Danh ngôn
Trong mọi cộng đồng, chúng ta cần một nhóm thiên thần gây rối.
We need, in every community, a group of angelic troublemakers.
(Bayard Rustin – trích bài phát biểu tại New York City 1963)
Trong mọi trường hợp, chắc chắn rằng sự thiếu hiểu biết, đi kèm với quyền lực, là kẻ thù tàn bạo nhất có thể có của công lý.
It is certain, in any case, that ignorance, allied with power, is the most ferocious enemy justice can have.
(James Baldwin - No Name in the Street 1972)
Các cuộc cách mạng và các cá nhân có thể bị giết hại, nhưng bạn không thể giết chết các ý tưởng.
While revolutionaries and individuals can be murdered, you cannot kill ideas.
(Thomas Sankara, một tuần trước khi bị ám sát, 1987)
Không có cảm giác nào cô đơn hơn việc bị chính đất nước mình trục xuất.
There's not a more lonely feeling than to be banished by my own country.
(Kiyo Sato – Kiyo’s Story 2009)
Ban Biên tập
Địa chỉ liên lạc:
1. Thơ
tho.vanviet.vd@gmail.com
2. Văn
vanviet.van14@gmail.com
3. Nghiên cứu Phê Bình
vanviet.ncpb@gmail.com
4. Vấn đề hôm nay
vanviet.vdhn1@gmail.com
5. Thư bạn đọc
vanviet.tbd14@gmail.com
6. Tư liệu
vanviet.tulieu@gmail.com
7. Văn học Miền Nam 54-75
vanhocmiennam5475@gmail.com
Tra cứu theo tên tác giả
- A. A. Fadeev
- A. Puskin
- A. T.
- Abdulrazak Gurnah
- Abraham F. Lowenthal
- Ace Le
- Ace Lê
- Adam Gopnik
- Adonis
- Adrian Horton
- Agi Mishol
- Ajar
- Akiko Miki
- Alain Guillemin
- Alan Phan
- Alăng Văn Gáo
- Alăng Văn Giáo
- Aldous Huxley
- Alex Marshall
- Alex Smith
- Alex Thai
- Alex-Thái Đình Võ
- Alexander Fadeev
- Alexander Solzhenitsyn
- Alexandra Alter
- Alexandre FERON
- Alice Munro
- Alison Flood
- Allen Ginsberg
- Amanda Gorman
- Amartya Sen
- Amelia Glaser
- Amos Oz
- An Nam
- Anatoly Gavrilov
- André Menras
- André Menras – Hồ Cương Quyết
- André Menras Hồ Cương Quyết
- Andrea Hoa Pham
- Andrea Kendall-Taylor
- Andreas Fulda
- Andreas Wimmer
- Andrew Postman
- Andy Cao
- Anh Anh
- Anh Hồng
- Anh Hồng (nhà thơ)
- Ánh Liên
- Anh Nhi
- Anh Văn
- Anika Zeller
- Anna Akhmatova
- Anna Mitchell
- Anne Carson
- Anne Hébert
- Anne Henochowicz
- Annie Ernaux
- António Jacinto
- Antôn Nguyễn Trường Thăng
- Archimedes L.A. Patti
- Arlette Quỳnh Anh Trần
- Arnold Schwarzenegger
- Arthur Koestler
- Arty Abel
- Arvind Subramanian
- Augustina
- Aurélie Coulon
- Aurelien Breeden
- Ba Sàm
- Bá Thụ Đàm
- Bạch Cúc
- Bạch Hoàn
- Bách Mỵ
- Bách Thân
- Bạch X. Phẻ
- Bạch Xuân Phẻ
- Bakhtin
- Ban Mai
- Bàn Văn Thòn
- Ban Vận động Văn đoàn Độc lập Việt Nam
- Bảo Huân
- Bảo La
- Bảo Nhi Lê
- Bảo Ninh
- Bảo Phác
- Bão Vũ
- Barbara Demick
- Bashô
- Batrioldman
- Bauxite Việt Nam
- Bắc Đảo
- Bắc Phong
- Bằng Việt
- BB Ngô
- Bei Dao
- Benjamin Ramm
- Bertolt Brecht
- Bertrand Russell
- Bettina Rheims
- Bích Ngân
- Biếm họa
- Biên Cương
- Bilahari Kausikan
- Billy Collins
- Bình Nguyên Lộc
- Brahma Chellaney
- Branko Milanovic
- Brett Reilly
- Brian Pascus
- Brian Wu
- Brodsky
- Bryan
- Bùi An
- Bùi Bảo Trúc
- Bùi Bích Hà
- Bùi Chát
- Bùi Chí Trung
- Bùi Chí Vinh
- Bùi Công Thuấn
- Bùi Công Trực
- Bùi Đức Lại
- Bùi Giáng
- Bùi Hải Quảng
- Bùi Hoàng Tám
- Bùi Hoằng Vị
- Bùi Huệ Chi
- Bui Huy Hoi Bui
- Bùi Mai Hạnh
- Bùi Mạnh Hùng
- Bùi Mẫn Hân
- Bùi Minh Quốc
- Bùi Ngọc Tấn
- Bùi Quang Thắng
- Bùi Suối Hoa
- Bùi Thanh Hiếu
- Bùi Thanh Phương
- Bùi Thanh Tuấn
- Bùi Thụy Băng
- Bùi Tiến An
- Bùi Trân Phượng
- Bùi Trọng Hiền
- Bùi Văn Kha
- Bùi Văn Nam Sơn
- Bùi Việt Sỹ
- Bùi Vĩnh Phúc
- Bùi Xuân Bách
- Bùi Xuân Đính
- Bùi-Viết Văn Đức
- Bulgakov
- Bửu Chỉ
- C.D.
- Cái Lư Hương
- Cái Trọng Ty
- Cam Ly
- Cảnh Chánh
- Cao Bảo Vân
- Cao Bình Minh
- Cao Chi
- Cao Gia An
- Cao Hành Kiện
- Cao Huy Thuần
- Cao Kim Ánh
- Cao La
- Cao Quang Nghiệp
- Cao Tần
- Cao Thị Hồng
- Cao Thu Cúc
- Cao Việt Dũng
- Cao Xuân Hạo
- Cao Xuân Huy
- Carl Bildt
- Carl O. Schuster
- Carlos Assunção
- Cát Linh
- Cẩm Tú
- Cấn Thị Thêu
- Chan Phuong
- Chanh Tam
- Charles Bo
- Charles Bukowski
- Charles Simic
- Chau Doan
- Chân Minh
- Chân Pháp Xa
- Chân Phương
- Chân Xuân Tản Viên
- Châu Diên
- Châu Hải Đường
- Châu Hồng Thủy
- Châu Hữu Quang
- Chenn
- Chế Diễm Trâm
- Chế Lan Viên
- Chi Mai
- Chi Phương
- Chiêu Dương
- Chiêu Khiêm
- Chiharu Shiota
- Chim Hải
- Chim Trắng
- Chinh Ba
- Chính Tâm
- Chính Vĩ
- Chinua Achebe
- Christian Gampert
- Christian Welzel
- Christina Mary Hjortlund
- Christoph Giesen
- Christoph Sator
- Christopher Balding
- Christopher Goscha
- Christy Wampole
- Chu Dương
- Chu Hảo
- Chu Hoạch
- Chu Kim
- Chu Mộng Long
- Chu Quang Tiềm
- Chu Tử
- Chu Văn Lễ
- Chu Văn Sơn
- Chu Vĩnh Hải
- Chu Vương Miện
- Chu Xuân Diên
- Chung Le
- Claire Simon
- Clay Phạm
- Concepcion de Leon
- Connie Hoàng
- Cora Engelbrecht
- Costica Bradatan
- Cổ Ngư
- Cù An Hưng
- Cù Huy Hà Vũ
- Cù Mai Công
- Cù Tuấn
- Cung Minh Huân
- Cung Tích Biền
- Cung Trầm Tưởng
- Dạ Ngân
- Dạ Thảo Phương
- Dã Tượng
- DAD
- Dadolin Murak
- Damien Keown
- Dan Bilefsky
- Dana Gioia
- Danh ngôn
- Dani Rodrik
- Daniel Halpern
- Daniel Hautzinger
- Daron Accemoglu
- David Brown
- David Marchese
- David Weinberger
- Ðặng Thơ Thơ
- Demetrio Paparoni
- DEUTSCHE WELLE
- Di
- Di Li
- Diêm Liên Khoa
- Diễm Thi
- Diễm Tường
- Diễn đàn Thế kỷ
- Diệp Duy Liêm
- Diệp Huy
- Dino Buzatti
- Dipanjan Roy Chaudhury
- Dmitri Prokofyev
- Dmitry Burago
- Dmitry Muratov
- Doãn Mạnh Dũng
- Doãn Quốc Sỹ
- Dominique Lemieux
- Donald Inglehart
- Donna Ashworth
- Ðỗ Quang Nghĩa
- Ðỗ Quyên
- Du Tử Lê
- Dũng Phan
- Dũng Trung Kqd
- Dũng Vũ
- Duy Lam
- Duy Tân
- Duy Thanh
- Duy Thông
- Duyên Anh
- Dư Hoa
- Dư Kiệt
- Dư Thị Hoàn
- Dư Thu Vũ
- Dương Đại Triều Lâm
- Dương Đình Giao
- Dương Khánh Phương
- Dương Kiền
- Dương Ngạn
- Dương Nghiễm Mậu
- Dương Ngọc Thái
- Dương Như Nguyện
- Dương Phương Vinh
- Dương Thắng
- Dương Thiệu Tước
- Dương Thu Hương
- Dương Thuấn
- Dương Tú
- Dương Tường
- Dương Văn Ba
- Dylan Suher
- Đà Văn
- Đàm Hà Phú
- Đàm Hách Thành
- Đào An Khánh
- Đào Anh Kha
- Đào Công Tiến
- Đào Duy Anh
- Đào Hiếu
- Đào Lê Na
- Đào Ngọc Chương
- Đào Nguyên
- Đào Nguyễn
- Đào Nguyên Phương Thảo
- Đào Như
- Đào Phương Liên
- Đào Quang Toản
- Đào Tấn Phần
- Đào Thái Tôn
- Đào Thị Hương
- Đào Tiến Thi
- Đào Trung Đạo
- Đào Trường Phúc
- Đào Tuấn
- Đào Tuấn Ảnh
- Đào Văn Tiến
- Đào Vũ Anh Hùng
- Đặng Anh Đào
- Đặng Bích Phượng
- Đặng Chương Ngạn
- Đặng Đình Cung
- Đặng Đình Mạnh
- Đặng Hà
- Đặng Hải Sơn
- Đặng Hoàng Giang
- Đặng Hồng Nam
- Đặng Hùng Võ
- Đặng Hương Giang
- Đặng Hữu
- Đặng Mai Lan
- Đặng Mậu Tựu
- Đăng Nguyên
- Đặng Phùng Quân
- Đặng Sơn Duân
- Đặng Thái
- Đăng Thành
- Đặng Thân
- Đặng Thị Hảo
- Đặng Thơ Thơ
- Đặng Tiến
- Đặng Tiến (Thái Nguyên)
- Đặng Trung Nghĩa
- Đặng Túy
- Đặng Văn Dũng
- Đặng Văn Hùng
- Đặng Văn Ngữ
- Đặng Văn Sinh
- Đặng Vũ Vương
- Đặng Xuân Thảo
- Đặng Xuân Xuyến
- Đằng-Giao
- Điểm Thọ
- Đinh Bá Anh
- Đinh Cường
- Đinh Hoàng Thắng
- Đinh Hùng
- Đình Kính
- Đinh Linh
- Đinh Ngọc Thu
- Đinh Phương
- Đinh Phương Thảo
- Đinh Quang Anh Thái
- Đinh Thanh Huyền
- Đinh Thị Như Thúy
- Đinh Trường Chinh
- Đinh Từ Bích Thuý
- Đinh Từ Bích Thúy
- Đinh Văn Đức
- Đinh Vũ Hoàng Nguyên
- Đinh Ý Nhi
- Đinh Yên Thảo
- Đoàn Ánh Thuận
- Đoàn Bảo Châu
- Đoàn Cầm Thi
- Đoàn Hồng Lê
- Đoàn Huy Giao
- Đoàn Huyền
- Đoàn Khắc Xuyên
- Đoàn Lê Giang
- Đoàn Nhã Văn
- Đoàn Thanh Liêm
- Đoan Trang
- Đoàn Tùng Nguyễn
- Đoàn Tử Huyến
- Đoàn Việt Hùng
- Đoàn Xuân Kiên
- Đỗ Anh Tuấn
- Đỗ Cao Bảo
- Đỗ Duy Ngọc
- Đỗ Đức
- Đỗ Đức Đông Ngàn
- Đỗ Đức Hiểu
- Đỗ Hòa
- Đỗ Hoàng Diệu
- Đỗ Hồng Ngọc
- Đỗ Hữu Chí
- Đỗ Kh
- Đỗ Kh.
