ Sáu, 28 tháng 3, 2025

"Dọc đường 2" và cuộc cày xới của một trí thức

 Minh Anh

Ngay từ rất sớm ông đã đứng riêng một hàng ngũ khác, nơi văn chương không có giả trá, không có dối gian…

Trong lời giới thiệu cho cuốn Từ Đông sang Tây của cố tác giả Cao Huy Thuần, nhà văn Nguyên Ngọc từng viết: “Trí thức chính là “người xớ rớ”, là người thường xuyên làm cho mọi chuyện tưởng đã yên hóa ra không phải là đã yên, là người thường xuyên “đặt lại vấn đề”, về mọi chuyện, và bất kỳ ở đâu, với bất kỳ ai”. Và không đâu khác ngoài Dọc đường 2 thì tác giả của nó đã hiện lên như một trí thức đích thực, dù bản thân ông không tự thừa nhận và cũng có lúc chịu nhiều đày ải từ khái niệm này.

Thứ Năm, 27 tháng 3, 2025

Sách, chì và giả kim thuật của Anselm Kiefer

 Nguyễn Man Nhiên

Anselm Kiefer

Anselm Kiefer (sinh năm 1945) là một trong những nghệ sĩ đương đại có tầm ảnh hưởng lớn nhất của nước Đức, được biết đến với sự nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử, ký ức và thần thoại, đặc biệt là quá khứ phức tạp của quốc gia này. Kiefer khám phá những chủ đề như bản sắc Đức, thảm họa Holocaust và sự phức tạp của ký ức văn hóa, thường lấy cảm hứng từ văn học, thuật giả kim và triết học.

Thứ Tư, 26 tháng 3, 2025

Những ngày khủng khiếp nhất đời tôi

 Nguyễn Thúy Hạnh

 Nguyễn Thúy Hạnh bên cạnh bà Bùi Thị Thiện Căn, mẹ của Phạm Đoan Trang

 

Đó là thời gian tôi bị đưa đi giám định tâm thần, phải trải qua những ngày khủng khiếp mà tôi thà chết đi trăm lần còn hơn phải sống qua sáu tuần kinh khủng ấy.

Thứ Ba, 25 tháng 3, 2025

Mặt khác của trăng của Claude Lévi-Strauss

 Dương Thắng

1. Nhà nhân chủng học lỗi lạc Claude Lévi-Strauss đã có một niềm đam mê và gắn bó dài lâu với đất nước Nhật Bản, niềm đam mê được nuôi dưỡng ngay từ thủa ấu thơ: “[...] cha tôi, vốn là họa sĩ, hồi trẻ đã sưu tập một thùng các-tông chất đầy các bức tranh mộc bản của Nhật Bản, vào quãng năm tôi 5 hay 6 tuổi, ông đã cho tôi một bức [....], kể từ đó mỗi khi có thành tích học tập ở trường tôi lại được thưởng một bức tranh khắc Nhật Bản [...], vì thế có thể nói tuổi ấu thơ và một phần tuổi niên thiếu, tình cảm và suy nghĩ của tôi đã trải rộng cả ở Nhật Bản lẫn Pháp, nếu không muốn nói là ở Nhật Bản nhiều hơn” (trang 10-11).

Thứ Hai, 24 tháng 3, 2025

Bùi Mai Hạnh, Người Hát

 Nguyễn Đức Tùng

Cảm nhận nhiều ánh sáng. Nhắm mắt lại và bạn nhìn thấy ánh sáng xuyên qua hiện hữu của mình, qua mọi hiện hữu. Bạn chấp nhận đời sống, những niềm vui và những nghịch cảnh của nó. Bạn thừa nhận sự yếu đuối của bạn. Bạn nhìn thấy sự nguy hiểm, sự không an toàn của đời sống. Bạn nhìn thấy sự chọn lựa của mình, buông bỏ và bắt đầu, tin vào sự chọn lựa ấy, sống với nó, và bạn được tưởng thưởng. Và giờ đây bạn ca ngợi sự chọn lựa ấy.

Cùng làm cho cơ thể Việt Nam tốt lành hơn: Lê Học Lãnh Vân thở bụng

 Đỗ Quyên

 

Chưa hẳn là tạng người “sinh ra phải viết văn” Lê Học Lãnh Vân viết tản luận, bút ký, hồi ký bằng ngay các chuyện, sự việc, chi tiết có thật từ bản thân, gia đình, bạn hữu, đồng nghiệp qua môi trường xã hội và làm việc của ông. Từ và về đất nước - con người Việt Nam mà bản thân ông rất, rất gắn bó…

