Phan Dương Hiệu
Đầu tiên là ưu tiên
Tiếp theo là phân loại
Cuối cùng là loại trừ
Đó là một con đường gần như không có lối ra, một khi đã lao vào thì khó mà thoát ra nổi. Một con đường mà thoạt nhìn ở bước khởi đầu mọi thứ dường như chỉ để nhân lên cái tốt, như dụ dỗ chúng ta đi theo, nhưng càng đi sẽ càng tăm tối, tăm tối đến tận cùng.
Đất nước chúng ta cần phải tỉnh táo để tránh con đường đó.
Vậy nhưng chỉ trong 1 ngày, chúng ta đã thấy có hai bước đi đáng lo ngại ở ngưỡng cửa bước vào con đường đó.
1. Khởi đầu "ưu tiên" cho chính sách tính điểm công dân, xếp hạng công dân số
https://thanhnien.vn/de-xuat-giam-10-thue-thu-nhap-cho...
2. Khởi đầu "ưu sinh" phát hiện tinh hoa từ gien
https://thanhnien.vn/ha-noi-dat-hang-nhan-luc-chat-luong...
Đằng sau các chính sách "ưu tiên, ưu sinh" là sự thu thập toàn bộ thông tin cá nhân con người: muốn ưu tiên tất yếu phải có đầy đủ mọi thông tin.
Sau khi có mọi thông tin, thông tin xã hội và thông tin sinh học, việc phân loại trở nên dễ dàng. Nếu hệ thống đủ khả năng đánh giá ai có tương lai tươi sáng hay tinh hoa, nó cũng có khả năng đánh giá "ai không phù hợp, tác hại cho hệ thống" và cho vào sổ đen từ khi còn chưa ra đời.
Và bước cuối, để duy trì một hệ thống tinh hoa, nó sẽ phải loại bỏ những thành phần cản trở sự tinh hoa đó. Tinh hoa thì chỉ cần 1 phần nghìn (ngay như bản thân cái tên Next1000 gợi tưởng chọn 1000 trong hàng triệu, hàng chục triệu), vậy nên 999 phần nghìn còn lại có nguy cơ bị đối xử bất công, thậm chí bị giới hạn hoặc bị bỏ lại bên lề xã hội, bên lề "con người". Lịch sử đã từng chứng kiến điều đó. Điều trớ trêu là nhiều khi những người đi đầu ủng hộ, thiết kế cho bước "Ưu tiên" khởi đầu (nhiều người trong đó thực tâm thiện chí muốn xây dựng xã hội tốt lên) đã không hình dung nổi phía cuối của con đường và cuối cùng chính họ lại rơi vào phần đáy của 999 phần nghìn bị đối xử bất công.
Tôi đã nói ý kiến rõ ràng và đầy đủ về cả hai vấn đề này, và một lần nữa đành phải nhắc lại ở đây:
1. Tính điểm công dân: "Robot hóa" con người? (06/2019)
2. Sự nguy hiểm của chiến lược thu thập dữ liệu gien (ADN) trên diện rộng. (02/2024)
Đây là thời điểm quan trọng để đất nước chọn hướng đi. Trước hết, nếu chưa thể chọn con đường tối ưu, cần biết nhìn những con đường với cái kết tăm tối để tránh. Và tối thiểu, mọi bước đi cần phải tôn trọng những quyền cơ bản của con người. "Mọi người sinh ra đều tự do & bình đẳng" và "Không ai bị phân biệt đối xử trong đời sống chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội." (trích điều 16 trong Hiến Pháp của Việt Nam).