- Đỗ Khiêm
- Đỗ Kim Thêm
- Đỗ Lai Thuý
- Đỗ Lai Thúy
- Đỗ Lê Anh Đào
- Đỗ Mạnh Hoàng
- Đỗ Minh Tuấn
- Đỗ Nghê
- Đỗ Ngọc
- Đỗ Ngọc Thống
- Đỗ Quang Nghĩa
- Đỗ Quang Vinh
- Đỗ Quý Toàn
- Đỗ Quyên
- Đỗ Quỳnh Dao
- Đỗ Thắng Cảnh
- Đỗ Thiên Anh Tuấn
- Đỗ Trí Vương
- Đỗ Trọng Khơi
- Đỗ Trung Quân
- Đỗ Trường
- Đỗ Tuyết Khanh
- Đồng Chuông Tử
- Đông Hoài
- Đông Hồ
- Đông Kha
- Đông Ngàn Đỗ Đức
- Đông Nghi
- Đức Ban
- Đức Đàm
- Đức Flying Bay
- Đức Hoàng
- Đức Lê
- Đức Phổ
- Đức Tâm
- Đức Tiến
- E.E. Cummings
- E.M. Chernoivanenko
- Eamonn Butler
- Eckart Kleßmann
- Eduardo Galeano
- Edward Hirsch
- Elena Pucillo Truong
- Elias Canetti
- Ellen Bass
- Eloisa Amezcua
- Emiel Roothooft
- Emmanuelle Jardonnet
- Eric Weiner
- Erica Frantz
- Erik Harms
- Erik Korling
- Euan Ward
- Evgheni Dobrenko
- F.N.
- Feliks Kuznesov
- Filip Lech
- Flanny O’Connor
- Florence Noiville
- Florian Altenhöner
- Francis Fukuyama
- Francis Fukuyma
- Frank Dikötter
- Frank O'Hara
- Frankfurt
- Fred Hiatt
- Friedrich Dürrenmatt
- Friedrich Nietzsche
- Fritz J. Raddatz
- Gabriel García Márquez
- Gaither Stewart
- Gaiutra Bahadur
- Gary Leupp
- Gặp gỡ và trò chuyện
- Georg Bönisch
- Georg Trakl
- George Burchett
- George Orwell
- George Siemens
- Giang Dang
- Giang Lại Đức
- Giang Nam
- Giáng Vân
- Giáp Văn Dương
- Gideon Rachman
- Goethe
- Gonçalo Fernandes
- Gottfried Benn
- Graham Allison
- Grigory Yudin
- Günter Kunert
- Gyảng Anh Iên
- Hà Duy Phương
- Hà Dương Tuấn
- Hà Dương Tường
- Hà Đình Nguyên
- Hạ Đình Nguyên
- Hà Huy Sơn
- Hà Hương
- Hà Lệ Minh
- Hà Ngọc Hòa
- Hạ Nguyên
- Hà Nguyên Du
- Hà Nhật
- Hà Phạm Phú
- Hà Quang Vinh
- Hà Sĩ Phu
- Hà Thanh Vân
- Hà Thế
- Hà Thúc Sinh
- Hà Thủy Nguyên
- Hà Tùng Long
- Hà Tùng Sơn
- Hà Văn Thịnh
- Hà Văn Thùy
- Hà Vũ Trọng
- Hagi Kenaan
- Hai An Vu
- Hải Hạc
- Hải Ngọc
- Han Dang
- Hàn Vĩnh Diệp
- Hạnh Nguyên
- Hạnh Viên
- Hannah Beech
- Hào Thiện Nhân
- Haruki Murakami
- Hân Hương
- Heiko Buschke
- Heinrich Heine
- Henry David Thoreau
- Henry Wadsworth Longfellow
- Heriberto Araújo
- Hermann Hesse
- Hiền Trang
- Hiệp Ikaria
- Hiệu Minh
- Hiếu Tân
- Ho Lai-Ming
- Hòa Bình Lê
- Hoa Níp
- Hoài Hương
- Hoài Nam
- Hoài Thanh
- Hoài Việt
- Hoài Ziang Duy
- Hoan Doan
- Hoàn Nguyễn
- Hoàng Ánh
- Hoàng Anh Tuấn
- Hoàng Cầm
- Hoàng Chí Hiếu
- Hoàng Chính
- Hoàng Cường Long
- Hoàng Dũng
- Hoàng Dương Tuấn
- Hoàng Đăng Khoa
- Hoàng Đỗ
- Hoàng Đông
- Hoàng Đức Truật
- Hoàng Hà
- Hoàng Hải Thủy
- Hoàng Hải Vân
- Hoảng Hãn
- Hoàng Hưng
- Hoàng Khởi Phong
- Hoàng Kim Oanh
- Hoàng Lại Giang
- Hoàng Lan
- Hoàng Lan Chi
- Hoàng Lê
- Hoàng Lệ
- Hoàng Linh
- Hoàng Long
- Hoàng Mai Ðạt
- Hoàng Mạnh Hải
- Hoàng Minh Trí
- Hoàng Minh Tường
- Hoàng Nam
- Hoàng Nga
- Hoàng Ngọc Biên
- Hoàng Ngọc Hiến
- Hoàng Ngọc Nguyên
- Hoàng Ngọc Tuấn
- Hoàng Nguyễn
- Hoàng Nguyên Vũ
- Hoàng Nhuận Cầm
- Hoàng Phong Tuấn
- Hoàng Phủ Ngọc Tường
- Hoàng Quân
- Hoàng Quốc Hải
- Hoàng Thị Hường
- Hoàng Thị Thu Thủy
- Hoàng Thu Phố
- Hoàng Thúy
- Hoàng Thuỵ Anh
- Hoàng Tiến
- Hoàng Trung Thông
- Hoàng Tuấn Công
- Hoàng Tuấn Phổ
- Hoàng Tùng
- Hoàng Tuỵ
- Hoàng Văn Sơn
- Hoàng Vũ Thuật
- Hoàng Xuân Phú
- Hoàng Xuân Sơn
- Hoàng Xuân Tuyền
- Hoàng Yến
- Horst Bienek
- Howard Gardner
- Hồ Anh Thái
- Hồ Bạch Thảo
- Hồ Bất Khuất
- Hồ Diệu Vân
- Hồ Dzếnh
- Hồ Đắc Vũ
- Hồ Đình Nghiêm
- Hồ Hải Thụy
- Hồ Hữu Tường
- Hồ Minh Tâm
- Hồ Ngọc Đại
- Hồ Như
- Hồ Phú Bông
- Hồ Tịnh Tình
- Hồ Trường An
- Hồ Tú Bảo
- Hội những người ủng hộ GS. Chu Hảo
- Hồng Anh
- Hồng Hoang
- Hồng Lê Thọ
- Hồng Phú
- Huong Nguyen
- Huy Cận
- Huy Đức
- Huy Tưởng
- Huyền Thương
- Huỳnh Hoa
- Huỳnh Hữu Uỷ
- Huỳnh Hữu Ủy
- Huỳnh Kim Báu
- Huỳnh Kim Quang
- Huỳnh Lê Nhật Tấn
- Huỳnh Liễu Ngạn
- Huỳnh Ngọc Chênh
- Huỳnh Như Phương
- Huỳnh Sơn Phước
- Huỳnh Tấn Mẫm
- Huỳnh Thế Du
- Huỳnh Thục Vy
- Huỳnh Trọng Khang
- Huỳnh Tuấn Anh
- Hứa Chương Nhuận
- Hương Lan
- Hường Thanh
- Hương Thủy
- Hữu Danh
- Hữu Đông
- Hữu Loan
- Hữu Mai
- Hữu Phương
- Ian Bui
- Ian Johnson
- Ilza Burchett
- Inrasara
- Iris Radisch
- Isabella Kwai
- Issa
- Issac Bashevis Singer
- Italo Calvino
- Iya Kiva
- J. M. Lotman
- J.B Nguyễn Hữu Vinh
- Jacques Attali
- Jacques Prévert
- Jake Johnson
- James Borton
- James G. Zumwalt
- James Grossman
- James Poniewozik
- James Stavridis
- Janos Kornai
- Jason Lopata
- Jason Morris-Jung
- Jay Nordlinger
- Jaya K.
- Jean Chesnaux
- Jean d'Ormesson
- Jean Piaget
- Jean Przyluski
- Jean-Jacques Brochier
- Jean-Jacques Roth
- Jean-Louis Rocca
- Jean-Luc Chalumeau
- Jean-Marc Roberts
- Jean-Patrick Géraud
- Jean-Paul Sartre
- Jefferson Cowie
- Jeffrey Hanfover
- Jeffrey Nall
- Jessica Swoboda
- Jessie Yeung
- Jimmy Carter
- Joan Hua
- João Guimarães Rosa
- Joaquin Nguyễn Hòa
- John Barrow
- John Cheever
- John Freeman
- John Keane
- John McCain
- Jon Fosse
- Jonathan Dee
- Jonathan London
- Jorge Luis Borges
- Joschka Fischer
- Josée Lapointe
- Joseph Wright
- Josh Rogin
- Joshua Rothman
- Juan Pablo Cardenal
- Juan Pablo Cardenal & Heriberto Araújo
- Julia Cagé
- Julio Cortázar
- Jun’ichiro Tanizaki
- Kahil Gibral
- Kai Hoàng
- Kale
- Kalynh Ngô
- Kamel Daoud
- Kao Phú
- Kap Seol
- Kate Chopin
- Kenneth Nguyen
- Keorapetse Kgositsile
- Kerstin Holm
- Kều Jang
- Kha Lương Ngãi
- Khái Hưng
- Khaly Chàm
- Khang Quốc Ngọc
- Khánh
- Khánh Bình
- Khánh Duy
- Khánh Ly
- Khánh Mai
- Khanh Nguyen
- Khanh Pham
- Khánh Phương
- Khánh Trâm
- Khánh Trường
- Khét
- Khế Iêm
- Khiêm Nhu
- Khổng Đức Thiêm
- Khuất Đẩu
- Khuê Phạm
- Khuyết Thư
- Kiệm Hoàng
- Kiến Văn
- Kiệt Anh Hùng
- Kiệt Tấn
- Kiều Duy Vĩnh
- Kiều Loan
- Kiều Mai Sơn
- Kiều Maily
- Kiều Phong
- Kiều Thị An Giang
- Kim Chi
- Kim Dung
- Kim Hạnh
- Kim Thúy
- Kim Trần
- Kinh Bắc
- Kính Hòa
- Klaus Wiegerefe
- Kúm
- Kurt-Martin Mayer
- Kỳ Duyên
- Kyoko Numano
- L. V. H.