Chủ Nhật, 23 tháng 3, 2025

Thơ của ba người: duyên – Lê Chiều Giang – Nguyễn Thị Khánh Minh

 Trịnh Y Thư

Không rõ do một cơ duyên nào mà ba người ấy – ba nhà thơ nữ, ba tâm hồn, ba định mệnh, ba trải nghiệm, ba cuộc đời, ba ngọn suối nguồn thơ ca lại rủ nhau về hợp lưu tụ hội trong một tuyển thơ đặc sắc, hiếm có. Có lẽ là chữ duyên. Vâng, đúng rồi. Một trong ba người nữ ấy có bút danh là duyên, một chữ duyên duy nhất, không viết hoa, không họ, không chữ lót, còn hai người kia thì tên tuổi đã gắn với văn chương, nghệ thuật từ nhiều năm, trong nước cũng như hải ngoại bây giờ: Lê Chiều Giang, Nguyễn Thị Khánh Minh.

Thứ Bảy, 22 tháng 3, 2025

Lời giới thiệu cuốn Thế giới sáng tạo Miền Nam Việt Nam 1954-1975 đến nay (Creative World of the South Vietnam and Overseas 1954-1975 to the Present)

Eric Henry dịch từ nguyên bản tiếng Anh, đăng trong cuốn Creative World of the South Vietnam and Overseas 1954-1975 to the Present.

Cuốn sách này [Viet Ecology Press, ấn bản lần đầu, tập 1, 2025] là bản dịch của một tập hợp bài viết về các nhân vật, văn học và báo chí của các cá nhân người Việt đã có những đóng góp đáng kể cho văn học, nghệ thuật và khoa học. Đây là một nguồn thông tin phong phú về lịch sử xã hội, văn hóa và chính trị của Miền Nam Việt Nam, cũng như sự nghiệp cá nhân trong lãnh vực nhân văn.

Đế của tượng – Về phu nhân học giả Kiến Giang

 Dạ Ngân

Chưa đầy một thế kỷ, đất nước đi qua ba cuộc chiến tranh, Hà Nội lưu giữ trong nó tầng tầng ký ức bi thương. Sẽ có người nói, thủ đô oai hùng chứ, ít ra cũng bi tráng chứ. Độ lùi thời gian cho phép người sau có chữ của thế hệ mình, bi thương, vì vậy có những tượng đài luôn cất ở phần đế của nó những số phận câm.

Về cuốn Từ điển Việt ngữ phổ thông của BS Lê Văn Thu và DS Nguyễn Hiền (kỳ 3)

 Nguyễn Huệ Chi

5-2 Về hình thức trình bày, cụ thể là lời văn giải nghĩa, đọc cuốn sách đang có trên tay ta thấm thía công phu của hai tác giả bỏ vào ròng rã 12 năm. Nhiều mục từ tìm được để bổ sung đã rất quý mà ngôn từ diễn đạt gọn ghẽ, bình dị, lắm khi còn thêm chút dí dỏm. Người soạn không cốt làm văn nhưng câu văn tự đến theo yêu cầu của ngữ nghĩa. Mục từ ăn lỡ, các ông giảng: “ăn giặm thêm giữa các bữa ăn chính (nghỉ tay để ăn lỡ các bác thợ ơi)” (tr.9, cột 1). Mục từ bôi mép, giảng: “nói đùa là được ăn ít quá, không bõ dính mép” (tr.57, cột 1). Mục bắt rễ xâu chuỗi, giảng: “len lỏi vào thành phần bần cố nông (bắt rễ) để tìm thêm nhiều phần tử tích cực khác (xâu chuỗi) phục vụ cho phong trào [CCRĐ]” (tr.33, cột 2). Mục sẩy trôn, giảng: “vô ý đánh rắm mà không nhịn lại kịp” (tr.853, cột 2); …

Thứ Ba, 18 tháng 3, 2025

Về cuốn Từ điển Việt ngữ phổ thông của BS Lê Văn Thu và DS Nguyễn Hiền (kỳ 2)

Nguyễn Huệ Chi

5. Một điểm cuối cùng: xem xét phần giải nghĩa trong cuốn từ điển. Ba mục 2, 34 tập trung vào tiêu chí thu thập, chọn lọc và sắp xếp mục từ, phần việc thứ nhất chiếm một nửa công sức của người làm từ điển. Đến mục 5, soi vào ngữ nghĩa – là nhìn vào phần việc thứ hai, chiếm một nửa công sức còn lại, xét tầm mức còn hệ trọng hơn cả ba việc trong phần đầu, vì nó chính là mục tiêu cuối cùng mà người làm từ điển muốn gửi đến bạn đọc.

Dư Hoa và những phận người trong dòng xoáy thời cuộc

 Hồ Anh Thái

Dư Hoa thuộc thế hệ những nhà văn trải qua các phong trào trời long đất lở và công cuộc sửa sai sau đó. Từ trải nghiệm cá nhân và nỗ lực khai thác tư liệu, cộng với khả năng hư cấu phóng khoáng, trong thế hệ này đã xuất hiện những tài năng vào bậc nhất của văn chương Trung Quốc hiện đại.

