Khuất Thu Hồng
Khi đọc "Thuyền" của Nguyễn Đức Tùng, điều ám ảnh nhất với mình không chỉ là những cơn sóng, cơn đói, hay sự hiểm nguy những người vượt biên đã trải qua, mà còn là những câu hỏi sâu xa về thân phận con người, về sự lựa chọn trong hoàn cảnh bất khả kháng. Mình đọc một mạch, từ chiều đến hai giờ sáng. Gấp cuốn sách lại vẫn còn run rẩy và giấc ngủ bị ám ảnh bởi những cảnh tượng tàn bạo và đau đớn mà Tùng trải qua trên con thuyền đi tìm số phận của mình: những lần bị hải tặc tấn công, những người đàn ông bị giết, những người phụ nữ bị làm nhục và cảm giác bất lực khi chứng kiến sự ra đi vĩnh viễn của người con gái mà anh yêu dấu...
Trong lúc bọn hải tặc Thái Lan cướp bóc, giết chóc, hãm hiếp trên con thuyền của anh, Tùng đã tự nhủ "... nếu có thể sống, thì sống mà kể lại". Cảm ơn Tùng đã quyết sống để kể lại cho chúng ta câu chuyện đầy máu và nước mắt của những người ra đi bằng thuyền trong những năm đó. "Tự do không phải là số phận. Tự do là một chọn lựa cá nhân" - Tùng đã chọn lựa và cái giá của tự do thật là đắt - vì tự do luôn luôn đắt - theo cách này hay cách khác.
"Thuyền" là câu chuyện của cá nhân, nhưng đồng thời là lịch sử của cả một thế hệ. Cuốn sách giúp chúng ta tiếp cận hiện tượng boat people không chỉ qua số liệu khô cứng, mà qua trải nghiệm sống động của một con người cụ thể. Đằng sau mỗi con thuyền nhỏ là số phận của biết bao gia đình Việt Nam sau 1975 — những người đối mặt với sự lựa chọn khó khăn giữa ở lại và ra đi. Một điều rất hay ở tác phẩm là Nguyễn Đức Tùng không đơn giản hóa trải nghiệm ra đi như một hành trình "từ đau thương đến hạnh phúc". Trong suốt cuốn hồi ký, người đọc cảm nhận rõ cảm giác bấp bênh, không chỉ trên biển, mà cả trong tâm lý: day dứt, hoài nghi, mong nhớ, dằn vặt. Nhiều năm sau, khi đã sống an toàn ở Bắc Mỹ, cảm giác bất an, những ký ức kinh hoàng trong chuyến đi dài dằng dặc đó vẫn không ngừng đeo bám và chi phối mỗi ngày sống của anh.
Hồi ký của Nguyễn Đức Tùng là “ký ức cộng đồng” - "Thuyền" góp phần lưu giữ ký ức tập thể cho cả cộng đồng người Việt di cư. Nó cũng giúp thế hệ sau, hoặc những người chưa từng sống trong hoàn cảnh ấy, có thể thấu hiểu phần nào những gì cha mẹ, ông bà họ đã trải qua.
"Thuyền" là một tác phẩm nhỏ về dung lượng nhưng lớn về ý nghĩa. Nó giúp chúng ta không quên rằng phía sau mỗi con số về người thuyền (thuyển nhân - người di cư) luôn là những số phận cụ thể, những con người cụ thể — mà nỗi đau, sự lựa chọn, và lòng can đảm của họ vẫn còn vọng lại tới hôm nay.
Mình quan tâm đến chủ để di cư nên thông báo của nàng Phượng Hoa - bà chủ NXB Phụ nữ về buổi giới thiệu ra mắt "Thuyền" của Nguyễn Đức Tùng lập tức thu hút sự chú ý của mình. Đang loay hoay tìm cách mua sách thì được nàng gửi tặng ngay một cuốn. Thức đến 2 giờ sáng để đọc đến trang cuối cùng. Tưởng sáng nay được tham gia buổi giới thiệu để tận mắt nhìn thấy tác gỉa và hy vọng có được chữ ký của anh. Thế mà COVID lại giữ chặt mình ở nhà. Không dám xuất hiện với những cơn ho không dứt và nước mắt nước mũi giàn giụa. Tiếc!
K. T. H