- La Khắc Hoà
- La Khắc Hòa
- Lã Nguyên
- Lại Nguyên Ân
- Lam Điền
- Lam Ngọc
- Lam Thái Hòa
- Lan Nguyên
- Lang Anh
- Langston Hughes
- LAP
- Larry Diamond
- Lars Vargö
- Laura Cappelle
- Laurent Sagalovitsch
- Lâm Chương
- Lâm Duyên
- Lâm Hạnh
- Lâm Lê
- Lâm Ngân Mai
- Lâm Quang Mỹ
- Lâm Thị Mỹ Dạ
- Leon Trotsky
- Leonard Cohen
- Lê An Thế
- Lê Anh Hoài
- Lê Ân
- Lê Bá Đảng
- Lê Bích Vượng
- Lê Chiều Giang
- Lê Công Định
- Lê Công Giàu
- Lê Công Tư
- Lê Ðình Nhất Lang
- Lê Dũng
- Lê Duy Nam
- Lê Đạt
- Lê Đăng Doanh
- Lê Đình Cai
- Lê Đình Khẩn
- Lê Đình Thắng
- Lê Đỗ Huy
- Lê Đức Dục
- Lê Đức Thôn
- Lê Giang Trần
- Lê Hải
- Lệ Hằng
- Lê Hiệp
- Lê Hoài Nguyên
- Lê Hoàng Diễm Trang
- Lê Học Lãnh Vân
- Lê Hồ Quang
- Lê Hồng Hà
- Lê Hồng Hiệp
- Lê Hồng Lâm
- Lê Hùng
- Lê Hùng Vọng
- Lê Huyền Ái Mỹ
- Lê Huỳnh Lâm
- Lê Hữu
- Lê Hữu Khoá
- Lê Hữu Khóa
- Lê Hữu Nam
- Lê Kế Lâm
- Lê Khải
- Lê Kim Duy
- Lê Ký Thương
- Lê Lạc Giao
- Lê Luân
- Lê Mã Lương
- Lê Mai
- Lê Mai Lĩnh
- Lê Mạnh Chiến
- Lê Mạnh Đức
- Lê Minh Chánh
- Lê Minh Hà
- Lê Minh Hiền
- Lê Minh Khuê
- Lê Ngân Hằng
- Lê Ngọc Luân
- Lê Ngọc Sơn
- Lê Nguyễn
- Lê Nguyễn Duy Hậu
- Lê Nguyễn Hương Trà
- Lê Nguyên Long
- Lê Nguyên Vỹ
- Lê Như Bình
- Lê Phan
- Lê Phú Khải
- Lê Quang
- Lê Quang Đức
- Lê Quảng Hà
- Lê Quang Hợp
- Lê Quang Thành
- Lê Quân
- Lê Quốc Anh
- Lê Quỳnh
- Lê Quỳnh Mai
- Lê Sa Long
- Lê Si Na
- Lê Sơn
- Lê Tất Đạt
- Lê Tất Điều
- Lê Thanh Dũng
- Lê Thanh Hải
- Lê Thanh Phong
- Lê Thanh Trường
- Lê Thân
- lê thi diem thuý
- Lê Thị Hồng Minh
- Lê Thị Huệ
- Lê Thị Hường
- Lê Thị Oanh
- Lê Thị Thấm Vân
- Lê Thiết Cương
- Lê Thiếu Nhơn
- Lê Thọ Bình
- Lê Thời Tân
- Lê Thời Thôi
- Lê Thu Hiền
- Lê Thúy Bảo Liên
- Lê Tiên Long
- Lê Trí Tuệ
- Lê Trinh
- Lê Trọng Nghĩa
- Lê Trọng Nguyễn
- Lê Trung Tĩnh
- Lê Trường Thanh
- Lê Tuấn Huy
- Lê Tuyết Hạnh
- Lê Văn Bỉnh
- Lê Văn Hảo
- Lê Văn Hiếu
- Lê Văn Hòa
- Lê Văn Luân
- Lê Văn Sơn
- Lê Văn Trung
- Lê Văn Tùng
- Lê Vĩnh Tài
- Lê Vĩnh Triển
- Lê Vũ Trường Giang
- Lê Xuân Khoa
- Lê Xuyên
- Li Edelkoort
- Li Zhongqin
- Liêu Diệc Vũ
- Liêu Thái
- Liễu Trương
- Linh Nguyên
- Linh Văn
- Linh Vân
- Linh-Chân Brown
- LKH
- Lorca
- Louis Aragon
- Louise Glück
- Lộc Vàng
- Luân Hoán
- Ludwig von Mises
- Luke Hunt
- Luke Turner
- Lữ Kiều
- Lữ Quỳnh
- Lương Đào
- Lương Thiệu Quân
- Lương Thư Trung
- Lưu Á Châu
- Lưu Bình Nhưỡng
- Lưu Diệu Vân
- Lưu Đức Trung
- Lưu Hà
- Lưu Hiểu Ba
- Lưu Khánh Thơ
- Lưu Mê Lan
- Lưu Minh Hải
- Lưu Na
- Lưu Nhi Dũ
- Lưu Quang Vũ
- Lưu Thuỷ Hương
- Lưu Thủy Hương
- Lưu Trọng Văn
- Lưu Uyên Khôi
- Lý Đợi
- Ly Hoàng Ly
- Lý Ngang
- Ly Phạm
- Lý Quang Hoàn
- Lý Thanh
- Lý Tiến Dũng
- Lý Toàn Thắng
- Lý Trực Dũng
- Lý Xuân Hải
- Lydia Davis
- Lynh Bacardi
- LysP
- M. Gorky
- M.L. Gasparov
- Mạc Phong Tuyền
- Mạc Văn Trang
- Mạc Việt Hồng
- Mạch Nha
- Mạch Quang Thắng
- Mai An Nguyễn Anh Tuấn
- Mai Anh Tuấn
- Mai Bá Ấn
- Mai Chanh
- Mai Hiền
- Mai Khôi
- Mai Kim Ngọc
- Mai Nhật
- Mai Ninh
- Mai Quốc Ấn
- Mai Quỳnh
- Mai Quỳnh Nam
- Mai Sơn
- Mai Thái Lĩnh
- Mai Thanh Sơn
- Mai Thảo
- Mai Tú Ân
- Mai Văn Hoan
- Mai Văn Phấn
- Mai Văn Tính
- Mamleev
- Mạnh Kim
- Marc Andrus
- Marcel Reich-Ranicki
- Marci Shore
- Marco Ferrarese
- Margarita Lyutova
- Maria Donovan
- Maria Ressa
- Mario Vargas Llosa
- Marion Hennebert
- Mark Binelli
- Mark Frankland
- Mark Strand
- Marta Hillers
- Martin Jankowski
- Martin Kulldorff
- Marty Robbins
- Mary Morose
- Mary Walsh
- Mathias Mayer
- Matthew Clayfield
- Matthew Crawford
- Maurice Blanchot
- Maximilian Steinbeis
- May
- Maya Angelou
- Mặc Đỗ
- Mặc Lâm
- Mân Côi
- McAmmond Nguyễn Thị Tư
- Media Văn Việt
- Michael Burawoy
- Michael Scammell
- Miêng
- Mike Ives
- Mikhail Shishkin
- Mikhail Viktorovich Zygar
- Milan Kundera
- Mimmi Diệu Hường Bergström
- MInh Anh
- Minh Huệ
- Minh Hùng
- Minh Luật
- Minh Quang – Lê Chiên
- Minh Quang Ho
- Minh Tâm
- Minh Thùy
- Minh Thư
- Minh Toàn
- Minh Tuấn
- Mỹ Hằng
- Mỹ Lan
- N. S. Khrushchev
- Nam Dao
- Nam Dao Nguyễn Mạnh Hùng
- Nam Đan
- Nam Đông
- Nam Nguyên
- Nam Sơn
- Natalia lacovelli
- Nataliya Zhynkina
- Natsume Sōseki
- Nay Aung
- ng. anhanh
- Ng.Uyển Nicole Dương
- Ngải Vị VỊ
- Ngân Xuyên
- Nghệ thuật
- Nghiêm Lương Thành
- Nghiêm Phương Mai
- Nghiêm Xuân Hồng
- Nghiên Cứu Phê Bình
- Ngo Thu
- Ngọc Anh
- Ngọc Duy Phan
- Ngoc Hien Bui
- Ngọc Linh
- Ngô Anh Tuấn
- Ngô Bảo Châu
- Ngô Đình Thẩm
- Ngô Đồng
- Ngô Hương Giang
- Ngô Khắc Tài
- Ngộ Không Phí Ngọc Hùng
- Ngô Liêm Khoan
- Ngô Minh
- Ngô Minh Khôi
- Ngô Ngọc Loan
- Ngô Ngọc Trai
- Ngô Nguyên Dũng
- Ngô Quốc Phương
- Ngô Quốc Thịnh
- Ngô Thế Vinh
- Ngô Thị Kim Cúc
- Ngô Thị Thanh Lịch
- Ngô Tùng Phong
- Ngô Tự Lập
- Ngô Văn
- Ngô Văn Giá
- Ngô Viết Nam Sơn
- Ngô Viết Trọng
- Ngô Vĩnh Long
- Ngô Xuân Hội
- Ngô Xuân Phúc
- Ngô Xuân Thảo
- Ngu Yên
- Nguyen Duc Thanh
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Anh Dũng
- Nguyễn Anh Tuấn
- Nguyễn Anh Tuấn - đạo diễn
- Nguyễn Bá Chung
- Nguyễn Bách Việt
- Nguyễn Bảo Chân
- Nguyễn Bắc Sơn
- Nguyên Bình
- Nguyên Cầm
- Nguyên Chánh
- Nguyễn Chí Hoan
- Nguyễn Chí Trung
- Nguyễn Chí Tuyến
- Nguyễn Chinh Trung
- Nguyễn Cung Thông
- Nguyễn Cường
- Nguyễn Danh Bằng
- Nguyễn Danh Huế
- Nguyễn Danh Lam
- Nguyễn Ðăng Thường
- Nguyễn Duy
- Nguyễn Đạt
- Nguyễn Đắc Kiên
- Nguyễn Đắc Xuân
- Nguyễn Đăng Điệp
- Nguyễn Đăng Hưng
- Nguyễn Đăng Khoa
- Nguyễn Đăng Mạnh
- Nguyễn Đăng Na
- Nguyễn Đăng Quang
- Nguyễn Đăng Thường
- Nguyễn Đình Ấm
- Nguyễn Đình Bin
- Nguyễn Đình Bổn
- Nguyễn Đình Chú
- Nguyễn Đình Cống
- Nguyễn Đình Đăng
- Nguyễn Đình Huỳnh
- Nguyễn Đình Thắng
- Nguyễn Đình Thi
- Nguyễn Đình Toàn
- Nguyễn Đổng Chi
- Nguyễn Đông Thức
- Nguyễn Đức
- Nguyễn Đức Dương
- Nguyễn Đức Hiệp
- Nguyễn Đức Mậu
- Nguyễn Đức Sơn
- Nguyễn Đức Thắng
- Nguyễn Đức Tiến
- Nguyễn Đức Tùng
- Nguyễn Đức Tường
- Nguyễn Gia Trí
- Nguyên Giác
- Nguyên Giác Phan Tấn Hải
- Nguyễn Hà Luân
- Nguyễn Hải Hoành
- Nguyễn Hải Yến
- Nguyễn Hàn Chung
- Nguyễn Hiến Lê
- Nguyễn Hoa Lư
- Nguyễn Hoài Nam
- Nguyễn Hoài Văn
- Nguyễn Hoài Vân
- Nguyễn Hoàn
- Nguyễn Hoàng Ánh
- Nguyễn Hoàng Anh Thư
- Nguyễn Hoàng Diệu Thủy
- Nguyễn Hoàng Diệu Thúy
- Nguyễn Hoàng Giao
- Nguyễn Hoàng Linh
- Nguyễn Hoàng Trung
- Nguyễn Hoàng Văn
- Nguyễn Hồng Anh
- Nguyễn Hồng Giao
- Nguyễn Hồng Hưng
- Nguyễn Hồng Lam
- Nguyễn Hồng Nhung
- Nguyễn Hồng Thục
- Nguyễn Huệ Chi
- Nguyễn Hùng
- Nguyễn Huy Hoàng
- Nguyễn Huy Thiệp
- Nguyễn Huy Vũ
- Nguyên Hưng
- Nguyễn Hưng Quốc
- Nguyễn Hương
- Nguyễn Hữu Đễ
- Nguyễn Hữu Hồng Minh
- Nguyễn Hữu Liêm
- Nguyễn Hữu Nhật
- Nguyễn Hữu Sơn
- Nguyễn Hữu Thiết
- Nguyễn Hữu Việt Hưng
- Nguyễn Hữu Vinh
- Nguyễn kc Hậu
- Nguyễn Khải
- Nguyễn Khánh Duy
- Nguyễn Khánh Trường
- Nguyễn Khắc An
- Nguyễn Khắc Bình
- Nguyễn Khắc Mai
- Nguyễn Khắc Phê
- Nguyễn Khắc Phi
- Nguyễn Khắc Phục
- Nguyễn Khiêm
- Nguyễn Khôi
- Nguyễn Kiến Phước
- Nguyễn Kiều Dung
- Nguyễn Kiều Hưng
- Nguyên Lạc
- Nguyễn Lãm Thắng
- Nguyễn Lan Phương
- Nguyễn Lân Bình
- Nguyễn Lân Thắng
- Nguyễn Lê Hồng Hưng
- Nguyễn Lệ Uyên
- Nguyễn Linh Giang
- Nguyễn Linh Quang
- Nguyễn Lộ Trạch
- Nguyễn Luận
- Nguyễn Lương Hải Khôi
- Nguyễn Lương Ngọc
- Nguyễn Lương Vỵ
- Nguyễn Mai
- Nguyễn Man Nhiên
- Nguyễn Mạnh An Dân
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Mạnh Đẩu
- Nguyễn Mạnh Tiến
- Nguyễn Manh Trinh
- Nguyễn Mạnh Trinh
- Nguyễn Mạnh Tuấn
- Nguyễn Mạnh Tường
- Nguyễn Minh Anh
- Nguyễn Minh Hòa
- Nguyễn Minh Kính
- Nguyễn Minh Nhị
- Nguyễn Minh Nhựt
- Nguyễn Minh Thuyết
- Nguyễn Mộng Giác
- Nguyên Ngọc
- Nguyễn Ngọc Chu
- Nguyễn Ngọc Giao
- Nguyễn Ngọc Hoa
- Nguyễn Ngọc Lanh
- Nguyễn Ngọc Liễm
- Nguyễn Ngọc Lung
- Nguyễn Ngọc Tâm
- Nguyễn Ngọc Thiện
- Nguyễn Ngọc Tú Anh
- Nguyễn Ngọc Tư
- Nguyên Nguyên
- Nguyễn Nguyên Bình
- Nguyễn Nhật Tín
- Nguyên Nhi
- Nguyễn Như Huy
- Nguyễn Phạm Hùng
- Nguyễn Phú Yên
- Nguyễn Phúc Vĩnh Ba
- Nguyễn Phượng
- Nguyễn Phương Đình
- Nguyễn Phương Mai
- Nguyễn Phương Mạnh
- Nguyễn Quang
- Nguyễn Quang A
- Nguyễn Quang Bình
- Nguyễn Quang Duy
- Nguyễn Quang Dy
- Nguyễn Quang Đồng
- Nguyễn Quang Hồng
- Nguyễn Quang Hưng
- Nguyễn Quang Lập
- Nguyễn Quang Thạch
- Nguyễn Quang Thân
- Nguyễn Quang Thiều
- Nguyễn Quang VInh
- Nguyễn Quân
- Nguyễn Quốc Lâm
- Nguyễn Quốc Thái
- Nguyễn Quốc Toàn
- Nguyễn Quốc Trụ