Lê Ký Thương, Khép lại những hẹn hò...

 Trần Thị Nguyệt Mai

Lê Ký Thương do Đỗ Hồng Ngọc vẽ. 02.08.2003

Sáng sớm hôm nay, khi mở hộp thư, nhận được tin, tôi liền điện thoại cho anh Phạm Văn Nhàn, người bạn thân với anh chị Thương - Quy. Hỏi, “Anh Nhàn ơi, anh hay tin gì chưa? Anh Lê Ký Thương đã ra đi lúc 9 giờ 50 phút sáng hôm nay 14/2/2025”. Cả hai anh em đều buồn. Im lặng một lúc, anh kể mới gọi thăm anh Lê Ký Thương cách nay mấy tuần. Chị Quy nói chuyện rồi đưa phone qua cho anh Thương, nhưng khi đó miệng anh Thương đã cứng, không nói được gì...

Thứ Hai, 17 tháng 3, 2025

Về cuốn Từ điển Việt ngữ phổ thông của BS Lê Văn Thu và DS Nguyễn Hiền (kỳ 1)

 Nguyễn Huệ Chi

Cuốn sách(1) gồm 1274 trang, khổ 16x24cm, bìa cứng, giấy đẹp, tôi nhận được đã gần một tháng(2) nhưng đến nay mới đọc xong, dù chỉ là đọc lướt các vần từ C đến Y và đọc tương đối kỹ hai vần từ A đến B. Ngay khi mới cầm nó trên tay tôi đã rất vui thích ở hình thức trang nhã, dày dặn, cách đóng sách chắc chắn để dùng lâu và dùng nhiều không hỏng, và cách trình bày đúng quy thức một bộ từ điển Việt ngữ, ngoại trừ một ít sơ suất không đáng có và cũng không nhiều – như trùng lặp (2 mục từ ào ào; 2 mục từ bá láp; 2 mục từ bập bùng bập bừng); sắp xếp sai trật tự vần a, b, c (bé cái miệng phải đặt trên bé miệng; trong hai chữ bá láp một chữ đặt nhầm vào vần ba, chữ thả giàn đặt nhầm vào vần xả); viết chữ sai (từ bóng thiềm có chữ thiềm là con cóc viết thành thuyền); đôi khi có mục từ được ghi chữ “như” ở một từ đồng nghĩa, nhưng mở ra tìm, lại không thấy đâu cả (dứt dây động rừng: như bứt dây động rừng; tr. 200)... – Càng đọc vào tôi càng phát hiện ra những điều cầnđã được đáp ứng (chưa dám nói là đủ) ở một cuốn từ điển giải nghĩa tiếng Việt mà hai tác giả từng cất công đeo đuổi suốt nhiều năm. Không phải nhà ngôn ngữ học, nhưng để khỏi phụ lòng hai ông, dưới đây tôi xin nêu một vài ý kiến ban đầu, hay dở đều xin nói thẳng, hai ông cứ xem là cảm tưởng của một người không chuyên nói lên những gì mà sách làm khơi dậy sự “động não” của mình.

Lời cảnh báo thứ hai cho thi ca!

 Lê Thiếu Nhơn


Tại hội thảo “Thơ - Nhạc tương sinh hay tương khắc” do Hội Nhà văn TP. HCM và Hội Âm nhạc TP. HCM phối hợp tổ chức tháng 2/2024, tôi đã thưa rằng: Sự cộng tác với các nhà thơ, giúp các nhạc sĩ bớt đi những ca từ viết về cái gì cũng “ơi”, ví dụ “em ơi”, “lúa ơi”, “cánh đồng ơi”, “giám đốc ơi”, “thị trấn ơi”, “công ty ơi”, “nghĩa trang ơi”, “yến sào ơi”, “phân bón ơi”, “bánh bột lọc ơi”, “thuốc trừ sâu ơi”…

Chủ Nhật, 16 tháng 3, 2025

Tựa tập thơ ba nhà thơ nữ

 Nguyễn Xuân Thiệp

 

Một ngày đầu thu, ngồi viết đôi trang về thơ của ba nữ lưu thời nay, sao bỗng thấy lòng xúc cảm lạ thường. Như ngày nào khi dạo chơi trong khu vườn Gitanjali bỗng gặp lại bông siêu ly thuở còn mơ mộng. Như ngày nào khi hoàng hôn xuống lái xe qua cây cầu cao ở Baton Rouge bỗng thấy vầng trăng lồng lộng trên sông. Hay như cách đây hơn mười năm, khi đi chơi vùng biển Laguna bỗng gặp lại người xưa – đầu đội nón rộng vành, mang kính đen, ngồi dưới bóng dù, tay lật xem thơ Tôi Cùng Gió Mùa. Vậy đó. Xin mời bạn đọc theo dõi những trang sau đây viết về ba nhà thơ nữ: duyên, Lê Chiều Giang và Nguyễn Thị Khánh Minh. Ô, lần đầu tiên ba nhà thơ nữ họp mặt nhau trong cùng một tập thơ. Một cuộc hội ngộ tuyệt đẹp.