- Nguyễn Quốc Tuấn
- Nguyên Sa
- Nguyễn Sĩ Dũng
- Nguyễn Sơn Lâm
- Nguyễn Sỹ Phương
- Nguyễn Sỹ Tế
- Nguyễn Tà Cúc
- Nguyễn Tài Cẩn
- Nguyễn Tấn Cứ
- Nguyễn Tất Nhiên
- Nguyễn Thạch Giang
- Nguyễn Thái Hòa
- Nguyễn Thái Hợp
- Nguyễn Thái Sơn
- Nguyễn Thái Tuấn
- Nguyễn Thanh Bình
- Nguyễn Thanh Châu
- Nguyễn Thanh Giang
- Nguyễn Thanh Hiện
- Nguyễn Thanh Hùng
- Nguyễn Thanh Huyền
- Nguyễn Thanh Mỹ
- Nguyễn Thành Nam
- Nguyễn Thanh Nghị
- Nguyễn Thanh Nguyệt
- Nguyễn Thành Phong
- Nguyễn Thanh Sơn
- Nguyễn Thành Sơn
- Nguyễn Thanh Tâm
- Nguyễn Thành Thi
- Nguyễn Thanh Tuyền
- Nguyễn Thanh Văn
- Nguyễn Thanh Việt
- Nguyễn Thế Hùng
- Nguyễn Thế Thanh
- Nguyễn Thị Bích Hậu
- Nguyễn Thị Bích Ngà
- Nguyễn Thị Bình
- Nguyễn thị Cỏ May
- Nguyễn Thị Dư Khánh
- Nguyễn Thị Hải
- Nguyễn Thị Hậu
- Nguyễn Thị Hiền
- Nguyễn Thị Hoàng
- Nguyễn Thị Hoàng Bắc
- Nguyễn Thị Khánh Minh
- Nguyễn Thị Khánh Trâm
- Nguyễn Thị Kim Chi
- Nguyễn Thị Kim Phụng
- Nguyễn Thị Minh Ngọc
- Nguyễn Thị Minh Thương
- Nguyễn Thị Ngọc Hải
- Nguyễn Thị Ngọc Nhung
- Nguyễn Thị Oanh
- Nguyễn Thị Phước
- Nguyễn Thị Thanh Bình
- Nguyễn Thị Thanh Hải
- Nguyễn Thị Thanh Lưu
- Nguyễn Thị Thanh Xuân
- Nguyễn Thị Thanh Yến
- Nguyễn Thị Thảo An
- Nguyễn Thị Thúy Hạnh
- Nguyễn Thị Thùy Linh
- Nguyễn Thị Thụy Vũ
- Nguyễn Thị Tịnh Thy
- Nguyễn Thị Từ Huy
- Nguyễn Thị Vinh
- Nguyễn Thiện Tống
- Nguyễn Thói Đời
- Nguyễn Thông
- Nguyễn Thu Quỳnh
- Nguyễn Thu Trang
- Nguyễn Thùy Dương
- Nguyễn Thúy Hạnh
- Nguyễn Thụy Long
- Nguyễn Thuỵ Phương
- Nguyễn Thùy Song Thanh
- Nguyễn Thỵ
- Nguyễn Thy Anh
- Nguyễn Tiến Dũng
- Nguyễn Tiến Lập
- Nguyễn Tiến Trung
- Nguyễn Tiến Văn
- Nguyễn Trần Bạt
- Nguyễn Tri Phương Đông
- Nguyễn Triệu Nam
- Nguyễn Trọng Bình
- Nguyễn Trọng Chức
- Nguyễn Trọng Huân
- Nguyễn Trọng Khôi
- Nguyễn Trọng Tạo
- Nguyễn Trung
- Nguyễn Trung Bảo
- Nguyễn Trung Dân
- Nguyễn Trung Hiếu
- Nguyễn Trung Kiên
- Nguyễn Trung Thuần
- Nguyễn Trường Giang
- Nguyễn Trường Huy
- Nguyễn Trường Uy
- Nguyễn Tuấn
- Nguyễn Tuấn Anh
- Nguyễn Tuấn Khoa
- Nguyễn Tùng Linh
- Nguyễn Tuyết Lan
- Nguyễn Tuyết Lộc
- Nguyễn Tư Nghiêm
- Nguyễn Tử Siêm
- Nguyễn Tường Bách
- Nguyễn Tường Thiết
- Nguyễn Tường Thụy
- Nguyễn Ước
- Nguyễn Vạn Phú
- Nguyễn Văn
- Nguyễn Văn Ba
- Nguyễn Văn Chính
- Nguyễn Văn Ðậu
- Nguyễn Văn Dũng
- Nguyễn Văn Đài
- Nguyễn Văn Gia
- Nguyễn Văn Hạnh
- Nguyễn Văn Hùng
- Nguyễn Văn Huyên
- Nguyễn Văn Lợi
- Nguyễn Văn Lục
- Nguyễn Văn Miếng
- Nguyễn Văn Nghệ
- Nguyễn Văn Nho
- Nguyễn Văn Phong
- Nguyễn Văn Phú
- Nguyễn Văn Phước
- Nguyễn Văn Sâm
- Nguyễn Văn Sơn
- Nguyễn Văn Tao
- Nguyễn Văn Thiệu
- Nguyễn Văn Thọ
- Nguyễn Văn Trọng
- Nguyễn Văn Trung
- Nguyễn Văn Tuấn
- Nguyễn Văn Vĩnh
- Nguyễn Văn Xuân
- Nguyễn Vi Khải
- Nguyễn Vi Yên
- Nguyễn Viện
- Nguyễn Việt Anh
- Nguyễn Việt Chiến
- Nguyễn Viết Lãm
- Nguyễn Vĩnh Nguyên
- Nguyễn Vũ Hiệp
- Nguyễn Vũ Tiềm
- Nguyễn Vỹ
- Nguyễn Vy Khanh
- Nguyễn Xuân Diện
- Nguyễn Xuân Hằng
- Nguyễn Xuân Hoàng
- Nguyễn Xuân Hưng
- Nguyễn Xuân Khánh
- Nguyễn Xuân Nghĩa
- Nguyễn Xuân Nha
- Nguyễn Xuân Quang
- Nguyễn Xuân Thiệp
- Nguyễn Xuân Thọ
- Nguyễn Xuân Tiệp
- Nguyễn Xuân Tường Vy
- Nguyễn Xuân Xanh
- Nguyễn Ý Thuần
- Nguyên Yên
- Nguyễn-Chương Mt
- Nguyễn-hòa-Trước
- Nguyệt Chu
- Nguyệt Quỳnh
- Nguyệt Vi
- Ngự Thuyết
- Người Buôn Gió
- Ngyễn Trung Bảo
- Nh. Tay Ngàn
- Nhã
- Nhã Ca
- Nhã Duy
- Nhã Thuyên
- Nhan Do Thanh
- Nhân Hồng
- Nhật Chiêu
- Nhật Lệ
- Nhất Linh
- Nhật Tiến
- Nhật Tuấn
- Nhất Uyên
- Nhị Linh
- Nhị Ngã
- Nhóm Vì một Hà Nội xanh
- Như Huy
- Như Không
- Như Quỳnh
- Như Quỳnh de Prelle
- Như Ý
- Nhược Thủy
- Niall Ferguson
- Nick Hilden
- Nicolas Casey
- Nikulin
- Nina McPherson
- Ninh Dương
- Ninh Kiều
- Nobert Hummelt
- Nông Hồng Diệu
- NP Phan
- Obama
- Ocean Vương
- Octavio Paz
- Oksana Zabuzhko
- Oleg Kashin
- Ondrej Slowik
- onggiaolang
- Orlando Figes
- Orwell
- Oscar Salemink
- Oscar Wilde
- Pablo Neruda
- Palmer
- Patrick Lodge
- Paul Auster
- Paul Celan
- Paul Hoover
- Paul Mendez
- Paul Mozur
- Paul Theroux
- Paul-François Paoli
- Paulus Lê Sơn
- Pavel Basinsky
- Pavlo Vyshebaba
- Pawel Kuczynski
- Paweł Łepkowski
- Percy Mabandu
- Pervez Hoodbhoy
- Peter Hansen
- Peter Kleiner
- Peter Singer
- Phạm Anh Tuấn
- Phạm Biểu Tâm
- Phạm Cao Hoàng
- Phạm Châu
- Phạm Chí Dũng
- Phạm Chi Lan
- Phạm Chu Sa
- Phạm Công Luận
- Phạm Công Thiện
- Phạm Công Út
- Phạm Duy
- Phạm Duy Nghĩa
- Phạm Đình Trọng
- Phạm Đình Vy
- Phạm Đoan Trang
- Phạm Hải Anh
- Phạm Hải Âu
- Phạm Hiền Mây
- Phạm Hoàng Quân
- Phạm Hồng Sơn
- Phạm Hùng Việt
- Phạm Huy Thông
- Phạm Khiêm Ích
- Phạm Kiều Tùng
- Phạm Kỳ Đăng
- Phạm Lệ Quyên
- Phạm Lê Vương Các
- Phạm Linh
- Phạm Lưu Vũ
- Phạm Minh Hoàng
- Phạm Minh Ngọc
- Phạm Minh Quân
- Phạm Minh Trung
- Phạm Ngọc Lư
- Phạm Ngọc Thái
- Phạm Ngọc Tiến
- Phạm Nguyên Trường
- Phạm Phan Long
- Phạm Phú Cường
- Phạm Phú Hải
- Phạm Phú Minh
- Phạm Phú Phong
- Phạm Phú Thứ
- Phạm Phú Viết
- Phạm Phúc Thịnh
- Phạm Phương
- Phạm Quang Ái
- Phạm Quang Long
- Phạm Quang Trung
- Phạm Quang Tuấn
- Phạm Sỹ Sáu
- Phạm Tăng
- Phạm Thành
- Phạm Thành Hưng
- Phạm Thanh Nghiên
- Phạm Thảo Nguyên
- Phạm Thế Cường
- Phạm Thị
- Phạm Thị Anh Nga
- Phạm Thị Hoài
- Phạm Thị Kiều Ly
- Phạm Thị Ngọc
- Phạm Thị Phương
- Phạm Thiên Ân
- Phạm Thiên Thư
- Phạm Tín An Ninh
- Phạm Toàn
- Phạm Trần
- Phạm Trọng Chánh
- Phạm Trung Nghĩa
- Phạm Tuấn
- Phạm Tư Thanh Thiện
- Phạm Tường Vân
- Phạm Văn
- Phạm Văn Khoái
- Phạm Văn Quang
- Phạm Văn Tình
- Phạm Văn Vũ
- Pham Viem Phuong
- Phạm Viêm Phương
- Phạm Viết Đào
- Phạm Việt Hưng
- Phạm Vũ Lửa Hạ
- Phạm Xuân Đài
- Phạm Xuân Hùng
- Phạm Xuân Nguyên
- Phạm Xuân Trường
- Phan An Sa
- Phan Ba
- Phan Bội Châu
- Phan Cẩm Thượng
- Phan Châu Thành
- Phan Cự Đệ
- Phan Đạo
- Phan Đắc Lữ
- Phan Đình Diệu
- Phan Độc Lập
- Phan Hải-Đăng
- Phan Hồng Giang
- Phan Huy Dũng
- Phan Huy Đường
- Phan Huy Lê
- Phan Huyền Thư
- Phan Kế Toại
- Phan Khôi
- Phan Lặng Yên
- Phan Mạnh Quỳnh
- Phan Nam Sinh
- Phan Ngọc
- Phan Nguyên
- Phan Nhật Nam
- Phan Nhiên Hạo
- Phan Ni Tấn
- Phan Phương Đạt
- Phan Quang
- Phan Tấn Hải
- Phan Tấn Uẩn
- Phan Thanh Bình
- Phan Thắng
- Phan Thế Hải
- Phan Thị Hà Dương
- Phan Thị Kim Phúc
- Phan Thị Trọng Tuyển
- Phan Thị Vàng Anh
- Phan Thúy Hà
- Phan Trang Hy
- Phan Trí Đỉnh
- Phan Trọng Hoàng Linh
- Phan Văn Giưỡng
- Phan Văn Thắng
- Phan Vũ
- Phan Xine
- Phan Xuân Sinh
- Phannguyên Psg
- Phanxipăng
- Phaolô VI
- Pháp Hoan
- Pháp Vân
- Phapxa Chan
- Phát biểu nhận giải Văn Việt
- Phil Caputo
- Philip Larkin
- Philip Roth
- Phong Linh
- Phong Nguyen
- Phong Quang
- Phố Văn
- Phú Quang
- Phù Sa
- Phúc Lai GB
- Phúc Tiến
- Phunchok Stobdan
- Phùng Anh Kiệt
- Phùng Hi
- Phùng Hoài Ngọc
- Phùng Học Vinh
- Phùng Ngọc Kiên
- Phùng Nguyễn
- Phùng Quán
- Phùng Thành Chủng
- Phùng Thị Hạ Nguyên
- Phùng Thị Như Hà
- Phuong Ta
- Phương Hương
- Phương Phương
- Phương Thảo
- Phương Thuý
- Phương Uy
- Pierre Darriulat
- Pierre Lemieux
- Prashanth Parameswaran
- Qladimir Pyljow
- Quách Hạo Nhiên
- Quách Tấn
- Quách Thoại
- Quảng Diệu Trần Bảo Toàn
- Quang Dũng
- Quang Đức
- Quang Minh
- Quang Phan
- Quảng Tánh Trần Cầm
- Quế Hương
- Quốc Dũng
- Quốc Phương
- Quốc Toản
- Quyên Di
- Quyên Hoàng
- Quỳnh Iris de Prelle
- Quỳnh Vi
- Rabindranath Tagore
- Rainer Maria Rilke
- Ralph Chaplin
- Rebecca Solnit
- Reiner Traub
- Remo Verdickt
- Riccardo Gazzaniga
- Richard C. Paddock
- Richard Millet
- Richard Serra
- Robert McCrump
- Roger Vu
- Roland Barthes
- Romain Rolland
- Ronald F. Inglehart
- Ruben David Gonzalez Gallego
- Ruth Ingram
- Ryszard Legutko
- Salman Rushdie
- Salvatore Babones
- Sam Dresser
- Sạn chữ
- Sandra Kerschbaumer
- Sara Teasdale
- Sarah Pulliam Bailey
- Sarah Thornton
- Sáu Nghệ
- Sergio Bitar
- Shakespeare
- Shannon Van Sant
- Sheila Fischman
- Sheila Ngoc Pham
- Sheri Berman
- Shigeeda Yutaka
- Shukshin
- Simon Johnson
- Sire Apm Lukwesa
- Slavoj Žižek
- Sohaniim
- Son Kieu Mai
- Song Chi
- Song Hà
- Song Nguyễn
- Song Phạm
- Song Phan
- Song Thao
- Số đặc biệt
- Sơn Ca
- Sơn Hoàng Liên
- Sơn Kiều Mai
- Sơn Nam
- Stefano Harney
- Stephan Koester
- Stephen B. Young
- Steve Earle
- Susan Sontag
- Suzuki Katsuhiko
- Sương Nguyệt Minh
- Sương Quỳnh
- Svetlana Alexievich
- Svetlana Alexievitch
- Svetlana Alexiévitch
- T. Đ.
- T.Vấn
- Tạ Anh Thư
- Tạ Chí Đại Trường
- Tạ Duy Anh
- Tạ Tỵ
- Tạ Văn Tài
- Tạ Văn Thông
- Tạ Xuân Hải
- Tadeusz Rósewicz
- Tam Ích
- Tamarchenko
- Tàn Tuyết
- Taras Shevchenko
- Tăng Quang
- Tâm An
- Tâm Chánh
- Tâm Don
- Tâm Thường Định
- Tâm Việt
- Tấn An
- Teolinda Gersão
- Teresa Mỹ Chúc
- Thạch Đạt Lang
- Thạch Quỳ
- Thạch Thảo
- Thái Bá Tân
- Thái Bá Vân
- Thái Bảo
- Thái Hà
- Thái Hạo
- Thái Kế Toại
- Thái Kim Lan
- Thái Ngọc San
- Thái Sinh
- Thái Thanh
- Thái Thăng Long
- Thái Tuấn
- Thái Văn
- Thái Văn Đào
- Thái Vũ
- Thạnh Đà
- Thanh Hằng - Anh Khoa
- Thành Lộc
- Thanh Nam
- Thanh Ngọc
- Thanh Phương
- Thanh Tâm Tuyền
- Thanh Thảo
- Thanh Thuỷ
- Thanh Trúc
- Thanh Tùng
- Thanh Xuân
- Thanhhà Lại
- Thảo Dân
- Thao Dinh
- Thảo luận
- Thảo Nguyên
- Thảo Trường
- Thảo Vy
- Thẩm Đống
- Thận Nhiên
- Thân Trọng Mẫn
- Thân Trọng Sơn
- Thế Dũng
- Thế Giang
- Thế Quân
- THẾ THANH
- Thế Uyên
- Thi Hoàng
- Thi Nguyên
- Thi sỹ ỦA
- Thi Vũ
- Thích Nhất Hạnh
- Thích Nữ Chân Không
- Thích Phước An
- Thierry Leclère
- Thierry Lentz
- Thiên Di
- Thiên Điểu
- Thiền Lâm
- Thiền Nguyễn
- Thiên Thai
- Thiện Tùng
- Thiện Ý
- Thiết Thạch
- Thiếu Khanh
- Thiều Mai Lâm
- Tho Nguyen
- Thomas A. Bass
- Thomas Bo Pedersen
- Thomas Mahler
- Thomas S. Mullaney
- Thông Đặng
- Thơ
- Thu Phong
- Thu Vàng
- Thuận
- Thuần Ngô
- Thuận Paris
- Thuận Thiên
- Thục Quyên
- Thụy An
- Thùy Dung
- Thụy Khuê
- Thùy Linh
- Thụy My
- Thư Bạn Đọc
- Thường Quán
- Thy An
- Tịch Ru
- Tiet Hung Thai
- Tiêu Dao Bảo Cự
- Tiêu Kiện Sinh
- Tiểu Tử
- Tillman Miller
- Timothy Garton Ash
- Timothy Snyder
- Tina Hà Giang
- Tô Đăng Khoa
- Tô Hải
- Tô Hoàng
- Tố Hữu
- Tô Lan Hương
- Tô Ngọc Vân
- Tô Thẩm Huy
- Tô Thùy Yên
- Tô Văn Trường
- Tôi Đây
- Tôn Thất Thông
- Tống Văn Công
- Trà Đóa
- Trà Nhiên
- Tracy K. Smith
- Tran Dinh Dung
- Tran Nam Dung
- Trang Châu
- Trang Hạ
- Trang Thanh
- Trang Thế Hy
- Trangđài Glassey Trầnguyễn
- Trangđài Glasssey-Trầnguyễn
- Trao đổi
- Trầm Tử Thiêng
- Trần Anh Hùng
- Trần Bá Đại Dương
- Trần Bang
- Trần Bình Nam
- Trần Cao Lĩnh
- Trần Cao Tường
- Trần Công Tâm
- Trần Công Tín
- Trần Dạ Từ
- Trần Dần
- Trần Doãn Nho
- Trần Dũng Thanh Huy
- Trần Duy
- Trần Duy Phiên
- Trần Duy Trung
- Trần Đăng Khoa
- Trần Đăng Tuấn
- Trần Đĩnh
- Trần Đình Bút
- Trần Đình Hoành
- Trần Đình Lương
- Trần Đình Sơn Cước
- Trần Đình Sử
- Trần Đình Triển
- Trần Đình Trợ
- Trần Độ
- Trần Đồng Minh
- Trần Đức Anh Sơn
- Trần Đức Thảo
- Trần Đức Tiến
- Trần Đức Tín
- Trần Đức Toản
- Trần Gia Huấn
- Trần Gia Ninh
- Trần Hà Linh
- Trần Hạ Tháp
- Trần Hạ Vi
- Trần Hạnh
- Trần Hậu
- Trần Hoài Anh
- Trần Hoài Thư
- Trần Hoàng Phố
- Trần Hoàng Trúc
- Trần Hoàng Vy
- Trần Hùng
- Trần Huy Bích
- Trần Huy Minh Phương
- Trần Huy Quang
- Trần Huỳnh Duy Thức
- Trần Hữu Dũng
- Trần Hữu Khánh
- Trần Hữu Quang
- Trần Hữu Tá
- Trần Hữu Thục
- Trần Khánh Triệu
- Trần Kiêm Đoàn
- Trần Kiêm Trinh Tiên
- Trần Kim Trắc
- Trần Kỳ Trung
- Trần Lam
- Trần Lê Sơn Ý
- Trần Lương
- Trần Lý Trí Tân
- Trần Mạnh Hảo
- Trần Mạnh Tuấn
- Trần Minh Phi
- Trần Minh Quốc
- Trần Mộng Tú
- Trần Nam Bình
- Trần Ngân Hà
- Trần Nghi Hoàng
- Trần Ngọc Cư
- Trần Ngọc Hiếu
- Trần Ngọc Tuấn
- Trần Ngọc Vương
- Trần Nguyên Đán
- Trần Nhã Thụy
- Trần Nhương
- Trần Phong Giao
- Trần Phong Vũ
- Trần Quang Đức
- Trần Quang Lộc
- Trần Quốc Nam
- Trần Quốc Thuận
- Trần Quốc Toàn
- Trần Quốc Trọng
- Trần Quốc Vượng
- Trân Sa
- Trần Song Hào
- Trần Thành
- Trần Thanh Ái
- Trần Thanh Cảnh
- Trần Thanh Huy
- Trần Thanh Vân
- Trần Thắng
- Trần Thế Vĩnh
- Trần Thị Băng Thanh
- Trần Thị Diệu Tâm
- Trần Thị Lai Hồng
- Trần Thị Lam
- Trần Thị NgH.
- Trần Thị Nguyệt Mai
- Trần Thị Phương Phương
- Trần Thị Thanh Thoả
- Trần Thị Trường
- Trần Thiện Đạo
- Trần Thùy Mai
- Trần Tiến
- Trần Tiễn Cao Đăng
- Trần Tiến Dũng
- Trần Tiễn Khanh
- Trần Tố Nga
- Trần Trọng Dương
- Trần Trọng Thức
- Trần Trọng Vũ
- Trần Trung Chính
- Trần Trung Đạo
- Trần Tuấn
- Trần Từ Mai
- Trần Vàng Sao
- Trần Văn Chánh
- Trần Văn Đỉnh
- Trần Văn Khê
- Trần Văn Minh
- Trần Văn Nam
- Trần Văn Thọ
- Trần Văn Thủy
- Trần Văn Tý
- Trần Vấn Lệ
- Trần Việt Hà
- Trần Viết Ngạc
- Trần Vinh Dự
- Trần Vũ
- Trần Vũ Hải
- Trần Vương Thuấn
- Trần Vương Thuận
- Trần Wũ Khang
- Trần Xuân Hoài
- Trần Xuân Linh
- Trần Xuân Lĩnh
- Trần Xuân Thảo
- Trần Yên Hòa
- Trần Yên Nguyên
- Trên
- Trên Facebook
- Trên Facebook/Minds
- Trên kệ sách
- Trên trang diaCRITICS
- Trí Hiệu Dân
- Triều Anh
- Triều Hoa Đại
- Triêu Nhan
- Triều Sơn
- Triệu Tử Dương
- Trịnh Anh Tuấn
- Trịnh Bá Phương
- Trịnh Bách
- Trịnh Cao Hòa Thanh
- Trịnh Chu
- Trịnh Công Sơn
- Trịnh Cung
- Trịnh Duy Kỳ
- Trịnh Hữu Long
- Trịnh Kim Tiến
- Trịnh Lữ
- Trịnh Minh Tuấn
- Trịnh Sơn
- Trịnh Thanh Thủy
- Trịnh Thu Tuyết
- Trịnh Vĩnh Phúc
- Trịnh Xuân Thuận
- Trịnh Xuân Thủy
- Trịnh Y Thư
- Trọng Anh
- Trọng Phú
- Trọng Thành
- Tru Sa
- Trúc Giang
- Trúc Thông
- Trúc Ty
- Trump
- Trung Bảo
- Trung Dũng Kqd
- Trùng Dương
- Trung Trung Đỉnh
- Trư Sa
- Trường An
- Trương Anh Ngọc
- Trương Anh Thụy
- Trương Chính
- Trương Duy Nhất
- Trương Đăng Dung
- Trương Điện Thắng
- Trương Đình Phượng
- Trương Hồng Quang
- Trương Huy San
- Trường Minh
- Trương Ngọc Chương
- Trương Nguyên
- Trương Nguyện Thành
- Trương Nhân Tuấn
- Trương Phượng
- Trương Quang
- Trương Quang Đệ
- Trương Quang Nhuệ
- Trương Quang Vĩnh
- Trương Thị Ngọc Hân
- Trương Thiên Phàm
- Trương Thu Hiền
- Trương Tố Hoa
- Trương Trọng Nghĩa
- Trương Tửu
- Trương Văn Dân
- Trương Văn Vĩnh
- Trương Vũ
- Trương Xuân Thiên
- Tú Mỡ
- Tù Quốc Hoài
- Tù Sâm
- Tú Trung Hồ
- Tuấn Khanh
- Tuân Nguyễn
- Tuấn Thảo
- Tuệ Anh
- Tuệ Đăng
- Tuệ Nguyên
- Tuệ Nhật
- Tuệ Sĩ
- Tuệ Sỹ
- Tùng Dương Cola
- Tung Nguyen
- Turner
- Túy Hồng
- Tuyết Nghi
- Tư
- Từ Dung
- Tư liệu
- Tử Linh
- Từ Mai Trần Huy Bích
- Từ Quốc Hoài
- Từ Sâm
- Từ Thức
- Tưởng
- Tương Lai
- Umberto Eco
- Uông Tăng Kỳ
- Uông Triều
- Uyển Ca
- Uyên Nguyễn
- Uyên Thao
- Uyên Vũ
- V. Erofiev
- Vàng A Giang
- Varlam Shalamov
- Vasco Gargalo
- Vasily Makarovich
- Văn
- Văn Biển
- Văn Cao
- Văn Chinh
- Văn Công Hùng
- Văn Giá
- Văn học
- Văn học Miền Nam 54-75
- Văn Như Cương
- Văn Quang
- Văn Tâm
- Văn Việt
- Vấn đề hôm nay
- Vận Động Ứng Cử Đại Biểu Quốc Hội 2016
- Vân Hạ
- Vân Phi
- Velcrow Ripper
- Veronica Melkozerova
- Vi Lãng
- Vi Trần
- Vi Yên
- Viet Thanh Nguyen
- Viên Linh
- Việt Bách
- Việt Bình
- Việt Dzũng
- Việt Khang
- Việt Phương
- Viktor Maslov
- Vinh Anh
- Vĩnh Hảo
- Vĩnh Quyền
- Virginia Heffernan
- Virginia Woolf
- Vladimir Nabokov
- Võ An Đôn
- Võ Anh Minh
- Võ Anh Thơ
- Võ Bá Cường
- Võ Đắc Danh
- Võ Định Hình
- Võ Đức Phúc
- Võ Hồng
- Võ Huy Tâm
- Võ Kỳ Điền
- Võ Ngàn Sông
- Võ Phiến
- Võ Thị Hảo
- Võ Thị Thu Hằng
- Võ Tiến Cường
- Võ Trí Hảo
- Võ Văn Quản
- Võ Văn Tạo
- Võ Văn Thôn
- Võ Xuân Quế
- Võ Xuân Sơn
- Volodymyr Vynnychenko
- Volodymyr Zelenskyy
- Vũ Bằng
- Vũ Biện Điền
- Vũ Cao Đàm
- Vũ Cát Tường
- Vũ Đình Hòe
- Vũ Đình Huỳnh
- Vũ Đình Liên
- Vũ Đình Phòng
- Vũ Đức Khanh
- Vũ Đức Phúc
- Vũ Đức Sao Biển
- Vu Gia
- Vũ Hà Văn
- Vũ Hạnh
- Vũ Hoàng Chương
- Vũ Hoàng Thư
- Vũ Hồng Ánh
- Vũ Huy Ngọc
- Vũ Huy Quang
- Vũ Khắc Hoè
- Vũ Khắc Khoan
- Vũ Kim Hạnh
- Vũ Kim Thu
- Vũ Lâm
- Vũ Lập Nhật
- Vũ My Lan
- Vũ Ngọc Giao
- Vũ Ngọc Hoàng
- Vũ Ngọc Tâm
- Vũ Ngọc Tiến
- Vũ Nho
- Vũ Oanh
- Vũ Quang Việt
- Vũ Quí Hạo Nhiên
- Vũ Quốc Ngữ
- Vũ Quỳnh Hương
- Vũ Quỳnh Nh.