Thứ Bảy, 15 tháng 3, 2025

Tình yêu sau chiến tranh – Nhớ lại chuyện làm sách ở Mỹ

 Hồ Anh Thái

Tuyển tập truyện ngắn Việt Nam mang tên “Tình yêu sau chiến tranh – Văn xuôi Việt Nam đương đại” (Love after War: Contemporary Fiction from Vietnam) do nhà xuất bản Curbstone Press ở Mỹ ấn hành năm 2003. Cho đến nay, đây vẫn là tuyển tập dày dặn nhất xuất bản ở Âu – Mỹ, dày 650 trang khổ lớn, tập hợp truyện ngắn của 45 tác giả Việt Nam.

Thứ Sáu, 14 tháng 3, 2025

Thơ Ngô Nhật Đăng

 BÀI CA XÁM

                                                             

Anh mở cái cốp xe già nua màu xám

Hờ hững vắt trên ghế là chiếc áo len xám bị bỏ lại của em

Mặt trời chưa đủ sức xua màn đêm

Gió đuổi mây chạy đến nơi tận cùng thung lũng

nơi con suối rì rào thanh âm xám

Nguyễn Ngọc Phương và những cuộc rượt đuổi trên tranh

 Thái Hạo

Đứng trước những bức tranh của Nguyễn Ngọc Phương, tôi thường tự hỏi một câu rất ngớ ngẩn: “Anh ta vẽ gì?”. Tôi biết, câu hỏi ấy không dành cho giới chuyên môn, nhưng là một người ngoại đạo chỉ thích hội họa bằng bản năng, tôi tự cho mình cái quyền chất vấn anh những câu như thế; may thay, dù là kẻ ngang tàng, anh đã luôn chiếu cố cho tôi mà không nổi giận.

Thứ Tư, 12 tháng 3, 2025

Một thời đại đang cáo chung

 Lê Học Lãnh Vân

Tôi thích viết về văn học, các cảm nhận khi đọc một bài văn, thơ... Tôi cũng có nhiều cảm xúc với các sự việc xảy ra quanh mình, đó là nguồn gốc những bài viết về xã hội, chính trị – hai đề tài, với tôi, gợi nhiều cảm xúc học thuật, trong đó cũng bao hàm cảm xúc văn chương. Các bài viết về xã hội, chính trị của tôi luôn liên quan tới Việt Nam, tổ quốc của tôi.

Thứ Ba, 11 tháng 3, 2025

Phùng Khánh - Phùng Thăng, những dịch giả một thời

 Đinh Yên Thảo

Lời tác giả: Sau sự ra đi của thầy Tuệ Sỹ, tôi dành thời gian tìm đọc lại một số tác phẩm của vài bậc cao tăng và giáo sư tại Viện Đại học Vạn Hạnh, nơi tập trung nhiều trí thức lỗi lạc của miền Nam trước năm 1975, từ các bậc tu sĩ, giáo sư cho đến những sinh viên từng thụ huấn. Trong số các vị này là hai chị em dịch giả Phùng Khánh và Phùng Thăng với một vài dịch phẩm mà tôi đã từng đọc qua trước đây nhưng chưa biết nhiều về thân thế. Vậy là cất công quay ngược lại thời gian để tìm hiểu thêm về hai nữ lưu trí thức và tài ba này. Một số chi tiết tham khảo trong bài viết này được sử dụng từ ấn bản đặc biệt về Phùng Thăng trên Thư Quán Bản Thảo (số 59, tháng 3-2014) do nhà văn Trần Hoài Thư chủ trương cùng một số trang Phật học khác nhau.

Thứ Hai, 10 tháng 3, 2025

Không có gì quý hơn tự do

 Nguyễn Quang A

Bài “Về Độc lập” cho chúng ta thấy khái niệm độc lập như thường được hiểu như không phụ thuộc, là rất phi thực tế; hiểu theo nghĩa khác cũng chỉ tương đối; và độc lập không phải là giá trị cao quý nhất. Thế tự do thì sao?

Nhiều người như John Stuart Mill [2005] cho rằng tự do là giá trị thiêng liêng, cao quý nhất (tr. 33-34), tự do tư tưởng và tự do biểu đạt thậm chí là “tuyệt đối và vô điều kiện” (tr. 41), nhiều người khác, chẳng hạn Isaih Berlin, cho rằng nó là một trong những giá trị cao nhất.