- Vũ Thành Sơn
- Vũ Thanh Tùng
- Vũ Thành Tự Anh
- Vũ Thế Khôi
- Vũ Thị Hải
- Vũ Thị Nhuận
- Vũ Thị Phương Anh
- Vũ Thị Phương Lan
- Vũ Thị Thanh Mai
- Vũ Thư Hiên
- Vũ Tiến Lập
- Vũ Trọng Khải
- Vũ Tuấn Hoàng
- Vũ Từ Trang
- Vũ Tường
- Vũ Viết Tuân
- Vũ Xuân Tửu
- Vương Bích Ngọc
- Vương Đan
- Vương Huy
- Vương Ngọc Minh
- Vương Tiểu Nhị
- Vương Trí Nhàn
- Vương Trọng
- Vương Trùng Dương
- Vương Trung Hiếu
- Vy Thảo
- W. H. Auden
- Wa Praong
- Walt Whitman
- Walter Isaacson
- Wayne Karlin
- Wells
- Wilhelm Schmid
- Will Nguyen
- William Carlos Williams
- William Nee
- William Stafford
- Winston Phan Đào Nguyên
- Wislawa Szymborska
- Wolf Biermann
- Wolfgang Borchert
- Wynn Gadkar Wilcox
- Xie Tao
- Xuân Ba
- Xuân Diệu
- Xuân Dương
- Xuân Đài
- Xuân Minh
- Xuân Phượng
- Xuân Sách
- Xuân Thọ
- Xuân Vũ
- Xương Văn
- Y Chan
- Ý Nhi
- Y Uyên
- Yevgeny Yevtushenko
- Yên Ba
- Yên Khắc Chính
- Yến Năng
- Yên San
- Yên San Thụy Miên
- Yiyun Li
- Yoko Ogawa
- Yōko Ogawa
- Yuliya Ilchuk
- Yuno Bigboi
- Yves Sintomer
- Yvette Tan
- Zac Herman
Tiếng vọng từ Chernobyl (kỳ 8)
Svetlana Alexievich
T. Vấn dịch
Phần Hai
_______________________
Mảnh đất của người sống
Độc Thoại
_____________________________
về những lời dự báo cũ
Đứa con gái bé bỏng của tôi – nó rất khác thường. Không giống như bất cứ đứa trẻ nào. Rồi đây, nó sẽ lớn lên và hỏi tôi : “Mẹ à, tại sao con lại không giống như người khác vậy hả mẹ?”.
Khi mới sinh, nó không có hình dạng của một hài nhi. Trông nó giống như cái túi nhỏ, vá chằng vá chịt, trên cơ thể không có một chỗ nào thông ra bên ngoài, ngoại trừ đôi mắt. Hồ sơ y tế của nó ghi : “Con gái, bẩm sinh với nhiều bệnh lý phức tạp : hậu môn không tạo hình, bộ phận sinh dục không tạo hình, thận trái không tạo hình.”. Đó là cách nói bằng thuật ngữ y khoa, nhưng có thể diễn tả đơn giản là con bé không có hậu môn, không có chỗ đi tiểu và chỉ có một quả thận. Khi nó mới được hai ngày tuổi, tôi đã chứng kiến cảnh nó bị phẫu thuật. Ngay trong ngày thứ hai được sinh ra. Lúc ấy, nó mở mắt và mỉm cười. Tôi tưởng nó sẽ bắt đầu khóc. Nhưng không, Chúa ơi, nó đã mỉm cười.
Những đứa trẻ khác bị tình trạng giống như nó không thể sống. Chúng chết ngay lúc vừa sinh ra. Nhưng con tôi không chết, nhờ tình thương của tôi dành cho nó.
Trong bốn năm nó phải trải qua 4 lần giải phẫu. Ở Belarus, nó là đứa duy nhất sống sót trong số những đứa trẻ cùng mang trên người nhiều chứng bệnh phức tạp bẩm sinh. Tôi thương con gái tôi quá đỗi {Ngưng}. Tôi không thể nào sinh con được nữa. Tôi không dám. Từ nhà hộ sinh trở về, đêm ấy, tôi được chồng ôm ấp vuốt ve. Tôi nằm đó mà run rẩy : Không được đâu, em sợ lắm. Tôi nghe các bác sĩ nói với nhau : “bé gái này sinh ra thật không giống ai. Nếu mình cho phổ biến những hình ảnh về nó trên truyền hình chắc không một bà mẹ nào dám sinh con.”. Họ đang nói về đứa con của chúng tôi. Như vậy thì làm sao chúng tôi có thể tiếp tục ăn nằm với nhau để sinh con được nữa?
Tôi đến nhà thờ kể lể với viên mục sư. Ông ta bảo tôi cần phải cầu nguyện ăn năn tội lỗi của mình. Nhưng không một ai trong gia đình tôi đã có bao giờ giết người. Tôi có tội gì nào?
Mới đầu, cả ngôi làng tôi ở được nằm trong danh sách di tản. Nhưng rồi họ xóa đi. Bởi vì chính phủ không có đủ ngân sách. Cùng lúc ấy, tôi gặp chồng tôi. Chúng tôi yêu nhau và lấy nhau. Tôi đâu biết rằng chúng tôi không được phép yêu nhau ở đây. Nhiều năm trước đây, bà tôi đọc trong Kinh Thánh, thấy có đoạn nói rằng sẽ đến lúc của cải trần gian lúc nào cũng tràn đầy, thừa thãi. Sông sẽ không bao giờ hết cá, rừng sẽ không bao giờ vắng bóng muông thú, nhưng loài người sẽ không thể nào sử dụng được bất cứ thứ gì trong số của cải tràn đầy ấy. Thậm chí con người cũng không thể nào sinh con đẻ cái để tự duy trì chủng loại của mình. Tôi nghe những lời sấm truyền ấy như nghe những câu chuyện cổ tích hãi hùng. Tôi không bao giờ tin chúng có thật.
Bà hãy đi và kể cho mọi người nghe câu chuyện về đứa con gái của chúng tôi. Bà lấy giấy bút ra ghi đi nhé! Con gái tôi 4 tuổi, nó biết hát, biết nhẩy, thuộc lòng nhiều bài thơ. Sự phát triển trí óc của nó bình thường, như bất cứ đứa trẻ nào khác. Chỉ có trò chơi của nó thì khác. Nó không chơi trò chơi “bán hàng” hay “cô giáo”. Nó chơi trò “bác sĩ và bệnh nhân”. Nó chích thuốc cho các con búp bê, cặp thủy, gắn dây truyền thuốc hay nước biển vào cổ tay chúng. Con búp bê nào phải chết, nó lấy một tấm vải trắng phủ kín. Chúng tôi phải ở với nó trong bệnh viện suốt 4 năm ròng, vì không thể để nó ở đó một mình, nó thậm chí không biết rằng người ta phải sống trong nhà của mình. Những khi chúng tôi được cho về nhà một hai tháng, nó hỏi tôi : “Khi nào thì mình trở về lại bệnh viện hả mẹ?”. Bởi vì, bệnh viện là nơi bạn bè của nó ở, là nơi nó lớn lên mỗi ngày.
Người ta khoét cho nó cái lỗ hậu môn. Và thực hiện phẫu thuật tạo hình cái âm hộ cho con bé. Sau lần phẫu thuật cuối cùng, đường tiểu của nó hoàn toàn không hoạt động nữa, cũng không thể nối ống thông tiểu, các bác sĩ quyết định sẽ phải thực hiện nhiều cuộc phẫu thuật kế tiếp để giải quyết sự trục trặc đường tiểu. Từ lúc này trở đi, họ khuyên chúng tôi nên đưa con bé ra nước ngoài chạy chữa. Nhưng chúng tôi kiếm đâu ra hàng chục ngàn đô la để trả những chi phí ấy trong khi chồng tôi lãnh lương chỉ có 120 đô la một tháng? Một vị giáo sư ôn tồn bảo chúng tôi : “Với bệnh trạng như vậy, cháu nó sẽ là mục tiêu hấp dẫn cho các nghiên cứu khoa học. Anh chị nên tìm cách liên lạc với các bệnh viện quốc tế xem sao. Chắc là họ sẽ sẵn sàng quan tâm.”. Thế là tôi viết thư liên lạc. {Cố không khóc}. Tôi kể là cứ mỗi nửa tiếng, chúng tôi phải nặn cho nước tiểu ra ngoài bằng một lỗ hổng nhỏ được phẫu thuật trong vùng âm hộ. Có nơi nào trên thế giới mà cứ mỗi nửa tiếng đồng hồ, một bé gái phải được nặn cho nước tiểu chảy ra ngoài? Liệu nó có thể chịu đựng như thế này bao lâu nữa? Không ai biết được kết quả của một lượng nhỏ chất phóng xạ có thể tác động lên cơ thể của một đứa bé như thế nào. Xin hãy đón nhận con tôi, dù chỉ là để làm thí nghiệm nghiên cứu. Tôi không muốn con tôi chết. Tôi sẵn lòng để nó làm con ếch, con thỏ, trong phòng thí nghiệm, miễn là nó còn được sống. {Khóc}. Tôi đã viết hàng chục những lá thư như vậy. Ôi trời ơi!
Nó vẫn chưa hiểu gì về bệnh hoạn của mình, nhưng một ngày nào đó nó sẽ hỏi chúng tôi : Tại sao nó không được giống như những người khác? Tại sao nó không thể yêu thương một người đàn ông? tại sao nó không thể có con? Tại sao đến con bướm còn không bị như nó đã bị? Thế những con chim có bị như vậy không? Tại sao, không ai bị mà chỉ một mình nó bị? Tôi muốn – lẽ ra tôi có thể làm được từ lâu rồi – có được những tờ giấy chứng nhận, để đưa cho nó xem vào ngày nào đó nó lớn lên, rằng không phải lỗi của vợ chồng chúng tôi mà nó nên nông nỗi như vậy, rằng tình yêu của chúng tôi không có trách nhiệm gì trong tình cảnh bi đát này. {Lại cố để không khóc}. Tôi miệt mài tranh đấu trong 4 năm trời – với các viên bác sĩ, với các viên chức hành chánh quan liêu – Tôi đã gõ cửa phòng các nhân vật chức quyền. Cuối cùng, phải mất 4 năm trời ròng rã tôi mới có được trong tay tờ giấy được ký bởi các bác sĩ xác nhận mối quan hệ giữa sự nhiễm phóng xạ (từng liều nhỏ) và tình trạng bệnh tật của con gái tôi. Trong suốt 4 năm ấy, họ từ chối không chịu xác nhận, lúc nào cũng bảo rằng “Con chị bị dị tật bẩm sinh.”. Dị tật bẩm sinh gì? Nó là nạn nhân của Chernobyl! Tôi đã nghiên cứu kỹ dòng tộc gia đình tôi. Chưa bao giờ có tình trạng bệnh tật như thế này xẩy ra cho bất cứ ai trong gia đình tôi. Ai cũng sống thọ đến 80 hoặc 90 tuổi. Ông nội tôi sống thọ đến mãi 94 tuổi. Các bác sĩ bảo : “Chúng tôi đã có lệnh. Chúng tôi chỉ được gọi những trường hợp như thế này là bệnh tổng quát. Trong vòng 20 năm hay 30 năm nữa, khi chúng ta có đủ dữ liệu về Chernobyl, lúc ấy mới được tìm hiểu những quan hệ của chất phóng xạ liên quan đến những chứng bệnh như thế này. Hiện nay thì khoa học chưa có đủ hiểu biết về nó.”.
Nhưng tôi không thể chờ 20 hay 30 năm nữa. Tôi muốn kiện họ ra tòa. Kiện chính quyền ra tòa. Họ cười nhạo báng, bảo tôi là đứa điên. Thời cổ Hy Lạp cũng đã từng có những đứa trẻ dị dạng như thế này mà. Một quan chức còn hét vào mặt tôi : “Chị muốn được hưởng đặc quyền Chernobyl hử? Muốn đòi tiền từ quỹ nạn nhân Chernobyl hử?” Cho đến giờ tôi vẫn không biết được làm thế nào mà tôi có thể kềm chế được mình trong văn phòng của tay cửa quyền ấy.
Có một điều mà đám người ấy không hiểu – không muốn hiểu – Tôi cần được chứng minh rằng không phải lỗi của chúng tôi mà con gái tôi bị như vậy. Hoàn toàn không phải vì chúng tôi yêu nhau. {Mất kiểm soát. Khóc}. Con bé rồi sẽ lớn lên – nó là con gái – Tôi không muốn bà nêu tên nó ra. Ngay cả hàng xóm, ngay cả người ở chung lầu với chúng tôi cũng không biết. Tôi sẽ cho nó mặc áo đầm đẹp, đưa cho con chiếc khăn tay, và người chung quanh chiêm ngưỡng : “Ôi, con bé Katya của chị sao nó đẹp quá!”. Trong khi đó thì tôi thường bắt gặp mình hay nhìn những phụ nữ mang bầu bằng ánh mắt kỳ lạ. Đúng ra chỉ là ánh mắt liếc thật nhanh. Trong tôi những cảm giác pha trộn : ngạc nhiên và hoảng hốt, ganh tỵ và vui sướng, thậm chí cả cảm giác trả thù. Có lần tôi còn thấy mình dường như có cùng một ánh mắt như vậy khi nhìn một con chó có chửa của nhà hàng xóm – cả khi nhìn cái tổ của một con chim.
Đứa con gái bé bỏng của tôi . . .
Larisa Z., Người Mẹ
Độc Thoại
_____________________________
về hình ảnh một đêm trăng
Bỗng nhiên tôi lại băn khoăn tự hỏi : Nhớ hay Quên? điều nào thì tốt hơn? Tôi hỏi các bạn bè của mình. Có người đã quên. Người thì không muốn nhớ, bởi vì có nhớ thì chúng tôi cũng không thể thay đổi được gì. Chúng tôi không thể bỏ nơi đây mà đi.
Đây là những điều mà tôi có thể nhớ. Những ngày đầu sau khi vụ nổ xẩy ra, tất cả những quyển sách ở thư viện nói về chất phóng xạ, về hai quả bom nguyên tử nổ ở Hiroshima và Nagasaki, cả về quang tuyến X, đều biến mất. Có người bảo đó là do lệnh từ bên trên, để tránh cho người dân bị hoảng loạn. Có những câu chuyện tiếu lâm đại loại như nếu lò phản ứng hạt nhân ở Chernobyl có xẩy ra gần vùng quần đảo Papua thì cả thế giới sẽ hoảng sợ chứ còn người dân sống ở Papua thì không. Chẳng có thông báo y tế, chẳng có thông tin nào được phổ biến. Những loại thuốc có thể uống để hạn chế ảnh hưởng của chất phóng xạ trên cơ thể thì rất khó mua, phải cần có người quen làm việc ở các hiệu thuốc. Người tìm được thuốc, thì lại uống quá liều với rượu mạnh, nên phải đến bệnh viện để trục nó ra khỏi ruột. Rồi chúng tôi phát hiện ra một điều là, hễ nơi nào có bóng dáng chim sẻ, bồ câu, thì nơi ấy an toàn để con người sinh sống. Có lần tôi ngồi trong xe tắc xi, người tài xế không hiểu tại sao mấy con chim cứ thi nhau lao vào cửa sổ xe của mình, giống như chúng bị mù, hay hoá điên rồ rồi tìm cách tự sát.
Tôi nhớ lần trở về sau một chuyến đi công tác. Đêm ấy trăng chiếu sáng cả một góc trời. Hai bên đường chạy dài tới tận chân trời là một cánh đồng phủ đầy một loại khoáng chất Dolomite. Lớp đất nhiễm xạ trên mặt cánh đồng đã bị lấy đi chôn ở nơi khác. Thay vào đó họ phủ lên một lớp bột khoáng có tác dụng chống xạ. Quang cảnh trông không giống mặt đất chút nào. Tôi bị ám ảnh bởi cảnh tượng này trong một thời gian dài nên đã cố viết nó thành một câu chuyện. Tôi tưởng tượng điều xẩy ra 100 năm sau : sẽ có con người, hay một sinh vật đại loại, di chuyển với bốn chân sải dài, khuỷu chân cong lại. Ban đêm, sinh vật ấy có thể nhìn thấy mọi vật bằng con mắt thứ ba. Và cái tai duy nhất của nó nằm trên đỉnh đầu có thể nghe được cả tiếng chân kiến chạy. Kiến là sinh vật duy nhất còn sống sót, mọi sinh vật khác đều ở trên trời và quả đất đã bị huỷ diệt.
Tôi gởi truyện ngắn nói trên đến một tờ tạp chí. Họ hồi âm với nhận xét truyện của tôi không phải là một tác phẩm văn chương mà là sự miêu tả một cơn ác mộng. Tất nhiên, tôi không có năng khiếu viết truyện, nhưng vẫn còn có một lý do khác khiến họ không cho đăng tải. Tôi nghĩ vậy.
Tôi thắc mắc tại sao người ta cứ im lặng về tai nạn xẩy ra ở Chernobyl, tại sao các nhà văn của chúng ta không viết nhiều về chủ đề này – trong khi họ thi nhau khai thác đề tài về chiến tranh, về các trại tập trung, nhưng ở đây thì họ cứ im như thóc.
Tại sao vậy? Bà có nghĩ rằng vụ nổ xẩy ra ở Chernobyl là một tai nạn? Giả sử chúng ta chế ngự được hậu quả của Chernobyl, hẳn người ta sẽ nói nhiều về nó. Hoặc chỉ cần người ta hiểu biết hơn về nó. Nhưng chúng ta không ai nắm bắt được ý nghĩa của sự việc. Chúng ta không có khả năng làm việc đó. Chúng ta không thể xếp những gì xẩy ra trong kho kinh nghiệm của nhân loại hay trong biên niên sử của con người.
Vậy thì, điều gì tốt hơn? Quên hay Nhớ?
Yevgeniy Aleksandrovich Brovkin – Giảng viên tại trường đại học Khu Gomel
Độc Thoại
_____________________________
về một người mỗi khi thấy Chúa bị ngã thì răng lại nhức
Lúc ấy, đầu óc tôi bận rộn về một điều khác. Bà sẽ cho là kỳ cục, nhưng quả thật lúc ấy tôi đang chia tay với vợ tôi.
Họ đến thật bất ngờ, cho tôi biết là có một chiếc xe đang chờ sẵn dưới đường. Giống như hồi năm 1937 vậy đó. Cứ đêm xuống là họ vào nhà lôi bọn đàn ông ra khỏi chiếc giường ấm áp của mình. Nhưng rồi cách thức ấy không còn hiệu quả nữa : các bà vợ không chịu ra mở cửa, hoặc họ nói dối là chồng mình không có ở nhà, hiện đang đi làm, hay đi nghỉ đâu đó, hay đang ở dưới quê với cha mẹ . . . Bọn lính sẽ trao cho các bà vợ bản thông báo, ngược lại các bà vợ từ chối nhận. Vậy là họ đi lùng bắt người ở nơi làm việc, trên đường phố hay đang giữa giờ nghỉ ăn trưa tại các công xưởng. Giống hệt như hồi năm 1937.
Hồi đó, tôi đang ở tâm trạng chỉ muốn phát điên. Vợ tôi ngoại tình với người khác, nên với tôi chẳng có gì quan trọng nữa. Tôi bước vào xe của họ. Mấy người đến tìm tôi mặc thường phục, nhưng có dáng dấp của lính trong quân đội. Họ đi kẹp hai bên để tôi đi giữa, rõ ràng là họ lo tôi có thể chạy trốn. Khi ngồi trong xe, chẳng hiểu sao tôi lại nhớ đến những phi hành gia người Mỹ đã bay lên mặt trăng, một người trong số họ sau này đi tu và một người khác thì phát điên. Tôi đọc thấy các phi hành gia kể lại họ đã trông thấy nhiều thành phố, hình như đó là di tích của con người để lại trên đó. Tôi cũng nhớ đọc báo có tin họ bảo rằng những trạm hạt nhân của mình tuyệt đối an toàn, rằng chúng ta có thể xây một trạm như vậy ngay giữa quãng trường đỏ, chắc chắn là sẽ an toàn hơn cả cái ấm đun nước uống hàng ngày. Chúng như những ngôi sao và chúng ta sẽ dùng chúng để “chiếu sáng” cả quả địa cầu này. Nhưng vợ tôi đã bỏ đi và tôi chỉ bận tâm về điều đó. Đã mấy lần tôi định tự tử. Chúng tôi đi học chung trường mẫu giáo, chung trường trung học, chung cả trường đại học. {Im lặng . Hút thuốc}
Tôi nói với bà rồi. Trong chuyện này chẳng có gì gọi là anh hùng, chẳng có gì hấp dẫn với ngòi bút của nhà văn đâu. Tôi đã có những lúc nghĩ rằng, bây giờ đâu phải là thời chiến, vậy tại sao tôi phải hy sinh mạng sống của mình trong lúc một thằng khác đang ngủ với vợ tôi? tại sao lại phải là tôi, chứ không phải cái thằng đó? Thành thực mà nói, tôi không thấy có gì là anh hùng ở đây cả. Tôi cũng đã thấy mấy tay liều mạng, coi mạng sống của mình không ra kí lô gì. Riêng tôi, tôi thấy mình đã có đủ lý do để điên khùng rồi. Vả chăng, điều ấy là không cần thiết. Tôi được nhận huy chương, phần thưởng – nhưng thực ra là do tôi chán đời quá rồi nên không sợ chết. Quả thật lúc ấy tôi bất cần. Nó còn thậm chí là một lối thoát cho tôi nữa. Họ phủ lên đầu tôi đủ thứ danh dự và chính quyền sau đó phải trả tiền cho tôi nữa đấy!
Ngay lập tức, mình thấy mình hiện hữu trong một thế giới kỳ quái, nơi một thảm họa được báo trước đã gặp gỡ nhân loại thời tiền sử. Với tôi, ý nghĩa ấy còn sắc nét hơn, trơ trụi hơn. Chúng tôi sống trong những cái lều ở ngoài rừng, cách khu lò phản ứng hạt nhân khoảng 20 ki lô mét, như những người lính du kích. Lính du kích là những người được huấn luyện về quân sự. Còn chúng tôi là những người khoảng từ 25 đến 40 tuổi, có người có bằng cấp đại học, có người có bằng kỹ thuật chuyên nghiệp. Chẳng hạn như tôi là thầy giáo dậy Sử. Thay vì súng máy, họ cấp cho chúng tôi những chiếc xẻng. Chúng tôi có nhiệm vụ chôn hàng đống rác và các thứ rau trái trong vườn. Những phụ nữ trong làng nhìn thấy chúng tôi đào lấp bèn làm dấu thánh giá. Chúng tôi trang bị nào là găng tay, ống thở dưỡng khí, áo choàng ngoài giống như bác sĩ giải phẫu. Nắng mặt trời chói chang chiếu xuống. Chúng tôi xuất hiện trong vườn nhà của họ như những bóng ma. Dân làng không hiểu tại sao chúng tôi phải vùi lấp những mảnh vườn của họ. Cả những bụi tỏi, giồng cải, cũng bị xới nát. Trông chúng bình thường như những bụi tỏi, giồng cải trồng bất cứ nơi đâu. Mấy bà cụ già sẽ chỉ biết làm dấu thánh giá rồi nói : “Các con ơi, cái gì thế này? Tận thế rồi sao?”.
Trong nhà, chảo mỡ đang sôi trên bếp. Bà để vào bếp cái máy đo độ nhiễm xạ và phát hiện ra đó không còn là cái bếp nữa, nó đã trở thành lò phản ứng hạt nhân nho nhỏ. Mấy người đàn ông trong nhà bảo : “Này các cậu, ngồi xuống bàn đi.”. Họ muốn tỏ ra thân thiện. Chúng tôi từ chối. Họ lại nói : “Nào, ngồi xuống đi rồi mình uống rượu. Nói cho chúng tôi biết đã xẩy ra chuyện gì nào.”. Chúng tôi sẽ nói gì với họ đây? Tại nhà máy hạt nhân, nhiều người lính cứu hoả đang ra sức dập lửa, những ngọn lửa bừng sáng rực rỡ, họ còn không biết cái gì vừa xẩy ra nữa là.
Biết cái gì nào? Chúng tôi đi thành từng nhóm, mỗi nhóm có một cái máy đo độ nhiễm xạ. Mỗi nơi đều có mức độ nhiễm xạ khác nhau. Có nơi bị nhiễm tới 10 roentgen, có nơi lại chỉ có 2. Một mặt, chúng tôi chẳng ai có quyền hành gì để nói hay không nói, chúng tôi giống như những tên tù. Mặt khác, chúng tôi cũng sợ hãi không kém. Nhưng riêng tôi thì tôi không sợ. Tôi quan sát mọi chuyện như một kẻ đứng bên lề.
Có một nhóm các nhà khoa học đến bằng trực thăng. Họ mặc áo chế tạo bằng loại mủ cao su đặc biệt, đi ủng cao tới gối, mặt đeo kính bảo hộ kín mít. Giống như đang chuẩn bị leo lên mặt trăng. Có một bà già chạy đến, hỏi một người trong bọn họ : “Ông là ai?” “Tôi là nhà khoa học.” “Ồ, nhà khoa học hả! Trông ông ta ăn mặc đỏm dáng chưa kìa! Lại còn đeo mặt nạ kín mít nữa! Thế còn chúng tôi thì sao?”. Rồi bà ta cầm gậy rượt nhà khoa học. Đã nhiều lần tôi tin rằng rồi có ngày dân làng ở đây sẽ đi săn lùng đám khoa học gia như thời Trung Cổ người ta săn lùng các tay thầy thuốc rồi nhận nước cho đến chết.
Tôi từng thấy một người đứng nhìn căn nhà của mình bị chôn vùi dưới hố sâu. {Ngưng}. Chúng tôi ủi sập nhà cửa, giếng nước, cây cối. Rồi vùi hết thẩy xuống hố đất. Tất cả mọi thứ đều bị đập gẫy vụn, bỏ vào các tấm nhựa khổng lồ . . .rồi đào hố chôn. Tôi đã nói rồi, chẳng có gì gọi là anh hùng ở đây cả.
Một hôm chúng tôi làm việc về trễ. Chúng tôi làm một ngày 12 tiếng, không có ngày nghỉ lễ, nên khi về thì trời đã tối, và ban đêm là thời gian duy nhất chúng tôi có thể nghỉ ngơi. Đêm ấy, ngồi trong chiếc xe tăng ủi đất trên đường về, chúng tôi thấy có một người đi trong ngôi làng bị bỏ hoang. Đến gần hơn chút nữa, chúng tôi nhận ra đó là một thanh niên còn trẻ đang vác trên vai tấm thảm. Gần đó có chiếc xe Zhiguli. Chúng tôi ngừng lại, thấy thùng xe chất đầy máy truyền hình, điện thoại nhà. Thế là chiếc tăng ủi của chúng tôi quay đầu lại, cán dẹp chiếc Zhiguli như người ta đè cái hộp soda. Không ai thốt lên một lời nào.
Chúng tôi còn chôn cả một khu rừng. Cây bị cưa ra thành từng khúc dài độ 1 mét rưỡi, rồi bọc chúng trong giấy bóng kính trước khi ném chúng xuống những cái hố đào sẵn. Đêm tôi không ngủ được. Cứ mỗi khi nhắm mắt, tôi lại thấy cái gì đen đen di chuyển, như thể chúng là những sinh vật, những con bọ, con trùng, con nhện, thì phải. Tôi không biết những sinh vật ấy là những con gì, những sinh vật mà người ta gọi là bọ, nhện, trùng, kiến. Chúng có đủ loại, lớn nhỏ, đủ màu sắc, vàng đen. Tôi nhớ có nhà thơ đâu đó đã nói rằng thú vật cũng là một thứ chủng loại người. Như vậy là tôi đã giết chúng, thứ gọi là chủng loại người ấy, hàng chục, hàng trăm, hàng ngàn mà thậm chí cũng không biết chúng được gọi là gì. Tôi đã thiêu hủy nhà cửa của chúng, những thứ thầm kín của chúng, rồi vùi thật sâu xuống lòng đất.
Leonid Andreev, nhà thơ tôi rất yêu, có một câu chuyện ngụ ngôn về Lazarus, người đã từng trông thấy địa ngục. Sau đó, Lazarus đã trở thành một con người hoàn toàn khác hẳn, không bao giờ trở lại là con người cũ như những người khác, dù anh ta đã được Chúa cho sống lại.
Có lẽ như thế là đủ rồi phải không? Tôi biết là bà tò mò, những người không ở đó thì luôn tò mò muốn biết cái gì đã xẩy ra. Dù sao, đó cũng vẫn là một thế giới con người. Người ta không thể nào sống trong sự sợ hãi liên tục được, thế nên, từng chút một, người ta cố gắng phục hồi lại cuộc sống bình thường của mình. {Tiếp tục }.Bọn đàn ông uống Vodka, chơi bài, tìm gái, thậm chí tìm cách có con với họ. Họ nói rất nhiều về tiền bạc. Nhưng chúng tôi đến đó không vì tiền. Hoặc đúng hơn không phải tất cả chúng tôi đến đó vì tiền. Chúng tôi làm việc vì đó là bổn phận. Người ta bảo chúng tôi phải làm việc. Thế nên chúng tôi không bao giờ đặt câu hỏi. Có người mong sẽ tìm được sự thăng tiến trong nghề nghiệp khi trở về. Ai cũng hy vọng nhận những đặc quyền như đã được hứa hẹn : Khi về là sẽ có ngay một căn hộ ở chung cư, không phải chờ đợi, không phải tiếp tục sống trong trại lính, con cái sẽ được nhận ưu tiên vào nhà trẻ, có tiền sắm xe hơi. Có anh quá sợ hãi, không chịu ra khỏi lều, lúc nào cũng mặc trên người bộ quần áo bảo hộ làm bằng plastic, kể cả khi ngủ. Đồ chết nhát! Thế là anh ta bị đuổi ra khỏi đảng. Anh ta biện minh : “Tôi muốn sống!”. Đủ loại người có mặt ở đây. Tôi đã gặp cả những phụ nữ tình nguyện đến, yêu cầu được đến. Họ bị từ chối, người ta chỉ cần tài xế, thợ ống nước, lính cứu hỏa thôi, nhưng rồi họ vẫn cứ đến. Đủ hết các loại người. Ban đêm có hàng ngàn người tình nguyện đứng canh gác ở các nhà kho. Cả các nhóm sinh viên làm nhiệm vụ chuyển tiền cho nạn nhân. Hàng trăm người xếp hàng tình nguyện hiến máu và hiến tủy.
Cùng lúc đó, với một chai Vodka bà có thể mua bất cứ thứ gì có ở đó. Chẳng hạn, tấm huân chương hay một ngày được nghỉ ốm ở nhà. Một viên chủ tịch nông trang vác cả thùng Vodka đến biếu các chuyên viên phóng xạ để họ lấy tên làng của ông ta ra khỏi danh sách bị bắt buộc phải di tản. Một ông khác cũng làm thế nhưng là để người ta điền thêm tên làng mình vào danh sách di tản – Ông ta đã được hứa hẹn một căn hộ chung cư có 3 phòng ở Minsk rồi. Chẳng ai buồn xem xét các bản báo cáo về nhiễm xạ. Cái xã hội Nga lúc ấy thì nó như vậy đấy. Chúng tôi đã sống như thế. Có những thứ đã bị xổ toẹt. Một mặt, mình muốn lộn mửa với mọi chuyện. Mặt khác – sao bọn bay không cút đi chỗ khác cho đỡ rách việc?
Họ cho đám sinh viên đến để nhổ cỏ chân ngỗng ngoài đồng. Hay đi gom rơm. Có những cặp vợ chồng trông còn trẻ lắm. Vẫn vừa đi vừa nắm tay nhau. Thật khó lòng ngắm những hình ảnh như vậy. Mà phong cảnh chung quanh lại tuyệt đẹp. Đẹp đến độ không thể tin vào mắt mình. Vì thế, đã kinh hoàng lại càng cảm thấy kinh hoàng thêm vì cái đẹp ấy hiện hữu. Và người ta lại phải bỏ nơi đây mà đi. Chạy trốn giống như những kẻ vừa làm xong việc tàn ác, như những tên tội phạm.
Mỗi ngày đều có báo mới. Tôi chỉ đọc những hàng tít lớn: “Chernobyl – Cái nôi của Thành Tích.” “ Lò phản ứng đã bị chế ngự.” “Cuộc sống vẫn cứ tiến về phía trước.”. Những viên chính ủy tổ chức các cuộc hội thảo. Chúng tôi được lệnh phải chiến thắng bằng mọi giá. Nhưng mà chiến thắng ai đây? phóng xạ nguyên tử? môn Vật lý học? Vũ trụ? Chiến thắng không phải là điều sẽ xẩy đến với chúng tôi như một sự kiện, mà là một tiến trình. Cuộc sống là một trường đấu tranh. Là một chuỗi những khắc phục. Đó là lý do khiến chúng tôi say mê lũ lụt, hỏa hoạn và những thảm họa thiên nhiên khác. Chúng tôi cần những cơ hội để chứng tỏ “lòng can đảm và tính cách anh hùng” của mình.
Các chính ủy tuyên đọc những lời tán tụng trên báo chí về “ý thức chính trị cao và tính tổ chức chặt chẽ” của chúng tôi, về sự kiện chỉ 4 ngày sau khi thảm họa xẩy ra, lá cờ đỏ đã bay phấp phới trên đỉnh lò phản ứng hạt nhân số 4. Màu đỏ chiếu sáng rực rỡ. Một tháng sau chất phóng xạ ăn nát lá cờ. Người ta lại dựng lên lá cờ khác. Cứ thế, mỗi tháng một lá cờ mới. Tôi cố tưởng tượng cảm giác của mấy người lính mỗi khi họ được lệnh leo lên trên mái lò để thay cờ. Đây đúng là một nhiệm vụ tự sát. Bà gọi hiện tượng này là gì? cuồng tín Xô Viết? gương cảm tử? Có điều phải nói thật là, nếu họ đưa cho tôi lá cờ và bảo phải leo lên thay, tôi vẫn sẽ thi hành. Tại sao? tôi không biết. Lúc ấy tôi đâu có sợ chết. Vợ tôi thậm chí còn không buồn gởi thơ cho tôi. Trong suốt 6 tháng trời không hề có một chữ nào.{Ngừng}. Bà muốn nghe một chuyện hài hước không? Có anh tù trốn ra khỏi trại giam, chạy vào nội vi khu 30 ki lô mét quanh nhà máy Chernobyl. Anh ta bị bắt lại, đem đi đo độ nhiễm phóng xạ. Người anh ta cứ “sáng rực“ lên, nên không thể cho anh ta vào tù lại, không thể đưa đi bệnh viện, không thể để anh ta đến gần mọi người.
Sao bà không cười nhỉ?
{Cười}
Khi tôi đến đó, những con chim vẫn còn ở trong tổ. Khi tôi rời khỏi, những trái táo nằm vương vãi trên mặt tuyết. Chúng tôi không có dịp chôn vùi hết tất cả những thứ đó. Chúng tôi đã vùi đất vào trong đất. Cùng với đám bọ rệp, nhện đỉa. Cùng với đám người bị cách ly. Cái thế giới ấy. Đó cũng là ấn tượng mạnh mẽ của tôi về nơi chốn ấy – cùng với lũ bọ rệp.
Tôi vẫn chưa kể hết cho bà nghe mọi điều. Đúng vậy! Chỉ những mảnh vụn được chắp vá lại. Cũng giống như câu chuyện dụ ngôn của Leonid Andreev về một người sống ở Jerusalem, ngồi trong nhà nhìn Chúa vác thánh giá đi ngang qua, anh ta nghe và thấy hết những gì xẩy ra và anh ta nhức răng quá sức. Anh ta nhìn Chúa quỵ ngã với cây thánh giá trên lưng, mỗi lần Chúa ngã là một lần anh ta kêu khóc. Thấy hết, nhưng răng đau quá, anh ta không thể chạy ra ngoài. Hai ngày sau, khi răng của anh ta hết nhức, người ta bảo Chúa đã sống lại. Anh ta bèn tự nhủ : “Mình có thể là một chứng nhân đấy chứ. Chỉ tại răng mình nó nhức quá thôi!”.
Có phải cuộc sống lúc nào cũng như vậy không? Cha tôi đã từng cố thủ Moscow dạo năm 1942. Nhiều năm sau, ông chỉ biết mình góp phần vào sự kiện vĩ đại ấy là nhờ đọc sách và xem phim. Hồi ức của cha tôi chỉ bảo rằng : “Tôi ngồi dưới giao thông hào. Bóp cò súng. Rồi một tiếng nổ lớn vùi tôi dưới đất. Sau đó tôi được lôi ra khỏi đống đổ nát ấy nửa sống nửa chết.”. Chỉ có thế thôi .
Lúc ấy, vợ tôi đã bỏ đi mất.
Arkady Filin, Thanh Lý Viên